Nghiên cứu đề xuất giải pháp thủy lợi kết hợp nông nghiệp ứng phó với xâm nhập mặn nước biển dâng trong điều kiện biến đổi khí hậu nhằm nâng cao hiệu quả tưới tiêu của hệ thống thủy lợi bắc thái bình

B

GIÁO D C VÀ ÀO T O

TR

NG

B

NÔNG NGHI P VÀ PTNT

I H C THU L I

--------

L

NG TH THU TH O

NGHIÊN C U
XU T GI I PHÁP TH Y L I K T H P NÔNG
NGHI P NG PHÓ V I XÂM NH P M N N
C BI N DÂNG
TRONG I U KI N BI N
I KHÍ H U NH M NÂNG CAO HI U
QU T
I TIÊU C A H TH NG TH Y L I B C THÁI BÌNH

Chuyên ngành: K thu t tài nguyên n
Mã s : 60580212

c

LU N V N TH C S K THU T
Ng

ih

ng d n khoa h c: TS. V Th H i
PGS.TS Tr n Vi t

Hà N i, n m 2015

n


B

GIÁO D C VÀ ÀO T O

TR

NG

B

NÔNG NGHI P VÀ PTNT

I H C THU L I

--------

L

NG TH THU TH O

NGHIÊN C U
XU T GI I PHÁP TH Y L I K T H P NÔNG
NGHI P NG PHÓ V I XÂM NH P M N N
C BI N DÂNG
TRONG I U KI N BI N
I KHÍ H U NH M NÂNG CAO HI U
QU T
I TIÊU C A H TH NG TH Y L I B C THÁI BÌNH

LU N V N TH C S K THU T

Hà N i, n m 2015


1

M
1. Tính c p thi t c a đ tài:
Hi n nay s suy gi m ngu n n

U
c, s v n hành không h p lý c a các h

ch a th ng ngu n và s t ng lên c a nhu c u n c d n đ n tình tr ng thi u n c

vùng h du. M t khác trong đi u ki n bi n đ i khí h u, n c bi n dâng, s xâm
nh p m n sâu vào đ t li n d n đ n tình tr ng đ t nông nghi p b nhi m m n, nguy
c m t đ t s n xu t. Khi tình tr ng thi u n c t i, m t đ t s n xu t ngày càng di n
ra nghiêm tr ng thì các gi i pháp th y l i k t h p nông nghi p t i các vùng ven bi n
nh m ng phó v i xâm nh p m n n c bi n dâng, nâng cao hi u qu kinh t c a h
th ng t i là h t s c c n thi t. ây còn là c s đ xây d ng đ nh h ng phát tri n
kinh t xã h i, khai thác b n v ng tài nguyên đ t, n c và b o v môi tr ng.
Vùng đ ng b ng ven bi n T sông H ng thu c t nh Thái Bình t i b ng 2 h
th ng th y nông B c và Nam Thái Bình. Hai h th ng này đ c quy ho ch b trí và
xây d ng các công trình bao g m: 219 c ng d i đê, 1194 tr m b m t i tiêu k t
h p cùng v i 7712km kênh m ng t i. M ng l i sông tr c d n n c t i tiêu
dày đ c v i t ng chi u dài 2820km, 1953 c ng đ p n i đ ng và h th ng b vùng
b th a.
H th ng B c Thái Bình n m phía B c gi i h n b i sông Hóa, sông Lu c,
sông H ng, sông Trà Lý và bi n. G m các huy n H ng Hà, Qu nh Ph , ông
H ng, Thái Th y và ph n phía B c c a thành ph Thái Bình. H th ng B c Thái
Bình c ng nh h th ng Nam Thái Bình đ u có chung hình th c l y n c t i là
b ng các c ng d i đê tr n c vào sông tr c n i đ ng và các sông tr c c p I, II đ
t i t ch y m t ph n, còn ch y u t i t o ngu n cho các tr m b m t i. Do h
th ng th y l i này n m h du vùng ven bi n đ ng b ng sông H ng nên ngu n
n

ct

i ph thu c vào l u l

ng n

c th

ng ngu n và còn ch u nh h

th y tri u và xâm nh p m n. Hàng n m tình tr ng h n hán c ng th

ng c a

ng xuyên x y

ra, nh ng n m đi n hình có th có t i 60% di n tích nông nghi p b h n, làm thi t
h i t i 30% giá tr nông - lâm - th y s n c a đ a ph

ng đ ng th i chi phí b m t

i

và qu n lý c ng t ng g p đôi.
Nh n th y tình tr ng h n hán, xâm nh p m n và tác đ ng c a nó đ n ngành
nông nghi p, th y l i nói chung và h th ng th y l i B c Thái Bình nói riêng, lu n
v n mu n đi sâu nghiên c u tình hình h n hán, xâm nh p m n đ đ a ra gi i pháp
ng phó nh m nâng cao hi u qu t i tiêu cho h th ng B c Thái Bình. Vì v y lu n


2

v n ch n đ tài: “Nghiên c u đ xu t gi i pháp th y l i k t h p nông nghi p ng
phó v i xâm nh p m n, n c bi n dâng trong đi u ki n bi n đ i khí h u nh m
nâng cao hi u qu t i tiêu c a h th ng th y l i B c Thái Bình” đ góp ph n
gi i quy t s khó kh n c a h th ng th y l i B c Thái Bình trong tình hình hi n nay.
2. M c tiêu c a đ tài:
Kh c ph c nh ng khó kh n do xâm nh p m n n c bi n dâng, nh m nâng

cao hi u qu t i tiêu cho h th ng th y l i B c Thái Bình, góp ph n n đ nh s n
xu t và đ i s ng nhân dân trong vùng nghiên c u.
3. N i dung nghiên c u
- Tính toán yêu c u dùng n

c và kh n ng đáp ng c a h th ng th y l i B c

Thái Bình, đ c bi t là d i tác đ ng c a xâm nh p m n, n c bi n dâng;
xu t các gi i pháp phù h p đ ng phó v i xâm nh p m n, n
dâng nh m nâng cao hi u qu t

c bi n

i tiêu c a h th ng th y l i B c Thái Bình.

4. i t ng và ph ng pháp nghiên c u:
4.1. i t ng
i t ng nghiên c u c a lu n v n là h th ng th y l i B c Thái Bình, t nh
Thái Bình, gi i h n b i sông H ng, sông Lu c, sông Hóa và sông Trà Lý. H th ng
công trình đ u m i là các c ng l y n c t ch y t sông Trà Lý, sông Hóa, sông
Lu c d n vào các sông tr c n i đ ng, sau đó c p n c cho đ ng ru ng b ng h th ng
tr m b m và t i t ch y. Tiêu v phía h l u qua các c ng d i đê ho c tiêu tr c
ti p ra bi n b ng c ng Trà Linh.
- Ph m vi nghiên c u: Nghiên c u các tác đ ng c a xâm nh p m n, n
dâng nh h

ng đ n hi u qu t

c bi n

i tiêu c a h th ng th y l i B c Thái Bình, xem

xét trong tình hình bi n đ i khí h u hi n nay và đ a ra các gi i ph i th y l i k t h p
v i nông nghi p đ
4.2. Ph

ng phó hi u qu .

ng pháp nghiên c u:

- Ph

ng pháp đi u tra, kh o sát th c đ a:

i u tra thu th p s li u thông tin

v h th ng th y l i b c Thái Bình, tình hình xâm nh p m n, n

c bi n dâng hi n

nay;
- Ph
tài, d án t

ng pháp k th a: K th a các k t qu nghiên c u đã đ t đ
ng t .

c bi t là t đ tài nghiên c u c p Nhà n

xu t các gi i pháp th y l i k t h p v i nông nghi p đ

c t các đ

c: “ Nghiên c u đ

ng phó v i h n hán và xâm


3

nh p m n t i các t nh ven bi n đ ng b ng sông H ng” do Vi n N
Môi tr

c, T

i tiêu và

ng thu c Vi n khoa h c th y l i Vi t Nam th c hi n.

- Ph

ng pháp phân tích, th ng kê: Th ng kê, phân tích các tác đ ng c ng

nh gi i pháp ng phó v i xâm nh p m n, n

c bi n dâng trong đi u ki n bi n đ i

khí h u.
5. Các k t qu d ki n đ t đ

c

5.1. K t qu :
Lu n v n s đ xu t ra gi i pháp th y l i k t h p nông nghi p có hi u qu
nh m ng phó v i xâm nh p m n n

c bi n dâng trong đi u ki n bi n đ i khí h u

cho h th ng th y l i B c Thái Bình.
5.2. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài nghiên c u:
- T k ch b n bi n đ i khí h u, c th hóa đ
trong đi u ki n B KH. T đó đánh giá đ

c yêu c u n

c nhu c u n

c c a h th ng

c hi n t i và t

ng lai v i

kh n ng đáp ng c a h th ng.
- Các gi i pháp đ xu t trong lu n v n có tác d ng làm gi m thi t h i r i ro do
đi u ki n xâm nh p m n, n
đ i s ng cho ng

c bi n dâng gây ra, góp ph n t ng thu nh p và n đ nh

i dân khu v c B c Thái Bình.

6. B c c c a lu n v n
M đ u
Ch

ng 1: T ng quan v tình hình xâm nh p m n, n

c bi n dâng đ i v i s n xu t

và đ i s ng.
Ch

ng 2: T ng quan v h th ng th y l i B c Thái Bình.

Ch

ng 3: ánh giá tác đ ng c a xâm nh p m n, n

c bi n dâng đ n h th ng th y

l i B c Thái Bình.
Ch

ng 4:

xu t các gi i pháp ng phó v i xâm nh p m n, n

K t lu n và ki n ngh
Các tài li u tham kh o.

c bi n dâng


4

Ch

ng 1

T NG QUAN V TÌNH HÌNH XÂM NH P M N, N
V I S N XU T VÀ
1.1. T ng quan v xâm nh p m n, n

C BI N DÂNG

I

I S NG

c bi n dâng trên th gi i và t i Vi t Nam

1.1.1. T ng quan v xâm nh p m n, n

c bi n dâng trên th gi i

Bi n đ i khí h u (B KH) là nguyên nhân chính d n đ n tình tr ng xâm nh p
m n, n

c bi n dâng t i t t c các vùng đ t trên th gi i. Khí h u trái đ t đã nhi u

l n bi n đ i theo t nhiên t th i k b ng hà cho đ n th i k trái đ t nóng lên cách
đây vài tri u n m. S bi n đ i nhi t đ đó di n ra trong th i gian r t dài, nhi t đ
trung bình c a m t đ t đã t ng thêm 0,74oC k t cu i nh ng n m 1800, d đoán
đ n n m 2100 nhi t đ b m t trái đ t s t ng t 1,8oC đ n 6,4oC. Tuy nhiên hi n
nay nguyên nhân chính d n đ n tình tr ng trái đ t nóng lên nhanh chóng l i là do
các ho t đ ng c a con ng
con ng

i. Theo

c tính 90% nguyên nhân gây ra B KH là do

i v i các ho t đ ng công - nông nghi p, v i s gia t ng vi c s d ng các

nhiên li u hóa th ch làm t ng n ng đ khí nhà kính; 10% là do t nhiên có tính chu
k trong l ch s hình thành và phát tri n c a trái đ t.
Theo tính toán c a t ch c Liên Chính ph v bi n đ i khí h u (vi t t t là
IPCC), trong nh ng th p niên g n đây, nhi t đ trái đ t t ng trung bình 0,3oC m i
th p niên. M a tr nên th t th
nhi u, l

ng h n, c

ng đ m a thay đ i. Nh ng vùng m a

ng m a càng tr nên nhi u h n, c

ng đ m a càng l n h n. Các vùng

h n l i tr nên h n h n. Toàn b m t đ m, c m t đ t và đ i d
đ c bi t là
hi n t

các v đ cao d n đ n hi n t

ng r t đáng quan tâm là n

El-Nino t ng, gây l l t và h n hán
Do nh h

ng đ u nóng lên

ng tan b ng t i các vùng c c, gây nên

c bi n dâng. T n su t và c

ng đ hi n t

ng

các vùng nhi t đ i, á nhi t đ i.

ng c a B KH, kho ng ch c n m g n đây nhi u th m ho thiên tai

l ch s đã di n ra: Tr n cu ng phong Mitch tháng 10/1998, đã t o nên m t con
đ

ng tàn phá ngang qua các n

c

Trung M : Honduras, Nicaragua, El Salvador,

Guatemala và Belize làm h n 18.000 ng

i ch t khi m a gây l đ t và cu n trôi các

ngôi làng. Tháng 10/1999, tr n siêu bão có s c gió 250km/h quét qua bang Orissa


5

phía đông

n

, gi t h i trên 10.000 ng

i và đ y 1,5 tri u ng

i khác vào c nh

“màn tr i chi u đ t”. Tháng 12/2004, tr n đ ng đ t d d i nh t trong vòng 40 n m
qua đã t o nên nh ng đ t sóng th n t i
h n 50.000 ng

i thi t m ng

8n

n

c Nam Á,

D

ng, ngay trong ngày đ u đã có
ông Nam Á và 4 n

c

ông Phi.

C n bão Katrina tháng 8 n m 2005 v i s c gió 225km/h đã tàn phá mi n đông nam
Hoa K , tr thành thiên tai kinh hoàng và t n kém nh t trong l ch s n

c này k t

tr n đ ng đ t t i San Francisco n m 1906 đ n nay. Ngày 4/5/2008 bão Nagis tàn
phá Myanma làm 22.000 ng

i thi t m ng, 41.000 ng

i b m t tích.

ng đ t

T Xuyên, Trung Qu c ngày 12/5/2008 đã làm thi t m ng và m t tích h n 90.000
ng

i. G n đây nh t, ngày 8/11/2013 siêu bão Haiyan là m t trong 4 siêu bão m nh

nh t trong l ch s

nhân lo i đã đ b vào Philippines, v i s c gió gi t m nh

379km/h, sóng cao t i 6m, gây m a l n và làm thi t h i tính m ng 1800 ng
th nh n th y các thiên tai bão l ngày càng tr nên nguy hi m h n v i c

i. Có
ng đ

t ng lên không ng ng và v i t n su t xu t hi n nhi u h n, có s c tàn phá vô cùng
n ng n .
Hi n t ng B KH không ch bi u hi n qua s xu t hi n c a các c n bão l n
mà nó còn bi u hi n qua s gia t ng m c n c bi n dâng t i các vùng đ t trên th
gi i. Theo các nghiên c u khoa h c cho th y, m c n c bi n trên toàn th gi i đã
và đang t ng lên v i t l là 0,14 inch (3,2mm) m i n m k t đ u nh ng n m
1990. M t nghiên c u g n đây cho r ng chúng ta có th đ i di n m c n c bi n đ i
d

ng t ng lên t 2,5 đ n 6,5 feet (0,8 và 2 mét) vào n m 2100. Theo T ch c khí
t ng th gi i (WMO) cho bi t m c n c bi n t ng cao k l c vào tháng 3/2013.
T c đ m c n c bi n dâng hi n t i là 3,2mm/n m, cao g p đôi con s 1,6mm/n m
c a th k 20. Khi m c n c bi n t ng lên nhanh chóng s có tác đ ng tàn phá môi
tr ng s ng ven bi n. Cùng v i n c bi n dâng, tác đ ng xâm th c b bi n s t ng
lên đ t bi n. M t m t n c bi n theo n c sông dâng lên vào mùa khô và tràn vào
các kênh d n gây m n. M t khác nh ng vùng đ t ven bi n b ng p n c có nguy c
nhi m m n do th m th m ho c do ti m sinh. Nh ng vùng đ t này s m t kh n ng

s n xu t và môi tr ng sinh thái s b nh h ng tr m tr ng. Ba vùng châu th sông
Mekong, sông Irrawaddy và sông Chao Phraya - t t c nh ng di n tích đ t quan
tr ng n m d i 2m so v i m c n c bi n - đ c bi t b nguy hi m. Nông nghi p,
nuôi tr ng, đánh b t th y s n và du l ch là nh ng ngành d b tác đ ng nhi u nh t


6

do bi n đ i khí h u nh ng vùng đ ng b ng này. Các thành ph vùng duyên h i,
v i s t p trung dày đ c v m t đ dân s và tài s n v t ch t, c ng đang b đ t tr c
nguy c nh ng c n bão c ng đ m nh, n c bi n dâng trong th i gian dài, và
nh ng tr n bão ven bi n b t ng . Thành ph Bangkok, H Chí Minh, Jakarta,
Manila và Yangon là nh ng thành ph đ c d đoán s b nh h ng nhi u nh t.
Theo đánh giá c a ngân hàng th gi i, các n c ông Nam Á, trong đó có Vi t
Nam s là nh ng n c ch u nh h ng nghiêm tr ng c a tình tr ng xâm nh p m n,
n

c bi n dâng trong nh ng n m s p t i.

1.1.2. T ng quan v xâm nh p m n, n
Vi t Nam là n

c có đ

c bi n dâng t i Vi t Nam

ng b bi n dài 3.260km không k các đ o. Vi t

Nam có khí h u nhi t đ i gió mùa và ch u nh h

ng sâu s c c a bi n ông. Trong

vòng 50 n m qua, nhi t đ trung bình hàng n m

Vi t Nam đã t ng kho ng 0,7oC,

các t nh mi n B c nhi t đ gia t ng nhi u h n các t nh mi n Nam, đ c bi t trong các
tháng mùa hè v i biên đ l n h n.
B ng 1.1. M c t ng nhi t đ theo xu th trong 50 n m qua (1958-2007)
khí h u và trung bình cho c n c
Vùng khí h u

các vùng

S l ng
tr m

Tháng I

Tháng VII

Trung bình n m

19

1,4

0,3

0,5

33

1,5

0,5

0,6

42

1,4

0,5

0,6

B c Trung B

26

1,3

0,5

0,5

Nam Trung B

11

0,6

0,4

0,3

Tây Nguyên

12

0,9

0,4

0,6

Nam B

18

0,8

0,4

0,6

181

1,2

0,4

0,56

Tây B c B
ông B c B
ng b ng B c B

Trung bình c n
(ngu n: PGS.TS
Nam)

c

Nhi t đ (oC)

inh V Thanh, PGS.TS Nguy n V n Vi t, B KH toàn c u và

Vi t

Trong xu th B KH toàn c u, Vi t Nam c ng ch u nh ng tác đ ng n ng n :
- Bi n đ i v l

ng m a: M a có xu th t ng

khu v c đ ng b ng B c B ,


7

nh ng h u h t có xu th gi m

các khu v c khác. Tuy nhiên c

ng đ m a

các

tr n m a l i có xu th t ng lên.
- Bão: S c n bão có xu th t ng d n t n m 1950-1989 và đang có xu th
gi m t n m 1990 đ n nay.
B ng 1.2. S l

ng c n bão đ b vào Vi t Nam giai đo n 1950-2012

Thán
g

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

T n
g

19501959

0

1

0

1

1

4

5

11

9

9

7

3

50

19601969

0

1

0

1

1

5

11

13

19

12

8

1

72

19701979

0

0

0

0

2

9

7

13

18

15

10

4

78

19801989

0

0

2

0

1

9

10

9

9

24

11

2

77

19901999

0

0

0

1

0

6

8

10

12

14

15

5

71

20002009

2

0

0

1

3

5

7

8

17

8

11

1

63

20102012

2

0

1

0

0

6

3

4

0

3

1

0

20

TB

0,0
6

0,0
2

0,0
5

0,0
6

0,1
3

0,7
1

0,8
2

1,
1

1,3
5

1,3
7

1,0
2

0,2
6

6,95

(ngu n: t ng h p t ngu n c a MARD, 1950-2012)

Trong n m 2013, Vi t Nam c ng gánh ch u thêm kho ng 10 tr n bão v i
c

ng đ gió và s c tàn phá r t l n.
-M cn

c bi n: Trong vòng 50 n m qua, m c n

c bi n trung bình dâng

v i t c đ 3-4mm/n m, ngh a là trong n a th k qua, m c n

c bi n

Vi t Nam

t ng lên kho ng 15-20cm. S li u quan tr c cho th y:
+M cn

c bi n trung bình th i k g n đây (1991-2008) cao h n th i k


8

1961-1990 là 7,2cm
+M cn

Hòn D u và 3,5cm

V ng Tàu và S n Trà.

c bi n cao nh t th i k g n đây (1991-2008) cao h n th i k

1961-1990 là 7,8 cm

Hòn D u; 0,5cm

V ng Tàu song th p h n 0,5cm

S n Trà.
+M cn

c bi n th p nh t th i k g n đây (1991-2008) cao h n th i k

1961-1990 là 2,7 cm

Hòn D u; 5cm

S n Trà và 11cm

M y n m tr l i đây, các đ t tri u c

ng th

V ng Tàu.

ng xuyên di n ra, nh t là trong

khu v c đ ng b ng sông C u Long gây ng p l t cho các t nh mi n Nam, đ c bi t là
các thành ph l n nh thành ph H Chí Minh, C n Th , nh h

ng nghiêm tr ng

t i đ i s ng và s n xu t.
- H n hán: L
H n hán có xu h

ng m a gi m trong mùa khô, gây ra h n hán t i nhi u n i.

ng m r ng

h u h t các vùng, đ c bi t là

các t nh Nam Trung

b d n đ n tình tr ng hoang m c hóa. Hai vùng ch u nh h

ng n ng n c a tình

tr ng h n hán là đ ng b ng sông H ng và đ ng b ng sông C u Long.
ng b ng sông H ng: có t ng di n tích đ t nông nghi p g n 800.000ha.

+

Trong vài n m tr l i đây, m c n
h

c

h du t i Hà N i gi m th p và có chi u

ng ngày càng tr m tr ng. Dòng ch y trên h th ng các sông chính

sông H ng mùa ki t xu ng th p gây nh h
tr

ng l n đ n phát tri n kinh t , môi

ng và dân sinh c a h du, trong đó di n tích đ t lúa th

kho ng 233.400ha. M c n
tr m b m t

c

đ ng b ng

các c a c ng l y n

ng xuyên b h n

c t ch y vào h th ng và các

i hai bên b sông H ng luôn th p, gây khó kh n cho ho t đ ng t

i

c a các tr m b m. T n m 2011, h ch a Th y đi n S n La đi vào ho t đ ng đã
giúp cho dòng ch y sông H ng và sông Thái Bình đ

c c i thi n m t ph n, nh ng

tình tr ng h n hán và xâm nh p m n v n di n ra. Ho t đ ng s n xu t nông nghi p
vùng

ng b ng sông H ng v n ph thu c hoàn toàn vào vi c x n

ch a th
+

c c a các h

ng ngu n.
ng b ng sông C u Long: M t vài n m tr l i đây, tình tr ng h n

b ng sông C u Long gia t ng v m c đ và c

ng

ng đ . N m 2002, n ng nóng gay

g t và kéo dài m y tháng li n khi n đ ng b ng này b h n hán r t n ng, các di n
tích tr ng lúa và nuôi tr ng th y s n đ u khô ki t, n ng nóng còn nh h

ng


9

nghiêm tr ng đ n đ i s ng c a nhân dân trong khu v c. N m 2010, nhi t đ ban
ngày t ng lên trên 35oC trong 3 tháng li n khi n n
m c k l c. Nghiêm tr ng h n n
do n

c

c các con sông xu ng th p

m t s con sông có n ng đ mu i cao h n

c bi n ti p t c l n sâu vào n i đ ng đe d a mùa màng c a nhân dân. Tình

tr ng này là do h u qu c a hi n t
thi u n

c

ng En Ni-no. Mùa khô n m 2013 tình tr ng

đ ng b ng sông C u Long di n ra gay g t, trong đó dòng ch y th

ngu n sông Mekong luôn thi u h t so v i l

ng

ng trung bình hàng n m là 10-40%.

- Xâm nh p m n: H n hán kéo dài và m c n

c bi n dâng chính là nguyên

nhân d n đ n tình tr ng xâm nh p m n ngày càng gia t ng. Hai vùng đ ng b ng l n
ch u nh h

ng c a xâm nh p m n

Vi t Nam là đ ng b ng sông H ng và đ ng

b ng sông C u Long.
+ V i vùng đ ng b ng sông H ng: L u l
H ng xu ng th p và n

ng v h du gi m, m c n

c bi n dâng cao k t h p tri u c

c sông

ng d n đ n xâm nh p

m n ngày càng ph c t p. Vào mùa ki t n

c ph c v cho s n xu t nông nghi p và

th y s n

nh và Ninh Bình có đ m n v

H i Phòng, Thái Bình, Nam

t quá

n ng đ cho phép đã làm gi m n ng su t cây tr ng, v t nuôi.
+ V i đ ng b ng sông C u Long: N m 2012 đ m n trên các c a sông Ti n
và sông H u t ng cao và xâm nh p vào n i đ ng t i 50km. Nguyên nhân ch y u là
do n m này vùng

BSCL không có l nên l

th p, h n n a vào đ u mùa gió mùa đông b c t

ng n

c đ u ngu n sông Mêkông

ng đ i m nh đã làm cho n

đi vào sâu h n. Ngoài ra còn có nh ng đ t th y tri u, tri u c

c bi n

ng dâng cao càng

đ y m n vào sâu trong n i đ ng.
1.2. Nguyên nhân và tác đ ng c a xâm nh p m n, n

c bi n dâng đ i v i s n

xu t và đ i s ng
1.2.1. Nguyên nhân do ng p l t
Ng p l t do bão l n, n

c bi n dâng tràn vào đ t li n là nguyên nhân gây ra

tình tr ng xâm nh p m n t i các vùng đ t ven bi n.
Xâm nh p m n có nh ng tác đ ng to l n đ n đ i s ng và s n xu t c a con
ng

i. S xâm nh p m n vào các vùng đ t ven bi n phá v h môi tr

ng và cân

b ng sinh thái t nhiên, làm cho các loài đ ng th c v t ho c ph i bi n đ i đ thích


10

nghi ho c ph i b tiêu di t. Xâm nh p m n còn tác đ ng sâu vào đ t li n làm bi n
đ i ch t đ t, nh h

ng đ n tr ng tr t và các ho t đ ng s n xu t nông nghi p. Xâm

nh p m n tác đ ng đ n ngu n n
h

c ng m làm suy gi m ch t l

ng nghiêm tr ng t i đ i s ng c ng nh s n xu t c a ng

ng n

c, nh

i dân. Theo đánh giá

ph n t ng quan v tình hình xâm nh p m n trên th gi i, các vùng đ ng b ng và
châu th sông l n nh vùng châu th sông Mekong, sông Irrawaddy và sông Chao
Phraya đ u s ch u nh h

ng nghiêm tr ng c a tình tr ng xâm nh p m n.

T i Vi t Nam, xâm nh p m n trong nh ng n m g n đây di n ra nghiêm tr ng
t i nhi u vùng đ ng b ng ven bi n, đ c bi t là đ ng b ng sông H ng và đ ng b ng
sông C u Long. Nhi u báo cáo khoa h c c ng nh nh ng công trình nghiên c u v
xâm nh p m n đ u ch ra r ng xâm nh p m n có tác đ ng r t x u t i môi tr
đ t, n

c và sinh thái. Có nh ng n m, nh ng vùng xâm nh p m n sâu vào trong đ t

li n t i 50-70km, đây th c s là m i đe d a đ n s n xu t và đ i s ng.
v i xâm nh p m n, các t nh thành trong c n
t đ ng đ x lý đ t ng p m n và n
đ

ng

đ i phó

c hàng n m đã ph i b ra hàng ch c

c ng p m n. Tuy nhiên c ng ch kh c ph c

c m t ph n nh ch không th ng n ng a đ

c tình tr ng xâm nh p m n ngày

càng tr nên nghiêm tr ng hi n nay.
1.2.2. Nguyên nhân do bi n đ i l
Bi n đ i v l

ng m a và nhi t đ

ng m a và nhi t đ c ng là nh ng nguyên nhân d n đ n tình

tr ng h n hán, xâm nh p m n càng tr nên nghiêm tr ng. M a ít và nhi t đ cao
làm cho nhi u vùng đ t b h n hán nghiêm tr ng. H n hán có tác đ ng to l n đ n

môi tr

ng, kinh t , chính tr xã h i và s c kh e con ng

i. Nó là nguyên nhân d n

đ n đói nghèo, b nh t t và tình tr ng l c h u, ch m phát tri n
gi i. H n hán tác đ ng đ n môi tr

nhi u n i trên th

ng nh h y ho i các loài th c v t, các loài đ ng

v t, qu n c hoang dã, làm gi m ch t l

ng không khí, n

c, làm cháy r ng và xói

l đ t. Các tác đ ng này có th kéo dài và không khôi ph c đ

c. Theo s li u c a

Trung tâm gi m nh h n hán qu c gia M , hàng n m h n hán gây thi t h i cho n n
kinh t M kho ng 6-8 t USD (so v i 2,41 t USD do l và 1,2-4,8 t USD do
bão). T i nhi u khu v c h n hán là nguyên nhân tr c ti p gây ra hi n t

ng sa m c

hóa. Theo tính toán c a Liên h p qu c, đ n n m 2025 s có 2/3 di n tích đ t canh

11

tác

Châu Phi, 1/3 di n tích đ t canh tác

Nam M không còn s d ng đ
đ c bi t là các n
hán.

Châu Á và 1/5 di n tích đ t canh tác

c do sa m c hóa. Hàng tr c tri u ng

c Kenya, Tanzania, Angola đang b

nh h

i

Châu Phi,

ng tr c ti p b i h n

Tây Ban Nha, 31% di n tích có nguy c bi n thành sa m c, trong khi đó

Trung Qu c có kho ng 27% di n tích đ t đã b sa m c hóa. Theo T ch c nông
nghi p và l

ng th c c a Liên H p Qu c (FAO), tháng 1/2011 giá l

ng th c trên

th gi i đã lên đ n đ nh đi m trong l ch s , h n hán là m t trong nh ng nguyên
nhân chính d n đ n tình tr ng này.
T i Vi t Nam, h n hán gây nh h

ng đ n di n tích cây tr ng n

c ta hàng

n m vào kho ng 300.000 ha - 500.000 ha, gi m 20-30% n ng su t cây tr ng, gi m
t 1,5-2% s n l

ng l

ng th c. Chi phí ch ng h n th

ng r t t n kém do ph i đ u

t xây d ng các h ch a, tr m b m v i m c trung bình 40-50 tri u đ ng/ha đ t
canh tác. Không nh ng th h n hán còn làm n y sinh tình tr ng sa m c hóa, mà đi n
hình là

các t nh mi n trung, vùng c c Nam Trung B , vùng đ t d c khô h n tri n

miên thu c Trung du và mi n núi phía B c.
4 n m 1999 x y ra vào v đông xuân

t h n n m cu i n m 1998 đ n tháng

B c B và đ ng b ng sông C u Long gây

thi t h i đáng k v nông nghi p trong c n

c. T i khu v c B c B di n tích b h n

là 86.140 ha, trong đó di n tích lúa b ch t là 17.077 ha. Rau màu và các lo i cây
tr ng khác là 10.930 ha.
1.2.3. Tác đ ng c a xâm nh p m n, n
N

c bi n dâng đ n c p thoát n

c

c bi n dâng do hai nguyên nhân chính là s giãn n v th tích c a n

khi nhi t đ t ng và s tan ch y b ng

hai c c. N

phá ho i, l l t các vùng đ t ng p n
nghi p. Khi n

c

c bi n dâng s gây ra xói mòn

c, ô nhi m t ng n

c ng m và đ t nông

c bi n xâm nh p vào đ t li n bu c chúng ta ph i đóng các c a c ng

ven bi n, khi đó kh n ng tiêu thoát n
S xâm nh p m n này không ch
đ ng tr c ti p đ n kh n ng c p n

c trong đ ng b

nh h

nh h

ng nghiêm tr ng.

ng t i s n xu t nông nghi p mà còn tác

c sinh ho t cho ng

i dân. Theo k t qu tính

toán c a Vi n Quy ho ch Th y l i m c n

c tri u t ng lên 1.0 m thì ranh gi i m n

4‰ cách các c a sông kho ng 25-40 km.

i v i các thành ph ven bi n nh thành

ph H i Phòng, h u h t các c ng l n cung c p n

ct

i và sinh ho t cho toàn


12

thành ph đ u b nhi m m n nh các c ng: An S n, M i, R , B ng Lai, Qu ng
Vì v y di n tích s n xu t nông nghi p toàn thành ph s b h n và n
th H i Phòng,
c ng b

nh h

t.

c c p cho đô

S n và khu v c nông thôn s r t khó kh n. T i Thái Bình, m t s
ng m n v

t quá 4‰ nh : c ng Ng trên sông Trà Lý, c ng H
:

trên sông Hóa và Cao N i trên sông Thái Bình. Theo đánh giá c a Ngân hàng Th

gi i (2007), n u m c n
tích b

nh h

c bi n dâng 1m s có kho ng 10,8% dân s và 12% di n

ng tr c ti p, t n th t đ i v i GDP kho ng 10%, đ c bi t là vùng

đ ng b ng B c B và đ ng b ng sông C u Long. N u n
kho ng 25% dân s b nh h

ng tr c ti p và t n th t đ i v i GDP lên t i 25%.

1.2.4. Tác đ ng c a xâm nh p m n, n
N

c trong đ t là ngu n n

Trong mùa ki t, n

c bi n dâng 3m s có

c bi n dâng đ n khai thác n

c quan tr ng cung c p cho s n xu t và sinh ho t.

c ng m cân b ng đ

tri n. V i đ i s ng c a con ng

c trong đ t

m đ t, giúp cây tr ng sinh tr

ng và phát

i, đ c bi t là t i các khu đô th l n thì ngu n n

cung c p ch y u cho sinh ho t là t n

c ng m. Ngu n n

c

c này đang b suy gi m

nghiêm tr ng do nhi u nguyên nhân nh khai thác b a bãi, không có quy ho ch,
khai thác quá m c, v

t quá kh n ng tái t o t nhiên. M t nguyên nhân khác c ng

r t quan tr ng là do nh h

ng c a xâm nh p m n, n

th y rõ

các vùng đ t ven bi n, khi n

ngu n n

c ng m s b nhi m m n. M c n

c bi n dâng. i u này có th

c bi n xâm nh p sâu vào các c a sông,
c tri u t ng lên 1.0 m thì ranh gi i

m n 4‰ cách các c a sông kho ng 25-40 km, khi đó h u h t các gi ng khoan,
gi ng đào c a ng

i dân dùng khai thác n

c ng m s b nhi m m n. Khi n

trong đ t b nhi m m n, các lo i cây tr ng s không hút đ
và ch t, n ng su t và ch t l

cn

c

c d n đ n khô héo

ng b suy gi m nghiêm tr ng. Ngoài ra m c đ nhi m

m n s tr m tr ng h n n u vi c khai thác n
không theo quy ho ch và không đ

c ng m ph c v nuôi tr ng th y s n

c qu n lý t t.


13

Ch

ng 2

T NG QUAN V H TH NG TH Y L I B C THÁI BÌNH
2.1. Khát quát đ c đi m t nhiên
2.1.1. V trí đ a lý
H th ng th y l i B c Thái Bình, t nh Thái Bình n m

phía

ông Nam đ ng

b ng châu th sông H ng kéo dài t 20o17’ đ n 20o49’ v đ B c, t 106o06’ đ n
106o39’ kinh đ

ông. H th ng n m

phía B c t nh Thái Bình g m các huy n

ông H ng, H ng Hà, Qu nh Ph , Thái Th y và m t ph n thành ph Thái Bình.
V trí đ a lý c a h th ng đ

c gi i h n b i:

- Phía Tây B c giáp sông Lu c và t nh H ng Yên.
- Phía ông B c giáp sông Hóa và thành ph H i Phòng.
- Phía Tây và Tây Nam giáp sông H ng và sông Trà Lý.
- Phía ông giáp V nh B c B .
- Phía Nam là sông Trà Lý và h th ng Nam Thái Bình.
Toàn vùng di n tích t nhiên 91.565 ha, yêu c u t

i là 54.628 ha trong đó

trong đ ng là 52.529 ha và ngoài bãi là 2.099 ha, th ng kê cao đ theo di n tích t

i

nh sau:
B ng 2.1. B ng th ng kê di n tích theo cao đ c a h th ng
Cao đ (m)
Di n tích
(ha)
T l (%)

< 0,75

0,75÷1,0

1,0÷1,25

1,25÷1,5

>1,5

C ng

8.763,0

13.548,0

10.051,0

9.431,0

14.264,0

54.628,0

15,63

24,16

17,43

16,84

25,44

100

(Ngu n: Công ty TNHH MTV KTCTTL B c Thái Bình)

- Vùng trong đ ng: Di n tích các công trình có t
l nd

i là 52.529 ha, hi n có 24 c ng

i đê (trong đó tri n sông Lu c có 6 c ng di n tích c p ngu n n

k 29.204 ha, tri n sông Hóa có 8 c ng di n tích c p ngu n n
ha, tri n sông Trà Lý có 10 c ng di n tích c p ngu n n

ct

ct

ct

i thi t

i thi t k 6.120

i thi t k 17.205 ha).


14

Các c ng l y n

c tr vào sông tr c n i đ ng nh Tiên H ng, Sa Lung và các tr c

sông c p I, II đ t

i tr c ti p m t ph n, còn ch y u t

i b ng b m đi n v i t ng

s 754 tr m b m (trong đó xí nghi p th y nông qu n lý 34 tr m b m, HTX nông
nghi p qu n lý 720 tr m b m, các lo i máy b m t 540 m3/h - 8000 m3/h, có 9 tr m
b m quy mô khá l n v i di n tích t
- Vùng bãi: Di n tích yêu c u t
k 1.259 ha (di n tích th c t
ha ch y u t
2.1.2.

i thi t k 19.460 ha).

i là 2.099 ha, di n tích có công trình t

i theo thi t

i đ t 65% so v i thi t k ) ph n di n tích còn l i 840

i theo hình th c th công ho c b ng các tr m b m nh l .

c đi m đ a hình

H th ng B c Thái Bình do phù sa sông H ng b i t t o thành nên đ a hình
t

ng đ i b ng ph ng so v i các vùng đ ng b ng khác, cao đ bi n đ i t 0,5÷3m.

Nh ng ch y u t p trung
Trong h th ng h

c t đ t 0,75÷2,0m.
ng d c chính là h

H ng Hà th p xu ng huy n
bi n Thái Th y.

ng Tây B c - ông Nam cao t huy n

ông H ng, nh ng l i có xu th cao lên

vùng ven

c bi t các d i đ t tr ng ph n l n ch y dài theo các tri n sông

nh : Ven sông H ng là vùng Minh Tân, V n Lang,

c L p; Ven sông Trà Lý là

vùng T nh Xuyên, Hoa H ng B ch, Sa Lung; ven sông Lu c là vùng Ba Trai, ven
sông Sành là vùng H An và vùng sông Sinh.
Cao đ đ a hình:

- Th p nh t: + 0,50m.
- Trung bình: +1,00 ÷ +2,00m.
- Cao nh t: +3,00m.

c đi m đ a hình vùng cao và vùng th p, tr ng xen k p, n i cao (có cao đ

t +1,5m đ n +2m so v i m t n
n

ct

c bi n) d b h n, th

i; nh ng vùng th p tr ng n m t p trung ven sông H ng, Trà Lý, Lu c có

cao đ + 0,75m d b úng khi có m a, th
2.1.3.

ng khó kh n v ngu n

ng khó kh n v tiêu.

c đi m c u t o đ a ch t

V đ a ch t, qua các h khoan c a các công trình đã xây d ng cho th y tình
hình đ a ch t đ

c khái quát nh sau:

T ng canh tác trung bình t 7 ÷ 10cm đây là l p đ t màu có l n nhi u phù sa.
D

i đó là l p đ t sét m ng 3 ÷ 5cm h t m n ít thoát n

c, d

i n a là l p đ t sét


15

h t thô dày t 0,5 ÷ 2m, có l n nhi u v sò, h n, xác sú v t, có vùng ph n l n là đ t
s i, l p đ t này làm cho t ng n

c s ch m ch di đ ng nhanh làm mái kênh m

ng

và h móng công trình không n đ nh.
L pn

c m ch n m

nhi u vùng m c n

r t nông th

c ng m n m ngay

ng ch cách m t đ t t 0,5 ÷ 1,0m, có
t ng đ t canh tác, vì n

c ng m

nông

nên mu i t trong lòng đ t d đ a lên t ng canh tác.
C u t o đ a ch t trong vùng v c b n g m các l p sau:
- L p 1: T ng sét m t là đ t th nh
- L p 2: D

ng dày 10-15cm.

i l p 1 là l p đ t sét dày t 0,5 đ n 2,0m, tr ng thái d o m m,

d o ch y đ n ch y, góc ma sát trong

= 5-80, có l n nhi u v sò, v h n, xác sú

v t, có n i là t ng đ t cát, s i khi n cho t ng n

c m ch di đ ng nhanh.

- L p 3: Là l p á sét đ n á sét nh dày trên 4,0m có

= 6-70.

- L p 4: Là l p á cát nh đ n cát h t nh , tr ng thái x p đ n ch t v a, n m
cao đ (-6m) đ n (-16m) có

= 19-230, đ dày l p 4 trên 10,0m.

- L p 5: Là đ t sét nh , màu xám nh t, tr ng thái d o ch y, n m
16m) đ n (-25m) có

cao đ (-

= 7-80, đ dày l p 4 trên 10,0m.

- L p 6 là đ t sét nh , tr ng thái d o ch y, n m d
Nhìn chung đ a ch t công trình là t

i l p 5, có

ng đ i ph c t p, l p d

= 7-80.
i đáy công trình

nói chung là l p đ t y u, c n có gia c khi xây d ng công trình.
2.1.4.

c đi m th nh

ng

H th ng B c Thái Bình đ

c hình thành trong quá trình nâng d n do phù sa

b i đ p, do v y đ t đai c a h th ng thu c lo i đ t tr giàu ch t dinh d
s phân b ch t dinh d
và ng

c l i, vùng cao th

canh tác đ
th

ng l i không đ u có vùng giàu đ m nh ng l i nghèo kali
ng b r a trôi, đ t b b c màu, vùng th p tr ng t ng đ t

c t ng d n ch t dinh d

ng b ng p n

ng nhi u nh ng đ chua l n, đ t canh tác

c quanh n m. Vùng ven bi n th

ng là bãi đ t cao, l

hòa tan trong đ t còn khá l n. Hàng n m do tác d ng xâm th c c a n
m ch n

ng, nh ng

c ng m làm đ m n t ng lên.

ng mu i
c bi n qua


16

Theo tài li u thu th p c a trung tâm nghiên c u nông nghi p t nh Thái Bình h

th ng th y l i B c Thái Bình có di n tích t nhiên là 91.565 ha v i các lo i đ t
chính sau:
-

t phèn ho t tính:

821 ha

-

t phèn ti m tàng:

6.199 ha

-

t nhi m m n:

1.020 ha

-

t phù sa đ

c b i:

2.966 ha

-

t phù sa trong đê:

7.790 ha

-

t phù sa b glây hóa:

-

t phù sa loang l đ vàng:

6.916 ha

-

t cát ven sông:

1.840 ha

-

t c n cát ven bi n:

3.265 ha

-

t khác:

16.770 ha

47.087 ha

B ng 2.2. Phân lo i đ t theo thành ph n m t s ch t dinh d
m(%)

Mùn(%)
Phân theo

Trung

Nghèo

bình

Khá

Nghèo

Trung
bình

ng ch y u
Lân(%)

Khá

Nghèo

Trung
bình

Khá

Di n tích(ha)

4.253

15.102 38.542

8.530

43.599 5.768

27.169

14.0337

16.391

T l (%)

7,35

26,08

14,73

75,30

46,93

24,76

28,31

66,57

9,96

( Ngu n: Vi n Quy ho ch Th y L i)

V i tài li u th nh

ng cho th y:

- Ti m n ng đ t đai trong vùng còn r t khá, hi n t i ch a khai thác h t.
- Di n tích đ t chua, m n chi m t l t

ng đ i cao c n đ

c c i t o đ nâng

cao đ đ ng đ u v n ng su t trong vùng.
2.1.5.

c đi m khí t

ng, khí h u

H th ng B c Thái Bình là vùng nh thu c đ ng b ng B c B nên đ c đi m
chung v khí t

ng, th y v n đ u mang nét chung c a đ ng B ng B c B . Vùng

B c Thái Bình còn là vùng ven bi n nên tính ch t khí h u c a h th ng này là khí
h u vùng đ ng b ng duyên h i, ch u nhi u nh h

ng đi u ki n khí t

ng phát sinh


17

t bi n. M ng l

i tr m quan tr c khí t

ng đ

c b trí r ng kh p trên đ a bàn nh :

tr m Qu nh Côi, Ph D c, Thái Ninh, Th y Anh và thành ph Thái Bình.
Tr m khí t

ng quan tr c đ y đ nh t và dài n m nh t là tr m thành ph Thái

Bình có đ các y u t khí t

ng t n m 1960 đ n nay và v n ti p t c quan tr c.

Ngoài ra còn có các tr m đo m a t 1961 đ n n n 2002 là Thái Th y (1961 - 2002),
ông H ng (1960 - 2002), H ng Hà (1960 - 2002). Các đi u ki n khí t

ng c th :

a, M a
Hàng n m có hai mùa: mùa m a t tháng 5 đ n tháng 10, mùa khô t tháng 11
đ n tháng 4 n m sau.
- Mùa m a t tháng 5 đ n tháng 10, l

ng m a chi m 70-80% l

ng m a c

n m.
-L

ng m a trung bình nhi u n m: 1746.0 mm.

- Nh ng đ t m a l n 200-350 mm tr lên th
l n th
-L

ng x y ra vào tháng 8,9 m a

ng g n li n áp th p nhi t đ i, bão.
ng m a l n nh t ngày t i thành ph Thái Bình trong tháng 7 là 294,9mm,

tháng 8 là 353,6mm, tháng 9 là 418mm.
-L

ng m a trung bình nhi u n m trong các tháng khác nhau c th : Tháng 7

là 239.6mm, tháng 8 là 293.6mm, tháng 9 là 332.7mm.
B ng 2.3. L

ng m a trung bình tháng và n m t i tr m Thái Bình

TB
n m(m
m)
1746.0

Trung bình tháng (mm)
1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

23.

27.

43.

87.

164.

193.

239.

293.

332.

244.

70.

26.

3

2

3

2

7

3

6

6

7

6

1

4

b, Gió

Có hai mùa gió chính trong n m:
- Gió mùa
mang theo h i n

ông Nam t tháng 5 đ n tháng 10, gió th i t ngoài bi n vào
c gây ra m a rào.


18

- Gió mùa

ông B c t tháng 11 đ n tháng 4 n m sau th

ng l nh, khô và

gây ra m a phùn.
B ng 2.4. T c đ gió trung bình hàng tháng
Tháng

1

V (m/s) 2.0

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

2.0

1.8

2.1

2.1

2.0

2.2

1.6

1.7

1.9

1.8

1.8

c, Bão
Bão th
bão nh h

ng xu t hi n t tháng 5 đ n tháng 10. Hàng n m có t 1 đ n 3 c n
ng tr c ti p đ n th i ti t, th y v n khu v c.

d, Nhi t đ
- Nhi t đ trung bình nhi u n m: 23 ÷ 24oC.
- Nhi t đ trung bình mùa hè: 27 ÷ 29 oC.
- Nhi t đ cao nh t:

31 ÷ 37 oC.

- Nhi t đ th p nh t:

<10 oC.

m

e,

m trung bình gi a các tháng trong n m thay đ i ít dao đ ng t 80-85%.
Riêng tháng 1 đ n tháng 3 đ

m cao h n các tháng khác, đ

91%. Tháng 11 đ n tháng 12 có đ

m nh nh t, đ

m trung bình 90-

m trung bình 65-68%.

f, B c h i
Thông th

ng b c h i có liên quan đ n nhi t đ , n ng, m a, đ

- L

ng b c h i trung bình n m: 752 mm/n m.

- L

ng b c h i l n nh t (tháng 11):

90÷100 mm/tháng.

- L

ng b c h i nh nh t ( tháng 2,3):

33÷41 mm/tháng.

m và gió.

g, N ng
S gi n ng trung bình hàng n m kho ng t 1600-1750 gi . Các tháng mùa hè
t tháng 5 đ n tháng 10 có nhi u n ng nh t, trên d

i 200 gi m i tháng. Các tháng

2,3 là nh ng tháng ít n ng, ch đ t kho ng 30 đ n 40 gi m i tháng.
h, Mây


19

L

ng mây trung bình n m chi m kho ng 70% b u tr i. Tháng 3 tr i nhi u

mây nh t có l
nh t, l
i, S

ng m a c c đ i, chi m trên 90% b u tr i. Tháng 10 tr i quang đãng

ng m a trung bình ch chi m kho ng 60% b u tr i.

ng mù
Trung bình m i n m có kho ng 10 đ n 20 ngày có s

ng mù. Hi n t

ng này

x y ra ch y u vào các tháng đ u đông xuân, nhi u nh t vào các tháng 11,12.
2.1.6.

c đi m sông ngòi, th y v n

2.1.6.1. Các sông l n
H th ng th y l i B c Thái Bình có đ c đi m là xung quanh bao b c b i các
sông l n nh sông H ng, sông Lu c, sông Hóa, sông Trà Lý và bi n. Là vùng đ ng
b ng
h

h du sông H ng l i

ven bi n nên h th ng sông ngòi

ng c a s đi u ti t ngu n n
Sông H ng phân n

c t th

ng l u và ch đ th y tri u bi n

ông.

c qua sông Thái Bình qua hai phân l u l n còn l i là

sông u ng (dài 64 km) và sông Lu c (dài 72,4km). Phân n
sông Nam

đây đ u ch u nh

c sang sông áy qua

nh (dài 31,5 km) và ch y th ng ra bi n (V nh B c B )

c a Ba L t và

hai phân l u n a là sông Trà Lý (dài 64 km) và sông Ninh C dài 51,8 km.
Sông Trà Lý có h

ng chung là Tây -

ông, b t đ u t xã H ng Minh, huy n

H ng Hà t nh Thái Bình, ch y quanh co, u c khúc qua Quy t Chi n, An Ti n,
Phú,

ng Công c a huy n

ông H ng, thành ph Thái Bình,

ông M ,

Huy r i đ n Thái Hà, Thái Phú c a huy n Thái Th y, đ t ng t đ i h
Nam đ n Thái Thành, Thái Th cu i cùng t i

ng
ông

ng B c -

nh C r i đ ra V nh B c B t i

c a Trà Lý, sông dài 64 km. Sông Trà Lý v n là sông thiên nhiên, m i ch có tác
đ ng c a con ng

i là đê đ

Sông Hoá có h

c đ p hai bên b và ng n các sông nh b ng các c ng.

ng ch y chung t B c -

ông B c, b t đ u t xã An Khê,

huy n Qu nh Ph , t nh Thái Bình ch y u n khúc qua các xã An

ng, An Thái, An

Ninh, th tr n An Bài, An Thanh, An M , Th y Ninh, Th y Vi t, H ng Qu nh cu i
cùng qua xã Th y Tân huy n Qu nh Ph , t nh Thái Bình r i đ ra sông Thái Bình
r i ra bi n. Sông Hóa có chi u dài 38,04 km.

20

Sông Lu c c ng là m t phân l u c a sông H ng n i sông H ng v i sông Thái
Bình. Sông Lu c ch y theo h
B . C a vào

ng Tây -

ông, h

ng th p d n c a đ ng b ng B c

đ cao trung bình +4m ÷ +6m, xu ng Quý Cao, V nh B o ch còn +1

÷ 0m. Sông Lu c ít d c và ch y quanh co, đ r ng lòng sông trung bình t 300 ÷
400 m, đ cao đáy sông kho ng t 1÷ 5m.
M cn

c sông ngoài ph thu c vào s đi u ti t c a nhà máy th y đi n Hòa

Bình. Trong mùa khô t tháng 11 đ n tháng 4 n m sau nhà máy ch x n
hành ph thu c vào m c n
n

c trong h , trong nh ng n m g n đây tình tr ng thi u

c tích tr trong h đã làm m c n

c trên các sông H ng, sông Trà Lý, sông

Lu c, sông Hóa xu ng th p gây khó kh n cho các c ng l y n
th i h l u b m n xâm nh p làm gi m ch t l
V mùa l m c n
n

c tuy ch a hàm l

cv n

ng n

ct

c th

i.

c sông ch u s chi ph i ch y u c a l th

ng phù sa l n nh ng th

ng l u, đ ng
ng ngu n,

ng gây l trên các tri n sông. S

đi u ti t c a h Hòa Bình đã làm kéo dài th i gian có l trên sông. Theo s li u
th ng kê c a Công ty TNHH MTV khai thác CTTL B c Thái Bình, m c n

cl

duy trì t i c ng Lão Khê trên tri n sông Lu c nh sau:
Báo đ ng I: cao nh t 30 ngày, trung bình 15-16 ngày.
Báo đ ng II: cao nh t 12 ngày, trung bình 10-12 ngày.
Báo đ ng III: cao nh t 16 ngày, trung bình 5-7 ngày.
2.1.6.2. Các sông n i đ ng
T ng chi u dài các sông n i đ ng c a t nh Thái Bình là trên 2.820km g m có
sông tr c chính, c p I, c p II và c p III. Do đ c đi m sông Trà Lý chia t nh làm 2 h
th ng đ c l p nên m ng l

i sông ngòi c ng có 2 h th ng tách bi t:

+ H th ng Nam Thái Bình có sông tr c chính Ki n Giang, C R ng dài
65km, 19 sông c p I dài 166km, 72 sông c p II dài 283km, 428 sông c p III dài
590km.
+ H th ng t

i B c Thái Bình: Có sông tr c chính Tiên H ng, Sa Lung dài

102km, 27 sông c p I dài 250km, 207 sông c p II dài 688km, 726 sông c p III dài
675km.
B ng 2.5. Sông tr c n i đ ng chính vùng B c Thái Bình


21

T -đ n

Tên sông

Chi u dài (km)

Tiên H ng

Nhâm Lang - Trà Linh

Diêm H

Trà Linh Tân S n

7,600

Sa Lung 1

Lão Khê - B n Suý

24,280

Sa Lung 2

B n Suý - Ngã ba sông Hoài

Tà Sa

Hàng T ng - Rí

15,700

Vi t Yên

C ng Vi t Yên - Tà Sa

14,040

Yên L ng

C ng Hi p - Âu V nh

12,512

C ng

16,210

iN m

iN m-

54,211

13,25

p R i Công

Cô

C u Me -

Sinh

C u C p - Diêm i n

18,900

H n

C ng H n - C u H

19,000

Sông Hoài

Thuy n Quang - Tích Thu

ng C ng
Sông Sành

p R i Công

14,845

9,392

ng C ng - K15

3,275

Ng c Qu - ò Mom

26,450

( Ngu n: Vi n Quy ho ch Th y L i)

2.1.6.3. Ch đ tri u
Ch đ th y tri u

vùng bi n h th ng B c Thái Bình là ch đ nh t tri u,

m i ngày có m t đ nh và chân tri u. M t tháng có 2 chu k tri u, m i chu k tri u
là 14 con n
tri u c

c, trong đó có giai đo n tri u c

ng m c n

ng và giai đo n tri u kém. Giai đo n

c đ nh tri u cao nh t và chân tri u th p nh t, chênh l ch gi a

chân tri u và đ nh tri u dao đ ng lên đ n 3,0 - 3,5m, tri u trung bình t 1,7 - 1,9m
và khi tri u kém, đ nh và chân dao đ ng trong kho ng 0,3 - 0,5m. S ngày tri u
c

ng t 3m tr lên trong m t n m có t 152 - 176 ngày.

B ng 2.6. M c n

c bình quân tháng mùa ki t t i c ng Nhâm Lang trên sông Lu c-

Huy n H ng Hà- T nh Thái Bình trong m t s n m đi n hình
N m
Tháng
MN trung bình
(m)

2004
1
2
0.74

0.86

3
0.92

2005
1
2
0.80

0.87

3
0.87

2006
1

2
0.98

1.05

3
0.90


22

MN th p nh t
0.30
0.40
0.45
(m)
MN cao nh t
1.26
1.40
1.26
(m)
(Ngu n: Cty T v n TL Thái Bình)

0.25

0.40

0.02

0.25

0.32

0.32

1.45

1.30

1.45

1.67

1.55

1.40

B ng 2.7. M c n c bình quân tháng 1 và 3 t i m t s tr m đo
trên sông H ng và sông Trà Lý
Tr m

Sông H ng

n v : cm

Sông Trà Lý

Phú Nha

Ngô Xá

Ba L t

TP.Thái
Bình

nh C

1

105.3

77.2

39.0

67.1

-6.3

3

84.7

57.2

29.8

53.3

-17.6

Tháng

( Ngu n: Vi n Quy ho ch Th y L i)

B ng 2.8. M c n c bình quân 1,3,5,7 ngày đ nh và chân tri u
trong mùa l ng v i t n su t 5%, 10%, 20%

Tr m đo

Ngô Xá
(Sông
H ng)
Thái Bình
(Sông Trà
Lý)

M cn

Th i

c đ nh tri u

M cn

n v : cm

c chân tri u

đo n

P = 5%

P = 10%

P = 20%

P = 5%

P = 10%

P = 20%

1

544

500

453

525

477

429

3

535

490

440

517

470

420

5

515

474

428

475

435

368

7

454

450

412

475

435

368

1

544

500

453

525

477

429

3

535

490

440

517

470

420

5

515

474

428

475

435

368

7

454

450

412

475

435

368

(Ngu n: Cty T v n TL Thái Bình)

B ng 2.9. M c n

c báo đ ng và th i gian duy trì t i m t s tr m đo


23

n v : cm
M c báo đ ng 1
V trí

Sông

Sông
H ng

Ngô Xá

Sông

TP. Thái

Trà Lý

Bình

M c báo đ ng 2

M c báo đ ng 3
S

MN(cm)

S ngày

MN (cm)

S ngày

MN (cm)

280

12-15

340

8-10

420

4-7

220

12-15

280

8-10

350

4-7

ngày

B ng 2.10. Chu k tri u thi t k P =10% (18÷28/09/1983)
Gi

1

3

5

7

9

11

13

15

17

19

21

23

18

-12

-17

-17

1

49

97

121

125

95

60

27

2

19

-13

-21

-25

-14

12

64

108

123

111

88

54

25

20

1

-11

-19

-24

-9

35

79

103

108

92

68

41

21

18

1

-11

-18

-11

22

64

93

97

89

71

49

22

27

10

-7

-17

-18

4

43

75

83

80

71

57

23

40

22

5

-7

-17

-18

4

43

75

69

66

63

24

55

39

24

3

-8

-4

16

36

50

49

51

53

25

58

55

44

19

4

0

5

17

25

24

28

39

26

59

71

67

43

22

8

3

3

1

-3

-7

7

27

39

78

94

86

61

41

24

12

-5

-20

-31

-26

28

1

58

99

104

89

71

51

27

1

-17

-33

-37

Ngày

(Ngu n: Cty T v n TL Thái Bình)

Ch đ tri u nh h
khu v c. V mùa ki t n

ng đ n vi c c p và thoát n

c m n xâm nh p sâu vào c a sông H ng, sông Trà Lý,

sông Hóa làm cho m t s khu v c không có ngu n n
khi có h Hòa Bình m c n

c cho h th ng th y l i c a

c l th

c ng t đ t

i. V mùa l sau

ng duy trì cao, kéo dài nhi u ngày (báo đ ng I

kéo dài nh t 32 ngày, báo đ ng III kéo dài t i 15 ngày), tuy nhiên có n m h u nh
không có l nh n m 2010, 2011, vi c l y n
mùa thu n l i nh ng vi c tiêu n

c sa t ch y vào h th ng kênh n i v

c ra các c ng tiêu h du l i b h n ch .

V i vùng n i đ ng, ch đ th y v n ph thu c hoàn toàn vào vi c v n hành