Nghiên cứu đánh giá tác động của các công trình thủy điện, giao thông đến vùng lũ vùng hạ du sông ba và đề xuất giải pháp để phòng tránh, giảm nhẹ thiệt hại do lũ

L IC M

N

Sau th i gian dài th c hi n, lu n v n Th c s chuyên ngành K thu t Tài
nguyên n c v i đ tài: “Nghiên c u, đánh giá tác đ ng c a các công trình th y
đi n, giao thông đ n l vùng h du sông Ba và đ xu t các gi i pháp đ phòng
tránh, gi m nh thi t h i do l ” đã đ c hoàn thành. Ngoài s n l c c a b n thân,
tác gi còn đ c s ch b o, h ng d n t n tình c a các th y, cô giáo và các đ ng
nghi p, b n bè.
u tiên, tác gi xin bày t lòng kính tr ng và bi t n sâu s c t i hai th y
h ng d n khoa h c TS. Nguy n V n Tu n - Vi n Quy ho ch Th y l i và PGS.TS.
Nguy n Tu n Anh - Tr ng i h c Th y l i đã tr c ti p t n tình h ng d n, giúp
đ và cung c p nh ng tài li u, nh ng thông tin c n thi t cho tác gi hoàn thành lu n
v n này.
Tác gi xin chân thành c m n Tr ng i h c Th y l i, các th y giáo, cô
giáo Khoa K thu t Tài nguyên n c, các th y giáo, cô giáo các b môn đã truy n
đ t nh ng ki n th c chuyên môn trong quá trình h c t p.
Tác gi c ng xin chân thành c m n s giúp đ c a Vi n Quy ho ch Thu
l i, S Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn t nh Phú Yên, các đ ng nghi p, b n bè
đã giúp đ , cung c p các tài li u c n thi t và đóng góp ý ki n cho tác gi hoàn thành
lu n v n.
Tuy nhiên do th i gian có h n, kh i l ng tính toán l n nên nh ng thi u sót
c a lu n v n là không th tránh kh i. Tác gi r t mong ti p t c nh n đ c s ch
b o giúp đ c a các th y cô giáo c ng nh nh ng ý ki n đóng góp c a b n bè và
c a đ ng nghi p.
Cu i cùng, tác gi xin chân thành c m n t m lòng c a nh ng ng i thân
trong gia đình, b n bè đã đ ng viên giúp đ khích l tác gi trong su t quá trình h c
t p và hoàn thành lu n v n này.
Xin chân thành c m n./.

Hà N i, ngày 01 tháng 10 n m 2015
Tác gi

D

ng Th Anh Hoài


B N CAM K T

Tên tác gi :

D

H c viên cao h c:

L p CH21Q21

Ng

ih

ng Th Anh Hoài

ng d n khoa h c: TS. Nguy n V n Tu n
PGS. TS. Nguy n Tu n Anh

Tên đ tài lu n v n “Nghiên c u, đánh giá tác đ ng c a các công trình th y
đi n, giao thông đ n l vùng h du sông Ba và đ xu t các gi i pháp đ phòng
tránh, gi m nh thi t h i do l ”.

Tác gi xin cam đoan đ tài lu n v n đ
đ

c thu th p t ngu n th c t , đ

n

c, đ

c làm d a trên các s li u, t li u

c công b trên báo cáo c a các c quan Nhà

c đ ng t i trên các t p chí chuyên ngành, sách, báo… đ làm c s nghiên

c u. Tác gi không sao chép b t k m t lu n v n ho c m t đ tài nghiên c u nào
tr

c đó.
Hà N i, ngày 01 tháng 10 n m 2015
Tác gi

D

ng Th Anh Hoài


M CL C
M

U ....................................................................................................................1

CH

NG I: T NG QUAN V L NH V C VÀ VÙNG NGHIÊN C U ..........3

1.1. Tình hình nghiên c u liên quan trong và ngoài n

c ..........................................3

1.1.1. Các nghiên c u ngoài n

c ..............................................................................3

1.1.2. Các nghiên c u trong n

c ...............................................................................6

1.2. T ng quan vùng nghiên c u ...............................................................................10
1.2.1. i u ki n t nhiên vùng h du l u v c sông Ba .............................................10
1.2.2.

c đi m kinh t - xã h i ................................................................................16

1.2.3.

nh h

ng phát tri n kinh t xã h i ..............................................................22

1.3. Hi n tr ng công tác phòng ch ng l và tình hình thi t h i do l vùng h du sông Ba...24
1.3.1. Hi n tr ng công trình phòng ch ng l trên l u v c ......................................24
1.3.2. Thi t h i do l gây ra ......................................................................................29
1.4. ánh giá nhu c u phòng ch ng l ......................................................................35
1.4.1. Phát tri n kinh t - xã h i và vi c phòng ch ng l h du sông Ba .................35
1.4.2. Nhu c u phòng ch ng l .................................................................................35
CH
NG II: NGHIÊN C U C S TH C TI N ÁNH GIÁ CÁC Y U T
NH H
NG
N L H DU SÔNG BA .........................................................37
2.1. Phân tích đ c đi m và tình hình l trên l u v c ................................................37
2.1.1. Nguyên nhân hình thành l .............................................................................37
2.1.2.

c đi m dòng ch y l ....................................................................................38

2.2. Phân tích nh h
2.3. Phân tích nh h

ng c a m a đ n dòng ch y l ................................................42
ng c a các y u t đ a hình, th y tri u ...................................44

2.3.1. Y u t đ a hình ................................................................................................44
2.3.2. Ch đ th y tri u .............................................................................................45
2.4. Phân tích, đánh giá th c tr ng tác đ ng c a các công trình th y đi n, giao thông
đ n l .........................................................................................................................46
2.4.1. Tác đ ng c a các công trình th y đi n đ n l ................................................46
2.4.2. Tác đ ng c a công trình giao thông đ n l ....................................................50
CH

NG III: NGHIÊN C U C S KHOA H C NG D NG MÔ HÌNH
TH Y V N, TH Y L C ÁNH GIÁ TÁC
NG C A CÁC CÔNG TRÌNH
TH Y I N VÀ GIAO THÔNG
N L ..........................................................52


3.1. Phân tích l a ch n mô hình ng d ng trong đ tài ............................................52
3.1.1 Gi i thi u m t s mô hình th y l c ..................................................................52
3.1.2. L a ch n mô hình ng d ng trong đ tài........................................................55
3.2. Xây d ng mô hình NAM, mô hình th y l c l Mike 11 và Mike 21 cho vùng h
du sông Ba .................................................................................................................57
3.2.1. Xây d ng s đ tính toán dòng ch y đ n các tuy n công trình s d ng mô
hình NAM ..................................................................................................................57
3.2.2. Xây d ng s đ tính toán th y l c l MIKE 11 và MIKE 21 ..........................58
3.2.3. Xác đ nh các biên c a mô hình th y l c .........................................................62
3.2.4. C s tính toán th y l c dòng ch y l v i mô hình MIKE 11 ........................64
3.3. Mô ph ng và ki m đ nh mô hình .......................................................................64
3.3.1. Mô ph ng và ki m đ nh mô hình NAM - MUSKINGUM ................................64
3.3.2. Mô ph ng và ki m đ nh mô hình MIKE 11 .....................................................67
3.4. ánh giá tác đ ng c a các công trình th y đi n đ n l .....................................71
3.5. ánh giá tác đ ng c a các công trình giao thông đ n l ...................................72
3.6. K t lu n tác đ ng c a các công trình th y đi n, giao thông đ n l vùng h du
sông Ba ......................................................................................................................75
CH
NG IV: NGHIÊN C U GI M THI U TÁC
NG C A CÁC CÔNG
TRÌNH TH Y I N, GIAO THÔNG N L VÀ
XU T GI I PHÁP PHÒNG
TRÁNH, GI M NH THI T H I DO L CHO VÙNG H DU SÔNG BA ..........77

4.1. Tiêu chu n ch ng l ...........................................................................................77
4.2. Các ph ng án gi m thi u tác đ ng c a các công trình th y đi n, giao thông
đ n l .........................................................................................................................77
4.2.1. PA1: S d ng dung tích phòng l c a các h ch a tham gia c t l ...............78
4.2.2. PA2: Tôn cao m t s đo n b th p và n o vét lòng d n h du sông Ba ........93
4.2.3. PA3: Thay đ i kh u đ thoát l m t s c ng qua đ

ng Qu c l 1A ............95

4.2.4. PA4: Thay đ i kh u đ thoát l c a m t s c ng qua đ

ng s t B c Nam ...98

4.3.
xu t gi i pháp công trình và phi công trình nh m phòng tránh và gi m nh
thi t h i cho vùng h du sông Ba ............................................................................101
4.3.1. Gi i pháp phi công trình ...............................................................................101
4.3.2. Gi i pháp công trình .....................................................................................103
K T LU N VÀ KI N NGH ..............................................................................106
TÀI LI U THAM KH O ....................................................................................109


DANH M C HÌNH V
Hình 1.1: B n đ vùng h du sông Ba ......................................................................10
Hình 1.2: B n đ m ng l i sông su i h du l u v c sông Ba t C ng S n đ n c a
à R ng .....................................................................................................................13
Hình 1.3: V trí các h ch a trên l u v c sông Ba ...................................................29
Hình 2.1: V n hành th c t h sông Ba H đ t l tháng 11/2009 ............................48
Hình 2.2: V n hành th c t h sông Ba H tháng 11/2013 ......................................49
Hình 3.1: S đ mô ph ng di n toán l Sông Ba H ................................................58

Hình 3.2: S đ tính toán th y l c 1 chi u vùng trung và h l u sông Ba ...............59
Hình 3.3: S đ tính toán th y l c 2 chi u vùng trung và h l u sông Ba ...............61
Hình 3.4: K t qu mô ph ng tr n l 11/1988 tr m C ng S n b ng mô hình NAM.65
Hình 3.5: K t qu di n toán MUSKINGUM k t h p v i NAM mô ph ng tr n l
11/1988 t i tr m C ng S n .......................................................................................65
Hình 3.6: K t qu ki m đ nh tr n l 10/1993 tr m C ng S n b ng mô hình NAM.66
Hình 3.7: K t qu di n toán MUSKINGUM k t h p v i NAM ki m đ nh tr n l
10/1993 t i tr m C ng S n .......................................................................................66
Hình 3.8: Mô ph ng quá trình m c n c l tháng 9/2005 t i Hòa Th ng ...............68
Hình 3.9: Mô ph ng quá trình m c n c l tháng 9/2005 t i Phú Sen ....................68
Hình 3.10: Mô ph ng quá trình m c n c l tháng 9/2005 t i Phú Lâm .................69
Hình 3.11: Ki m đ nh quá trình m c n c l tháng 10/1993 t i C ng S n .............70
Hình 3.12: Ki m đ nh quá trình m c n c l tháng 10/1993 t i Phú Lâm ..............70
Hình 3.13: L i tính toán ..........................................................................................72
Hình 3.14: Thay đ i m c n c th ng và h l u đ ng tránh Tuy Hòa trong tr ng
h p mô ph ng có ho c không có đ ng này ............................................................73
Hình 3.15: L u t c dòng ch y trên bãi .....................................................................73
Hình 3.16: Thay đ i m c n c th ng và h l u đ ng trong tr ng h p mô ph ng
có ho c không có đo n đ ng s t B c Nam .............................................................74
Hình 3.17: L u t c dòng ch y trên bãi .....................................................................75
Hình 4.1: Bi u đ m c n c l n nh t tr ng h p l chính v P = 5% d ng l 1988
các ph ng án tính toán ............................................................................................80
Hình 4.2: Bi u đ m c n c l n nh t tr ng h p l s m P = 10% d ng l 1996 ...87
Hình 4.3: Bi u đ m c n c l n nh t tr ng h p l l ch s 1993 các ph ng án...91
Hình 4.4: H th ng c ng qua đ ng - Qu c l 1A đo n tránh Tuy Hòa ..................95
Hình 4.5: V trí c ng/c u trên đ ng s t B c Nam đo n t ga Phú Hi p đ n c u H c
Mít .............................................................................................................................99


DANH M C B NG BI U

B ng 1.1: c tr ng hình thái m t s sông l n trên l u v c sông Ba ......................12
B ng 1.2: L ng m a trung bình tháng, n m t i các tr m .......................................16
B ng 1.3: Dân s vùng h l u sông Ba n m 2013 ....................................................17
B ng 1.4: C c u kinh t trên đ a bàn vùng nghiên c u ...........................................17
B ng 1.5: Di n bi n di n tích, n ng su t, s n l ng m t s lo i cây tr ng ..............18
B ng 1.6: C c u kinh t và chuy n d ch c c u kinh t ..........................................22
B ng 1.7: T ng h p các ch tiêu k thu t các công trình l n l u v c sông Ba ........28
B ng 1.8: Thi t h i do l l t gây ra qua m t s n m ................................................32
B ng 2.1: T n su t xu t hi n l l n nh t n m vào các tháng mùa l t i các tr m
thu c l u v c sông Ba ...............................................................................................39
B ng 2.2: nh l l n nh t đã quan tr c đ c t i các tr m th y v n trong l u v c .40
B ng 2.3: T n su t l u l ng đ nh l t i các tr m th y v n l u v c sông Ba ..........40
B ng 2.4: c tr ng tr n l l ch s n m 1993 t i tr m Tuy Hòa..............................41
B ng 2.5: T n su t m c n c max t i các tr m ........................................................41
B ng 2.6: T ng l ng l l n nh t th i đo n t i các v trí .........................................41
B ng 2.7: T ng l ng 1, 3, 5, 7 ngày max ng v i t n su t thi t k t i các v trí ....42
B ng 2.8: S bi n đ ng c a s ngày có m a l n và m a r t l n tr m Tuy Hòa ......43
B ng 2.9: Th ng kê l ng m a 1, 3, 5 ngày max .....................................................43
B ng 2.10: c tr ng m c n c tri u t i à R ng trong các tháng .........................45
B ng 2.11: So sánh các đ c tr ng c b n c a tr n l 11/2009 và tr n l 11/1987 ...48
B ng 3.1: Phân khu tính toán dòng ch y đ n l u v c ..............................................57
B ng 3.2: a hình lòng d n m ng sông Ba .............................................................64
B ng 3.3: K t qu mô ph ng l 11/1988 t i tr m C ng S n b ng mô hình NAM ..65
B ng 3.4: K t qu ki m đ nh l 10/1993 t i tr m C ng S n b ng mô hình NAM ..66
B ng 3.5: K t qu mô ph ng l 9/2005 h th ng sông Ba .......................................68
B ng 3.6: K t qu ki m đ nh l 10/1993 h th ng sông Ba .....................................69
B ng 3.7: K t qu tính toán dòng ch y đ n tuy n công trình thu đi n sông Ba H ...71
B ng 4.1: Các ph ng án tính toán hi u qu gi m thi u tác đ ng c a l vùng h du
sông Ba ......................................................................................................................78
B ng 4.2: Tóm t t các ph ng án tính toán thu l c l chính v t n su t 5% - D ng

l 1988 .......................................................................................................................79
B ng 4.3: M c n c l l n nh t tr ng h p l chính v P = 5% d ng l 1988 các
ph ng án ..................................................................................................................79


B ng 4.4: So sánh m c n c tr ng h p l chính v P = 5% d ng l 1988 các
ph ng án ..................................................................................................................81
B ng 4.5:
gi m m c n c l chính v P = 5% d ng l 1988 l n nh t trên sông
Ba khi có h ch a tham gia c t l .............................................................................82
B ng 4.6: L u l ng l n nh t tr ng h p l chính v P = 5% d ng l 1988 các
ph ng án ..................................................................................................................82
B ng 4.7: L u l ng đ nh l t i C ng S n tr ng h p tính toán l chính v P=5%
d ng l 1988 ..............................................................................................................83
B ng 4.8: M c n c l l n nh t tr ng h p l s m P = 10% d ng l 1996 các
ph ng án ..................................................................................................................85
B ng 4.9: So sánh m c n c tr ng h p l s m P = 10% d ng l 1996 các ph ng án ...86
B ng 4.10:
gi m m c n c l l n nh t tr ng h p l s m P = 10% d ng l
1996 các ph ng án ..................................................................................................87
B ng 4.11: L u l ng l s m P = 10% d ng l 1996 l n nh t các ph ng án ........88
B ng 4.12: M c n c l l n nh t 1993 t i m t s v trí tính toán các ph ng án ...89
B ng 4.13: So sánh m c n c tr ng h p l ll ch s 1993 các ph ng án tính toán ..90
B ng 4.14:
gi m m c n c l l n nh t tr ng h p l l ch s 1993 các ph ng
án tính toán ................................................................................................................91
B ng 4.15: Ph ng án tôn cao m t s v trí b sông ................................................93
B ng 4.16: Ph ng án n o vét, tôn đ ng ch ng l chính v 5%............................94
B ng 4.17: K t qu tính toán m c n c l n nh t các ph ng án n o vét ................94
B ng 4.18: K t qu tính toán ki m tra m c n c l n nh t l 1993 và l chính v 5%

ph ng án n o vét NV4 ............................................................................................94
B ng 4.19: D ki n thay đ i kích th c c ng qua đ ng tránh Tuy Hòa ................96
B ng 4.20: M c n c l n nh t t i th ng l u các c ng (phía Tây đ ng tránh Tuy
Hòa - tr n l tháng 10/1993) .....................................................................................96
B ng 4.21: L u l ng l l n nh t thoát qua c ng và đ t ng l ng thoát qua h
th ng c ng đ ng tránh Tuy Hòa (tr n l tháng 10/1993) .......................................97
B ng 4.22: D ki n thay đ i kích th c m t s c ng d i đ ng s t B c Nam .....99
B ng 4.23: M c n c l n nh t t i th ng l u các c ng trên đ ng s t B c Nam
( o n t ga Phú Hi p đ n c u H c Mít - tr n l tháng 10/1993) ...........................100
B ng 4.24: L u l ng l l n nh t thoát qua c ng và đ t ng l ng thoát qua h
th ng c ng trên đ ng s t B c Nam (đo n t ga Phú Hi p đ n c u H c Mít - tr n l
tháng 10/1993) ........................................................................................................100
B ng 4.25: Cao trình m c n c đón l các h ........................................................103


1

M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
L u v c sông Ba thu c đ a ph n 3 t nh Tây Nguyên: Kon Tum, Gia Lai,
L k và 1 t nh thu c Duyên h i Nam Trung b là t nh Phú Yên.

k

ây là m t trong 9

l u v c sông l n c a Vi t Nam, có di n tích t nhiên toàn l u v c 13.900 km2. L u

v c sông Ba c ng là vùng có ti m n ng l n v nông - lâm nghi p - thu s n v i
kho ng g n 526.000 ha đ t nông nghi p và g n 1 tri u ha đ t lâm nghi p có đ đi u
ki n phát tri n các lo i cây tr ng có giá tr kinh t cao. Tài nguyên n
v il

c khá d i dào

ng m a trung bình hàng n m trên toàn l u v c kho ng 1.880 mm, ngu n

th y n ng khá l n, có nhi u v trí xây d ng th y đi n v a và l n v i t ng công su t
l p máy kho ng 737 MW, đi n l

ng hàng n m kho ng 3,22 t KWh. Vùng h l u

có thành ph Tuy Hoà là n i t p trung h u h t các c quan đ u não và các khu công
nghi p c a t nh Phú Yên.
Hàng n m, v mùa l n

c sông Ba d n t th

ng l u v gây ng p l t

nghiêm tr ng cho h l u sông Ba. Trong nh ng n m g n đây, l l t
ngày càng tr nên nghiêm tr ng, nhi u tr n l b t th
ng

vùng này

ng x y ra, chính quy n và

i dân tr tay không k p, thi t h i r t l n. M t s tr n l gây thi t h i l n trong

nh ng n m g n đây nh : L n m 1990 thi t h i 21,6 t đ ng, n m 1992 thi t h i
51,5 t đ ng, n m 1993 thi t h i 394 t đ ng, l n m 1995 thi t h i 17 t đ ng, l
n m 1999 thi t h i 50 t đ ng, đ c bi t là nh ng n m g n đây tr n l tháng XI/2009
thi t h i h n 3,000 t đ ng và tr n l tháng XI/2010 thi t h i 300 t đ ng, n m
2011 kho ng 22 t đ ng. Trong m t vài tr

ng h p, nguyên nhân đ

c xác đ nh là

do th y đi n x l không đúng quy trình và không có c nh báo k p th i. Theo các
nhà qu n lý th y đi n, vi c x l này là b t bu c đ đ m b o an toàn cho nhà máy
th y đi n, h u h t các h ch a ch dành dung tích r t nh đ phòng l cho h du.
Nguy hi m h n, do trên dòng sông Ba th y đi n đ
khi các h th y đi n trên x thì các h phía d

c khai thác theo ki u b c thang,
i không an toàn và c ng ph i x


2

n

c. H u qu là ng

i dân

l n, gây thi t h i v ng

h du các công trình này ph i gánh ch u nh ng đ t l

i và c a.

Bên c nh vi c tác đ ng đ n l c a th y đi n thì vùng h l u sông Ba có
thành ph Tuy Hòa và nhi u khu t p trung đông dân c , h th ng đ

ng giao thông

phát tri n, đ c bi t là c ng gi ng nh các t nh mi n Trung khác, h th ng giao
thông đ

ng b , đ

ng s t B c Nam… ch y c t ngang tuy n thoát l và có th bi n

thành các v t c n khi n cho dòng ch y l không th tiêu thoát nhanh.
Do v y c n thi t ph i có nh ng nghiên c u đánh giá tác đ ng c a các y u t
có nh h

ng đ n l , đ c bi t là ho t đ ng c a các công trình th y đi n và vai trò

c a các đ

ng giao thông, qua đó đ xu t đ

c các gi i pháp phòng ch ng và gi m

nh tác đ ng c ng nh thi t h i.
2. M c đích c a đ tài
ánh giá đ c đi m, tình hình thi t h i do l và tác đ ng c a các công trình
th y đi n, giao thông đ n l ; nghiên c u phân tích nguyên nhân gây l ; đ xu t các
gi i pháp nh m gi m thi u tác đ ng, phòng tránh và gi m nh thi t h i do l l t gây
ra cho vùng h du sông Ba.
3. Ph m vi nghiên c u
Ph m vi nghiên c u trong l u v c sông Ba thu c t nh Phú Yên.
4. Ph

ng pháp nghiên c u
- Ph

ng pháp k th a: K th a các tài li u, k t qu tính toán c a các d án

quy ho ch, các đ tài nghiên c u khoa h c, đi u tra c b n th c hi n trên l u v c
sông Ba.
- Ph

ng pháp đi u tra, thu th p: Ti n hành đi u tra, thu th p các tài li u trong

vùng nghiên c u bao g m tài li u hi n tr ng và đ nh h

ng phát tri n kinh t - xã h i,

tình hình l và thi t h i do l , các tài li u đ a hình, th y v n... trên l u v c sông Ba.
- Ph

ng pháp ng d ng các mô hình toán, thu v n, thu l c hi n đ i:

ng

d ng các mô hình, công c tiên ti n ph c v tính toán bao g m mô hình MIKE 11,
MIKE 21 tính toán dòng ch y l và mô ph ng ng p l h du sông Ba.


3

CH

NG I

T NG QUAN V L NH V C VÀ VÙNG NGHIÊN C U
1.1. Tình hình nghiên c u liên quan trong và ngoài n
1.1.1. Các nghiên c u ngoài n

c

c

Th gi i đang ph i ch u nh ng t n th t n ng n do thiên tai, trong đó có l l t,
m t trong nh ng lo i hình thiên tai ph bi n và gây thi t h i n ng n nh t, th
xuyên nh t. Con ng

ng

i bên c nh vi c ph i đ i phó và thích nghi v i thiên nhiên thì

c ng đang ph i gánh ch u nh ng h u qu không nh do chính mình t o ra. Các thành
ph v n hình thành

ven sông, bi n ph i đ i m t v i n n ng p úng. London (Anh

qu c) v i sông Thames b thu h p l i g p bão l n t bi n B c, tri u c
ph n l n thành ph ng p trong n

c n m 1952. Tokyo (Nh t B n) đã có bão l n đ

vào, m a to kéo dài làm ng p các đ

ng ng m trong thành ph vào n m 1971.

Kulalumpua (Malaysia) vùng tr ng trung tâm th đô - tr
h th ng thoát n

ng đã làm cho

c n m 2005, khi ch a làm

c SMART, trung tâm thành ph c ng b ng p n ng khi m a bão.

Bên c nh các nguyên nhân đ n t t nhiên nh m a nhi u h n, bão gió th t
th

ng h n, n

c bi n dâng cao... tình tr ng l l t trên th gi i còn có chung

nguyên nhân là do tác đ ng c a các công trình th y đi n, giao thông, đô th hoá
m nh, t ng di n tích xây d ng nhà c a và đ

n

ng xá, đ ng th i gi m di n tích ng p

c, các dòng sông thiên nhiên b khai thác, tác đ ng và h th ng kênh r ch tiêu

thoát b thu h p. C n bão Katrina cu i tháng 8/2005 là bài h c đ t giá cho n

cM

do vi c xây d ng nhi u đ p th y đi n d c theo sông Misissippi đã ng n không cho
phù sa ra c a sông b i đ p cho nh ng bãi bùn tri u là l c ma sát đáng k có th làm
gi m t c đ c a bão. Thêm vào đó, ng

i ta l i xây d ng nh ng b c t

ng kiên c

xung quanh thành ph nh m b o v khu đô th ng n không cho phù sa vào (dù
h n ch ) và do đó không có đ t ng p n

m c

c mà xung quanh thành ph ch là n

c

tr ng. H u qu là bão Katrina đã p vào thành ph mà không h b m t l c c n nào
nên đ tàn phá c k l n (

c tính c m i 2,7 d m đ t ng p n

foot (0,3048m) c a bão nhi t đ i).

c có th gi m đ

c1


4

Vi c nghiên c u các gi i pháp phòng ch ng l l t đ
h

c đ c bi t quan tâm và

ng ti p c n trên th gi i h u h t là s k t h p gi a các gi i pháp công trình và phi

công trình. Các gi i pháp công trình th

ng đ

c s d ng nh h ch a, đê đi u, c i t o

lòng sông...; các gi i pháp phi công trình nh xây d ng b n đ nguy c ng p l t, quy
ho ch tr ng r ng và b o v r ng, xây d ng và v n hành các ph

ng án phòng tránh l

l t và di dân khi c n khi có thông tin d báo và c nh báo chính xác c ng đ

c s d ng

r t nhi u. Song song v i các nghiên c u vi c áp d ng các mô hình th y v n, th y
l c trong vi c di n toán l trong sông đã đ
đã đ

c s d ng khá ph bi n; nhi u mô hình

c xây d ng áp d ng cho d báo h ch a, d báo l cho h th ng sông, cho

công tác quy ho ch phòng ch ng l trên th gi i. Có th k đ n m t s nghiên c u
sau đây:
- Qu n Sewer, khu v c

ông B c Ohio (M ), ti n hành m t nghiên c u v

l u v c Doan Brook t n m 1998 đ n n m 2001. M c đích c a nghiên c u này là
phát tri n m t ph
nh h

ng pháp ti p c n toàn di n cho vi c ki m soát th i ti t m

ng đ n Doan Brook, c v ch t l

l t là m t m i quan tâm hàng đ u

ng n

c, ng p l t và xói mòn kênh. L

vùng h du nhi u n m. Khu v c này bao g m

m t khu đô th Rockefeller Park, v i m t tr c đ
Thông th

ng m t l n ho c hai l n m t n m, con đ

khi l x y ra. C ng do con đ
quan tr ng

khu v c

t

ng chính d c theo dòng su i.
ng này đ

c yêu c u đóng l i

ng này c n tr , l l t đã gây thi t h i nhi u tài s n

i h c Circle phía th

ng ngu n công viên. Nghiên c u này

b ng tính ch đ th y l c đã đ xu t n n dòng sông và xây d ng m t cây c u qua
vùng tr ng và đã gi i quy t tri t đ v n đ giao thông và l l t.
- Nghiên c u “T ng nguy c l l t

Malaysia: nguyên nhân và gi i pháp”

đ ng trên t p chí Disaster Prevention and Management cho th y nguy c l l t
Malaysia đã t ng đáng báo đ ng trong nh ng th p k g n đây. Nguyên nhân ph n
l n là do thay đ i đ c tính v t lý c a h th ng thu v n do các ho t đ ng c a con
ng

i: ti p t c phát tri n vùng đ ng b ng đông dân c , xâm l n vào vùng ng p l ,

phá r ng và đ i d c phát tri n. S phát tri n nhanh chóng và suy thoái môi tr
đang b lãng quên m t cách nhanh chóng, con ng

ng

i ch xem nh ng l i ích tích c c


5

c a m t n n kinh t đang bùng n trong khi không chú ý nhi u đ n các tác đ ng
tiêu c c c a chúng.
- Carlos E. M. Tucci, chuyên gia t i Vi n nghiên c u N

c thu c tr

ng

i

h c Liên bang Rio Grande do Sul, đã đ a ra m t ví d đi n hình v m t h th ng

đ p ki m soát l t i châu th sông Itajaí-Açu
th ng g m ba con đ p đ
n m

th

Santa Catarina (Braxin).

ó là h

c xây d ng trong nh ng n m 1970 - 1980, g m đ p Tây

ng ngu n sông Itajaí-Oeste

thành ph Taió, đ p Nam

th

ng ngu n

sông Itajaí do Sul t i thành ph Ituporanga và đ p Ibirama trên sông Hercílio. Thi t
k c a các con đ p này v i s c ch a l n và c a c ng th p cho phép x l d n d n
trong m t th i gian dài.
-T i n
Qu c gia

n

, n m 2004, m t d án nghiên c u k t h p gi a Vi n Công ngh
v i Vi n Th y l c

an M ch đ

c th c hi n trên c s

ng d ng

mô hình MIKE11 và MIKE SHE đ tính toán t i u hóa h th ng th y nông. D án
đ

c th c hi n trên h th ng th y nông Mahanadi, bao g m h ch a và h th ng
mi n Trung c a n

. Nh công c MIKE 11 và MIKE

SHE, d án đã ti n hành tính toán mô ph ng l

ng m a trên l u v c, tính toán th y

kênh thu c lo i l n n m

l c trên các h th ng sông, xây d ng quy trình v n hành h ch a và v n hành h
th ng kênh n i đ ng.
Qua các nghiên c u trên, có th th y các ho t đ ng phát tri n c a con ng
ngày càng gây nh h
là các khu dân c

ng nghiêm tr ng đ n môi tr
h l u các l u v c sông. Tr

i

ng s ng c a chúng ta, đ c bi t
c đây khi th gi i c n phát tri n

kinh t thì tác đ ng c a các công trình th y đi n, giao thông ch a đ

c coi tr ng.

G n đây, khi h u qu c a vi c phát tri n này ngày càng rõ r t, m t s qu c gia l n
nh M , Nh t B n… th m chí còn d b m t s công trình. Tuy nhiên, đây là v n
đ khó v i các qu c gia đang phát tri n nh Vi t Nam chúng ta. Do đó, c n thi t
ph i có nh ng nghiên c u chuyên sâu, chi ti t đ có th đánh giá đúng và đ y đ tác
đ ng c a các ho t đ ng kinh t nói trên đ n tình hình l l t thiên tai nói riêng và
đ n v n đ qu n lý, b o v và s d ng h p lý, b n v ng tài nguyên n
gi i nói chung.

c trên th


6

1.1.2. Các nghiên c u trong n

c

Trong nh ng n m g n đây

Vi t Nam nói chung và

mi n Trung nói riêng

ph i gánh ch u nh ng đ t bão l liên ti p, c n l này ch a qua, c n l khác l i p
đ n, l ch ng l đã c

p đi hàng tr m sinh m ng, nh n chìm hàng v n ngôi nhà cùng

hàng nghìn công trình h t ng c s tr

ng h c, c u đ

ng, c ng, đê kè… gây thi t

h i vô cùng l n đ i v i toàn n n kinh t c a mi n Trung. Ch tính riêng tr n l tháng
10/2007 vùng mi n Trung đã b thi t h i n ng n : ngoài 76 ng

i ch t thì các công

trình giao thông, công trình th y l i và các c s h t ng khác c ng b thi t h i
nghiêm tr ng, t ng thi t h i toàn vùng kho ng 1.500 t đ ng, trong đó riêng t nh
Qu ng Tr b thi t h i 232 t đ ng.

c bi t là đ t l kép tháng 10/2010 do m a l

kéo dài nhi u ngày đã gây thi t h i n ng v tài s n cho ng
su t d i mi n Trung, riêng Hà T nh đã có 51 ng

i dân các đ a ph

ng

i ch t, t ng thi t h i v tài s n

c

tính 6.374 t đ ng, các t nh Qu ng Tr , Qu ng Bình, Hà T nh, Ngh An và Thanh
Hoá đã b thi t h i l n v i t ng s 143 ng

i ch t, hàng tr m ng

Qu ng Ngãi có trên 50.000 ngôi nhà b ng p, t nh Bình
20.000 nhà dân, thành ph Quy Nh n b ng p n
t nh Phú Yên, nhi u tuy n đ

ng

ng, t nh

nh m a l nh n chìm

c v i m c ng p sâu 0,5 đ n 2m,

thành ph Tuy Hoà đã b ng p sâu 0,5 đ n 1m.

M a l c ng gây s t l n ng các tuy n đ
đ

i b th

ng 1A, đ

ng giao thông liên huy n đ c bi t là các tuy n đ

ng s t, chia c t m ng l

i

ng vùng h l u các sông.

Vi t Nam, phòng ch ng thiên tai nói chung và phòng ch ng l l t nói
riêng cho các t nh mi n Trung đ

c Chính ph đ c bi t quan tâm và đ u t r t

nhi u kinh phí cho công tác nghiên c u. Các ch

ng trình, d án, đ tài nghiên c u

v v n đ này có th k đ n là:
-

tài c p nhà n

c Nghiên c u c s khoa h c cho gi i pháp t ng th

gi i quy t các mâu thu n l i ích trong vi c khai thác s d ng tài nguyên n
lãnh th Tây Nguyên đ

c th c hi n b i Vi n

Công ngh Vi t Nam liên k t v i tr

ng

c

a lý - Vi n Hàn lâm Khoa h c và

i h c Th y l i; Vi n Khoa h c Th y

l i; Ngân hàng Th gi i (n m 2012) đã ch ra m t trong các tác đ ng c a các công
trình th y đi n là hi n t

ng l ch ng l do trong khi

h l u đã xu t hi n đ nh l


7

thì

th

ng p l t

ng l u đ đ m b o an toàn cho công trình h ch a ph i x c p t p gây nên
h du sâu h n và th i gian ng p kéo dài h n bình th

ng.

tài đã s

d ng mô hình MIKE BASIN đ tính toán và ki n ngh ban hành quy trình v n hành
liên h ch a cho c n m h th ng b c thang th y đi n Sông Ba,

ng Nai, Sê San,

Srêpôk v i m c tiêu b o đ m an toàn tuy t đ i cho công trình, cung c p đi n lên
l

i đi n qu c gia ph c v kinh t xã h i và góp ph n c t gi m nh l cho h du.
- Quy t đ nh s 172/2007/Q -TTg c a Th t

l

ng Chính ph phê duy t Chi n

c qu c gia phòng, ch ng và gi m nh thiên tai đ n n m 2020 (Th t

ng

Chính ph , 2007) đã v ch ra các nguyên nhân ch y u d n t i tình tr ng l l t ngày
m t nghiêm tr ng trên toàn qu c, trong đó nêu n i b t nguyên nhân đ n t các ho t
đ ng kinh t c a con ng
tránh đã đ c p đ n ch

i. C ng trong quy t đ nh này, ph n các gi i pháp phòng
ng trình xây d ng m i các h ch a n

c, l p quy trình v n

hành các h ch a l n đã xây d ng tham gia đi u ti t c t gi m l , đi u ti t dòng ch y
mùa ki t đ ch ng h n và ch ng xâm nh p m n; tr ng r ng và b o v r ng đ u
ngu n, ch

ng trình quy ho ch khu dân c , khu công nghi p, khu du l ch; quy ho ch,

xây d ng công trình phòng, ch ng và gi m nh thiên tai, công trình h t ng giao
thông b o đ m ch ng ng p và tiêu thoát l , hay ch
c ng trên h th ng giao thông đ
- Báo cáo

ng b và đ

ng trình m r ng kh u đ c u,

ng s t b o đ m thoát l ...

ánh giá nguyên nhân m a l l n và tình tr ng ng p úng kéo

dài (tham lu n t i H i ngh t ng k t công tác PCLB-TKCN n m 2010 và tri n khai
nhi m v n m 2011) c a Ban Ch huy phòng ch ng l t bão và tìm ki m c u n n
t nh Qu ng Bình đã xác đ nh nguyên nhân hàng đ u gây l l t nghiêm tr ng, đ c
bi t l l ch s n m 2010 t i Qu ng Bình, là do ho t đ ng c a con ng

i đã làm cho

hành lang thoát l các con sông b l n chi m, thu h p vùng ch a l t m th i. C th :
các tuy n đ

ng giao thông và các công trình xây d ng khác c t ngang đ

ng thoát

l ; kh u đ các c u, c ng do công tác t v n thi t k kh o sát đi u tra ch a t t, s
li u l ch s ch a đ y đ nên vi c xây d ng các công trình này không đ r ng đ
thoát l nhanh; ho t đ ng nuôi tr ng và đánh b t thu s n đã khi n cho các bãi tri u
ven sông, c a sông đ

c quây đ p đ n cao đ t i đa đ làm ao, h nuôi tr ng thu


8

s n (2). M t khác, c a sông không có h th ng đê đ ng n l chính v ; không có
các h ch a n

cl n

nên khi n

l n s làm ng p vùng đ ng b ng hai bên sông (2).

-

cl

vùng th

ng l u đ gi m thi u l l t

tài đ c l p c p nhà n

vùng đ ng b ng, cho

c Nghiên c u lu n c khoa h c cho các gi i

pháp phòng tránh, h n ch h u qu l l t l u v c sông Ba do Trung tâm Khoa
h c t nhiên và công ngh qu c gia vi n

a lý th c hi n n m 2003 đã đánh giá

phát tri n c s h t ng, giao thông là m t trong nh ng y u t tác đ ng đ n tình
tr ng ng p l t vùng h du sông Ba. Trong đó, vùng h l u Tuy Hòa là khu đô th
khá phát tri n v i nhi u nhà xây kiên c và nhi u nhà cao t ng đã m c lên, song l i
th

ng xuyên b ng p n

c trong mùa m a bão. Các vùng dân c hai bên sông

ngày càng trù phú và đông đúc, m c đ phát tri n nhanh l i không có quy ho ch,
hàng n m nhi u nhà b ng p n
dân

c vài ba đ t, m i đ t t 5-7 ngày. Nh v y ng

i

vùng h du ph i s ng chung v i l ít nh t là 2 tháng trong mùa m a l (tháng

X-XI) (8). Chính s phát tri n m nh c a đô th và các khu dân c đã góp ph n làm
c n tr s tiêu thoát l và gây úng ng p vùng đ ng b ng Tuy Hoà.
công trình giao thông, h th ng đ
B c và Nam

ng s t B c Nam và qu c l 1, h th ng kênh
i giao thông nông thôn không đi

ng Cam và vi c phát tri n m ng l

đôi v i vi c đ m b o đ kích th

i v i các

c c ng tiêu thoát l làm cho tình tr ng ng p l t

vùng h du t ng lên (8). Thêm vào đó là vi c l n chi m vùng c a sông ven bi n đ
nuôi tr ng h i s n, làm thu h p lòng d n, c n tr vi c thoát l và đi u ti t l .
-

tài Nghiên c u các y u t

nh h

ng đ n l

l n khu v c mi n

Trung, đ xu t gi i pháp gi m thi u thi t h i do Vi n Khoa h c Khí t
Th y v n th c hi n c ng đã đánh giá các công trình đ

ng giao thông có nh h

ng ng

không nh t i tình hình thoát l trên đ a bàn l u v c sông Ba. Trong nh ng n m
g n đây, nhi u tuy n đ
đ

ng giao thông ti p t c đ

c đ u t xây d ng nh tuy n

ng H Chí Minh, nhi u tuy n qu c l , tuy n t nh l trong đó có m t s tuy n c t

ngang đ
Nam… đ

ng thoát l , đ c bi t Qu c l 1A, đ
c tôn cao v

làm t ng ng p sâu

th

ng H Chí Minh, đ

t l nh ng không m r ng kh u đ thoát l

ng l u các c u, đ

ng s t B c
các c u nên

ng. Nghiên c u này c ng ch ra các tác


9

đ ng c a các công trình th y đi n đ n các y u t liên quan đ n l nh làm gi m
th m ph r ng, gi m di n tích thung l ng, t ng tình tr ng liman hóa vùng c a sông.
Các công trình th y đi n có nhi m v thi t k không rõ ràng, v n hành không h p
lý c ng góp ph n làm gia t ng tình tr ng l l t cho các vùng h du.

Qu c l 8 đo n qua H

ng S n - Hà T nh

L tràn qua đ

trong tr n l tháng 10/ 2010
K t qu đ t đ

ng Khê - Hà T nh tháng 10 /2010

H

c t nh ng đ tài, d án t tr

đáng k vào công tác phòng ch ng l l t

mi n Trung

khác nhau. Tuy nhiên, phòng ch ng l l t

ng s t đo n qua

n

c đ n nay đã có đóng góp
nh ng c p đ và khía c nh

c ta v n c n ph i ti p t c đ

nghiên c u vì s bi n đ i c a khí h u toàn c u, các hi n t
v n thi nhau hoành hành sinh m a l l n gây ng p l t
n m. Cùng v i đó là s tác đ ng r t l n c a con ng

c

ng khí h u c c đoan

các t nh mi n Trung hàng

i đ n môi tr

ng t nhiên nh

phá r ng, khai thác khoáng s n d n đ n thay đ i lòng d n; t c đ đô th hóa nhanh,

dân s ngày càng phát tri n, qu n lý l ng l o d n đ n xâm l n lòng d n thoát l là
nguyên nhân làm cho l l t ngày càng gia t ng.
tài “Nghiên c u, đánh giá tác đ ng c a các công trình th y đi n, giao
thông đ n l vùng h du sông Ba và đ xu t các gi i pháp đ phòng tránh, gi m
nh thi t h i do l ” c ng đi theo h

ng ti p c n chung c a th gi i hi n nay v công

tác phòng ch ng l , trong đó t p trung đi sâu phân tích v tác đ ng c a vi c xây d ng
và phát tri n c s h t ng nh các công trình th y đi n và h th ng đ

ng giao

thông đ n l vùng h du sông Ba; t đó đ xu t gi i pháp công trình và phi công trình
nh m gi m thi u tác đ ng tiêu c c c a các công trình này và phòng tránh, gi m nh
thi t h i do l gây ra trên l u v c sông Ba t nh Phú Yên.


10

1.2. T ng quan vùng nghiên c u
1.2.1. i u ki n t nhiên vùng h du l u v c sông Ba
1.2.1.1. V trí đ a lý, ph m vi nghiên c u
Vùng h du sông Ba bao g m thành ph Tuy Hòa và 5 huy n: S n Hòa,
Sông Hinh, Phú Hòa,

ông Hòa, Tây Hòa thu c t nh Phú Yên. Di n tích t nhiên

toàn vùng là 308.762,6 ha, có t a đ đ a lý t 12035’ đ n 14038’ v đ B c và t
108000’ đ n 109055’ kinh đ

- Phía B c giáp huy n

ông.
ng Xuân và huy n Tuy An, t nh Phú Yên.

- Phía Tây và Tây Nam giáp sông Srêpok.
- Phía Nam giáp l u v c các sông nh t nh Khánh Hòa.
- Phía ông giáp bi n ông.

Hình 1.1: B n đ vùng h du sông Ba


11

c đi m đ a hình

1.2.1.2.

a hình vùng h du l u v c sông Ba có núi non bao b c 3 phía B c, Tây,
Nam có đ cao bi n đ i 200m ÷ 500 m và b chia c t m nh, các dãy núi này ôm l y
vùng đ ng b ng Tuy Hoà r ng trên 24.000 ha có xu th m r ng ra phía bi n có cao
đ t 5m ÷ 10m. Vùng c a sông và ven bi n cao đ bi n đ i t 0,5m ÷ 2m, d i cát
ng n cách đ ng b ng và bi n v i b r ng c n cát kho ng 1km ÷ 2km.
1.2.1.3. M ng l
a. M ng l

i sông ngòi và c a sông

i sông ngòi

L u v c sông Ba có d ng g n nh ch L, th

ng và h l u h p, gi a phình

ra v i đ r ng bình quân l u v c 48,6 km, n i r ng nh t 85 km. Dòng chính sông
Ba b t ngu n t đ nh núi cao Ng c Rô 1.549 m c a d i Tr
ngu n đ n An Khê sông ch y theo h
h

ng Tây B c -

ng B c - Nam, đ n c a sông Hinh ch y theo h

ra bi n

ông t i Tuy Hoà. Tính t th

ng S n. T th

ng

ông Nam sau đó chuy n

ng g n nh Tây -

ng ngu n đ n c a ra (sông

ông r i đ

à R ng), sông

Ba có di n tích l u v c 13.900 km2, v i chi u dài sông chính là 374 km, m t đ
l

i sông 0,22 km/km2.
Hàng n m trên toàn l u v c nh n đ

cl

ng m a kho ng 1.880 mm v i mô

đuyn dòng ch y đ t 22,8 l/s/km2. Hàng n m sông Ba đ ra bi n
n

c. Các sông su i thu c l u v c sông Ba th

ông g n 10 t m3

ng h p và sâu, đ d c sông su i l n

nên có ti m n ng l n v ngu n thu n ng.
c đi m chính các sông ngòi c a l u v c sông Ba nh sau:
- Sông IA Pi Hao: b t ngu n t đ nh núi Ch Dru cao 1.180m. Sông ch y
theo h

ng B c Nam sau đó chuy n Tây B c -

ông Nam nh p vào sông Ba phía

b ph i. Chi u dài sông 70 km, di n tích l u v c 552 km2, hàng n m nh n m t

l

ng m a kho ng 1.700mm, mô s dòng ch y hàng n m kho ng 22,0 l/s/km2, đ

vào sông Ba m t l
- Sông
ch y theo h

ng n

c hàng n m kho ng 383.106m3 n

c.

ak Pô Kô: b t ngu n t đ nh núi Công Di Ông cao 1.029 m. Sông
ng ông B c - Tây Nam nh p vào b trái sông Ba v i chi u dài sông

52 km, di n tích l u v c F = 762km2. Hàng n m nh n m t l

ng m a kho ng 1.570


12

mm, mô s dòng ch y hàng n m kho ng 18,7 l/s/km2, đ vào sông Ba m t l
n

c hàng n m kho ng 447.106m3 n

ng

c.

- Sông IAYun: có di n tích l u v c 2.950 km2, b t ngu n t đ nh núi cao
Công Lak cao 1.720 m. Sông ch y theo h

ng B c - Nam sau chuy n h

ng Tây B c

- ông Nam đ n Cheo Reo nh p vào b ph i sông Ba. Chi u dài sông 175 km, hàng
n m nh n m t l

ng m a kho ng 1.580 mm, mô s dòng ch y n m kho ng 18,9

l/s/km2, đ vào sông Ba m t l

ng n

c hàng n m kho ng 1,76.109m3 n

c.

- Sông Krông Hn ng: có di n tích l u v c 1.840 km2, b t ngu n t đ nh Ch
Tun cao 1.215 m, h

ng ch y hình vòng cung theo h

ng B c - Nam và Tây B c -

ông Nam. Sông dài 130 km, hàng n m nh n m t l

ng m a kho ng 1.700 mm,

mô s dòng ch y n m kho ng 21,7 l/s/km2, hàng n m đ vào sông Ba m t l
n

c kho ng 1,26.109m3 n

ng

c.

- Sông Hinh: có di n tích l u v c 1.040 km2, b t ngu n t đ nh Ch H’Mu
cao 2.051 m, chi u dài sông 88 km, ch y theo h
đ 12050’ B c sông chuy n sang h

ng Tây B c -

ông Nam đ n v

ng Nam - B c, g n đ n th tr n S n Hoà thì

nh p vào b ph i c a sông Ba, mô s dòng ch y n m kho ng 58,9 l/s/km2, hàng
n m đ vào sông Ba m t l
B ng 1.1:

ng n

c kho ng 1,93.109m3 n

c.

c tr ng hình thái m t s sông l n trên l u v c sông Ba

Tên sông

cao
ngu n
sông
(m)

Chi u
dài
sông
(km)

Chi u
dài l u
v c
(km)

Sông Ba
ak Pô Kô
IA Pi Hao
IA Yun
Krông HN ng
Sông Hinh

1200

900
800
850
900
550

388
52
70
175
130
88

386
30
56.5
118
75
59

Di n
tích
l u
v c
(km2)
13900
762
552
2950
1840

1040

cao
bình
quân l u
v c
(m)
400
574
540
537
477
526

d c
bình
quân l u
v c
(%)
10,9
11.5
8.4
7.1
9.5
15.7

Chi u
r ng bình
quân l u
v c

(km)
48.6
25.4
9.8
25.0
24.5
17.7

M tđ
l i sông
(km/km2)
0.22
0.45
0.32
0.41
0.54
0.53


13

Hình 1.2: B n đ m ng l

i sông su i h du l u v c sông Ba t C ng S n đ n c a
à R ng

b. C a sông và di n bi n lòng sông
Vùng c a sông

à Nông (thu c l u v c sông Bàn Th ch) m i n m c a thay

đ i d ch lên phía B c kho ng 130mm/n m. C a sông hi n nay đã cách c a sông c
t i 6m ÷ 7m. Vào tháng XII, I, II c a l i b l p cát 10 ÷15 ngày gây t c ngh n dòng
ch y nh h

ng đ n mùa màng và tàu thuy n đánh b t thu h i s n ra vào c a sông

Bàn Th ch. N m 2001 c a sông

à Nông đã đ

G c, t đó đ n nay c a sông à Nông đã đ

c m t i chân núi phía B c Bãi

c thông thoát h n.

Vùng h l u sông Ba t Phú Sen cho đ n c a sông
b b i cát r t m nh.

à R ng dài g n 20 km

c bi t trong vòng 10 n m tr l i đây đo n sông này nhi u ch


14

có b r ng t 1,57km ÷ 2,5km, v mùa khô dòng ch y b thu h p còn 10m ÷15m
còn l i nhi u đo n ch th y lòng sông là d i cát tr i r ng ra 2 phía và kéo dài cho
đ n c a sông à R ng.

T L

ng Ph

c ra đ n c a sông, lòng sông b phân dòng, chia c t thành

nhi u nhánh b i các doi cát n i và s phát tri n c a các bãi bên vì th lòng sông b
xói l và b i l ng liên t c t o nên lòng sông không n đ nh. Các bãi bên và doi cát
n i gi a dòng phát tri n m nh và t c đ di chuy n v h l u t
cho ch l u dòng ch y trong mùa n
B xói có xu h

ng đ i nhanh làm

c trung bình và mùa ki t đ i h

ng l n d n v phía h l u.

đ xói l t ng r t nhanh. T i đ nh cong L

ng liên t c.

c bi t trong nh ng n m g n đây t c

ng Ph

c, Hòa Phong, Hòa Th ng cách

đây vài n m đ nh cong còn cách kênh tiêu kho ng 5 km v phía th

ng l u. Nh ng

hi n nay đ nh cong đã n m ngang c a kênh tiêu. T c đ xói l trung bình
cong c a đo n này là 2 ha/km/n m.

các đ nh

c bi t tr n l n m 1993 dòng sông đã đ a cát

b i l p cánh đ ng xã Hòa Th ng 62,5 ha v i kh i l

ng trên 150.000 m3 cát.

S di n bi n dòng sông h l u sông Ba ngày càng ph c t p, tr

c đây nh ng

xói l di n ra ch m và khó th y, xong hi n nay r ng đ u ngu n b phá n ng n do
đó t c đ xói l di n ra m nh m h n.
1.2.1.4.

c đi m khí t

a. Tr m khí t

ng th y v n

ng và tr m đo m a

ph c v nghiên c u tình hình khí h u vùng nghiên c u đã s d ng tài

li u c a tr m khí t

ng: An Khê, Plei Ku, Cheo Reo, M’ rak, S n Hòa, Kon Tum,

Tuy Hòa. T i các tr m này quan tr c các y u t : nhi t đ không khí, l
m, b c h i, gió. Các tr m đo m a: S n Thành, Hà B ng, Phú L c,

ng m a, đ
ak

oa, P

M Rê, Ch Sê, Ch Prông, Krông Hn ng, Buôn H , Krông Pa, Sông Hinh, Ea
Hleo, Sông C u, Mi n Tây.
Ph n l n các tr m đ

c quan tr c t n m 1977. Các s li u khí h u, đo m a

c a các tr m do T ng C c Khí t
đ m b o, tin c y.

ng Th y v n cung c p đã ch nh lý nên ch t l

ng


15

b. Tài li u th y v n
Trên l u v c sông Ba và vùng lân c n có 14 tr m quan tr c thu v n, trong đó

có 12 tr m đo m c n
tr c tr
n

c và l u l

ng, 2 tr m đo m c n

c n m 1975 là An Khê

cl ul

th

ng l u dòng chính sông Ba có tài li u m c

ng t n m 1967 - 1974. Tr m Cheo Reo

ch có tài li u m c n

c và l u l

Bla có tài li u n c n

cl ul

c. Các tr m có tài li u quan
trung l u dòng chính sông Ba

ng các n m 70, 73, 74, tr m Kon Tum sông

ak

ng (66-74) còn l i các tr m đ u có tài li u quan tr c

sau n m 1975: g m 4 tr m trên dòng chính sông Ba trong đó có 2 tr m đo m c n
và l u l

ng là An Khê và C ng S n, 2 tr m đo m c n

c

c là Cheo Reo và Phú Lâm

(Tuy Hoà), 3 tr m đo trên dòng chính còn l i là các tr m n m ngoài l u v c sông Ba.
1.2.1.5.

c đi m khí h u
i b ph n l u v c sông Ba n m

ph n

h l u n m phía s

n

mà l u v c sông Ba ch u nh h
Tr

ng S n và Tây Tr

ông Tr

phía Tây d i Tr

ng S n, ch có m t

ng S n. Do tác d ng c a dãy Tr

ng S n

ng m nh m c a hai ki u khí h u gió mùa

ông

ng S n mang l i khá rõ r t.

a. Các đ c tr ng v khí h u
- Ch đ nhi t: Nhi t đ trung bình n m vùng h du sông Ba là 250C ÷ 270C.
Tháng có nhi t đ cao nh t th

ng là tháng VI-VII, có th i đi m nhi t đ trung

bình đ t cao nh t trên 300C, nh tháng VI n m 1998 nhi t đ trung bình là 30,80C
t i tr m Tuy Hòa; tháng có nhi t đ th p nh t th

ng là tháng XII.

- S gi n ng: S gi n ng trung bình hàng n m kho ng 2.320 ÷ 2.480
gi /n m. Tháng III có s gi n ng cao nh t đ t 267 gi /tháng, tháng XII có s gi

n ng th p nh t ch đ t 97 gi /tháng.
- B c h i: L

ng b c h i hàng n m kho ng 1.300 ÷ 1.500mm. L

h i cao nh t đ t 197 mm/tháng vào tháng III t i tr m Ayun. L

ng b c

ng b c h i tháng

XI nh nh t ch đ t 54 mm/tháng t i tr m S n Hòa.
-

m không khí: Vào các tháng mùa m a đ

tháng mùa khô đ

m đ t t 70 ÷ 80%.

m có th đ t 80 ÷ 90%. Các

m th p nh t là vùng h du ven bi n, c th


16

nh tr m Tuy Hòa đ
l i trong l u v c đ

m trung bình nhi u n m ch là 77% trong khi đó các tr m còn
m trung bình nhi u n m đ u đ t trên 80%.

- T c đ gió: Hàng n m vùng l u v c sông Ba ch u nh h
h

ng gió chính th i t i t tháng V đ n tháng IX h

X đ n tháng IV n m sau là h

ng

ông và

ng c a hai

ng Tây và Tây Nam, t tháng

ông B c. T c đ gió trung bình hàng

n m vùng h du có th đ t t i 2,3÷2,4m/s.
b.

c tr ng m a
Do đ c đi m đ a hình và đi u ki n khí h u mà ch đ m a c a l u v c sông

Ba khá ph c t p so v i các l u v c khác lân c n. Khi vùng th
v c đã là mùa m a r i nh ng vùng h du l i đang còn

ng và trung du l u

th i k khô h n, khi th

ng

và trung du đã k t thúc mùa m a nh ng vùng h du v n trong th i k m a l n. Mùa
m a

vùng th

ng và trung du th

ng đ n s m t tháng V và k t thúc vào tháng X

ho c tháng XI, kéo dài trong 6÷7 tháng. Trong khi đó mùa m a vùng h du đ n
mu n và k t thúc s m, ch kéo dài 3÷4 tháng kho ng tháng IX đ n tháng XII.
B ng 1.2: L

ng m a trung bình tháng, n m t i các tr m
n v : mm

Tr m
Plei Ku
P M Rê
Ch Sê
Ch Prông
Buôn H
Sông Hinh
Madrak
S n Thành

S n Hoà
Tuy Hoà
Phú L c
C ng S n
An Khê
Cheo Reo
Phú Túc

1.2.2.

I
4,4
0,5
0,0
0,1
3,9
71,2
36,0
40,2
22,5
52,9
43,6
19,8
17,7
1,2
0,0

II
7,3
2,7

0,8
2,3
7,2
28,9
18,0
17,7
9,6
19,2
18,6
9,8
11,0
4,2
1,8

III
30,4
27,6
14,1
20,2
24,3
38,0
33,1
54,1
38,3
29,5
66,2
44,9
17,3
16,7
10,2

IV
86,1
75,5
76,9
87,1
83,5
56,0
80,6
52,0
38,4
37,5
33,9
30,8
54,3
62,5
31,0

V
237,3
205,6
173,6
216,4
192,9
123,7
169,4
123,8
131,1
86,9
72,5

136,4
134,6
154,4
137,3

VI
360,8
250,0
261,0
433,5
217,3
119,1
105,6
105,2
111,8
54,4
44,7
98,4
97,4
145,3
85,3

VII
376,0
231,0
242,2
428,1
168,8
111,2
111,7

82,4
84,3
42,1
33,0
69,6
108,4
128,5
94,8

VIII
480,5
344,2
354,7
550,4
255,0
94,2
122,9
80,5
113,2
51,9
46,0
120,4
129,9
157,4
119,9

IX
381,7
294,8
270,7

339,5
247,9
226,8
213,1
232,1
208,5
232,0
239,4
193,1
194,1
225,2
185,4

X
206,2
246,3
182,2
216,4
219,0
519,9
422,8
604,9
467,0
566,5
594,0
469,6
338,7
234,7
237,8

XI
68,7
132,9
60,3
68,3
116,6
671,3
454,8
553,0
402,2
466,6
455,1
398,5
281,4
146,3
144,0

XII
12,2
26,6
13,2
10,9
30,1
291,4
220,5
269,4
139,9
194,1
232,9
171,2

107,8
27,0
44,6

N m
2251,7
1811,9
1649,8
2373,1
1566,4
2351,8
1988,5
2215,3
1766,8
1833,5
1879,9
1762,7
1492,7
1303,3
1092,1

c đi m kinh t - xã h i

1.2.2.1. Hi n tr ng phát tri n kinh t xã h i
a. Dân s và lao đ ng
Theo k t qu đi u tra n m 2013, dân s vùng nghiên c u là 599.308 ng
M t đ bình quân toàn vùng đ t 194 ng

i.

i/km2, trong đó: dân s thành th là


17

156.396 ng

i (chi m 26%), dân s nông thôn là 442.912 ng

gi i có 299.631 ng
290.287 ng

i, n gi i có 299.677 ng

i chi m t l 48,4%. Dân c

i (chi m 74%); nam

i. Dân s trong đ tu i lao đ ng là

đây s ng khá t p trung và trù phú theo

t ng c m l n d c theo tr c l giao thông, th tr n, th xã, đ c bi t khu v c thành
ph Tuy Hoà là th ph c a t nh Phú Yên.
B ng 1.3: Dân s vùng h l u sông Ba n m 2013
a đi m
TP. Tuy Hòa
H. Phú Hòa
H. Tây Hòa
H. ông Hòa

H. Sông Hinh
H. S n Hòa
T ng s

T ng
156.903
105.492
118.205
116.900
46.442
55.366
599.308

Thành th
126.313
9.303

10.773
10.007
156.396

Nông thôn
30.590
96.189
118.205
116.900
35.669
45.359
442.912

Nam
77.639
52.679
59.251
58.598
23.508
27.956
299.631

n v : ng

i

N
79.264
52.813
58.954
58.302
22.934
27.410
299.677

Ngu n: Niên giám th ng kê t nh Phú Yên n m 2013.
b. N n kinh t chung
Trong nh ng n m qua kinh t xã h i vùng h du sông Ba thu c t nh Phú Yên
t ng tr

ng khá, c c u kinh t trên đ a bàn có nh ng b

2013 t c đ t ng tr

c phát tri n v

t b c. N m

ng kinh t (GDP đã chuy n giá c đ nh n m 1994 sang giá so sánh

n m 2010) đ t 10,67%. N n kinh t trong vùng hi n nay đang l y d ch v và công
nghi p làm n n t ng đ phát tri n, t tr ng c a ngành công nghi p và d ch v ngày càng
t ng cao, kéo theo t tr ng c a ngành nông - lâm - th y s n ngày càng gi m m nh.
B ng 1.4: C c u kinh t trên đ a bàn vùng nghiên c u
N m
2005
2010
2013

C c u
100
100
100

Nông-lâm-thu
36,59
29,24
24,24

Công nghi p-XD
29,29
34,38
35,48

D ch v
34,12
36,38
40,28

Ngu n: Niên giám th ng kê t nh Phú Yên
c. K t qu phát tri n kinh t
Th i k 2008-2013 t ng tr
trong đó t c đ t ng tr

ng kinh t chung đ t bình quân 12,2%/n m,

ng ngành công nghi p - xây d ng t ng 13,31%/n m, nông

- lâm nghi p - th y s n t ng 9,62%/n m, d ch v t ng 13,67%/n m. GDP bình quân
đ u ng

i

c 27,3 tri u đ ng, t ng 15,7% so n m tr

c.


18

1.2.2.2. Hi n tr ng phát tri n các ngành kinh t
a. Nông nghi p
- Hi n nay ngành tr ng tr t v n là ngành chi m t tr ng l n nh t trong nông

nghi p. N m 2013 t tr ng ngành tr ng tr t chi m t i 67,3% giá tr s n xu t nông
nghi p v i di n tích đ t s n xu t nông nghi p là 95.277,2 ha.
Theo s li u niên giám th ng kê các huy n th trong l u v c sông Ba cho
th y: Nhi u n m qua c c u cây tr ng trên l u v c sông Ba ch y u là lúa, màu
(ngô, khoai, s n,...), mía và m t s cây tr ng khác xen ghép nh :

u, l c, v ng,

thu c lá, bông, vài n m tr l i đây m r ng thêm di n tích cao su, cà phê, d a qu
trên vùng đ t nông nghi p khô c n ít m a không có ngu n n
B ng 1.5: Di n bi n di n tích, n ng su t, s n l
Cây tr ng
Lúa ông Xuân

Lúa Hè Thu

Lúa mùa
Lúa c n m
Ngô c n m
Khoai c n m
S nc n m

Mía

Cói

H ng m c
Di n tích
N ng su t
S n l ng

Di n tích
N ng su t
S n l ng
Di n tích
N ng su t
S n l ng
Di n tích
N ng su t
S n l ng
Di n tích
N ng su t
S n l ng
Di n tích
N ng su t
S n l ng
Di n tích
N ng su t
S n l ng
Di n tích
N ng su t
S n l ng
Di n tích
N ng su t
S n l ng

nv
ha
t /ha
t n
ha

t /ha
t n
ha
t /ha
t n
ha
t /ha
t n
ha
t /ha
t n
ha
t /ha
t n
ha
t /ha
t n
ha
t /ha
t n
ha
t /ha
t n

2010
20.800
69,1
143.690
20.220
65,5

132.400
2.480
23,2
5750
43.510
64,8
281.800
5.240
23,1
12.100
219
43,3
948
10.469
116,8
122.325
13.909
493,5
686.348
439
127,4
5.595

Ngu n: Niên giám th ng kê t nh Phú Yên

c cung c p t

i.

ng m t s lo i cây tr ng

N m
2011
2012
2013
20.860
20.950
21.500
60,2
64,2
69,4
125.490
134.530
149.210
20.540
20.690
21.170
70,2
65,6
66,2
144.100
135.700
140.200
2.410
2.210
2.000
26,0
26,5
29,6
6270
5860

5920
43.800
43.840
44.680
63,0
63,0
66,1
275.890
276.060
295.340
5.030
4.450
4.680
28,5
35,4
33,3
14.350
15.740
15.570
229
184
259
47,1
48,1
48,5
1079
885
1255
12.867
14.248

17.037
156,8
158,5
169,4
201.746
225.818
288.548
15.714
18.194
19.068
551,8
585,4
631,0
867.089 1.065.066 1.203.240
497
247
265
153,8
127,5
123,6
7.646
3.149
3.276