Nghiên cứu thực trạng và giải pháp hoàn thiện pháp lý phương thức đối tác công tư PPP trong quản lý dự án đầu tư xây dựng tại việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (813.79 KB, 102 trang )
B
GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR
NG
B
NÔNG NGHI P VÀ PTNT
I H C THU L I
TR NH QUY T
NGHIÊN C U TH C TR NG VÀ GI I PHÁP HOÀN
THI N PHÁP LÝ PH
NG TH C
I TÁC CÔNG T PPP
TRONG QU N LÝ D ÁN
U T XÂY D NG
T I VI T NAM
LU N V N TH C S
Hà N i – 2015
B
GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR
NG
B
NÔNG NGHI P VÀ PTNT
I H C THU L I
TR NH QUY T
NGHIÊN C U TH C TR NG VÀ GI I PHÁP HOÀN
THI N PHÁP LÝ PH
NG TH C
I TÁC CÔNG T PPP
TRONG QU N LÝ D ÁN
U T XÂY D NG
T I VI T NAM
CHUYÊN NGÀNH: QU N LÝ XÂY D NG
MÃ S : 60.58.03.02
LU N V N TH C S
NG
IH
NG D N KHOA H C:
PGS.TS NGUY N XUÂN PHÚ
Hà N i – 2015
L IC M
Tác gi xin chân thành c m n tr
ng
N
i h c Th y l i trong su t th i
gian nghiên c u v a qua, đã trang b thêm nh ng ki n th c c n thi t v các
v n đ kinh t - k thu t. Cùng s h
tr
ng d n nhi t tình c a các th y cô trong
ng đã giúp tác gi hoàn thi n mình h n v trình đ chuyên môn.
c bi t, tác gi xin chân thành c m n t i th y giáo PGS.TS Nguy n
Xuân Phú đã tr c ti p h
ng d n, giúp đ tác gi t n tình trong su t quá trình
nghiên c u và hoàn thi n lu n v n.
ng th i, tác gi c ng xin chân thành c m n các th y cô trong Khoa
Công trình, khoa Kinh t và Qu n lý đã cung c p nh ng ki n th c v chuyên
ngành, giúp tác gi t n tình trong su t quá trình nghiên c u và hoàn thành
lu n v n.
Do trình đ , kinh nghi m c ng nh th i gian nghiên c u còn h n ch
nên Lu n v n khó tránh kh i nh ng thi u sót, tác gi r t mong nh n đ
nh ng ý ki n đóng góp c a quý đ c gi .
Xin chân thành c m n!
Hà N i, ngày 20 tháng 5 n m 2014
TÁC GI LU N V N
Tr nh Quy t
c
L I CAM OAN
Tác gi xin cam đoan toàn b lu n v n này là s n ph m nghiên c u c a
cá nhân tôi. Các thông tin, tài li u trích d n trong lu n v n đã đ
c ghi rõ
ngu n g c. K t qu nêu trong lu n v n là trung th c và ch a t ng đ
công b trong b t k công trình nào tr
c đây.
TÁC GI LU N V N
Tr nh Quy t
c ai
M CL C
PH N M
U ........................................................................................................1
1. Tính c p thi t c a đ tài ..........................................................................................1
2. M c đích nghiên c u c a đ tài ..............................................................................1
3.
it
ng và ph m vi nghiên c u c a đ tài ..........................................................2
4. N i dung nghiên c u ...............................................................................................2
5. Cách ti p c n và ph
ng pháp nghiên c u .............................................................2
6. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài ................................................................3
CH
NG 1: T NG QUAN V PH
TRONG QU N LÝ D
TRÊN TH GI I VÀ
1.1 M
ÁN
NG TH C
U T
I TÁC CÔNG T
XÂY D NG T I M T S
N
PPP
C
VI T NAM......................................................................4
U ...............................................................................................................4
1.1.1 Khái ni m v PPP ..........................................................................................4
1.1.2 Ý ngh a th c ti n và vai trò c a ph
1.2 PH
NG TH C T
D NG THEO PH
1.2.1 Ph
ng th c đ i tác PPP ...........................5
CH C TH C HI N, YÊU C U QU N LÝ XÂY
NG TH C
I TÁC CÔNG T
PPP ...................................6
ng th c t ch c th c hi n ......................................................................6
1.2.2 Các yêu c u đ i v i qu n lý d án theo ph
ng th c PPP............................8
1.2.2.1 Yêu c u xây d ng m t quy trình cho PPP ..................................................8
1.2.2.2 Yêu c u v th ch .......................................................................................9
1.2.2.3 Các yêu c u v th
ng m i, tài chính ......................................................10
1.2.2.4 Các yêu c u v tham v n các bên liên quan .............................................10
1.2.2.5 Các yêu c u v cam k t rõ ràng c a Chính ph .......................................11
1.3 TH C TI N PH
NG TH C PPP ÁP D NG TRÊN TH GI I .................12
1.3.1 T i các qu c gia phát tri n ...........................................................................12
1.3.2 T i các qu c gia đang phát tri n ..................................................................13
1.4 TH C TI N PH
XÂY D NG
NG TH C PPP ÁP D NG TRONG QU N LÝ D
ÁN
VI T NAM TH I GIAN QUA ......................................................14
1.5 NH NG BÀI H C KINH NGHI M V ÁP D NG PPP TRONG QU N LÝ
CÁC D
ÁN
UT
K T LU N CH
CH
XÂY D NG CHO VI T NAM ........................................16
NG 1..........................................................................................18
NG 2: NH NG V N
I TÁC CÔNG T
2.1 NH NG V N
PH
ÁN
UT
NG TH C
NG PHÁP LÝ
XÂY D NG THEO PH
NG TH C
PPP T I VI T NAM ........................................................19
LÝ LU N V PH
2.1.1 N i dung c a ph
NG TH C
I TÁC PPP ..............19
ng th c đ i tác PPP ......................................................19
2.1.2 Các nguyên t c khi th c hi n ph
ng th c đ i tác PPP ..............................20
2.1.3 Các v n b n pháp lý trong vi c th c hi n ph
2.2 MÔI TR
B N V
PPP, TH C TR NG MÔI TR
TRONG QU N LÝ D
I TÁC CÔNG T
LÝ LU N C
NG PHÁP LÝ PH
NG TH C
ng th c đ i tác PPP ...........21
I TÁC CÔNG T
PPP
VI T NAM ...............................................................................................................22
2.2.1 Hành lang pháp lý v PPP ...........................................................................22
2.2.2 ánh giá h th ng v n b n, quy ph m pháp lu t hi n hành v PPP ...........25
2.2.2.1 Các quy đ nh v đ u t theo h p đ ng BOT, BTO, BT ............................25
2.2.2.2 Quy ch thí đi m đ u t hình th c đ i tác công t theo Quy t đ nh s
71/2010/Q – TTg ngày 09 tháng 11 n m 2010 c a Th t
ng Chính ph . .......27
2.2.3 So sánh đi m khác bi t m t s v n đ gi a các v n b n quy ph m pháp lu t
đi u ch nh v ph
ng th c PPP ............................................................................30
2.3 NH NG THU N L I, KHÓ KH N KHI ÁP D NG PH
NG TH C PPP
T I VI T NAM ........................................................................................................40
2.3.1 Thu n l i ......................................................................................................40
2.3.2 Khó kh n ......................................................................................................41
2.4 NH NG V N
G P PH I TRONG QUÁ TRÌNH ÁP D NG PH
NG
TH C PPP T I VI T NAM ....................................................................................43
2.4.1 Nh ng v n đ trong c ch qu n lý, đi u hành c a Nhà N
ph
c đ i v i
ng th c PPP ..................................................................................................43
2.4.2 Nh ng v n đ trong tri n khai các d án PPP .............................................45
2.4.3 Nh ng v n đ trong xây d ng c ch h p tác phân chia l i ích, r i ro gi a
các bên, u đãi trong các d án đ u t xây d ng PPP ..........................................49
K T LU N CH
NG 2..........................................................................................51
CH
NG 3:
XU T CÁC GI I PHÁP HOÀN THI N PHÁP LÝ CHO
PH
NG TH C
UT
I TÁC CÔNG T
PPP TRONG QU N LÝ D
ÁN
XÂY D NG VI T NAM. ......................................................................52
3.1 TÌNH HÌNH QU N LÝ D
TH C
I TÁC CÔNG T
ÁN
U T
XÂY D NG THEO PH
NG
PPP T I VI T NAM ................................................52
3.1.1 T ng quan tình hình qu n lý các d án đ u t xây d ng theo PPP t i Vi t
Nam hi n nay ........................................................................................................52
3.1.1.1 V công tác t ch c, đi u hành: ...............................................................53
3.1.1.2 V các ngu n tài chính th c hi n ch
ng trình PPP ...............................53
3.1.1.3 Tình hình th c hi n các d án thí đi m PPP t i các B , ngành và đ a
ph
ng ..................................................................................................................54
3.1.2 Xem xét th c tr ng qu n lý, th c hi n m t s d án theo các ph
PPP
Vi t Nam – nghiên c u tr
ng th c
ng h p ...........................................................57
3.1.2.1
u t theo c ch đ c bi t, n n t ng c a hình th c PPP .......................57
3.1.2.2
u t theo hình th c PPP ......................................................................59
3.2
NH H
NG ÁP D NG PH
NG TH C PPP
VI T NAM TRONG
GIAI O N T I ......................................................................................................64
3.3 NH NG V N
RÚT RA T
NGHIÊN C U LÝ LU N VÀ TH C TI N
QUÁ TRÌNH ÁP D NG PPP TRONG QU N LÝ CÁC D
ÁN XÂY D NG ...66
3.4 NH NG YÊU C U KHI
XU T CÁC GI I PHÁP ...................................70
3.4.1 T ch c pháp lý thu n l i và s
3.4.2 M c tiêu chi n l
3.5
c c a d án và n ng l c qu n lý
XU T HOÀN THI N MÔI TR
LÝ D
CÔNG T
3.5.1
ng h chính sách m nh m .....................70
ÁN
U T
XÂY D NG S
các c p ...................71
NG PHÁP LÝ HO T
D NG PH
NG TH C
NG QU N
I TÁC
PPP T I VI T NAM .............................................................................72
xu t v th ch , môi tr
ng pháp lý .......................................................72
3.5.1.1 Hoàn thi n khuôn kh pháp lý v PPP .....................................................73
3.5.1.2 T ng c
ng n ng l c c quan Nhà n
c v PPP ....................................75
3.5.1.3 B o đ m các đi u ki n c n thi t đ d án PPP đ
c th c hi n...............76
3.5.2 M t s đ xu t hoàn thi n v n b n pháp lý v PPP .....................................77
3.5.3 Khuy n ngh cho m t s d án nghiên c u .................................................85
K T LU N CH
NG 3..........................................................................................87
K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................................88
DANH M C CÁC B NG BI U
N i dung
TT
Trang
B ng 2.1
: Ph m vi đi u ch nh và các n i dung liên quan
32
B ng 2.2
: L a ch n Nhà đ u t và ký k t h p đ ng d án
34
B ng 2.3
: C ch tài chính
36
DANH M C CÁC CH
VI T T T
PPP
Hình th c đ i tác công - t
BOT
Xây d ng – Kinh doanh – Chuy n giao
BTO
Xây d ng – Chuy n giao – Kinh doanh
BT
CQNNCTQ
Xây d ng – Chuy n giao
C quan nhà n
c có th m quy n
N T
Nhà đ u t
Q
Quy t đ nh
N
Ngh đ nh
Qu h tr phát tri n d án PPP
VGF
Qu bù đ p đ t ng tính kh thi c a d án
ADB
Ngân hàng phát tri n Châu Á
NSNN
Ngân sách Nhà n
N 108
Ngh đ nh 108/2009/N –CP ngày 27/11/2009 c a Chính
ph v đ u t theo hình th c h p đ ng BOT, BTO, BT
Q 71
Quy t đ nh 71/2010/Q -TTg ngày 09/11/2010 c a Th
t ng Chính ph v vi c ban hành Quy ch thí đi m đ u t
theo hình th c đ i tác công - t
KH& T
GPMB
c
K ho ch và đ u t
Gi i phóng m t b ng
1
PH N M
U
1. Tính c p thi t c a đ tài
Xây d ng là m t l nh v c đang có nhi u d án l n, s d ng nhi u v n,
ngân sách c a Nhà n
c, xã h i và c ng t n đ ng nhi u khó kh n đ c bi t là
hình th c b trí v n cho d án. Tuy v y các Ch đ u t v n đang c g ng đ
có th b trí thêm v n cho các d án xây d ng c ng nh c i ti n mô hình
qu n lý đ các d án này có th hoàn thành đúng yêu c u k thu t, kinh t k
v ng.
Trong b i c nh ngân sách qu c gia c a các n
c đang phát tri n t
ng
đ i eo h p, ngu n h tr phát tri n chính th c (ODA) s t gi m, vi c huy đ ng
s tham gia c a khu v c t nhân vào các d án k t c u h t ng là r t c n thi t,
mà ph
ng th c đ i tác công – t (Public - Private Partnership, PPP) là m t
hình th c thích h p, đã có l ch s hình thành và phát tri n lâu dài
nhi u
qu c gia trên th gi i.
Th c ti n thí đi m tri n khai các d án theo hình th c PPP đã đ t đ
c
m t s k t qu nh t đ nh, song c ng còn không ít tr ng i, khó kh n c v
nh n th c, khuôn kh th ch , môi tr
ng pháp lý và th c ti n quá trình tri n
khai các d án.
T nh ng lí do trên, tác gi đã l a ch n đ tài “Nghiên c u th c tr ng
và gi i pháp hoàn thi n pháp lý ph
ng th c đ i tác công t PPP trong
qu n lý d án đ u t xây d ng t i Vi t Nam” làm đ tài nghiên c u lu n v n
t t nghi p.
2. M c đích nghiên c u c a đ tài
Nghiên c u, phân tích th c tr ng th ch , môi tr ng pháp lý trong
qu n lý d án xây d ng có s d ng ph ng th c đ i tác công t PPP t i Vi t
Nam, đ xu t các gi i pháp hoàn thi n pháp lý cho ph ng th c đ i tác này.
2
3.
it
it
-
ng và ph m vi nghiên c u c a đ tài
ng nghiên c u: Th ch , chính sách, môi tr
qu n lý các d án đ u t xây d ng theo ph
ng pháp lý trong
ng th c đ i tác công - t PPP t i
Vi t Nam.
- Ph m vi nghiên c u: Các d án đ u t xây d ng v n d ng mô hình
h p tác công – t (PPP) t i Vi t Nam tri n khai t n m 2009 tr l i đây.
4. N i dung nghiên c u
- T ng quan v ph
đ ut
ng th c đ i tác công t PPP trong qu n lý d án
xây d ng t i m t s n
c trên th gi i và
- Nh ng v n đ lý lu n c b n v ph
th c tr ng môi tr
ph
Vi t Nam.
ng th c đ i tác công t PPP,
ng pháp lý trong qu n lý d án đ u t xây d ng theo
ng th c đ i tác công t PPP t i Vi t Nam.
-
xu t các gi i pháp hoàn thi n pháp lý cho ph
ng th c đ i tác
công t PPP trong qu n lý d án đ u t xây d ng t i Vi t Nam.
5. Cách ti p c n và ph
ng pháp nghiên c u
5.1 Cách ti p c n
- K th a tri th c có ch n l c.
- Ti p c n các k t qu đã nghiên c u có liên quan t i đ tài. Bên c nh
đó, c n c p nh t thêm các v n b n pháp lu t hi n hành.
5.2 Ph
ng pháp nghiên c u
+ Nghiên c u t ng quan.
+ Ph
ng pháp thu th p phân tích, t ng h p.
+ Ph
ng pháp k th a nh ng k t qu đã t ng k t, nghiên c u.
3
Tác gi s d ng ph
ng pháp nghiên c u th c t m t s tr
ng h p
đi n hình đã th c hi n đ u t ho c đang trong quá trình đàm phán theo PPP
đ có thông tin b sung cho vi c thi t k th ch PPP phù h p.
6. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài
6.1 Ý ngh a khoa h c
K t qu nghiên c u c a đ tài góp ph n b sung và làm phong phú
thêm c s lý lu n, ngu n d li u nghiên c u v ph
ng th c đ i tác công t
trong qu n lý các d án đ u t xây d ng t i Vi t Nam trong giai đo n t i.
6.2 Ý ngh a th c ti n
tài đ
Nhà n
ph
c hoàn thành s là tài li u tham kh o h u ích cho các c quan
c có th m quy n trong quá trình hoàn thi n môi tr
ng th c đ i tác công t PPP.
ng pháp lý v
4
CH
NG 1: T NG QUAN V PH
NG TH C
I TÁC CÔNG T
PPP TRONG QU N LÝ D ÁN
U T XÂY D NG T I M T S
N
C TRÊN TH GI I VÀ VI T NAM
1.1 M
U
1.1.1 Khái ni m v PPP
PPP (Public - Private - Partner) là h p tác công – t , mà theo đó Nhà
n
c cho phép t nhân cùng tham gia đ u t vào các d ch v ho c công trình
công c ng. y ban châu Âu 2003 đ nh ngh a: “H p tác công - t là m t quan
h đ i tác gi a khu v c công và khu v c t nhân nh m m c đích cung c p
m t d án ho c m t d ch v truy n th ng th
nhà n
ng đ
c cung c p b i khu v c
c”;
S tay h
ng d n v PPP do Ngân hàng phát tri n châu Á (ADB) phát
hành n m 2008 coi thu t ng “m i quan h đ i tác nhà n
t m i quan h có th có gi a các t ch c Nhà n
c - t nhân” miêu
c và t ch c t nhân liên
quan đ n l nh v c c s h t ng và các l nh v c d ch v khác. PPP là m t liên
doanh h p tác gi a khu v c công và t , d a trên l i th c a m i bên nh m
xác đ nh nhu c u c a c ng đ ng thông qua vi c phân b h p lý ngu n l c, r i
ro và l i ích;
Theo Ngh đ nh 71/2010/Q -TTg c a Th t
tháng 11 n m 2010 thì khái ni m
(PPP) là vi c “Nhà n
ng Chính ph ngày 09
u t theo hình th c đ i tác công - t
c và Nhà đ u t cùng ph i h p th c hi n D án phát
tri n k t c u h t ng, cung c p d ch v công trên c s H p đ ng d án”.
M i quan h h p tác Nhà n
c và t nhân ch t ch phân đ nh m t cách
h p lý các nhi m v , ngh a v và r i ro mà m i đ i tác ph i gánh vác.
Nhà n
ph
c là các t ch c chính ph bao g m các b ngành, chính quy n đ a
ng ho c các doanh nghi p nhà n
trong n
i tác
c ho c n
c.
i tác t nhân có th là đ i tác
c ngoài ho c có th là các doanh nghi p hay các nhà đ u
5
t có chuyên môn v tài chính ho c k thu t liên quan đ n d án.
c a chính ph cho m i quan h đ i tác Nhà n
c và t nhân có th d
óng góp
i d ng
v n đ u t , chuy n giao tài s n, cam k t hay đóng góp hi n v t khác h tr .
Chính ph c ng góp ph n trong các y u t v trách nhi m xã h i, ý th c môi
tr
ng, ki n th c b n đ a và kh n ng huy đ ng s
ng h chính tr . Vai trò
c a khu v c t nhân trong m i quan h đ i tác là s d ng chuyên môn v
th
ng m i, qu n lý, đi u hành và sáng t o c a mình đ v n hành ho t đ ng
kinh doanh m t cách có hi u qu .
1.1.2 Ý ngh a th c ti n và vai trò c a ph
ng th c đ i tác PPP
V c b n, ý ngh a th c ti n và vai trò khi áp d ng ph
t n d ng đ
c l i th , đi m m nh c a Nhà n
đó mang l i l i ích cho c Nhà n
ng th c PPP là
c và khu v c t nhân, và đi u
c, khu v c t nhân và ng
i dân s d ng
d ch v - s n ph m, c th :
- T o ra nhi u kho n đ u t h n cho c s h t ng: V i c ch PPP,
Nhà n
c s gi m đ
c gánh n ng ph i tìm ki m, s p x p và phân b ngu n
v n đ u t t ngân sách cho c s h t ng. B i v y, Nhà n
c có th ti n
hành nhi u d án đ u t h n ho c t ng quy mô c a các d án đ u t cho c s
h t ng;
- T o ra s
n đ nh và t ng tr
ng cho khu v c t nhân: V i vi c tham
gia vào c ch PPP, khu v c t nhân có đ
c nhi u c h i đ u t mang tính
dài h n h n, ít r i ro h n v i s b o đ m c a Nhà n
c;
- Phân b và qu n lý r i ro t t và hi u qu h n: V i nhi u tr
Nhà n
ng h p,
c s là bên có trách nhi m gi i quy t nh ng r i ro liên quan t i c ng
đ ng, môi tr
ng ho c b o lãnh vay v n. Ng
c l i, khu v c t nhân u vi t
h n trong vi c x lý nh ng r i ro liên quan t i qu n lý, s d ng đ ng v n;
6
ng d án xây d ng: M t trong nh ng l i ích rõ ràng
- C i thi n ch t l
đ
c nhi u nghiên c u và kinh nghi m qu c t ch ra đó là ch t l
án áp d ng hình th c PPP th
ng t t h n so v i các hình th c đ u th u truy n
th ng. Do c ch PPP t n d ng đ
n
ng các d
c nh ng l i th nh t c a các bên, v i Nhà
c là “chính sách và kh n ng qu n tr ”, bên T nhân là “các y u t k
thu t nh thi t k , xây d ng, v n hành và qu n lý”.
1.2 PH
NG TH C T
XÂY D NG THEO PH
1.2.1 Ph
CH C TH C HI N, YÊU C U QU N LÝ
NG TH C
I TÁC CÔNG T
PPP
ng th c t ch c th c hi n
Có 6 hình th c h p tác công t ph bi n trên th gi i hi n nay, đó là:
- Nh
Ph
ng quy n khai thác, cho thuê:
ng th c nh
ng quy n khai thác, theo ngh a r ng là m t hình th c
t ch c th c hi n PPP, trong đó khu v c Nhà n
t ng do Nhà n
c xây d ng và s h u, nh
c d a trên tài s n, c s h
ng l i quy n khai thác, kinh
doanh cho khu v c t nhân. Trong mô hình này, đ i tác t nhân đ
cl a
ch n có quy n v n hành và duy trì d ch v công.
Có hai hình th c c th đ i v i ph
ng th c này, đó là: Nh
ng quy n
khai thác (Franchise) và cho thuê (Leasing).
+ Hình th c cho thuê (Leasing): V i hình th c này, c quan Nhà n
c
cho đ i tác t nhân thuê tài s n, ti n ích, c s h t ng s n có thu c s h u
c a c quan Nhà n
c, đ th c hi n khai thác, v n hành, và cung c p các d ch
v công. Theo tho thu n cho thuê, đ i tác t nhân ph i thanh toán ti n thuê
cho c quan Nhà n
phí t ng
doanh.
c m t kho n c đ nh, không ph thu c vào kh n ng thu
i s d ng. Và do đó, đ i tác t nhân ch u hoàn toàn r i ro kinh
7
+ Hình th c nh
ng quy n khai thác (Franchise): Là hình th c PPP
trong đó, c quan Nhà n
c nh
ng l i quy n v n hành, khai thác và cung
c p d ch v công cho đ i tác t nhân d a trên các tài s n ti n ích c s h
t ng s n có, thu c quy n s h u c a khu v c nhà n
c. Nh ng khác v i hình
th c cho thuê, đ i tác t nhân ph i tr m t kho n phí c đ nh theo tho thu n
cho c quan nhà n
đ
c, thì trong hình th c nh
c phép thu phí t ng
nhà n
ng quy n, đ i tác t nhân
i s d ng d ch v và tr m t kho n phí cho c quan
c theo t l trên m t đ n v d ch v bán ra, đ ng th i đ
c phép gi
l i m t ph n doanh thu t vi c cung c p d ch v công. Theo đó, v i hình th c
nh
ng quy n khai thác, r i ro kinh doanh c a khu v c t nhân th
ng th p
h n so v i hình th c cho thuê.
- Mô hình Thi t k - Xây d ng - Tài tr - V n hành (DBFO: Design –
Build – Finance – Operate): DBFO là m t ph
ng th c PPP, trong đó đ i
tác t nhân th c hi n t t c các giai đo n c a m t d án đ cung c p d ch
v công bao g m: thi t k , xây d ng, tài tr và v n hành công trình thông
qua m t h p đ ng dài h n nh ng v n thu c s h u Nhà n
c.
- Xây d ng – V n hành – Chuy n giao (BOT: Build – Operate –
Transfer): BOT là m t ph
ng th c PPP trong đó khu v c nhà n
c và đ i
tác t nhân tho thu n cho phép đ i tác t nhân b v n xây d ng (xây m i,
nâng c p, phát tri n) công trình c s h t ng và đ
c phép kinh doanh (v n
hành, khai thác) công trình c s h t ng đó trong m t th i h n nh t đ nh
nh m thu l i chi phí đã b ra và thu m t kho n l i nhu n. K t thúc th i h n
h p đ ng, đ i tác t nhân ph i chuy n giao không b i hoàn công trình c s
h t ng cho Nhà n
c.
- Xây d ng – Chuy n giao – V n hành (BTO: Build – Transfer –
Operate): H p đ ng BTO là m t hình th c h p đ ng PPP, đ
c quan Nhà n
c ký k t gi a
c có th m quy n và đ i tác t nhân, trong đó đ i tác t nhân
8
b v n xây d ng công trình c s h t ng, sau khi xây d ng xong công trình,
đ i tác t nhân chuy n giao quy n s h u tài s n cho Nhà n
Nhà n
c, ng
cl i
c dành cho đ i tác t nhân quy n khai thác, s d ng công trình đó
trong m t th i h n nh t đ nh đ thu h i v n, l i nhu n.
- Xây d ng – Chuy n giao (BT) là h p đ ng ký gi a c quan Nhà
n
c có th m quy n (CQNNCTQ) và nhà đ u t đ xây d ng công trình k t
c u h t ng; nhà đ u t chuy n giao công trình đó cho CQNNCTQ và đ
c
thanh toán b ng qu đ t đ th c hi n d án khác.
- Xây d ng – S h u – V n hành (BOO: Build – Own – Operate):
Ph
ng th c BOO là ph
ng th c trong đó khu v c Nhà n
c và đ i tác t
nhân tho thu n đ i tác t nhân b v n xây d ng c s h t ng, d ch v công
và đ
c phép khai thác, v n hành tài s n c s h t ng.
i tác t nhân có
quy n s h u tài s n trong su t vòng đ i c a nó.
1.2.2 Các yêu c u đ i v i qu n lý d án theo ph
ng th c PPP
1.2.2.1 Yêu c u xây d ng m t quy trình cho PPP
Huy đ ng ngu n v n t nhân, trong đó có ph n quan tr ng là v n n
c
ngoài đ phát tri n c s h t ng là m t đòi h i c p thi t. Bên c nh đó, gia
nh p WTO đòi h i các n
c ph i ng x các thành ph n bình đ ng v i nhau
và vì th , vi c xây d ng m t quy trình PPP theo chu n qu c t là m t yêu c u
b t bu c. Có ngh a là, xây d ng quy trình PPP c n ph i theo tiêu chu n qu c
t , t vi c đ u th u đ n vi c đánh giá r i ro, l i ích, chi phí c a d án.
M t quy trình PPP thông th
ng g m b n giai đo n sau:
Giai đo n th nh t là xác đ nh PPP. Trong giai đo n này, các công vi c
c n th c hi n g m có: l p k ho ch chi n l
c, phân tích ti n kh thi c a d
án, phân tích tài chính, ki m tra tính phù h p c a PPP.
9
Giai đo n th hai là giai đo n phát tri n. Trong giai đo n này bao g m
các nhi m v sau: chu n b d án (bao g m phân tích tính kh thi v m t k
thu t và m c đ b n v ng tài chính), c u trúc d án, chu n b các tài li u, v n
b n cho h p đ ng.
Giai đo n th ba là giai đo n đ u th u. Giai đo n này bao g m vi c t
ch c đ u th u và l a ch n nhà th u cho d án. Vi c đ u th u c n đ
c di n ra
minh b ch, có trách nhi m gi i trình, không phân bi t, mang tính c nh tranh
nh m khuy n khích s tham gia c a khu v c t nhân và gây d ng ni m tin
c a công chúng v th t c đ u th u.
Giai đo n th t là qu n lý và giám sát h p đ ng PPP. Trong giai đo n
này, các công vi c g m có vi c qu n lý và th c hi n d án trong su t th i
gian c a d án PPP.
1.2.2.2 Yêu c u v th ch
Th nh t, yêu c u xây d ng m t quy đ nh th ng nh t cho các đ i t
ng
khác nhau thu c PPP. Trong m t qu c gia, nh ng quy đ nh khác nhau cho
cùng m t đ i t
ng s không hi u qu và d x y ra hi n t
ng ch ng chéo.
Xây d ng m t lu t hay quy đ nh th ng nh t đ qu n lý các d án PPP
là m t yêu c u tiên quy t đ t đó hình thành nên các c quan qu n lý PPP
nh m thúc đ y các d án đ u t theo ph
ng th c này.
M t lu t qu n lý PPP th ng nh t s t o nên ni m tin cho các nhà đ u t
t nhân, t o cho h m t khuôn kh pháp lý đ h bi t đ
c ph m vi và quy n
h n c a mình, gi m thi u nh ng r i ro do các quy đ nh pháp lý đ t đó
khuy n khích s tham gia c a đ u t t nhân cùng v i đ u t công thúc đ y
s phát tri n c s h t ng và cung ng d ch v công.
10
Th hai, yêu c u ph i xác đ nh rõ ràng hình th c và c u trúc c a các c
quan qu n lý ho t đ ng PPP phù h p v i đ c đi m c a t ng lo i d án và
trong t ng giai đo n khác nhau.
1.2.2.3 Các yêu c u v th
Yêu c u v th
ng m i, tài chính
ng m i: Tr
t , m t lo t các yêu c u v th
c khi xây d ng m i quan h đ i tác công -
ng m i c n đ
c th c hi n nh m làm cho m i
quan h đ i tác đem l i k t qu nh mong mu n.
ó là ph i c i thi n ho c
thi t l p h th ng tính hóa đ n, c s d li u khách hàng, tình tr ng các
kho n ph i thu và các th a thu n c p v n, v.v… Th c hi n yêu c u v th
m i s làm cho quá trình h p tác di n ra suôn s , tránh nh ng tr
ng
ng h p đ
v vì thi u s tìm hi u k v đ i tác.
Yêu c u v tài chính: Trong h p tác công - t , c Nhà n
đ u có nh ng quan tâm nh t đ nh đ n y u t kinh t . Nhà n
c và t nhân
c h p tác v i t
nhân đ th c hi n các d án c s h t ng và d ch v công vì thi u v n, còn
t nhân h p tác v i nhà n
Tr
c đ có th ki m đ
c khi ti n hành h p tác, phía Nhà n
c l i nhu n.
c ph i th m đ nh t t c các
kho n góp v n đ u t nh h tr thu , đ t đai, phí gi i phóng m t b ng. Các
kho n góp v n ph i đ
c th m đ nh chính xác đ tránh vi c h p tác công - t
làm th t thoát tài s n c a Nhà n
c, đ ng th i trong nhi u tr
ng h p, vi c
đ nh giá sai ho c h tr tài chính không đúng m c còn làm cho quá trình h p
tác khó th c hi n.
1.2.2.4 Các yêu c u v tham v n các bên liên quan
Yêu c u tham v n các bên liên quan c n ph i có khi th c hi n d án
theo hình th c PPP là c n thi t vì các lý do sau:
11
Th nh t, khi không có s tham gia trao đ i, th o lu n đ t o nên s
đ ng thu n có th d n đ n nh ng xung đ t l i ích, mâu thu n và làm c n tr
quá trình th c hi n d án.
Th hai, s tham gia r ng rãi c a các bên, m t khi đã đ t đ
c s th ng
nh t, s làm cho m i quan h đ i tác tr nên b n v ng, nh ng khó kh n và r i
ro khác phát sinh trong quá trình th c hi n d án có th d dàng đ
c x lý.
Th ba, s tham gia c a các bên trong quá trình thi t k và th c hi n d
án làm cho cách ti p c n và gi i quy t v n đ tr nên đa d ng và sáng t o.
Vi c tham gia c a các bên, nh t là bên y u th (ch ng h n ng
i dân b tác
đ ng) s t o cho h c m giác đ
cs
c tôn tr ng và càng nh n đ
ng h
c a các bên trong quá trình d án ho t đ ng.
Th t , s
ng h và hi u bi t r ng rãi c a công chúng đ i v i ch
trình c i cách s khuy n khích Nhà n
ng
c gi v ng cam k t c a mình.
Th n m, ph bi n thông tin có th d n đ n t ng thêm m c đ tin c y
c a các đ i tác tham gia d án.
1.2.2.5 Các yêu c u v cam k t rõ ràng c a Chính ph
V i chi phí đ u t , Chính ph và doanh nghi p sau khi đã có s bàn
b c, th ng nh t s phân chia chi phí đ u t , Chính ph c n th c hi n theo
đúng cam k t này vì n u cam k t không đ
c th c hi n ho c th c hi n ch m
có th gây thi t h i l n cho doanh nghi p t nhân.
V i nh ng r i ro phát sinh, ch ng h n nh khi có s thay đ i v l m
phát, lãi su t hay t giá trên th tr
ng, c phía Nhà n
c và t nhân c n có s
đàm phán đ chia s r i ro. Vi c gánh ch u m t ph n r i ro t phía Nhà n
c
khi có nh ng tình hu ng phát sinh c ng s thu hút m i quan tâm và s tham
12
gia c a khu v c t nhân. Ch khi đó, hình th c h p tác công - t m i h p d n
đ
c Nhà đ u t góp ph n quan tr ng vào vi c phát tri n n n kinh t .
1.3 TH C TI N PH
NG TH C PPP ÁP D NG TRÊN TH GI I
1.3.1 T i các qu c gia phát tri n
V
ng qu c Anh là m t trong nh ng qu c gia đ u tiên xây d ng và
tri n khai thành công d án PPP. Ngay t nh ng n m 60 c a th k XX
V
ng qu c Anh đã có nh ng b
c đi ban đ u cho vi c hình thành c ch
PPP cho các d án cung c p d ch v công và t th p niên 80 đã áp d ng r ng
rãi. Theo đó, b t đ u t nhu c u c i cách và hi n đ i hóa d ch v công, đ ng
th i c i thi n hi u qu mua s m các d ch v công c ng nh t ng kh n ng
c nh tranh, c i thi n tính minh b ch v chi phí c a d ch v công.
PPP t i V
ng qu c Anh đ
c hi u theo ngh a r t đ n gi n và hi u qu
nh sau: Khu v c công ch tr ti n n u nh ng yêu c u d ch v đ
tr theo t ng n m. C ng theo B Ngân kh V
11% trong t ng đ u t công
Anh; môi tr
v c áp d ng PPP nhi u nh t t i V
đã có 667 h p đ ng PPP đã đ
c cung c p,
ng qu c Anh, PPP chi m
ng và giao thông v n t i là 2 l nh
ng qu c Anh hi n nay.
n nay t i Anh
c ký k t v i giá tr v n 56,6 t b ng Anh và
590 d án đang th c hi n.
T i Anh có c ch tái c p v n cho các d án PPP. Theo đó, c quan
này có th xem xét đ đ m b o tài chính cho m t d án ho c n n t ng c u trúc
tài chính v i giá tr t i thi u là 20 tri u b ng Anh. Xu t phát t th c t , các
ngân hàng th
ng không u đãi cho các d án có th i gian tri n khai trên 5
n m, trong khi các d án PPP th
20 n m. Do đó, V
ng có th i gian tri n khai t i thi u t 15 -
ng qu c Anh đã thi t l p liên minh các ngân hàng đ c u
vãn tình hình, thu hút nhi u ngân hàng tham gia các d án dài h i. ây chính
13
là nh ng kinh nghi m mà Vi t Nam c n tham kh o khi b t đ u tri n khai các
d án PPP.
Không m t chính ph nào có th kham n i toàn b vi c đ u t cho h
th ng c s h t ng, nh ng c ng không nhà đ u t t nhân nào có th làm
đ
c vi c này vì đây là l nh v c có hi u qu kinh t th p và nhi u r i ro. ây
là lý do khi n cho mô hình PPP ra đ i, trong b i c nh châu Á phát tri n
nhanh, nhu c u v d ch v công c ng c ng nh c s h t ng r t l n.
Nh t B n là m t trong nh ng qu c gia đã phát tri n m nh nh t mô hình
này
châu Á. Theo kinh nghi m c a n
c này, có ít nh t hai l nh v c mà mô
hình PPP có th phát huy hi u qu , đó là các d án không th ho c khó áp
d ng ph
ng pháp c ph n hóa và các d án mà nhà n
c không th tham gia
tr c ti p. C th nh các d án v s n xu t và phân ph i đi n, đ
giao thông đô th , d ch v c ng, c p n
c và các d ch v công c ng. Hi u qu
mà mô hình này đem l i là gi m chi phí, gi m r i ro và t o ra đ
tr
ng cao t c,
c m t môi
ng c nh tranh cao.
1.3.2 T i các qu c gia đang phát tri n
các n
c đang phát tri n, mô hình PPP b t đ u ph bi n t đ u th p
niên 1990, nh t là
khu v c M Latinh. Theo s li u th ng kê c a Ngân hàng
Th gi i, trong 20 n m (1990-2009), đã có 4.569 d án đ
ph
ng th c PPP
các n
c th c hi n theo
c đang phát tri n v i t ng v n cam k t đ u t
1.515 t đô la. Con s này bao g m c vi c t nhân hóa các doanh nghi p nhà
n
c. T ng m c đ u t nêu trên ch t
ng đ
ng v i 1% GDP c a các n
c
đang phát tri n trong hai th p k qua.
Xét v vùng lãnh th , mô hình PPP ph bi n nh t
Latinh trong 20 n m qua.
l
các n
c M
th i k đ nh đi m, khu v c này chi m đ n 80%
ng v n cam k t. Hi n nay, các n
c này v n đang d n đ u th gi i.
i
14
v i khu v c
ông Á và Thái Bình D
ng, mô hình này không có nhi u ti n
tri n.
Xét v c c u đ u t theo l nh v c, n ng l
ng và vi n thông là hai
ngành có t tr ng cao nh t. T ph n c a ngành giao thông v n t i có xu
h
ng t ng trong th i gian g n đây, nh ng v n th p h n khá nhi u so v i hai
ngành trên. Lo i tr ph n t nhân hóa, các d án đ u t theo ph
ng th c xây
d ng s h u v n hành (BOO) chi m h n m t n a, ph n còn l i là các d án
xây d ng - kinh doanh - chuy n giao (BOT).
hình nh
các n
c đang phát tri n, mô
ng quy n hay thuê v n hành ch a ph bi n, ch y u do h n ch c a
các c s pháp lý và kh n ng ch tài c a các c quan nhà n
c.
1.4 TH C TI N PH
NG TH C PPP ÁP D NG TRONG QU N LÝ
D
VI T NAM TH I GIAN QUA
ÁN XÂY D NG
Vi t Nam, theo th ng kê c a Ngân hàng Th gi i giai đo n 19942009 đã có 32 d án đ
c th c hi n theo mô hình PPP v i t ng m c v n cam
k t kho ng 6,7 t đô la. C ng gi ng nh các n
c khác, mô hình BOT và
BOO chi m t ph n ch y u. Hai l nh v c chi m t ph n l n nh t là đi n và
vi n thông. Ngoài ra, có th k đ n nhi u d án h p tác công - t khác đã và
đang đ
c tri n khai t th p niên 1990 đ n nay nh : BOT c u C May, BOT
c u Phú M , đi n Phú M , và r t nhi u nhà máy đi n nh và v a khác đang
đ
c th c hi n theo ph
ng th c BOO. V mô hình BOT, t ng c ng có 26 d
án v i t ng m c đ u t là 128 ngàn t đ ng.
Trong n m 2010, theo th ng kê c a C c đ u t n
Ho ch đ u t , t ng s d án c p m i đ
c ngoài, B K
c đ u t tr c ti p t n
c ngoài là
969 d án, trong đó theo mô hình đ u t BOT, BT, BTO có 6 d án trên t ng
s d án c p m i.
15
Tính h t ngày 21 tháng 12 n m 2010 các d án đ u t theo hình th c
100% v n n
c ngoài chi m 8% trên t ng s d án, d án liên doanh ch
chi m 7% trên t ng s d án c p m i đ ng ký, hình th c c ph n và h p đ ng
h p tác v n đ u t chi m l n l
t là 4% và 1% trên t ng s d án c p m i. Ta
th y r ng hình th c đ u t theo h p đ ng BOT, BT, BTO đang phát tri n theo
chi u h
ng tích c c. V y d
i s giám sát và h tr c a nhà n
c, hình th c
đ u t theo mô hình PPP đã b t đ u có s ti n tri n so v i các hình th c đ u
t khác.
c bi t là sau khi Quy t đ nh 71/2010/Q -TTg v vi c ban hành Quy
ch Thí đi m đ u t theo hình th c PPP đ
c ban hành và chính th c có hi u
l c t ngày 15/1/2011. Quy t đ nh này đã thu hút s chú ý c a gi i đ u t
trong và ngoài n
c đang d n vào mô hình h p tác nhà n
c và t nhân
(PPP).
Tóm l i, mô hình PPP tuy đã ph bi n
Vi t Nam v i hình th c ch
y u là BOO, BOT và BT nh ng còn quá khiêm t n và khi tri n khai c ng c n
nh ng đi u ki n nh t đ nh khác.
ch a th c s thu hút h p d n đ
c bi t là v n đ pháp lý c a nhà n
c các nhà đ u t trong và ngoài n
c ta
c. Vì th
chúng ta c n đ a ra bi n pháp c i thi n đ có th t n d ng t t ngu n v n t
các nhà đ u t n
c ngoài c ng nh trong n
c m t cách hi u qu và có l i
cho hai bên tham gia nh t.
Th c t đ n nay, TP. H Chí Minh ch a có d án PPP đ
th t s đ tìm đi m g .
án tuy n đ
c v n hành
khâu chu n b , 20 d án đã có c ng đang ì ch. D
ng s t đô th s 4 t i TP. H Chí Minh có t ng v n đ u t 2 t
USD, nhà đ u t cho r ng vi c h ph i b ra 70% v n cho d án là quá l n,
trong khi l i không đ
ngh nhà n
T
c quy t đ nh vi c bán vé tàu.
i tác n
c ngoài đ
c đ ng ra b o lãnh vay 50% trong 70% v n t nhân ph i góp.
ng t , t ng công ty C p n
c Sài Gòn (Sawaco) c ng cho bi t, các d án
