Đề xuất một số giải pháp tăng cường công tác quản lý khai thác các công trình thủy lợi vùng nam đuống tỉnh bắc ninh

L IC M

N

Tác gi xin trân tr ng c m n các th y cô giáo Tr

ng

i h c Th y

l i, nh t là các cán b , gi ng viên Khoa Kinh t và Qu n lý, Phòng

ào t o

đ i h c và sau đ i h c đã giúp đ và t o đi u ki n cho tác gi hoàn thành lu n
v n này.
c bi t tác gi xin trân tr ng c m n Cô giáo h ng d n – PGS.TS Ngô
Th Thanh Vân đã h t lòng ng h và h

ng d n tác gi hoàn thành lu n v n.

Tác gi xin trân tr ng c m n các Th y Cô trong H i đ ng khoa h c
đã đóng góp nh ng ý ki n, nh ng l i khuyên quý giá cho lu n v n.
Tác gi c ng xin trân tr ng c m n lãnh đ o Công ty TNHH MTV
khai thác công trình th y l i Nam u ng và các phòng, ban đã quan tâm giúp
đ , t o đi u ki n thu n l i h tr , giúp đ tác gi trong vi c thu th p thông
tin, tài li u trong quá trình th c hi n lu n v n.
Xin c m n b n bè, đ ng nghi p và gia đình đã giúp đ , chia s khó
kh n và đ ng viên tác gi trong su t quá trình h c t p và nghiên c u đ hoàn
thành lu n v n.
Xin trân tr ng c m n!

Hà N i, Ngày

tháng

n m 2015

Tác gi

Nguy n Duy Chinh


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên c u c a riêng tôi, s li u và
k t qu nghiên c u trong lu n v n này là trung th c và ch a h đ

c s d ng

đ b o v m t h c v nào. Các thông tin trích d n trong lu n v n đ u đã đ
ch rõ ngu n g c.
Hà N i, ngày

tháng

n m 2015

Tác gi

Nguy n Duy Chinh

c

DANH M C HÌNH
Hình 2.1. B n đ hi n tr ng h th ng công trình th y l i Nam u ng ......... 25
Hình 2.2. S đ t ch c công ty khai thác CTTL Nam u ng ...................... 40
Hình 2.3. Nguyên nhân xu ng c p các công trình th y l i ............................ 56
Hình 3.1. Giao di n ph n m m Google Earth .................................................. 74
Hình 3.2. Qu n lý tên các tr m b m, c ng... c a công trình th y l i............. 74
Hình 3.3. Nguyên lý ho t đ ng c a h th ng SCADA ................................... 76
Hình 3.4. Giao di n thu th p d li u – Tr m b m Kênh Vàng ...................... 76
Hình 3.5. Giao di n báo s c v n hành – Tr m b m Kênh Vàng................. 77
Hình 3.6. Giao di n màn hình máy tính – Tr m b m Kênh Vàng ................. 77
Hình 3.7. Bàn đi u khi n trung tâm – Tr m b m Kênh Vàng........................ 78
Hình 3.8. H th ng t đi u khi n máy b m – Tr m b m Kênh Vàng .......... 79
Hình 3.9. Tr m b m Kênh Vàng 2 – huy n L
Hình 3.10. H th ng l
Hình 3.11. T
ng

ng Tài ................................ 80

i v t rác ................................................................... 80

ng quan hi u qu CTTL và ý th c khai thác b o v CTTL c a

i dân......................................................................................................... 83


DANH M C B NG
B ng 2.1: S gi n ng trung bình c a các tháng trong n m ........................... 23

B ng 2.2: Di n tích bình quân cây l
B ng 2.3: Hi n tr ng công trình t

ng th c các n m 2006 - 2012............. 24
i huy n L

ng Tài ................................. 31

B ng 2.4: Phân vùng tiêu hi n tr ng huy n L

ng Tài .................................. 33

B ng 2.5: Hi n tr ng t

i các công trình do công ty qu n lý ......................... 35


DANH M C CÁC KÝ HI U, CÁC CH

VI T T T

1. TNHH

: Trách nhi m h u h n

2. MTV

: M t thành viên

3. HTCTTL

: H th ng công trình th y l i

4. CTTL

: Công trình th y l i

5. QLKT

: Qu n lý khai thác

6. KTCT TL

: Khai thác công trình th y l i

7. CNH-H H

: Công nghi p hóa hi n đ i hóa

8. UBND

: y ban nhân dân

9. CNXH

: Ch ngh a xã h i

10. HTX

: H p tác xã

11. BNN&PTNT : B nông nghi p và phát tri n nông thôn
12. SNN&PTNT : S nông nghi p và phát tri n nông thôn
13. HTDN

: H p tác dùng n

c

14. TL

: Th y l i phí

15. SCADA

: H th ng đi u khi n giám sát và thu th p d li u

16. PLC

: B đi u khi n logic l p trình đ

c


M CL C
CH

NG 1: C

S

LÝ LU N V QU N LÝ KHAI THÁC CÁC CÔNG TRÌNH

TH Y L I.............................................................................................................................................. 1
1.1. T ng quan v qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i .............................1
1.1.1. M t s khái ni m ...............................................................................................1
1.1.2.

c đi m c a các công trình th y l i................................................................1

1.1.3. Vai trò và nhi m v c a các công trình th y l i ...............................................4
1.1.4. N i dung c a công tác qu n lý khai thác công trình th y l i ...........................6
1.1.5. Các b

c qu n lý khai thác h th ng các trình th y l i ....................................8

1.2. Các y u t

nh h

ng đ n qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i ............10

1.2.1. Các y u t khách quan ....................................................................................10
1.2.2. Các y u t ch quan ........................................................................................11
1.3. Kinh nghi m v qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i ...........................12
1.3.1. Th c ti n qu n lý và khai thác công trình th y l i

Vi t Nam .....................12

1.3.2. Kinh nghi m v qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i t i m t s đ a

ph

ng trong n

K t lu n ch
CH

c và các n

c láng gi ng ..............................................................16

ng 1 .....................................................................................................18

NG 2: TH C TR NG CÔNG TÁC QU N LÝ KHAI THÁC H TH NG CÔNG

TRÌNH TH Y L I VÙNG NAM U NG TRONG TH I GIAN V A QUA..................20
2.1.
2.1.1.

c đi m đ a bàn nghiên c u .............................................................................20
c đi m t nhiên ...........................................................................................20

2.1.2. Tình hình dân sinh kinh t , xã h i ...................................................................23
2.2. Hi n tr ng h th ng th y l i vùng Nam u ng ................................................25
2.2.1. Hi n tr ng h th ng công trình th y l i trên đ a bàn huy n Thu n thành ......25
2.2.2. Hi n tr ng h th ng công trình th y l i trên đ a bàn huy n L

ng Tài .........31

2.2.3. Hi n tr ng h th ng công trình th y l i trên đ a bàn huy n Gia Bình ..................34

2.3. ánh giá chung v công trình và ngu n n

c h th ng th y l i Nam u ng ..36

2.4. Th c tr ng công tác qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i Vùng Nam
u ng ........................................................................................................................39
2.4.1. B máy t ch c qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i Nam u ng ........39
2.4.2. Quy đ nh pháp lý v qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i Nam u ng ... 40


2.4.3. Th c tr ng qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i Nam u ng ..............41
2.5. ánh giá v công tác qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i Nam u ng
hi n nay .................................................................................................................................... 47
2.5.1. K t qu đ t đ

c .............................................................................................47

2.5.2. Nh ng t n t i và nguyên nhân trong qu n lý khai thác và h th ng công trình
th y l i Nam u ng ..................................................................................................49
CH

NG 3:

XU T CÁC GI I PHÁP T NG C

NG QU N LÝ KHAI THÁC H

TH NG CÔNG TRÌNH TH Y L I NAM U NG ................................................................58
3.1.

nh h ng trong công tác qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i Nam u ng ..58

3.2. Nh ng thu n l i và khó kh n trong công tác qu n lý khai thác h th ng công trình
th y l i Nam u ng ...................................................................................................62
3.2.1. Nh ng thu n l i trong công tác qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i
Nam u ng ................................................................................................................62
3.2.2. Nh ng khó kh n trong công tác qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i
Nam u ng ................................................................................................................63
3.3. Nguyên t c đ xu t gi i pháp t ng c
th y l i Nam
3.4.

ng qu n lý khai thác h th ng công trình

u ng .................................................................................................66

xu t gi i pháp t ng c

ng qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i Nam

u ng ........................................................................................................................68
3.4.1. Gi i pháp hoàn thi n các chính sách qu n lý khai thác h th ng công trình th y
l i Nam u ng...........................................................................................................68
3.4.2. Gi i pháp đào t o ngu n nhân l c v qu n lý khai thác h th ng công trình th y
l i Nam u ng ..........................................................................................................70
3.4.3. Gi i pháp v

ng d ng ti n b khoa h c k thu t vào qu n lý khai thác h th ng

công trình th y l i Nam u ng ..................................................................................73

3.4.4. Các gi i pháp h tr ..........................................................................................78
K t lu n ch

ng 3 .....................................................................................................87

K T LU N VÀ KI N NGH ..........................................................................................................88


M

U

1. S c n thi t c a đ tài
V i m c tiêu đ y m nh công nghi p hóa, hi n đ i hóa, đ a n
b n tr thành m t n

c công nghi p theo h

c ta c

ng hi n đ i hóa vào n m 2020.

Trong nh ng n m g n đây, Chính ph luôn giành m t t tr ng l n l

ng v n

t ngân sách đ đ u t vào các d án xây d ng c i t o, nâng c p, xây m i các
công trình xây d ng nông nghi p nói chung và công trình th y l i nói riêng,
nh m đáp ng m c tiêu hi n đ i hóa nông nghi p, nông thôn. T đó t o đi u
ki n cho n n kinh t phát tri n, góp ph n vào vi c đ y m nh công cu c công

nghi p hóa, hi n đ i hóa đ t n

c.

Tuy nhiên tr i qua th i gian dài cùng v i s di n bi n ph c t p c a
th i ti t, t c đ gia t ng dân s , đô th hóa m nh m , nh ng h n ch trong
công tác qu n lý khai thác làm cho các công trình c a h th ng b xu ng c p
nghiêm tr ng, h th ng b l n chi m xâm h i và ph n nào làm phá võ quy
ho ch c , không còn phù h p, không đ n ng l c ph c v v i nhi m v hi n
t i và t

ng lai.
Tìm ra nh ng ph

ng th c, bi n pháp qu n lý khai thác hi u qu ,

kh c ph c tình tr ng công trình b xu ng c p, xâm h i, ch đ ng đ i phó v i
di n bi n th i ti t khi h u là v n đ vô cùng quan tr ng và c p thi t đang
đ

c đ t ra đ i v i các c quan ch u trách nhi m qu n lý khai thác các công

trình th y l i.
V i mong mu n áp d ng nh ng ki n th c đã đ
vào gi i quy t nh ng v n đ quan tr ng đang đ

c th c ti n đ t ra, tác gi đã

l a ch n đ tài lu n v n t t nghi p, v i tên g i “
t ng c

c h c t p, nghiên c u
xu t m t s gi i pháp

ng công tác qu n lý khai thác các công trình th y l i vùng Nam

u ng t nh B c Ninh”.
tài đ

c th c hi n nh m đánh giá th c tr ng công tác qu n lý khai


thác và b o v h th ng công trình th y l i Nam u ng trên c s đó đ xu t
nh ng gi i pháp kh thi t ng c

ng th c hi n qu n lý.

2. M c đích c a đ tài
- H th ng hóa c s lý lu n v công tác qu n lý khai thác công trình th y l i;
- Phân tích tình hình th c hi n, các y u t

nh h

ng đ n tình hình th c

hi n công tác qu n lý khai thác công trình trên h th ng th y l i Nam u ng;
xu t đ nh h

-

ng, gi i pháp nh m t ng c

ng công tác qu n lý khai

thác công trình h th ng công trình th y l i Nam u ng.
it

1.

it

ng và ph m vi nghiên c u
ng nghiên c u:

it

ng nghiên c u c a đ tài là nghiên c u

công tác qu n lý khai thác các công trình th y l i và các nhân t

nh h

ng

đ n công tác này.
Ph m vi nghiên c u:
pháp t ng c

tài t p trung nghiên c u đ xu t m t s gi i

ng công tác qu n lý khai thác các công trình th y l i vùng Nam

u ng t nh B c Ninh trong th i gian v a qua.
2. Ph

ng pháp nghiên c u
tài s d ng các ph

kh o sát th c t , Ph
Ph

ng pháp nghiên c u nh : Ph

ng pháp k th a, Ph

ng pháp đi u tra

ng pháp phân tích t ng h p,

ng pháp phân tích so sánh, đ nghiên c u và gi i quy t các v n đ đ

c

đ t ra.
5. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài
a. Ý ngh a khoa h c
tài nghiên c u đã góp ph n h th ng m t cách đ y đ và c p nh t
nh ng v n đ lý lu n c b n v công tác qu n lý khai thác các công trình th y
l i đ làm c s khoa h c và ti n đ cho nghiên c u, đ xu t m t s gi i pháp
qu n lý khai thác các công trình th y l i c a các c p qu n lý nói chung và các

đ n v khai thác công trình th y l i nói riêng, nh m góp ph n nâng cao hi u
qu khai thác công trình th y l i.
b. Ý ngh a th c ti n
Nh ng k t qu nghiên c u, đ xu t gi i pháp c a lu n v n là tài li u
tham kh o h u ích không ch đ i v i công tác qu n lý khai thác các công
trình th y l i c a các c p qu n lý nói chung và các đ n v khai thác công trình
th y l i nói riêng mà còn là nh ng tài li u tham kh o c n thi t cho nh ng
ng

i quan tâm đ n vi c h c t p, nghiên c u v công tác qu n lý khai thác

các công trình th y l i.


1
CH

NG 1: C

S

LÝ LU N V QU N LÝ KHAI THÁC CÁC
CÔNG TRÌNH TH Y L I

1.1. T ng quan v qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i
1.1.1. M t s khái ni m
Công trình thu l i: là công trình thu c k t c u h t ng nh m khai thác
ngu n l i c a n

n

c, b o v môi tr

ng sinh thái, phòng, ch ng tác h i c a

c gây ra nh tr m b m, h đ p, kênh m

ng…

H th ng th y l i: bao g m các công trình th y l i có liên quan tr c
ti p v i nhau v m t khai thác và b o v trong m t khu nh t đ nh.
Qu n lý công trình th y l i: là quá trình đi u hành h th ng công
trình th y l i theo m t c ch phù h p, bao g m công tác k ho ch hóa,
đi u hành b máy, qu n lý đi u hành, duy tu công trình, qu n lý tài s n và
tài chính.
Khai thác công trình th y l i: là quá trình s d ng công trình th y l i
vào ph c v đi u hòa n

c ph c v s n xu t nông nghi p, dân sinh, xã h i.

Qu n lý: Là s tác đ ng ch huy, đi u khi n các quá trình xã h i và
hành vi ho t đ ng c a con ng
c a quy lu t nh m đ t đ

i đ chúng phát tri n phù h p v i đi u ki n

c m c đích và ý chí c a ng

i qu n lý (VIM,

2008).
Theo Suranat, 1993, qu n lý là m t quá trình nh m đ đ t đ

c các

m c đích c a m t t ch c thông qua vi c th c hi n ch c n ng c b n là k
ho ch hóa, t ch c, đi u hành và ki m tra đánh giá.
1.1.2.

c đi m c a các công trình th y l i
+ H th ng công trình th y l i ph c v cho nhi u đ i t

công trình ch ph c v cho nhu c u t
cung c p n

ng. Tr

c kia

i tiêu nông nghi p nh ng hi n nay đã

c cho các khu công khi p, c p n

c sinh ho t, th y s n, tiêu cho

các khu dân c và khu công nghi p, giao thông, du l ch…


2

+ H th ng công trình th y l i nh m c i t o thiên nhiên, khai thác các
m t l i và kh c ph c các m t h i đ ph c v cho nhu c u c a con ng
+ H th ng công trình th y l i ph i th

ng xuyên đ i m t tr c ti p

v i s tàn phá c a thiên nhiên, trong đó có s phá ho i th
phá ho i b t th

i.

ng xuyên và s

ng

+ H th ng công trình th y l i có giá tr l n tuy nhiên v n l u đ ng ít,
l i quay vòng ch m.

có kinh phí ho t đ ng, có nh ng lúc các đ n v qu n

lý công trình ph i vay ngân hàng và tr l i cao.
+ Công trình th y l i là k t qu t ng h p và có m i quan h m t thi t
h u c v lao đ ng c a r t nhi u ng

i trong nhi u l nh v c, bao g m t các

công tác quy ho ch, nghiên c u khoa h c, kh o sát, thi t k , ch t o, thi công,
đ n qu n lý khai thác.
+ S n ph m c a công tác khai thác công trình th y l i là hàng hóa đ c
bi t có tính ch t đ c thù riêng bi t. S n ph m là kh i l

ng n

ct

i, tiêu

ph c v cho nhu c u s n xu t nông nghi p, công nghi p, nuôi tr ng th y s n
và cho sinh ho t.
Ch a đ ng r t nhi u l nh v c khoa h c k thu t xây d ng khác nhau.
Ngoài công tác qu n lý và s d ng, các công trình th y l i còn mang tính
ch t qu n chúng.
ph
d

n v qu n lý ph i d a vào dân, vào chính quy n đ a

ng đ làm t t vi c đi u hành t

i, tiêu, thu th y l i phí, tu s a b o

ng công trình và b o v công trình. Do đó, đ n v qu n lý khai thác các

công trình th y l i không nh ng ph i làm t t công tác chuyên môn mà còn
ph i làm t t công tác v n đ ng qu n chúng nhân dân tham gia khai thác và
b o v công trình trong h th ng.
V n đ u t th

ng là r t l n theo đi u ki n c th c a t ng vùng, đ có

công trình khép kín trên đ a bàn m i ha đ

ct

i thì bình quân ph i đ u t

th p nh t 30 – 50 tri u đ ng, cao là 100 – 200 tri u đ ng.


3
Các công trình th y l i ph c v đa m c tiêu, trong đó t
cho s n xu t nông nghi p, c p n

i tiêu ph c v

c sinh ho t, th y s n, s n xu t công nghi p,

phát đi n, giao thông, du l ch, ch ng l , ng n m n, c i t o đ t, môi tr

ng

sinh thái.
Công trình th y l i mu n phát huy hi u qu ph i đ
m

c xây d ng kênh

ng đ ng b khép kín t đ u m i đ n t n ru ng.
M i công trình, h th ng công trình th y l i ch ph c v cho m t vùng

nh t đ nh theo thi t k không th di chuy n t vùng đang th a n
thi u n

c đ n vùng

c theo yêu c u th i v , ph i đ u có m t t ch c Nhà n

c, t p th

hay cá nhân tr c ti p qu n lý, v n hành theo yêu c u c a các h s d ng.
Nhi u nông dân đ

ch

ng l i t m t công trình th y l i hay nói cách

khác m t công trình th y l i ph c v cho nhi u ng

i dân trong cùng m t

kho ng th i gian.
H th ng công trình th y l i n m r i rác ngoài tr i, trên di n r ng, có
khi qua các khu dân c , nên ngoài tác đ ng c a thiên nhiên, còn ch u tác đ ng
c a con ng

i.

Hi u qu c a công trình th y l i h t s c l n lao và đa dang, có lo i có
th xác đ nh đ
không xác đ nh đ

c b ng ti n ho c kh i l

ng v t ch t c th , nh ng có lo i

c.

Riêng v l nh v c t

i tiêu thì hi u qu th c hi n

di n tích, t o kh n ng t ng v , c p n

m cđ t

ih t

c k p th i đ m b o yêu c u dùng n

c a m t s lo i cây tr ng, chi phí qu n lý th p, t ng n ng su t và s n l

c
ng

cây tr ng… góp ph n t o vi c làm, t ng thu nh p cho nông dân nông thôn.
Vi c qu n lý và s d ng các công trình th y l i c a c ng đ ng này có nh
h

ng t i vi c qu n lý và s d ng các công trình c a c ng đ ng khác.

4
Các công trình th y l i không đ

c mua bán nh các công trình khác.

Do đó hình th c t t nh t đ qu n lý và s d ng các công trình th y l i là c ng
đ ng tham gia.
V t ch c qu n lý nh đi u 10 – Pháp l nh khai thác và b o v công
trình th y l i đã quy đ nh: H th ng công trình th y l i đ
v n ngân sách Nhà n
nghi p Nhà n

c xây d ng b ng

c ho c có ngu n g c t ngân sách Nhà n

c do doanh

c có tên là công ty khai thác công trình th y l i tr c ti p khai

thác và b o v .
Các công trình th y l i ph i đ

c quy ho ch và thi t k xây d ng mang

tính h th ng đòi h i ph i d a trên nh ng c s khoa h c cùng v i th c t c a
t ng đ a ph

ng và c n m t l

ng v n l n. Bên c nh nh ng quy ho ch và

thi t k xây d ng c n có s tham gia c a chính c ng đ ng h
t các công trình đó và có s h tr c a Nhà n

ng l i tr c ti p

c v v n c ng nh vi c đi u

hành th c hi n qu n lý các công trình th y l i đó, có nh v y các công trình
th y l i sau khi hoàn thành đ a vào s d ng m i mang l i hi u qu cao nh
mong đ i c ng nh đúng v i n ng l c thi t k ban đ u.
T nh ng đ c đi m trên công tác qu n lý khai thác h th ng công trình
th y l i c n ph i làm t t các n i dung c b n sau: M t là, qu n lý công trình
th y l i; hai là, qu n lý ngu n n

c; ba là, qu n lý kinh t . Nh ng n i dung

trên có m i quan h m t thi t, tác đ ng l n nhau nên ph i đ ng th i th c hi n
t t c 3 n i dung trên đ ph c v s n xu t, xã h i, dân sinh, an toàn cho các
công trình th y l i và đ t hi u qu cao nh t.
1.1.3. Vai trò và nhi m v c a các công trình th y l i
Th y l i có vai trò đ c bi t trong s n xu t nông nghi p, bên c nh đó còn
góp ph n phát tri n công nghi p và các ngành ngh khác. Các công trình th y
l i là công s n c a c ng đ ng g n k t v i các thành viên c a c ng đ ng vì m c


5
tiêu s d ng đ y đ , có hi u qu ngu n n

c. Th y l i là ti n đ , bi n pháp

hàng đ u đ nâng cao n ng su t cây tr ng và s d ng các ngu n l c khác.
H th ng công trình th y l i nói chung, kênh t
ng m nói riêng là c s v t ch t k thu t h t ng.
nghi p h th ng công trình th y l i v a là ph

i, tr m b m, c ng
i v i s n xu t nông

ng ti n s n xu t, v a là đi u

ki n ph c v t o ti n đ cho các bi n pháp k thu t liên hoàn khác phát huy
hi u qu . Trong s n xu t nông nghi p, vi c đ m b o n

ct

i là y u t vô

cùng quan tr ng đ thâm canh t ng n ng su t cây tr ng.
Công trình th y l i không ch g n li n v i các ho t đ ng s n xu t mà
còn liên quan đ n các ho t đ ng đ i s ng nh giao thông, đi u hòa khí h u,
môi tr

ng sinh thái

các vùng nông thôn. Công trình th y l i góp ph n làm

cho nông thôn phát tri n toàn di n v kinh t , v n hóa, xã h i. Các công trình

th y l i còn có tác d ng ng n n
c a con ng

c, gi n

c, đi u ti t dòng ch y theo ý đ

i và đã t o nên nh ng kh n ng to l n c a con ng

i trong vi c

khai thác và s d ng, ch ng , đi u ti t t nhiên cho phát tri n kinh t và đ i
s ng. Ngoài ra các công trình th y l i còn có tác d ng trong vi c b o v môi
tr

ng, cân b ng sinh thái, góp ph n vào vi c ch ng hi n t

ng sa m c hoá và

m ra nh ng đi u ki n phát tri n m t s ngành kinh t m i nh du l ch, nuôi
tr ng th y s n, giao thông. Nh v y, có th th y vai trò th y l i là h t s c to
l n đ i v i s n xu t nông nghi p c ng nh các ngành ngh khác mà con
ng

i khó có th tính toán m t cách c th hi u qu c a các công trình th y

l i mang l i:
- T ng n ng xu t cây tr ng, t o đi u ki n thay đ i c c u nông nghi p,
gi ng loài cây tr ng, v t nuôi, làm t ng giá tr t ng s n l
- C i thi n ch t l

ng môi tr

là nh ng vùng khó kh n v ngu n n

ng c a khu v c.

ng và đi u ki n s ng c a nhân dân nh t
c, t o ra c nh quan m i.


6
- Thúc đ y s phát tri n c a các ngành khác nh công nghi p, thu s n,
du l ch ...
- T o công n vi c làm, góp ph n nâng cao thu nh p cho nhân dân, gi i
quy t nhi u v n đ xã h i trong khu v c do thi u vi c làm, do thu nh p th p.
T đó góp ph n nâng cao đ i s ng c a nhân dân c ng nh góp ph n n đ nh
v kinh t và chính tr trong c n

c.

- Thu l i góp ph n vào vi c ch ng l l t do xây d ng các công trình
đê đi u ... t đó b o v cu c s ng bình yên c a nhân dân và t o đi u ki n
thu n l i cho h t ng gia s n xu t .
Nói chung, th y l i có vai trò vô cùng quan tr ng trong cu c s ng c a
nhân dân nó góp ph n vào vi c n đ nh kinh t và chính tr tuy nó không
mang l i l i nhu n m t cách tr c ti p nh ng nó c ng mang l i nh ng ngu n
l i gián ti p nh vi c phát tri n ngành này thì kéo theo r t nhi u ngành khác
phát tri n theo. T đó t o đi u ki n cho n n kinh t phát tri n và góp ph n vào
vi c đ y m nh công cu c CNH-H H đ t n

c.

1.1.4. N i dung c a công tác qu n lý khai thác công trình th y l i
Công tác qu n lý khai thác h th ng công trình thu l i bao g m các
n i dung chính sau:
+ Qu n lý công trình th y l i: Các đ n v qu n lý khai thác công trình
th y l i ph i có trách nhi m qu n lý, ki m tra, theo dõi, phát hi n và x lý k p
th i các s c trong h th ng công trình, đ ng th i th c hi n t t vi c duy tu,
b od

ng, s a ch a nâng c p công trình, máy móc, thi t b ; b o v và v n

hành công trình theo đúng quy chu n, tiêu chu n k thu t, đ ph c v cho
nhi m v t

i tiêu đáp ng nhu c u s n xu t nông nghi p, đ m b o công trình

v n hành an toàn, hi u qu và s d ng lâu dài.
+ Qu n lý vi c t

i, tiêu: đáp

nghi p, đ i s ng dân sinh, môi tr

ng yêu c u ph c v s n xu t nông

ng và các ngành kinh t qu c dân khác

7
c a t ng đ a ph

ng, t ng mùa v thì các c p qu n lý, các đ n v qu n lý khai

thác công trình th y l i c n ph i h p và l p k ho ch đ th c hi n vi c đi u
hoà phân ph i n

c, tiêu n

c công b ng, h p lý trong h th ng công trình

thu l i.
+ T ch c và qu n lý tài chính: đ qu n lý, s d ng có hi u qu ngu n
v n và các kho n chi trong ho t đ ng qu n lý khai thác chúng ta c n xây
d ng mô hình t ch c khoa h c, h p lý nh m th c hi n và hoàn thành t t
nhi m v khai thác, b o v công trình thu l i, kinh doanh t ng h p theo qui
đ nh c a pháp lu t.
Các n i dung c th trong qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i
c a công ty TNHH MTV khai thác công trình th y l i:
+ L p và t ch c th c hi n các k ho ch: s a ch a công trình; s d ng
n

c; phòng ch ng úng - h n và thiên tai; c i t o đ t; ng n ng a và x lý ô

nhi m đ gi gìn b o v môi tr

ng n

c và môi tr

ng sinh thái;

+ Theo dõi quá trình th c hi n quy ho ch và d án kh thi đ
k p th i phát hi n vi c làm sai quy ho ch và sai đ i t
ban nhân dân t nh, thành ph tr c thu c Trung

c duy t;

ng đ u t , báo c o U

ng và B Nông nghi p và

Phát tri n nông thôn gi i quy t;
+ Làm ch đ u t các d án s a ch a, b sung, hoàn thi n h th ng
công trình thu l i do công ty đang qu n lý khai thác;
+ Th c hi n quy đ nh v b o d

ng công trình; ki m tra, theo dõi, phát

hi n k p th i nguy c x y ra s c ; khi th y công trình có nguy c b m t an
toàn ph i x lý ngay, đ ng th i báo cáo u ban nhân dân đ a ph

ng và B

Nông nghi p và Phát tri n nông thôn gi i quy t;
+ Th

ng xuyên b sung hoàn thi n quy trình v n hành h th ng công

trình và t ng công trình, đ c bi t là quy trình v n hành h ch a n

c đ trình


8
duy t theo quy đ nh c a B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn và t ch c
th c hi n;
+ Quan tr c, theo dõi, thu th p các s li u v khí t
l

ng n

ng, thu v n, ch t

c, tình hình di n bi n công trình; úng, h n; tác d ng c i t o đ t và

n ng su t cây tr ng. Khi các đi u ki n thiên nhiên, đi u ki n làm vi c c a
công trình khác v i tài li u và đ án thi t k ph i đ xu t k p th i các bi n
pháp x lý, trình U ban nhân dân t nh, thành ph tr c thu c Trung

ng và

B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn gi i quy t.
+ L u tr h s k thu t, lý l ch công trình, tài li u thu th p hàng n m.
T ng k t rút kinh nghi m đ nâng cao hi u qu công tác khai thác, b o v
công trình thu l i.
1.1.5. Các b

c qu n lý khai thác h th ng các trình th y l i

L p k ho ch: Là m t ho t đ ng c a quá trình qu n lý mà con ng
c nh

ng vào m c tiêu đ đ t đ

i

c m c đích chung c a công trình th y l i

T ch c: Là quá trình ho t đ ng liên quan đ n m c tiêu, k ho ch và
xác đ nh trao trách nhi m quy n qu n lý cho các t ch c cá nhân đ có hi u
qu nh t.
i u hành: Là nh ng ho t đ ng đ xác đ nh ph m vi, quy n h n ra
quy t đ nh, phân b và s d ng các ngu n l c h p lý, t ng c

ng qu n lý có

s tham gia c a c ng đ ng và đ m b o đúng m c đ , m c đích ph c v c a
các công trình th y l i.
Thúc đ y: Nh m tìm ra đ

c nh ng m t l i đ thúc đ y c ng đ ng

tham gia qu n lý s d ng các công trình th y l i có hi u qu nh t.
Ki m soát và theo dõi: Là m t quá trình theo dõi và đánh giá các k t
qu đ t đ

c t các công trình th y l i.

Vi c qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i bao g m các n i
dung sau:


9
S d ng công trình: D a vào tình hình và đ c đi m công trình, đi u
ki n d báo khí t

ng th y v n và nhu c u n

c trong h th ng b ph n qu n

lý ph i xây d ng k ho ch l i d ng ngu n n
t ng h p c n có tài li u d báo khí t

c. Trong quá trình l i d ng

ng th y v n chính xác đ n m v ng

tình hình và x lý linh ho t nh m đ m b o công trình làm vi c an toàn.
Quan tr : C n ti n hành quan tr c th

ng xuyên, toàn di n. N m v ng

quy lu t làm vi c và nh ng di n bi n c a công trình đ ng th i d ki n các
kh n ng có th x y ra. K t qu quan tr c ph i th

ng xuyên đ i chi u v i tài

li u thi t k công trình đ nghiên c u và x lý.

B od

ng: C n th c hi n ch đ b o d

ng th

ng xuyên và đ nh k

th t t t đ công trình luôn làm vi c trong tr ng thái an toàn và t t nh t. H n
ch m c đ h h ng các b ph n công trình.
S a ch a: Ph i s a ch a k p th i các b ph n công trình h h ng,
không đ h h ng m r ng, đ ng th i s a ch a th

ng xuyên, đ nh k .

Phòng ch ng l l t: Trong mùa m a, bão, c n t ch c phòng ch ng,
chu n b đ y đ các nguyên v t li u c n thi t và chu n b các ph

ng án ng

c u đ i phó k p th i v i các s c x y ra.
S d ng công trình: C n có m t k ho ch dùng n

c c th đ đ m

b o công trình làm vi c đúng theo ch tiêu thi t k , an toàn và kéo dài th i
gian ph c v , đ ng th i g n vi c s d ng n

c v i công tác qu n lý h

th ng công trình vào n n p, t o d ng tác phong làm vi c theo ki u công
nghi p và nâng cao nghi p v qu n lý cán b . Bên c nh xây d ng k ho ch
dùng n

c ph i có ph

ng án b o v công trình th y l i và th c hi n ký

k t h p đ ng v i các doanh nghi p Nhà n
t ch c h p tác dùng n
tr

ng n

c.

c, s d ng n

c khai thác công trình th y l i,

c h p lý, ti t ki m và b o v môi


10
T

in

c và tiêu n

c: C n có k ho ch t i tiêu h p lý theo t ng mùa

v trong n m đ đ m b o duy tu và v n hành h th ng th y l i m t cách t t nh t.
1.2. Các y u t

nh h

ng đ n qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i

1.2.1. Các y u t khách quan
a) S phát tri n kinh t xã h i đã làm cho các h th ng công trình th y
l i b xâm h i, nhi u h th ng thu l i b thay đ i m c tiêu nhi m v và gi m
s chi ph i.

ng th i, quá trình phát tri n kinh t xã h i c ng là nguyên

nhân ch y u gây ô nhi m môi tr

ng, ngu n n

c trong các h th ng công

trình thu l i.
Ngoài ra y u t xã h i bao g m các đ c đi m liên quan đ n ng

is

d ng nh tính c ng đ ng, trình đ k thu t, t p quán canh tác c a nông dân
c ng nh h

ng không nh t i vi c qu n lý công trình th y l i.

b) Di n bi n th i ti t khí t

ng th y v n có xu h

ng ngày càng b t

l i, thiên tai x y ra ngày càng kh c nghi t, d n đ n vi c phá hu h th ng,
thay đ i yêu c u ph c v t

i tiêu c a các công trình thu l i.

Trong thiên nhiên, s t ng h p các đi u ki n không n i nào gi ng nhau
cho nên h u nh công trình th y l i nào c ng có nh ng đ c đi m riêng. Th c
t xây d ng công trình th y l i do tài li u th y v n không đ y đ , không
chính xác nên công trình th y l i đ

c xây d ng nh ng kh n ng tháo l

không đ , gây nguy hi m khi l l n, nhi u tr m th y đi n không ch y đ
công su t.
c)

u t ban đ u còn nhi u b t c p, nhi u công trình thu l i đ

c xây

d ng trong đi u ki n n n kinh t còn khó kh n, ngu n v n h n h p, su t đ u t
th p, còn dàn tr i, nên th

ng áp d ng các tiêu chu n thi t k

ng v i t n su t

đ m b o c a h th ng công trình th y l i th p, ch a chú tr ng đ u t hoàn
ch nh, khép kín h th ng kênh m

ng d n n

c và h th ng thu l i n i đ ng.


11
1.2.2. Các y u t ch quan
* Trình đ qu n lý, n ng l c chuyên môn c a đ i ng cán b qu n lý
và trình đ nh n th c c a nông dân
ây là nhân t có nh h

ng r t l n đ n tính b n v ng và hi u qu s

d ng các công trình th y l i.
Trình đ và n ng l c chuyên môn c a các cán b qu n lý cùng nh n
th c c a ng

i dân là y u t vô cùng quan tr ng trong vi c qu n lý khai thác

h th ng công trình th y l i
Hi n nay nhi u ng

i dân đ a ph

ng ch a nh n th c đúng, đ y đ v

t m quan tr ng c a công tác thu l i và nhà qu n lý thì ch y u quan tâm v
xây d ng, ít quan tâm v công tác qu n lý, đ ng th i có xu h
bao c p, coi nh s tham gia c a ng

ng n ng v

i dân, d n đ n vi c t ý x rác, n

c

th i, ch t th i r n t các khu công nghi p, khu hành chính, khu ch n nuôi tr c
ti p vào h th ng làm ô nhi m ngu n n

c. Yêu c u s d ng n

c ti t ki m

ch a quan tâm đúng m c trong qu n lý, khai thác công trình thu l i.
* C ch chính sách c ng có nh ng nh h

ng tr c ti p:

Các chính sách h p lý s t o đ ng l c khuy n khích các t ch c, cá
nhân tham gia b o v , tu b ch ng xâm h i công trình thu l i và ng
Vai trò c a ng
ngu n n

c l i.

i dân trong qu n lý khai thác công trình thu l i, b o v

c ch a đ

c quan tâm đúng m c.

- Thi u chính sách t o đ ng l c khuy n khích các t ch c, cá nhân
tham gia b o v , tu b ch ng xâm h i công trình thu l i, vai trò c a ng
dân trong qu n lý khai thác công trình thu l i và b o v ngu n n
đ

i

c ch a

c quan tâm đúng m c.
- M t s c ch chính sách v tài chính trong qu n lý, khai thác công

trình thu l i còn mang tính xin cho. Quy n và trách nhi m c a các t ch c


12
qu n lý, khai thác công trình thu l i đ i v i đ t đai thu c ph m vi công trình
thu l i do t ch c đó qu n lý ch a đ

c quy đ nh rõ ràng.

* T ch c qu n lý
- Tình tr ng l n chi m xâm h i các công trình th y l i ngày càng có
chi u h

ng gia t ng do không đ c s pháp lý trong công tác qu n lý.

Trách nhi m và s ph i h p gi a ng

i dân và c quan khai thác, v n

hành h th ng trong vi c đi u hành, phân ph i ngu n n

c ph c v đa ngành

đ làm t t các nhi m v theo quy đ nh.
* Khoa h c công ngh : Bao g m vi c nghiên c u, chuy n giao
ti n b khoa h c k thu t trong qu n lý, v n hành công trình thu l i
ch a đ

c quan tâm đúng m c, đ u t

trang thi t b khoa h c công

ngh trong qu n lý, khai thác công trình th y l i còn th p, và h u nh
không đáng k . Nhi u h th ng đóng m , v n hành c ng còn ch y u
b ng th công.
Vi c tuyên truy n, h
và ngu n n

c

ng d n, ph bi n b o v công trình th y l i

các đ a bàn nhìn chung còn nhi u h n ch , nhi u ng

i

dân, th m chí c cán b các c p nh n th c ch a đúng v vai trò c a công
trình th y l i và ngu n n

c, gây khó kh n và nh h

ng đ n ho t đ ng

c a các đ n v qu n lý, khai thác công trình th y l i.
1.3. Kinh nghi m v qu n lý khai thác h th ng công trình th y l i
1.3.1. Th c ti n qu n lý và khai thác công trình th y l i
1.3.1.1. Tình hình phát tri n th y l i c a n
Sau khi th ng nh t đ t n
ng và Nhà n

Vi t Nam

c ta

c và ti n hành công cu c xây d ng CNXH,

c ta đ c bi t quan tâm phát tri n s n xu t nông nghi p, nông

thôn trong ph m vi c n

c. Ngh quy t

ih i

ng toàn qu c l n th V đã

nh n m nh “T p trung phát tri n nông nghi p, nông thôn và đ a nông nghi p
nông thôn m t b

c lên s n xu t l n xã h i ch ngh a”. Trong ngh quy t c a


13
ng t đ i h i VI đ n
đ uđ
l

i h i IX, v n đ phát tri n nông nghi p nông thôn

c kh ng đ nh là m t trong nh ng n i dung quan tr ng trong chi n

c phát tri n kinh t c a đ t n

c. Trong các k đ i h i đã đ

đ nông nghi p phát tri n b n v ng,

ng và Nhà n

đ u t đ phát tri n th y l i. Chính vì v y trên c n
th y l i đ

c nh n m nh

c luôn luôn chú tr ng
c đã có nhi u công trình

c đ u t xây d ng, s k t h p gi a th y đi n và th y l i, phát

tri n nuôi tr ng th y s n, du l ch đã t o ra s chuy n đ i quan tr ng trong
vi c chuy n d ch c c u kinh t

nhi u đ a ph

ng và th c s cho phép khai

thác tri t đ ngu n ti m n ng đ phát tri n kinh t c ng nh b o v môi
tr

ng sinh thái. i n hình nh các công trình th y l i h K G t i Hà T nh,

đ p dâng n

c Nam Th ch Hãn t nh Qu ng Tr . Công tác qu n lý trong giai

đo n này c ng đ

c s p x p l i theo h

ng thành l p các Công ty khai thác

công trình th y l i. Các t nh trao quy n t ch ho t đ ng cho các công ty khai
thác công trình th y l i. Nhi u công trình th y l i đ
đã có tác d ng đ m b o n

ct

c đ u t xây d ng và

i, h n ch l l t, kh c ph c tình tr ng ng n

m n, chu phèn cho nhi u vùng. Các công trình th y l i còn gi i quy t v n đ
n

c sinh ho t cho hàng tri u h dân, c i t o môi tr

ng sinh thái theo h

ng

phát tri n b n v ng, phát tri n th y du l ch, đ ng th i t o ra nh ng đi u ki n
quan tr ng cho quá trình th c hi n chuy n d ch c c u kinh t c ng nh
chuy n d ch c c u cây tr ng v t nuôi và mùa v c a t ng vùng lãnh th và
trên c n

c.

1.3.1.2. M t s chính sách v th y l i phí c a Nhà n
a. Ph

c Vi t Nam

ng án v th y l i phí

Mi n toàn b th y l i phí cho các vùng biên gi i, h i đ o, các vùng có
đi u ki n kinh t , xã h i khó kh n, các vùng khác ch áp d ng m c thu th y
l i phí th p nh t ho c gi m 30% theo m c thu nh p th p nh t theo quy đ nh
c a Ngh đ nh 143/2003/N -CP ngày 28 tháng 11 n m 2003 c a Chính ph


14
v m c thu th y l i phí n i đ ng do t ch c h p tác c a nông dân t nguy n
nh quy đ nh hi n nay.
Trên c s phân c p, chuy n giao h p lý các công trình th y l i cho
các t ch c h p tác dùng n

c qu n lý, th c hi n mi n th y l i phí t i các h

th ng công trình th y l i do các doanh nghi p qu n lý, các t ch c h p tác
dùng n

c t ch v tài chính, t th a thu n v i ng

i dân m c thu th y l i

phí đ đ m b o cho công tác qu n lý, khai thác các công trình th y l i đã
đ

c chuy n giao, phân c p.

Gi nguyên chính sách th y l i phí theo các quy đ nh hi n hành, c ng

c các t ch c, đ n v khai thác công trình th y l i, th c thi đ y đ các chính
sách đ i v i các ho t đ ng qu n lý khai thác các công trình th y l i.
b. Mi n th y l i phí theo Ngh đ nh 154
Ngh đ nh 154 v mi n th y l i phí b t đ u áp d ng t ngày 1/1/2008.
Vi c tri n khai N

154/2007/N -CP c a Chính ph nh m gi m b t các

kho n đóng góp cho ng
n m 2007, Th t

i dân nông thôn là vi c làm c n thi t, phù h p. Cu i

ng Chính ph đã ban hành Ngh đ nh 154 v vi c mi n

th y l i phí đ i v i các h nông dân s n xu t nông nghi p, lâm nghi p, nuôi
tr ng th y s n và làm mu i. Theo đó, toàn b chi phí v n hành, duy tu, b o
d

ng h th ng th y l i ph c v s n xu t nông nghi p s do ngân sách Nhà

n

c c p cho các công ty khai thác công trình th y l i, th y nông.
Ngh đ nh 154/N -CP v a đ

c ban hành nh m s a đ i, b sung m t

s đi u c a Ngh đ nh s 143/2003/N -CP ngày 28 tháng 11 n m 2003 c a
Chính ph quy đ nh chi ti t thi hành m t s đi u c a “Pháp l nh khai thác và
b o v công trình th y l i”.
Ngh đ nh 154/N -CP quy đ nh c th và sát th c h n v đ i t
ph m vi, di n tích mi n đóng góp th y l i phí. Theo đó Nhà n

ng,

c mi n th y


15
l i phí cho các h gia đình, cá nhân có đ t, m t n

c dùng vào s n xu t nông

nghi p, lâm nghi p, nuôi tr ng th y s n và làm mu i và đ t do Nhà n
giao, đ t quy n s d ng do đ

c cho, t ng, th a k nh n chuy n nh

ng s

d ng h p pháp, bao g m c ph n di n tích đ t 5% công ích do đ a ph
qu n lý, các h gia đình cá nhân đ
Th y l i phí đ

c
ng

c giao ho c đ u th u quy n s d ng.

c mi n cho di n tích đ t s n xu t nông nghi p, lâm

nghi p, th y s n, làm mu i n m trong h n m c giao đ t nông nghi p cho h
gia đình cá nhân
a bàn có đi u ki n kinh t - xã h i đ c bi t khó kh n và đ a bàn có
đi u ki n kinh t - xã h i khó kh n theo quy đ nh c a Lu t
thu l i phí đ i v i toàn b di n tích đ t, m t n

ut đ

c mi n

c dùng vào nông nghi p,

lâm nghi p, nuôi tr ng thu s n, làm mu i; không phân bi t trong hay ngoài
h n m c giao đ t.
M c mi n thu thu l i phí đ

c xác đ nh theo khung m c thu l i phí

quy đ nh t i đi m b, c và các m c 3, 4 và 5 c a đi m d kho n 1 i u 19 Ngh
đ nh s 143/2003/N -CP.
Không mi n thu l i phí đ i v i:
- Di n tích đ t v

t h n m c giao cho h gia đình, cá nhân;

- Các doanh nghi p ho t đ ng cung c p n

nghi p, tiêu n

c cho s n xu t công nghi p, n

c cho s n xu t công

c c p cho các nhà máy n

c

s ch, thu đi n, kinh doanh du l ch, v n t i qua c ng, âu thuy n và các ho t
đ ng khác đ

ch

ng l i t công trình thu l i;

- Các t ch c, cá nhân n p thu l i phí cho t ch c h p tác dùng n
theo tho thu n đ ph c v cho ho t đ ng c a các t h p tác dùng n
trí c ng đ u kênh c a h p tác dùng n
- B Tài chính h

c

ct v

c đ n m t ru ng.

ng d n vi c xác nh n mi n và không mi n thu l i

phí quy đ nh t i đi m này.