Các giải pháp tăng cường bảo hiểm xã hội tự nguyện cho nông dân ở tỉnh quảng nam

1

B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O
Đ I H C ĐÀ N NG

PH M NG C HÀ

CÁC GI I PHÁP TĂNG CƯ NG
B O HI M XÃ H I T NGUY N CHO NÔNG DÂN
T NH QU NG NAM

Chuyên ngành: Kinh t phát tri n
Mã s : 60.31.05

TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ KINH T

Đà N ng - Năm 2011


2

Cơng trình này đư c hồn thành t i
Đ I H C ĐÀ N NG

Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. Tr n Minh C

Ph n bi n 1: PGS.TS. Bùi Quang Bình

Ph n bi n 2 : PGS.TS. Ph m H o

Lu n văn ñư c b o v trư c H i ñ ng ch m Lu n văn t t nghi p

th c sĩ ngành Kinh t phát tri n h p t i Đ i h c Đà N ng vào ngày
17 tháng 12 năm 2011

Có th tìm hi u lu n văn t i:
- Trung tâm thông tin - H c li u, Đ i h c Đà N ng
- Thư vi n trư ng Đ i h c kinh t , Đ i h c Đà N ng.


3

M

Đ U

1. Tính c p thi t c a đ tài
B o hi m xã h i t nguy n (BHXHTN) cho nơng dân là m t
chính sách c a Đ ng và Nhà nư c. T i kỳ h p th IX Qu c h i khố
XI đã thơng qua lu t B o hi m xã h i và có hi u lu t t

ngày

01/01/2008 đ i v i BHXH t nguy n. Sau hơn 3 năm th c hi n, ñ i
tư ng tham gia BHXH t nguy n cịn q khiêm t n m i có trên 9,1
tri u ngư i tham gia, chi m t l 11,5% t ng dân s .
Qu ng Nam v n là t nh có n n nơng nghi p có trên 70% dân
cư c a t nh v n s ng

nông thôn và 40% l c lư ng lao ñ ng xã h i

v n ñang ho t ñ ng trong lĩnh v c nơng nghi p, đ i s ng thu nh p

c a nơng dân tuy đư c c i thi n nhưng v n còn nhi u khó khăn. Vì
v y, th c hi n BHXH cho m i ngư i lao đ ng nói chung và b n thân
ngư i nơng dân nói riêng đư c xem v a là m c tiêu v a là gi i pháp
tích c c góp ph n th c hi n công b ng xã h i trong h th ng các
chính sách an sinh xã h i, ñ m b o cho m i ngư i dân ñ u ñư c
tham gia và hư ng các ch ñ BHXH theo quy ñ nh c a pháp lu t.
Vì v y, c n có nh ng gi i pháp tích c c và phù h p đ tăng
cư ng BHXH t nguy n cho nông dân, nên tôi ch n ñ tài "Các gi i
pháp tăng cư ng B o hi m xã h i t nguy n cho nơng dân

t nh

Qu ng Nam" làm đ tài t t nghi p c a mình.
2. M c tiêu nghiên c u c a đ tài
- H th ng hố m t s v n ñ lý lu n, phân tích đánh giá
nh ng k t qu đ t đư c, khó khăn, vư ng m c trong q trình tri n
khai th c hi n chính sách BHXH t nguy n.
- Đ xu t nh ng gi i pháp có tính khoa h c đ đưa vào th c
hi n BHXH t nguy n cho ngư i nông dân Qu ng Nam.


4

3. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u
- Đ i tư ng nghiên c u:
Đ tài t p trung nghiên c u các v n ñ v tri n khai th c
hi n chính sách BHXH t nguy n cho nơng dân trên đ a bàn t nh
Qu ng Nam
- Ph m vi nghiên c u:
- V

không gian: T nh Qu ng Nam, th i gian nghiên

c u(2008-2010)
4. Phương pháp nghiên c u
Th ng kê, t ng h p, phân tích, so sánh. Ngồi ra cịn k th a
và phân tích các k t qu nghiên c u c a các tác gi trong và ngoài
nư c, các bài vi t trên t p chí c a BHXH có liên quan đ n đ tài
nghiên c u;
5. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a đ tài
- H th ng hố đư c nh ng v n ñ lý lu n và th c ti n v
BHXH t nguy n nông dân; trên cơ s đó đ ra các gi i pháp tăng
cư ng B o hi m xã h i t nguyên cho nông dân Qu ng Nam.
6. C u trúc c a lu n văn
Ngồi ph n m đ u, k t lu n và danh m c tài li u tham
kh o, n i dung c a lu n văn ñư c chia thành 3 chương;
Chương 1: Cơ s lý lu n v B o hi m xã h i t nguy n cho
nông dân.
Chương 2: Th c tr ng tham gia B o hi m xã h i t nguy n
c a nông dân t nh Qu ng Nam
Chương 3: Các gi i pháp tăng cư ng b o hi m xã h i cho
nông dân

t nh Qu ng Nam trong th i gian ñ n.


5

CHƯƠNG 1- CƠ S

LÝ LU N V B O HI M XÃ H I T

NGUY N CHO NÔNG DÂN
1.1. B o hi m xã h i t nguy n cho nông dân
1.1.1. Khái ni m v nông dân
Nông dân: nh ng ngư i lao đ ng cư trú

nơng thơn, tham

gia s n xu t nông nghi p. Nông dân s ng ch y u b ng ru ng vư n,
sau ñó ñ n các ngành ngh mà tư li u s n xu t chính là đ t đai, chăn
ni và tr ng tr t…
1.1.2. Khái ni m v B o hi m xã h i t nguy n cho nông dân
B o hi m xã h i t nguy n cho nơng dân là m t lo i hình
BHXH do nhà nư c ban hành mà ngư i nông dân t nguy n tham
gia; ñư c l a chon m c đóng, phù h p v i thu nh p c a mình hư ng
BHXH. Như v y, lo i hình BHXH t nguy n cho nơng dân ch có
th đư c hình thành và th c hi n trên cơ s :
- Có nhu c u th c s v BHXHTN;
- Có kh năng tài chính đ đóng phí BHXH t nguy n;
- Có s th ng nh t v m c đóng, hư ng...
- Có t ch c, cơ quan ñ ng ra th c hi n BHXH t nguy n.
- Đư c Nhà nư c b o h và h tr khi c n thi t.
1.1.3. B n ch t, vai trò c a b o hi m xã h i t nguy n cho nông
dân
1.1.3.1. B n ch t B o hi m xã h i t nguy n cho nông dân
B n ch t kinh t : S v n ñ ng c a các ngu n tài chính trong
q trình t o l p và s d ng qu BHXH t nguy n nh m góp ph n
n đ nh cu c s ng c a ngư i tham gia và gia đình h khi g p r i ro
làm gi m ho c m t kh năng thu nh p t lao đ ng.

B n ch t xã h i: khơng vì m c tiêu l i nhu n, mà ho t
ñ ng vì m c tiêu xã h i thơng qua vi c chi tr các ch ñ BHXHTN


6

khi ngư i tham gia b t n th t do r i ro, tu i già, ñ m b o cu c s ng
và an sinh xã h i.
1.1.3.2. Vai trò B o hi m xã h i t nguy n nơng dân
- BHXH t nguy n góp ph n n ñ nh ñ i s ng c a nơng
dân tham gia BHXHTN, đ m b o an sinh xã h i.
- BHXH t nguy n cho nông dân góp ph n phịng tránh và
h n ch r i ro khi b suy gi m và m t kh năng lao đ ng.
- BHXH t nguy n cho nơng dân góp ph n thúc đ y tăng
trư ng và phát tri n kinh t .
1.1.4 Nguyên t c ho t ñ ng c a B o hi m xã h i t nguy n cho
nông dân
1.1.4.1. Nguyên t c t

nguy n tham gia và hư ng các ch

ñ

BHXHTN
1.1.4.2. Nguyên t c Nhà nư c ph i có trách nhi m ñ i v i qu b o
hi m xã h i t nguy n.
1.1.4.3. Nguyên t c l y s đơng bù s ít và k t h p hài hịa l i ích
nhu c u BHXHTN cho nơng dân.
1.1.4.4. Nguyên t c m c hư ng ti n lương hưu t l thu n v i m c
đóng góp b o hi m xã h i

1.1.4.5. B o hi m xã h i t nguy n cho nông dân ph i ñư c phát
tri n d n t ng bư c phù h p v i các ñi u ki n kinh t - xã h i c a
ñ t nư c trong t ng giai ño n phát tri n
1.2. N i dung chính sách b o hi m xã h i t nguy n cho nông
dân
1.2.1. Đ i tư ng áp d ng
Đ i tư ng tham gia BHXH t nguy n c a nông dân là nơng
dân Vi t Nam trong đ tu i lao ñ ng mà không thu c di n áp d ng
c a pháp lu t v BHXH b t bu c.


7

1.2.2. M c đóng, phương th c đóng B o hi m xã h i t nguy n
nơng dân
Đóng BHXHTN theo phương th c hàng tháng, hàng quý
ho c 6 tháng m t l n. M c đóng BHXHTN b ng t l % đóng
BHXHTN nhân v i thu nh p tháng c a ngư i tham gia BHXHTN
l a ch n, th p nh t b ng m c lương t i thi u, cao nh t b ng 20 l n
m c lương t i thi u.
1.2.3. Các ch ñ B o hi m xã h i t nguy n cho nông dân
Ngư i nông dân tham gia BHXH t nguy n ñư c hư ng
hai ch ñ : hưu trí và t tu t.
- Ch đ hưu tr : T l lương hưu hàng tháng ñư c tính
b ng 45% tương ng v i 15 năm đóng BHXH, sau đó c m i năm
đóng BHXH thì tính thêm 2% ñ i v i nam và 3% ñ i v i n , m c t i
ña b ng 75%.
- Ch ñ t tu t: ngư i lao đ ng đã có ít nh t 5 năm đóng
BHXH t nguy n ho c ñang hư ng lương hưu khi ch t, ngư i lo mai
táng ñư c nh n tr c p mai táng b ng 10 tháng ti n lương t i thi u

chung và thân nhân ñư c hư ng tr c p m t l n. M c tr c p m t
l n c 01 năm đóng BHXHTN b ng 1,5 tháng m c bình qn thu
nh p tháng đóng BHXH.
1.3. N i dung th c hi n tăng cư ng b o hi m xã h i t nguy n
cho nông dân
1.3.1. Đánh giá nhu c u tham gia b o hi m xã h i t nguy n c a
nông dân.
Trư c khi ban hành chính sách đ tri n khai th c hi n c n
xác ñ nh nhu c u thơng qua vi c t ch c đi u tra, ñánh giá trên di n
r ng ñ xác ñ nh nhu c u và kh năng tham gia BHXHTN c a nơng
dân. K t qu đi u tra c a vi n KHLĐXH v i c m u 3.412 h

10


8

t nh cho th y, nhu c u mà ngư i dân mong mu n tham gia BHXH t
nguy n là 27,7%
1.3.2. Tăng cư ng qu n lý, m r ng ñ i tư ng tham gia và t ch c
th c hi n b o hi m xã h i t nguy n cho nông dân
- C n ph i th c hi n tăng cư ng qu n lý ñ i tư ng cho th t
ch t ch vì nơng dân s ng trên đ a bàn r ng, tham gia BHXHTN ñơn
l .
- Trên cơ s phân lo i ñ i tư ng: m r ng tuyên truy n, v n
ñ ng nh m nâng cao nh n th c c a nơng dân đ i v i lo i hình b o
hi m này.
- M c đóng BHXH t nguy n c a nơng dân đư c xác đ nh
theo cơng th c sau:
T l ph n

M c đóng
=

h ng
tháng

trăm đóng
BHXH t

M c thu nh p tháng ngư i
X

tham gia BHXH t nguy n

nguy n

l a ch n

Trong đó:
-

M c thu nh p tháng ngư i tham gia = Lmin + m x
50.000(ñ ng/tháng)

-

Lmin: là m c lương t i thi u chung do nhà nư c quy
ñ nh t ng th i ñi m., m: là s

nguyên,> 0, m=

0,1,2,3…n
1.3.3. M r ng các ch ñ b o hi m xã h i t nguy n cho nơng
dân
Theo ILO các ch đ BHXH bao g m: 1. Chăm sóc y t ; 2.
Ph c p m ñau; 3. Tr c p th t nghi p; 4. Tr c p tu i già; 5. Tr
c p tai n n lao ñ ng; 6. Tr c p gia ñình; 7. Tr c p thai s n; 8. Tr
c p tàn ph ; 9. Tr c p m t ngư i nuôi dư ng.


9

Vi t Nam, ngư i nông dân tham gia BHXHTN ch th c
hi n 2 ch đ : hưu trí và t tu t. Do v y, nhà nư c t ng bư c c n
xây d ng l trình ñ th c hi n thêm các ch ñ như ñ i v i ñ i tư ng
BHXH b t bu c đ kích thích ngư i nơng dân tham gia và nh m th
hi n s bình đ ng trong chính sách xã h i.
1.3.4. Tăng cư ng ch t lư ng d ch v b o hi m xã h i t nguy n
cho nông dân
Theo tiêu chu n Vi t Nam và ISO-9000, thì ch t lư ng d ch
là m c phù h p c a s n ph m d ch v th a mãn các yêu c u ñ ra
ho c ñ nh trư c c a ngư i mua. Vì v y, ph i coi BHXH t nguy n
cho nông dân là m t d ch v và c n th hi n các n i dung tăng cư ng
v ch t lư ng sau:
Có cơ ch , chính sách v ngu n l c tài chính đ đáp ng
đư c tăng cư ng, nâng cao ch t lư ng d ch v v thơng tin tun
truy n v n đ ng v i nhi u kênh, đa d ng.
Chính sách v thu, chi BHXHTN cho nông dân ph i linh
ho t, thu n l i.

ng d ng công ngh thông tin ph c v cho cơng tác ho t
đ ng BHXH t nguy n.
Tăng cư ng nâng cao ch t lư ng ñ i ngũ cán b làm công
tác BHXH t nguy n c a cơ quan BHXH các c p.
1.3.5. Tăng cư ng m ng lư i làm công tác B o hi m xã h i t
nguy n cho nông dân
Do đ c đi m c a ngư i nơng dân sinh s ng trên ñ a bàn
r ng, ph c t p, hình th c tham gia đơn l …cơng tác thu phí c a
ngư i nơng dân ph i thu tr c ti p b ng ti n m t, vi c t ch c

cơ s

ñ cho ngư i nông dân tham gia BHXH t nguy n là v n ñ c n
ñư c quan tâm gi i quy t c a toàn xã h i, c a các c p, các ngành.


10

Do v y, c n ph i có chính sách xây d ng m ng lư i làm công tác
BHXHTN trên t ng ñ a bàn xã phư ng, th tr n.
C n có cơ ch , ch trương tăng cư ng cán b chuyên trách
c a cơ quan BHXH huy n, th tr c ti p cùng các ñ i lý đ tri n khai
BHXHTN cho nơng dân.
1.3.6. Ki m tra, ñánh giá vi c th c hi n tăng cư ng b o hi m xã
h i t nguy n cho nơng dân
Cơng tác ki m tra đánh giá là m t v n đ khơng th thi u
đư c trong q trình t ch c th c hi n. Vì v y, c n ph i xây d ng
các n i dung ki m tra ñánh giá phù h p ñ th c hi n tăng cư ng
ki m tra th c hi n chính sách BHXH t nguy n đ i v i nơng dân
Ki m tra, ñánh giá vi c phân lo i ñ i tư ng ñ qu n lý thu

BHXH t nguy n
Ki m tra vi c t ch c th c hi n các quy trình nghi p v v
cơng tác BHXH t nguy n đ i v i ngư nơng dân.
1.4. Các nhân t

nh hư ng ñ n vi c th c hi n tăng cư ng b o

hi m xã h i t nguy n cho nông dân
1.4.1. H th ng lu t pháp và chính sách v b o hi m xã h i
Vi c ban hành chính sách pháp lu t: Lu t BHXH t nguy n,
Ngh ñ nh, Thông tư và các văn b n hư ng d n ch , thi u ñ ng b .
1.4.2. Nh n th c c a nơng dân
Dân trí th p, nh n th c khơng đ ng đ u, các cơ quan chưa
quan tâm ñúng m c ñ n công tác tuyên truy n nâng cao nh n th c
1.4.3. Nhân t v phát tri n kinh t
1.4.4. Nhân t v thu nh p
1.4.5. Th ch t ch c b máy và cán b
1.5. Kinh nghi m tăng cư ng BHXHTN cho nông dân
Ngh An.

t nh


11

CHƯƠNG 2 - TH C TR NG TĂNG CƯ NG B O HI M XÃ
H IT

NGUY N CHO NÔNG DÂN T NH QU NG NAM

2.1. Đ c ñi m cơ b n c a t nh Qu ng Nam nh hư ng ñ n vi c
tăng cư ng b o hi m xã h i t

nguy n cho nông dân

t nh

Qu ng Nam
2.1.1. V trí đ a lý
Qu ng Nam là t nh ven bi n, n m trong vùng kinh t tr ng
đi m mi n Trung, có 16 huy n, 2 thành ph (Tam Kỳ và H i An);
t ng di n tích t nhiên 10.406 km2, n m

trung đ c a c nư c. Phía

đơng giáp v i bi n đơng, phía tây giáp v i t nh Kon Tum và t nh Xê
Kơng (Lào), phía nam giáp v i t nh Qu ng Ngãi, phía b c giáp v i
thành ph Đà N ng và t nh Th a Thiên - Hu .
2.1.2. Đ c ñi m kinh t - xã h i
Quy mô dân s trung bình năm 2010 tồn t nh có 1.425.395
ngư i (730.184 n ), trong đó nơng thơn 1.155.367 ngư i chi m
81,06%.
Cơ c u kinh t ñư c chuy n ñ i theo hư ng tích c c, t
tr ng các ngành CN, DV luôn tăng trong GDP, NLTS gi m qua các
năm.
Hi n nay cơ c u lao ñ ng nông nghi p và nông thôn năm
2010 c a t nh: Nông nghi p, lâm ngư – nghi p chi m 59.24%, công
nghi p và xây d ng 19,32%, d ch v 21.44%.
2.2. Đ c đi m nơng dân t nh Qu ng Nam
2.2.1. Dân s - lao ñ ng

Do ph n l n nông dân Qu ng Nam làm vi c ch y u là nông
nghi p chi m trên 80%, s nơng dân trong đ tu i lao ñ ng chi m


12

62,15% so v i t ng dân s nông thôn nên vi c tăng cư ng BHXHTN
cho các ñ i tư ng này trong th i gian ñ n là vơ cùng c n thi t.
2.2.2. Trình đ , vi c làm và thu nh p nông dân t nh Qu ng Nam
2.2.2.1. Trình đ
Trình đ h c v n nơng dân t nh Qu ng Nam cịn th p. Đi u
này gây khơng ít khó khăn cho vi c nâng cao nh n th c cho nông
dân trong th c hi n ch trương chính sách v BHXH t nguy n trong
th i gian đ n.
V trình đ chun môn k thu t th p, T l nông dân qua
đào t o c a tồn tình là 28%, trong đó s lao đ ng là nơng dân qua
đào t o ngh ch ñ t 21%.
2.2.2.2. Vi c làm
Ph n l n nơng dân t nh Qu ng Nam đ u làm vi c trong lĩnh
v c s n xu t nông nghi p, t l th t nghi p trá hình c a nơng dân
v n cịn ph bi n.
2.2.2.3. Thu nh p
Thu nh p bình quân năm 2006 c a nông dân Qu ng Nam là
4,27 tri u ñ ng/ngư i/năm, năm 2007 là 5,01 tri u ñ ng/ngư i/năm,
năm 2008 là 7,03 tri u ñ ng/ngư i/năm, năm 2009 là 9,64 tri u
ñ ng/ngư i/năm, năm 2010 là 11,07 tri u ñ ng/ngư i/năm, thu nh p
v n cịn th p đây là v n đ

khó khăn l n cho vi c tham gia

BHXHTN
2.3. Th c tr ng tăng cư ng b o hi m xã h i t nguy n cho nông
dân

t nh Qu ng Nam

2.3.1. K t qu tri n khai th c hi n tăng cư ng b o hi m xã h i t
nguy n cho nông dân t nh Qu ng Nam


13

Qua 3 năm th c hi n (2008-2010), BHXH t nguy n cho
đ i tư ng nơng dân đã đư c tri n khai t i 18/18 BHXH huy n, thành
ph c a c t nh. K t qu ñ t đư c:
Năm 2008 có 74 đ i tư ng tham gia; s ti n: 113.050.000đ.
Năm 2009 có 617 đ i tư ng tham gia; s

ti n:

1.005.622.000ñ, tăng g n 9 l n so v i 2008.
Năm 2010 có 2.428 ñ i tương tham gia, v i s

ti n

3.013.955 ñ ng, tăng 3,94 l n so 2009. T l ngư i nông dân tham
gia ngày càng tăng, năm sau cao hơn năm trư c, ñ i tư ng ñư c
qu n lý ch t ch , quy trình th c hi n cơng tác thu đư c tri n khai k p
th i, ñ m b o ñúng quy ñ nh.
Tuy nhiên s nông dân tham gia BHXH t nguy n trong

tồn t nh cịn th p, t tr ng qua các năm quá th p kho ng m i ñ t
2,5% so v i ngư i tham gia BHXH b t bu c trên toàn t nh vào năm
2010 và chi m 0,33% so t ng

s

lao ñ ng trong nông nghi p

(LĐNN) c a t nh, chi m t l 0,21% so v i t ng dân s

nông thôn

(DSNT).
Qua kh o sát 500 m u

5 ñ a phương v i 5 nhóm đ i tư ng

c a tác gi cho th y. Nguyên nhân mà ngư i nông dân chưa tham gia
do thu nh p th p, không n ñ nh chi m 27%, thi u thông tin 49% (
ñ i tư ng h nghèo, c n nghèo, trung bình). Riêng h khá, giàu
khơng tham gia ch y u là thi u thơng tin và khơng có nhu c u là
chính.
Các văn b n ban hành t Trung ương, t nh ñ tri n khai th c
hi n BHXH t nguy n cho nơng dân chưa đ y đ , thi u ñ ng b
...làm nh hư ng ñ n k t qu tri n khai th c hi n.
Cơng tác tun truy n đ nâng cao nh n th c và t ch c v n
đ ng cịn nhi u b t c p, vi c tri n khai chính sách BHXHTN đ n


14

ngư i nơng dân cịn ch m, thi u các gi i pháp, quy trình th c hi n
cịn ph c t p, đ i ngũ cán b cịn thi u và y u v chun mơn.
Cơng tác đ u tư, qu n lý qu BHXH t nguy n c a cơ quan
BHXH các c p chưa ch t ch , thi u cơ ch ñ u tư qu
Th t c hành chính cịn rư m rà, thi u linh ho t
2.3.2. Th c tr ng v nhu c u tham gia b o hi m xã h i t nguy n
c a nông dân t nh Qu ng Nam
- Qua kh o sát cho th y nhu c u tham gia BHXH t
nguy n c a nông dân là r t l n (63%), s ngư i tham gia tăng h ng
năm nhưng so v i nhu c u còn r t th p.
B ng 2.7: Nhu c u tham gia BHXHTN c a
nông dân Qu ng Nam
Đơn v : %
Có nhu

N i dung

c u

1, Nhu c u than gia BHXHTN

Khơng
có nhu
c u

Khơng
tr l i

T ng s

63,0

24,0

13.0

100,0

1, BH hưu trí

65,07

34,63

-

100,0

2. Ch đ t tu t

56,5

30,8

12,7

100,0

3, Tai n n lao ñ ng, b nh ngh

59,0

23,0

18,0

100,0

4, Thai s n

62,5

27,93

9,57

100,0

5, Ch ñ BHYT

62,85

28,25

8,9

100,0

6, Ch ñ

53,65

24,5

21,85

100,0

* Ch ñ mong mu n tham gia

nghi p

m ñau

Ngu n: [Đi u tra].


15

2.3.3. Tình hình tăng cư ng qu n lý đ i tư ng tham gia và t ch c
th c hi n thu phí b o hi m xã h i t nguy n cho nông dân t nh
Qu ng Nam
- Đ i tư ng tham gia ñư c tăng cư ng qu n lý thông qua h i
nông dân các c p.
- T ch c ñánh giá và ph i h p v i các ñ a phương qu n lý,
phân lo i đ i tư ng nơng dân theo nhóm thu nh p đ v n đ ng h
tham gia
- T ch c th c hi n công tác thu phí BHXH t nguy n cơ
b n t t. Đ nh kỳ hàng tháng cơ quan BHXH huy n, thành ph c cán

b ñ n xã, phư ng ñ hư ng d n chính sách, ch ñ và t ch c thu
phí tr c ti p b ng ti n m t.
Trư ng h p ngư i nông dân đóng b ng chuy n kho n thì cán
b thu có trách nhi m đ i chi u n i dung trên gi y báo có v i danh
sách đăng ký đóng n u kh p đúng thì ghi vào s theo dõi và xác
nh n quá trình tham gia BHXHTN cho ngư i nông dân.
Tuy nhiên, công tác qu n lý đ i tư ng là nơng dân chưa
ñư c cơ quan BHXH t nh th ng kê, phân lo i, qu n lý thư ng xuyên,
chưa ch t ch , th t c tham gia BHXHTN còn ph c t p, chưa thu n
l i.
B trí các ñi m thu phí, th i gian thu phí chưa phù h p v i
đ i tư ng nơng dân
2.3.4. Th c tr ng các ch ñ b o hi m xã h i t nguy n cho nông
dân Qu ng Nam
Qua ñi u tra, kh o sát 500 h

trên cho th y, ngồi 02 ch

đ hiên hành thì nơng dân mong mu n m r ng các ch ñ khác như:
Ch ñ BHYT: 62,85%; Ch ñ

m ñau: 53,65%; Ch ñ

Thai s n: 62,5%; Ch ñ tai n n lao ñ ng: 59%.


16

Th c t hi n nay ch m i th c hi n

02 ch đ hưu trí, t

tu t nên chưa kích thích đư c nơng dân tham gia.Đây là m t trong
nh ng nguyên nhân làm h n ch s ngư i tham gia.
2.3.5. Tình hình ch t lư ng d ch v b o hi m xã h i t nguy n cho
nông dân Qu ng Nam
S n ph m, ch t lư ng d ch v thông qua cơng tác thu, chi
BHXHTN đ i v i ngư i nông dân trong th i gian qua BHXH t nh
Qu ng làm chưa t t, các ñi m thu phí chưa thu n l i, khâu d ch v
thu cịn n ng v hành chính chưa t o s h p d n đ lơi cu n ngư i
tham gia
Ch t lư ng v s n ph m c a thông tin tuyên truy n nâng cao
nh n th c cho nơng chưa đư c các c p, các ngành t ch c tuyên
truy n m t cách thư ng xun, sâu r ng, hình th c chưa đa d ng…
Ch t lư ng ng d ng CNTT trong các khâu nghi p v chưa
ñ t yêu c u
Ch t lư ng thơng qua cơng tác thu phí cịn h n ch , b n thân
ngư i nông dân chưa làm quen v i các d ch v
nguyên nhân trên đã làm h n ch s

cơng…T

các

ngư i nơng dân tham gia

BHXHTN
2.3.6. Th c tr ng công tác ki m tra và m ng lư i làm công tác B o
hi m xã h i t nguy n cho nông dân t nh Qu ng Nam
2.3.6. 1. Th c tr ng công tác ki m tra

Vi c giám sát, ki m tra thu - chi

BHXH Qu ng Nam ñư c

th c hi n t các c p: huy n và t nh, sau đó báo cáo lên BHXH trung
ương, cơng vi c này ln k p th i và đúng ti n ñ . Cán b tr c ti p
làm công tác ki m tra, giám sát b c l nhi u h n ch v chuyên môn
nghi p v d n đ n ch t lư ng khơng đáp ng yêu c u ñã ñ ra. Các


17

văn b n hư ng d n chưa c th , rõ ràng nên v n còn nhi u h n ch ,
b t c p trong quá trình tri n khai th c hi n vi c ki m tra giám sát.
2.3.6.2. Th c tr ng m ng lư i làm công tác B o hi m xã h i t
nguy n cho nông dân t nh Qu ng Nam
M ng lư i làm công tác BHXHTN cho nông dân c a t nh
chưa ñáp ng ñư c yêu c u nhi m v , ñ i ngũ cán b làm cơng tác
này m i ch b trí đư c

c p huy n, chưa b trí đư c

đ a bàn xã

phư ng, th tr n, cán b làm công tác ch y u là kiêm nhi m nhi u
vi c, l i thi u v s lư ng, chưa n m k v chuyên môn nên vi c t
ch c tri n khai BHXH t nguy n hi u qu chưa cao.
2.4. Đánh giá chung
2.4.1. K t qu ñ t ñư c
2.4.2. Nh ng t n t i h n ch

2.4.3. Nguyên nhân
+ Nguyên nhân do cơ ch , chính sách
+ Ngun nhân t nơng dân
+ Ngun nhân t phía cơ quan b o hi m xã h i.
CHƯƠNG 3 - Đ NH HƯ NG VÀ GI I PHÁP CƠ B N TĂNG
CƯ NG B O HI M XÃ H I T

NGUY N CHO NÔNG DÂN

T NH QU NG NAM
3.1. Căn c xây d ng gi i pháp
3.1.1. D báo nhu c u tham gia B o hi m xã h i t nguy n
Theo s li u ñi u tra c a tác gi năm 2010, trong s 500
nơng dân đư c đi u tra, kh o sát trên đ a bàn t nh Qu ng Nam, có
315 ngư i có nhu c u tham gia BHXHTN (tương ñương 63%). Đ n
năm 2015 s nông dân ñang tham gia ho t đ ng kinh t , có nhu c u
tham gia d ki n kho ng 229.893 ngư i. Th c t nông dân tham gia


18

BHXHTN trên ñ a bàn t nh Qu ng Nam năm 2010 chi m t l là
0,62% so v i t ng s lao đ ng là nơng dân đang tham gia ho t ñ ng
kinh t , tăng 3,93 l n so năm trư c (tương ñương 1.811 ngư i). M c
tiêu c a ngành và c a t nh ñ ra ñ n năm 2015 là, ph n ñ u ñưa t l
là ngư i nông dân trong ñ tu i ñang ho t ñ ng kinh t tham gia
BHXH t nguy n toàn t nh lên 15%, v i k t qu nhu c u qua ñi u tra
như hi n nay là 63% thì d ki n đ n năm 2015 s có kho ng 54.736
ngư i nơng dân tham gia BHXH t nguy n, bình qn s lao đ ng là
nơng dân s

tham gia BHXHTN h ng năm kho ng 10.947

ngư i/năm.
B ng 3.1: D báo dân s , lao ñ ng khu v c nơng thơn
th i kỳ 2010 -2015
Dân s và lao đ ng
1. T ng dân s trung bình

2010

2015

nơng thơn ( ngư i) 1.155.367 1.178.932

2. Dân s t 15 tu i tr lên ( ngư i)

863.362

884.635

74,72

75,03

4. S ngư i trong ñ tu i lao ñ ng( ngư i)

726.390

735.262

5. Lao ñ ng là nơng dân tham gia ho t đ ng

394.718

364.910

54,33

49,63

3. T l so v i dân s (%)

kinh t ( ngư i).
6. T l lao nơng dân tham gia ho t đ ng kinh
t /t ng l c lư ng lao ñ ng trong ñ tu i (%)
3.1.2. Quan ñi m chung v tăng cư ng B o hi m xã h i t nguy n
cho nông dân t nh Qu ng Nam
Lo i hình BHXH t nguy n ph i đư c thi t k xây d ng phù
h p v i đ i tư ng ngư i nơng dân
Nhà nư c ph i có cơ ch h tr nơng dân v m c đóng vì đ i
tư ng này khơng có ch s d ng lao đ ng.


19

M r ng các ch đ đóng, hư ng đ i v i ngư i nơng dân đ
kích thích h tham gia
Tăng cư ng thông tin tuyên truy n, v n ñ ng nh m m r ng
ñ i tư ng nông dân tham gia

Qu BHXH t nguy n c a nơng dân ph i đư c qu n lý t p
trung th ng nh t, s d ng hi u qu và ñư c nhà nư c b o h không
b phá s n…
3.1.3. M c tiêu tăng cư ng B o hi m xã h i t nguy n cho nông
dân t nh Qu ng Nam
M c tiêu BHXH t nguy n cho nông dân là b o ñ m quy n
tham gia BHXH cho m i ngư i nơng dân khi có nhu c u, tr nh ng
ngư i ñã tham gia BHXH b t bu c, xây d ng các chính sách phù
h p, tăng cư ng ñ y m nh hơn n a v ch t lư ng các d ch v tri n
khai th c hi n nghi p v ho t ñ ng BHXH t nguy n, tăng cư ng
phát tri n nhanh đ i tư ng nơng dân tham gia, góp ph n th c hi n
m c tiêu tăng 15% s ngư i nông dân tham gia BHXH t nguy n
theo Ngh quy t c a t nh và c a BHXH Vi t Nam ñ ra.
3.2. M t s gi i pháp tăng cư ng b o hi m xã h i t nguy n cho
nông dân t nh Qu ng Nam
3.2.1. Nhóm gi i pháp v hồn thi n cơ ch chính sách
3.2.1.1. Hồn thi n chính sách tăng cư ng BHXHTN cho nơng dân
- C n có đ nh hư ng phát tri n chính sách BHXHTN nơng
dân cho t ng giai ño n, t ng th i kỳ; cho t ng khu v c kinh t .
- S m ban hành văn b n quy ph m pháp lu t ñ hư ng d n
th c hi n BHXHTN riêng cho đ i tư ng nơng dân theo quan ñi m và
nguyên t c n ñ nh các ch đ BHXH dài h n; b o tồn, cân ñ i qu
BHXH lâu dài và n ñ nh.


20

- UBND t nh có văn b n ch đ o Ngân hàng Nhà nư c Vi t
Nam t nh có văn b n ch đ o các ngân hàng trên ñ a bàn t nh, ñ c
bi t là mi n núi m chi nhánh t i trung tâm xã đ t o đi u ki n cho

nơng dân ho c ñ i lý thu n p ti n thu BHXHTN khi ngư i nông dân
n p ti n qua tài kho n.
- C n ph i m r ng thêm các ch ñ hư ng m ñau, thai
s n, tai n n lao ñ ng, BHYT như ñ i tư ng b t bu c.
V m c đóng BHXH:
+ V i đ i tư ng nơng dân, thu nh p th p, khơng n đ nh nên
m c ñóng, t l ñóng ph i phù h p v i s phát tri n kinh t , thu nh p
c a ngư i nơng dân.
+ Vi c xác đ nh tu i ngh hưu cho ngư i ngư i nơng dân
tham gia BHXHTN ph i đư c xây d ng cho phù h p v i mơi
trư ng, đi u ki n, ngành ngh , tính ch t cơng vi c c a ngư i lao
ñ ng.
3.2.1.2. Tăng cư ng h tr c a t nh
Ngồi chính sách chung như h tr h c ngh , gi m nghèo,
BHYT, các chương trình m c tiêu… ngân sách nhà nư c h tr 3%
trên m c đóng đ t o thu n l i cho ngư i nông dân tham gia.
3.2.2. Nhóm gi i pháp v t ch c th c hi n BHXHTN cho nông
dân
3.2.2.1. Tăng cư ng công tác tuyên truy n, nâng cao nh n th c v
BHXHTN cho nông dân.
Công tác thông tin tuyên truy n c n có gi i pháp t p trung
đ i m i: đa d ng v hình th c, phuơng pháp và n i dung.
- T p trung xây d ng cho ñư c m t ñ i ngũ c ng tác viên
trong và ngoài

m t s ngành liên quan có năng l c trình đ đ làm

cơng tác hư ng d n, t p hu n cho c ng tác viên

cơ s .

21

- BHXH t nh ph i xây d ng ñư c chương trình, cơ ch ph i
h p đ ng b , có hi u qu gi a BHXH t nh và H i nơng dân các
c p.
3.2.2.2. Hồn thi n h th ng t ch c và m r ng m ng lư i làm công
tác BHXH t nguy n cho nông dân

các c p.

Xây d ng, ki n tồn cơng tác t ch c, cán b làm cơng tác
BHXH t nguy n là m t v n ñ h t s c c n thi t và quan tr ng.
BHXH t nh ph i hình thành t ch c chuyên trách BHXH t
nguy n t t nh ñ n các huy n, thành ph .
BHXH t nh c n nghiên c u mơ hình liên k t v i các t ch c
qu n chúng, t ch c xã h i ngh nghi p ñ c bi t là H i nơng dân các
c p; đ ng th i thi t l p h th ng c ng tác viên

c p cơ s (có th s

d ng m ng lư i c ng tác viên hay ñ i lý làm công tác thu BHYT t
nguy n c a ngành) ñ th c hi n.
V lâu dài t ng bư c ph i hình thành h th ng m ng lư i
làm cơng tác BHXHTN cho nơng dân đư c m r ng ñ n t ng ñ a
bàn dân cư, t dân ph , xã phư ng…
Nâng cao năng l c cho cán b ngành BHXH Qu ng Nam c
trình đ chun mơn và nghi p v
3.2.2.3.Tăng cư ng ch t lư ng v quy trình đăng ký đóng và t ch c

qu n lý thu phí BHXHTN.
Ho t ñ ng BHXH là ho t ñ ng d ch v cơng, mang tính xã
h i cao, l y hi u qu xã h i làm m c tiêu ho t đ ng.
Khơng ng ng đ i m i và tăng cư ng ch t lư ng s n ph m,
d ch v BHXHTN cho ngư i nông dân m t cách đa d ng. Trình t
tham gia BHXH t nguy n c n ñư c thi t k và th c hi n phù h p,
ñơn gi n, thu n ti n đ ngư i nơng dân d dàng tham gia.
V t ch c các d ch v thu phí c a ngư i tham gia


22

Trư ng h p 1: Đ i v i nơi chưa có h thơng ngân hàng c p xã.
BHXH t nh ph i h p v i ngân hàng chính sách, các ngân hàng thương
m i.. m m ng lư i c p xã, cơ quan BHXH m tài kho n giao d ch xã
ñ ngư i tham gia n p ti n tr c ti p vào ngân hàng và s xu t trình gi y n p
ti n v i ñ i lý ho c cơ quan BHXH huy n, thành ph đ ghi nh n kho n
đóng góp vào s BHXH
Ngư i tham gia có th n p ti n m t tr c ti p cho ñ i lý thu
BHXHTN ho c, cán b chuyên trách BHXH t i xã, cán b chuyên trách
BHXH có trách nhi m n p vào tài kho n chuyên thu c a BHXH huy n,
thành ph
Trư ng h p 2: Trư ng h p h th ng ngân hàng chưa phát
tri n ñ n t ng xã nh t là các xã mi n núi, thì cán b chuyên trách
BHXH t nguy n

xã, đ i lý(n u có) ho c cơ quan BHXH c p

huy n th c hi n thu ti n m t và ghi phi u thu ti n c a cơ quan
BHXH t nh phát hành, ñ ng th i ghi vào s BHXH c a ngư i tham

gia BHXH t nguy n.
3.2.2.4. M r ng ñ i tư ng ngư i nông dân tham gia BHXHTN.
Đi u ki n cơ b n nh t ñ ngư i nơng dân chính th c tham
gia BHXH t nguy n là ph i có vi c làm v i giá tr cao và thu nh p
cao, có tích lũy đ có kh năng đóng BHXH t nguy n. Do v y,
chi n lư c m r ng ñ bao ph nh m tăng quy mô c a ngư i tham
gia BHXH t nguy n ph i g n li n v i chi n lư c phát tri n kinh t ,
chi n lư c vi c làm, xóa đói gi m nghèo và nh t là ph i h p v i
chương trình vi c làm, chương trình xóa đói gi m nghèo qu c gia và
c a t nh. Có chính sách cho vay ưu đãi đ i v i h nơng dân khi có
thiên tai, khơng có thu nh p đ h có đi u ki n tham gia.
3.2.2.5. Tăng cư ng qu n lý ñ u tư tăng trư ng qu BHXH t
nguy n


23

Qu BHXH t nguy n nông dân là m t qu ti n t t p trung
đư c hình thành do ngư i nơng dân tham gia BHXH đóng góp. Qu
đ dùng chi tr cho nh ng ngư i nơng dân tham gia BHXH khi h
g p r i ro ho c khi v già, t tu t. Trong quá trình thu - chi, qu
BHXH có m t kho n ti n nhàn r i. S ti n t m th i nhàn r i đó c n
ph i có các gi i pháp ñ u tư tăng trư ng qu theo hư ng.
Th nh t: T o hành lang pháp lý cho ho t ñ ng ñ u tư tăng
trư ng qu BHXHTN, nhà nư c c n ban hành các văn b n hư ng
d n ñ u tư qu , trong đó:
Th hai: C n đa d ng hóa hình th c đ u tư như mua tín
phi u, trái phi u kho b c nhà nư c, ngân hàng thương m i, Nhà nư c
phát hành, cho Chính ph vay đ th c hi n các chương trình h tr
vi c làm, xóa đói gi m nghèo…

Đ u tư tăng trư ng qu BBHXH ph i ñ m b o nguyên t c;
(1) an toàn, (2) l i nhu n, (3) có kh năng thanh tốn. Tuy nhiên, khi
các ñi u ki n cơ b n này ñư c ñáp ng, các y u t khác cũng đư c
cân nh c, (4) l i ích xã h i và kinh t .
3.2.2.6. Gi i pháp tăng cư ng ng d ng CNTT
Đ y m nh vi c áp d ng CNTT vào m i m t ho t ñ ng trong
BHXHTN.
Xây d ng và th c hi n thi t k h t ng m ng trong ngành
BHXH t t nh ñ n BHXH các huy n, thành ph , ñ m b o k t n i các
khâu nghi p v

trong toàn t nh theo đ nh hư ng mơ hình x lý d

li u t p trung.
K t n i m ng c a tồn ngành vào Internet, đ m b o an ninh,
an toàn ph c v cho tri n khai các d ch v khai báo, truy c p, trao
đ i thơng tin v i các ñ a phương trong t nh
C n nâng cao hi u qu ho t ñ ng công ngh thông tin


24

BHXH t nh theo hư ng t p trung ch

y u vào lĩnh v c t ng h p,

phân tích d li u ph c v cho công tác qu n lý: thu, chi, đ i tư ng.
Hồn thi n h th ng m ng trong toàn BHXH t nh và các ñơn
v tr c thu c.
3.2.2.7. Gi i pháp ñư c th c hi n b i ñ i tư ng th hư ng - ngư i

nông dân
Ngư i nơng dân ph i có trách nhiêm tìm hi u các quy ñ nh
c a pháp lu t v lao ñ ng, v chính sách BHXHTN ñ ng th i n u
th y gì b t h p lý có th yêu c u s a ñ i b sung cho phù h p, cũng
như có quy n ph n nh, khi u n i, khi u ki n t p th , cá nhân có
hành vi vi ph m pháp lu t và các quy ñ nh v BHXHTN.
3.2.2.8. Gi i pháp v tăng cư ng cơ ch ki m tra, giám sát, đánh giá.
Cơng tác ki m tra giám sát là vi c làm c n thi t khơng th
thi u đư c v i b t c ho t ñ ng nào, lĩnh v c nào; do v y trong quá
trình tri n khai th c hi n BHXHTN cho ngư i nông dân là v n ñ
m i nên BHXH t nh c n, áp d ng cơ ch

phương pháp ki m tra và

giám sát công tác thu, chi, gi i quy t các ch ñ BHXHTN c a ngư i
nơng dân
làm vi c

t đ i lý thu xã, phư ng, th tr n cán b BHXH tr c ti p
lĩnh v c này m t cách thư ng xuyên liên t c.

3.2.3. Các ñi u ki n th c thi gi i pháp th c hi n BHXH t nguy n
cho nơng dân
3.2.3.1. Nhóm đi u ki n v pháp lý
3.2.3.2. Nhóm đi u ki n v kinh t
UBND t nh c n có chính sách xóa đói, gi m nghèo, chính
sách vi c làm cho nông dân, h tr cho nông dân vay v n ñ ñ u tư
s n xu t nh m t o ngu n thu nh p, c i thi n đ i s ng và có đi u
ki n tham gia BHXH t nguy n
3.2.3.3. Nhóm đi u ki n v t ch c qu n lý và cán b

25

H th ng t ch c BHXH t nh ph i đư c xây, hình thành 3
c p, c p t nh, huy n, thành ph và c p xã, phư ng, th tr n.
M ng lư i làm công tác BHXHTN cho nông dân ph i m
r ng và bao ph trên các đ a bàn t thơn, b n, làng, kh i ph đ th c
hi n cơng tác tuyên truy n, ñ ng th i th c hi n cơng tác khai thác
m r ng đ i tư ng tham gia BHXHTN.
K T LU N VÀ KI N NGH
K t lu n:
B o hi m xã h i t nguy n là chính sách c a Đ ng và Nhà
nư c, vi c t ch c th c hi n BHXHTN cho nông dân là v n ñ h t
s c c n thi t ñ th c hi n m c tiêu BHXH cho m i ngư i lao đ ng.
Qua q trình nghiên c u tác gi ñưa ra k t lu n:
-

- H th ng hóa và làm sáng t đư c cơ s lý lu n chính sách
BHXH t nguy n đ i v i nông dân.
-Đánh giá t ng quan v th c tr ng tri n khai th c hi n BHXH
t nguy n đ i v i nơng dân t i t nh Qu ng Nam trong 3 năm qua; k t
qu ñ t ñư c, chưa ñư c, nh ng nguyên nhân t n t i, h n ch .
- Xác ñ nh m c tiêu, phương hư ng và nhu c u v tham gia
BHXH t nguy n c a nông dân t nh Qu ng Nam
- trên cơ s lý lu n , th c ti n ñ xu t các gi i pháp tăng
cư ng B o hi m xã h i t nguy n cho nông dân t nh Qu ng Nam
trong th i gian ñ n c v cơ ch , chính sách l n t ch c th c hi n có
cơ s khoa h c và tính kh thi cao, góp ph n th c hi n BHXH cho
m i ngư i lao ñ ng theo ch trương c a Đ ng, Nhà nư c.

Ki n ngh :
Đ i v i Qu c H i: S m b sung, s a ñ i lu t BHXH v
BHXHTN đ i v i nơng dân tham gia BHXHTN như gi m t l ph n