Nghiên cứu đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả triển khai dự án thủy lợi phước hòa bằng nguồn vốn ODA

B

GIÁO D C VÀ ÀO T O

TR

NG

B

NÔNG NGHI P VÀ PTNT

I H C TH Y L I

NGUY N V N HÙNG

NGHIÊN C U

XU T M T S

GI I PHÁP

NÂNG CAO HI U QU TRI N KHAI D
L I PH

ÁN TH Y

C HÒA B NG NGU N V N ODA

LU N V N TH C S

TP. H CHÍ MINH, N M 2015


B

GIÁO D C VÀ ÀO T O

TR

NG

B

NÔNG NGHI P VÀ PTNT

I H C TH Y L I

NGUY N V N HÙNG

NGHIÊN C U

XU T M T S

GI I PHÁP NÂNG

CAO HI U QU TRI N KHAI D
PH

C HÒA B NG NGU N V N ODA

Chuyên ngành:
Mã s :

NG

IH

ÁN TH Y L I

NG D N KHOA H C:

Qu n lý xây d ng
60-58-03-02

TS. PH M NG C

TP. H CHÍ MINH, N M 2015


L I CAM OAN
Tác gi xin cam đoan đây là công trình nghiên c u c a b n thân tác gi . Các k t
qu nghiên c u và các k t lu n trong lu n v n là trung th c, không sao chép t b t k
m t ngu n nào và d
có) đã đ

i b t k hình th c nào. Vi c tham kh o các ngu n tài li u (n u

c th c hi n trích d n và ghi ngu n tài li u tham kh o đúng quy đ nh.
Tác gi lu n v n

Nguy n V n Hùng


L IC M

N

Lu n v n " Nghiên c u đ xu t m t s gi i pháp nâng cao hi u qu tri n khai d án
th y l i Ph

c Hòa” đ

c hoàn thành nh s giúp đ nhi t tình c a các th y, cô giáo, b n bè

đ ng nghi p, c quan và gia đình.
Có đ

c thành qu này là nh s truy n th ki n th c c a các th y giáo, cô giáo tr c

ti p gi ng d y và công tác t i Tr
tr

ng

i h c Th y l i trong su t th i gian tác gi h c t p t i

ng.
Tác gi xin chân thành c m n s giúp đ c a các th y giáo, cô giáo c a Tr

ng

i

h c Th y l i trong th i gian tác gi h c t p t i đây, s quan tâm giúp đ c a Ban Lãnh đ o
Ban Qu n lý

u t và Xây d ng Th y l i 9, gia đình, b n bè đ ng nghi p trong công tác và

h c t p đ tác gi hoàn thành lu n v n này.
Tác gi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i TS. Ph m Ng c, các th y cô giáo trong Khoa
Công trình tr

ng

i h c Th y l i và các c quan Công ty t v n xây d ng Th y l i II

(HEC II), Công ty t v n xây d ng th y l i Vi t Nam (HEC), Ban qu n lý Trung
D án th y l i (CPO) đã t n tình h

ng các

ng d n và cung c p các tài li u c n thi t cho lu n v n

này.
TP. H Chí Minh, ngày

tháng 10 n m 2015

Nguy n V n Hùng

M CL C
L I C M N ................................................................................................................... iii
DANH M C B NG BI U ............................................................................................... x
PH N M
U ................................................................................................................ 1
1. Tên đ tài....................................................................................................................... 1
2. Tính c p thi t c a đ tài .............................................................................................. 1
3. M c tiêu nghiên c u .................................................................................................... 3
4. Cách ti p c n và ph
5. K t qu đ t đ

ng pháp nghiên c u ............................................................. 3

c ....................................................................................................... 4

CH NG 1: T NG QUAN V CÁC D ÁN ODA T I VI T NAM .......................... 5
1.1. Tình hình thu hút và cam k t ngu n v n ODA Vi t Nam: ................................... 5
1.2. Tình hình gi i ngân và s d ng hi u qu ngu n v n ODA

Vi t Nam: ................... 9

1.3. T ng quan v các d án ODA do B Nông nghi p & PTNT qu n lý: ..................... 12
1.3.1. Tình hình ký k t và phân b ngu n v n ODA: ....................................................... 12
1.3.2. ánh giá nh ng k t qu ch y u trong qu n lý và s d ng ngu n v n ODA và v n
vay u đãi c a các Nhà tài tr : ....................................................................................... 15
1.3.3. Nhu c u v n ODA và v n vay u đãi c a các Nhà tài tr và vi n tr PCPNN trong
giai đo n 2016-2020. ....................................................................................................... 19
1.3.4. Nh ng quan đi m và nguyên t c trong thu hút, qu n lý và s d ng ODA, v n u đãi
c a các Nhà tài tr và vi n tr PCPNN trong giai đo n 2016-2020. ............................. 20

1.3.5. Các D án th y l i vay v n ODA do B NN & PTNT qu n lý .............................. 21
1.4. K t lu n Ch ng I ..................................................................................................... 31
CH NG II: C S KHOA H C VÀ LÝ LU N ....................................................... 32
2.1. C s lý lu n v d án và qu n lý d án đ u t xây d ng công trình ...................... 32
2.1.1. Khái ni m d án và d án đ u t xây d ng công trình .......................................... 32
2.1.1.1. D án: .................................................................................................................. 32
2.1.1.2. D án đ u t (ch bao g m ho t đ ng đ u t tr c ti p) ...................................... 32
2.1.1.3. D án đ u t xây d ng công trình (còn g i là d án xây d ng) ......................... 33
2.1.1.4. Phân lo i d án .................................................................................................... 33
2.1.2. Qu n lý d án đ u t xây d ng công trình ............................................................ 34
2.1.2.1. Khái ni m ............................................................................................................ 34
2.1.2.2. N i dung qu n lý d án đ u t xây d ng công trình .......................................... 35


2.2. T ng quan v ngu n v n ODA, các d án đ u t xây d ng công trình s d ng v n vay
ODA
36
2.2.1. Ngu n v n ODA .................................................................................................... 36
2.2.1.1. Khái ni m v ngu n v n ODA ........................................................................... 36
2.2.1.2. Các lo i hình ODA.............................................................................................. 38
2.2.1.3. Vai trò c a ODA trong chi n l
tri n.
39

c phát tri n kinh t - xã h i c a các n

c đang phát

2.2.2. D án đ u t xây d ng công trình s d ng v n vay ODA .................................... 41
2.2.2.1. Khái ni m ............................................................................................................ 41

2.2.2.2.

c đi m c a d án ODA ................................................................................... 42

2.2.2.3. Quy trình qu n lý d án đ u t xây d ng công trình s d ng v n vay ODA..... 43
2.3. Nh ng nguyên t c và yêu c u c a gi i pháp............................................................. 46
2.3.1. Nguyên t c c a gi i pháp ....................................................................................... 46
2.3.1.1. Nguyên t c kh thi và hi u qu ........................................................................... 46
2.3.1.2. Nguyên t c khách quan ....................................................................................... 46
2.3.1.3. úng c ch chính sách c a nhà n

c ................................................................ 46

2.3.2. Yêu c u c a gi i pháp ............................................................................................ 46
2.4. Th c tr ng hi u qu s d ng v n ODA t i B Nông nghi p & PTNT: ................... 47
2.5. nh h ng phát tri n đ u t các d án th y l i b ng ngu n v n ODA trong giai đo n
đ n n m 2020 ................................................................................................................... 47
2.5.1. Quan đi m s d ng v n ODA ............................................................................... 47
2.5.2.

nh h

ng s d ng v n ODA .............................................................................. 49

2.6. Nh ng thu n l i, khó kh n, thách th c và c h i khi s d ng ngu n v n ODA trong
giai đo n 2013 – 2020 ...................................................................................................... 50
2.6.1. Thu n l i ................................................................................................................ 50
2.6.2. Khó kh n ................................................................................................................ 51
2.6.3. C h i và thách th c .............................................................................................. 52
2.7. K t lu n Ch

ng 2: ................................................................................................... 53

CH NG 3: TH C TR NG VÀ GI I PHÁP NÂNG CAO HI U QU TRI N KHAI
D ÁN TH Y L I PH C HÒA................................................................................. 54
3.1. Tình hình th c hi n các d án trong th i gian qua c a Ban Qu n lý u t và Xây d ng
Thu l i 9: ........................................................................................................................ 54


3.1.1. D án Th y l i Ph

c Hòa t nh Bình D

ng, Bình Ph

c: ................................. 54

3.1.2. D án ch ng ng p úng TP. H Chí Minh: C ng M ng Chu i, Kinh L và Th B
thu c Quy ho ch ch ng ng p úng khu v c Thành ph H Chí Minh: ............................ 54
3.1.3. H ch a n

c Sông Ray t nh Bà R a - V ng Tàu: ................................................ 54

3.1.4. Ti u d án Hi n đ i hóa H th ng th y l i D u Ti ng t nh Tây Ninh: ................. 54
3.1.5. Ti u d án H th ng Th y l i An S n - Lái Thiêu thu c t nh Bình D

ng: ........ 55

3.1.6. D án N o vét Sông Chùa t nh Bình Thu n và Bà R a - V ng Tàu: ..................... 55
3.2. Th c tr ng qu n lý công trình th y l i b ng ngu n v n ODA Ban Qu n lý u t và

Xây d ng Thu l i 9: ....................................................................................................... 55
3.2.1. Công tác l p, th m đ nh, phê duy t thi t k k thu t – d toán ............................ 55
3.2.2. Công tác l a ch n đ n v t v n thi t k và nhà th u thi công .............................. 56
3.2.3. Công tác b i th

ng gi i phóng m t b ng và h tr tái d nh c : .......................... 56

3.2.4. Công tác qu n lý thi công: ..................................................................................... 57
3.2.5. Công tác qu n lý giá xây d ng và thanh quy t toán v n đ u t ............................ 57
3.2.6. Công tác qu n lý ch t l

ng công trình ................................................................. 57

3.2.7. Công tác qu n lý tài chính ..................................................................................... 58
3.3. Nh ng t n t i trong công tác qu n lý d án Th y l i b ng ngu n v n ODA t i Ban
Qu n lý u t Xây d ng Th y l i 9 .............................................................................. 59
3.3.1. Giai đo n hình thành d án đ n khi ký k t hi p đ nh ............................................ 59
3.3.1.1. Các v n b n th ch qu n lý ODA ch a nh t quán, đ ngb , ch a hài hòa v i các
quy đ nh c a Nhà tài tr . .................................................................................................. 59
3.3.1.2. Nh n th c v ODA và kinh nghi m qu n lý v n Th y l i ODA còn h n ch ... 60
3.3.1.3. Giai đo n th c hi n d án ................................................................................... 61
3.3.1.4. Công tác t ch c th m đ nh, phê duy t các d án .............................................. 61
3.3.1.5. Công tác b i th

ng gi i phóng m t b ng và tái đ nh c ................................... 62

3.3.1.6. Công tác giám sát qu n lý thi công ..................................................................... 63
3.3.1.7. Công tác qu n lý ch t l

ng công trình .............................................................. 64

3.3.1.8. Công tác qu n lý v n và thanh quy t toán v n đ u t ........................................ 64
3.3.1.9. Công tác l a ch n đ n v t v n thi t k và nhà th u thi công ........................... 64
3.3.2. Phân tích nguyên nhân t n t i ................................................................................ 64
3.3.2.1. Nguyên nhân ch quan........................................................................................ 64


3.3.2.2. Nguyên nhân khách quan .................................................................................... 65
3.4. Gi i thi u v d án th y l i Ph

c Hòa ................................................................... 65

3.4.1. Gi i thi u chung..................................................................................................... 65
3.4.2. Các thông s k thu t h ch a: ............................................................................. 66
3.4.3. Di n tích s d ng đ t: ............................................................................................ 67
3.4.4. Quy mô, k t c u công trình: ................................................................................... 67
3.4.5. Kh i l

ng chính ................................................................................................... 74

3.4.6. T ng m c đ u t : ................................................................................................... 75
3.4.7. Ngu n v n đ u t :.................................................................................................. 75
3.4.8. Phân công nhi m v : ............................................................................................. 75
3.5.
xu t m t s gi i pháp nh m t ng c ng qu n lý d án đ u t Xây d ng Th y l i
b ng ngu n v n ODA t i Ban Qu n lý u t Xây d ng Th y l i 9 ............................. 77
3.5.1. Quá trình hình thành Ban Qu n lý D án

u t và Xây d ng Thu l i 9 .......... 77

3.5.2. C c u t ch c và các phòng ban ch c n ng trong Ban Qu n lý u t và Xây d ng
Thu l i 9 ......................................................................................................................... 77
3.5.3. Các gi i pháp nh m t ng c ng qu n lý d án đ u t Xây d ng Th y l i b ng ngu n
v n ODA t i Ban Qu n lý u t Xây d ng Th y l i 9 .................................................. 78
3.5.3.1. Các gi i pháp ch y u......................................................................................... 78
3.5.3.2. Nâng cao ch t l

ng công tác l a ch n đ n v t v n thi t k .......................... 79

3.5.3.3. Nâng cao ch t l

ng công tác l a ch n nhà th u thi công ................................ 82

3.5.3.4. Nâng cao ch t l

ng công tác gi i phóng m t b ng và tái đ nh c ................... 84

3.5.3.5. Hoàn thi n công tác qu n lý thi công, qu n lý ch t l
3.5.3.6.

ng công trình ............... 85

i m i công tác qu n lý giá và thanh, quy t toán v n đ u t .......................... 86

3.5.3.7. Gi i pháp đ i m i b máy qu n lý c a Ban ....................................................... 88
3.5.4. Các gi i pháp h tr ............................................................................................... 90
3.5.4.1. Hoàn thi n môi tr
3.5.4.2.

ng pháp lý và quá trình qu n lý ......................................... 90

m b o quy ho ch đ u t ................................................................................. 91

3.5.4.3. Hoàn thi n b máy qu n lý đ ng b th ng nh t trong vi c l p, t ch c th c hi n và
đi u hành d án................................................................................................................ 91


3.5.4.4. C n có t m nhìn, chi n l c đúng đ có th huy đ ng đ c nhi u ngu n v n ODA
th y l i, đ ng th i c n t ng c ng công tác l p k ho ch ho t đ ng/ngân sách hàng n m
góp ph n phát tri n kinh t - xã h i và xóa đói gi m nghèo ........................................... 92
3.6. K t lu n Ch

ng 3: ................................................................................................... 93

K T LU N VÀ KI N NGH ......................................................................................... 94
TÀI LI U THAM KH O................................................................................................ 97


DANH M C CÁC HÌNH NH
Hình 1.1. Bi u đ v n ODA cho Vi t Nam t 2009 – 2012………………………8
Hình 1.2. Bi u đ v n ODA gi i ngân t i Vi t Nam t 2006 – 2012……………. 9
Hình 1.3 V n ODA và v n đ i ng theo l nh v c giai đo n 2011-2015………...14
Hình 1.4: C c u v n ODA (%) theo l nh v c giai đo n 2011-2015…………....14
Hình 1.5: Ngu n v n ODA vay u đãi do B NN & PTNT qu n lý trong giai đo n
1993-2013…………………………………………………………………………16
Hình 1.6: C c u v n ODA và v n đ i ng trong giai đo n 2011-2015………...16
Hình 2.1. S đ quy trình qu n lý d án ODA……………………………………45
Hình 2.2.

xu t mô hình qu n lý m i c a Ban…………………………………89

DANH M C B NG BI U

B ng 1.1: T tr ng v n ODA và vay u đãi c a các nhà tài tr ch ch t trong các l nh v c
nông nghi p thu c th m quy n qu n lý nhà n c c a B NN & PTNT giai đo n 20112015…………………………………………………………………………………….......12
B ng 1.2: Ng n v n ODA và c c u ngu n v n này theo các l nh v c qua các th i
k …………………………………………………………………………………...............13
B ng 1.3: Ngu n v n đ u t t ngân sách nhà n c do B Nông nghi p và Phát tri n nông
thôn qu n lý trong giai đo n 2016-2020……………………………………………………19
B ng 2.1. Phân lo i d án…………………………………………………………………...33
B ng 3.1. B ng kh i l ng xây d ng d án Ph c Hòa……………………………………74
B ng 3.2. Các ch tiêu so sánh 2 ph ng án xây d ng kênh N26 d án Ph c Hòa…………80
B ng 3.3. K t qu cho đi m c a m t chuyên gia tiêu bi u…………………………………81
B ng 3.4. K t qu tính toán so sánh 2 ph

ng án xây d ng kênh N26 d án Ph

c Hòa……81

B ng 3.5. K t qu cho đi m c a chuyên gia khi so sánh 6 ch tiêu đ l a ch n nhà th u thi công
……………………………………………………………………………………………….83


DANH M C CÁC T

VI T T T

(X p theo th t A,B,C c a ch cái đ u vi t t t)
BTCT Bê tông c t thép

NN & PTNT Nông nghi p và phát tri n nông thôn
BSCL
HTL

ng b ng sông C u Long
i h c Th y l i

KVNC Khu v c nghiên c u
VNC Vùng nghiên c u
LVThS Lu n v n Th c s


PH N M

U

1. Tên đ tài
“Nghiên c u đ xu t m t s gi i pháp nâng cao hi u q a tri n khai d án th y l i
Ph

c Hòa - d án đ u t b ng ngu n v n ODA”

2. Tính c p thi t c a đ tài
Ngu n v n ODA (Official Development Assistance) đã và đang đóng góp m t vai trò
quan tr ng vi c thúc đ y s phát tri n kinh t nhanh chóng c a Vi t Nam trong th i gian
qua. K t n m 1993 đ n cu i n m 2010, t ng ngu n v n cam k t tài tr cho Vi t Nam lên
đ n kho ng 46.3 t USD, trong đó đã gi i ngân 29.7 t USD. Nh là m t đ i tác phát tri n
c a Vi t Nam, ADB (Asian Development Bank) đã cung c p s h tr t n m 1993 v i
m c cho vay bình quân n m t 200 tri u USD lên đ n 300 tri u USD vào n m 2007. Tuy
nhiên, t n m 2007, danh m c đ u t c a ADB Vi t Nam đã đ

cho vay bình quan n m lên đ n 1.4 t USD.

c m r ng, v i t ng m c

n cu i tháng 9 n m 2011, các danh m c đ u

t hi n c a ADB Vi t Nam đang th c hi n lên đ n 6.61 t USD, bao g m: 55 kho n vay
v i t ng s 6.42 t USD, 99 tài tr v i t ng s 93 tri u USD, và 42 d án h tr k thu t
(TA) v i t ng s ti n là 95.2 tri u USD.
Theo đánh giá hi n nay c a ADB, h u h t các d án th

ng m t 8 tháng t khi phê

duy t kho n vay đ n khi kho n vay có hi u l c (trong khi t i Phippines thì ch m t 6
tháng); và m t n m khác cho vi c phê duy n b n h p đ ng đ u tiên; và vì v y t ng s
th

ng m t 2-3 n m đ thi t l p quy trình, tuy n l a t v n, chu n b thi t k chi ti t, và

đ u th u th c thi các h p đ ng. H n n a, t l gi i ngân c a các d án do ADB tài tr t i
Vi t Nam ch đ t 12.3%, trong khi đó t l trong các d án ADB t i các n
Thêm vào đó, t l các d án đ

c khác là 20%.

c x p vào tình tr ng r i ro t i Vi t Nam còn cao (7.3%),

trong khi đó t i Phippines là 0%.
Trong nh ng d án s d ng ngu n v n ODA b x p vào danh sách tình tr ng r i ro
cao có d án Th y l i Ph

l yn

c Hòa. D án Th y l i Ph

c t sông Bé sau khi đã đ

c Hòa là d án thu l i t ng h p,

c đi u ti t t các h ch a Thác M , C n

n và Srôk
1


Phu Miêng đ c p n

c cho nhi u ngành thu c các t nh Bình Ph

c, Bình D

ng, Tây

Ninh, Long An và Thành ph H Chí Minh.
T ng m c đ u t c a 2 giai đo n là 337,5 tri u UDS t

ng đ

ng 7.022 t đ ng tính

theo th i đi m 2012. Trong đó: ADB: 155 tri u USD, AFD: 48,3 tr EUR, v n đ i ng c a

Chính ph 2.661 t đ và dân đóng góp 56,2 t đ.

Hình 1: Hình nh công trình đ u m i H Ph
M c dù D án Th y l i Ph

c Hòa đã tri n khai đ

c Hòa

c 4 n m nh ng ti n đ th c hi n

ch m đáng k so v i ti n đ thi t k ban đ u. Ví d , vi c tuy n ch n t v n quôc t th c
hi n d án (BVI) vào ngày 8/5/2006, ch m g n 2 n m sau khi kho n vay có hi u l c. T ng
kinh phí hi n hành đã cam k t cho d án là kho ng 189 tri u đô la. Tuy nhiên, tính đ n ngày
31/5/2008, ti n đ chung th c hi n d án v n còn r t ch m, ch đ t 14% so v i th i gian
th c hi n kho n vay đã trôi qua kho ng 60%.

i v i v n vay ADB, giá tr h p đ ng đã

trao và v n đã gi i ngân ch đ t 47,0 tri u USD và 9,6 tri u USD t
9,4% giá tr c a kho n vay (102,5 tri u đô la).

ng đ

ng 45,9% và

i v i các kho n vay AFD (t ng c ng

2

kho n vay ròng kho ng 43 tri u đô la).
công tác xây l p các kênh t

i v i v n vay AFD nh m tài tr cho OSDP và

i c p 1, 2 và 3, hi n v n ch a gi i ngân đ

đ ng t ngu n v n đ i ng đã đ

c. T ng các h p

c trao là 19,5 tri u USD và gi i ngân đ

c là 13,6 tri u

USD.
Tr

c tình tr ng tri n khai các d án ODA nói chung và d án Th y l i Ph

c Hòa

nói riêng m t cách kém hi u qu nh đã nêu thì vi c “Nghiên c u đ xu t m t s gi i
pháp nâng cao hi u q a tri n khai d án th y l i Ph

c Hòa - d án đ u t b ng ngu n

v n ODA” tr nên c p bách và c n thi t h n bao gi h t..
3. M c tiêu nghiên c u

Nh n di n, phân tích đ
l i Ph

c Hòa;
xu t đ

Ph

c các nguyên nhân chính c n tr vi c tri n khai D án Th y

c các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu c a vi c tri n khai d án th y l i

c Hòa;
Thông qua bài h c kinh nghi m t D án Th y l i Ph

c Hòa, đ a ra các ki n ngh

cho vi c qu n lý và tri n khai các d án th y l i b ng ngu n v n ODA nói chung.
4. Cách ti p c n và ph

ng pháp nghiên c u

Cách ti p c n t th c ti n đ n lý lu n: nh ng v n đ , nh ng b t c p trong qu n lý
và tri n khai d án th y l i ODA t i Vi t Nam s đ

c t ng h p và khái quát hóa t tr

h p nghiên c u đi n hình, c th đó là D án Th y l i Ph

ng

c Hòa.

Cách ti p c n có s tham gia (participatory approach): Các b t c p, và gi i pháp
s đ

c t ng h p và đ xu t d a trên s tham v n (ph ng v n tr c ti p ho c phát phi u đi u

tra) các chuyên gia đã tr c ti p d án, các thành ph n xã h i vùng d án h
Ph

ng pháp phân tích đ nh l

ng: nghiên c u s s d ng các ph

so sánh m t s ch th /ch s (indicators of performance) có th đ nh l

ng l i..;
ng phân tích,

ng đ

c dùng đ

đánh giá th c tr ng tri n khai d án, và hi u qu các gi i pháp đ xu t c ng đ
l

c đ nh

ng thông qua các ch th này;

Ph

ng pháp k th a: Nghiên c u s t ng h p nh ng thành công c ng nh th t b i

trong vi c qu n lý và tri n khai các d án ODA trong và ngoài n
các gi i pháp nâng cao hi u qu cho D án Th y l i Ph

c đ t đó có th đ xu t

c Hòa nói riêng và các d án th y
3


l i s d ng v n ODA nói chung. Ph
sông – kênh

ng pháp k th a: k th a s đ th y l c m ng l

i

BSCL và toàn l u v c sông Mekong c a c quan nghiên c u và t ngu n

c a các Th y h

ng d n.

5. K t qu đ t đ

c

- Phân tích đánh giá đ

c chính xác nh ng h n ch hi n nay trong vi c qu n lý và tri n

khai D án Th y l i Ph

c Hòa nói riêng và các d án th y l i s d ng ngu n v n

ODA nói chung;
- M t gói các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu tri n khai D án Th y l i Ph

c Hòa

nói riêng và các d án th y l i s d ng ngu n v n ODA nói chung.

4


CH

NG 1: T NG QUAN V CÁC D

ÁN ODA T I VI T NAM

1.1. Tình hình thu hút và cam k t ngu n v n ODA
Th c hi n công cu c

i m i do

ng ta đ x

Vi t Nam:

ng và lãnh đ o t n m 1986, trong

nh ng n m đ u c a th p k 90, Vi t Nam đã không nh ng thoát kh i cu c kh ng ho ng
kinh t - xã h i tr m tr ng và kéo dài mà còn t o ra nh ng b
thi n tình hình chính tr đ i ngo i, x lý các kho n n n
n Pa-ri, kinh t trong n

c đ t m c t ng tr

c ti n v

t b c v i vi c c i

c ngoài thông qua Câu l c b ch

ng cao, đ i s ng c a nhân dân đ

c c i thi n

rõ r t. ây là b i c nh d n đ n c h i đ Vi t Nam và c ng đ ng tài tr qu c t n i l i quan
h h p tác phát tri n. H i ngh bàn tròn v vi n tr dành cho Vi t Nam đ
Pa-ri d

i s ch trì c a Ngân hàng Th gi i (WB) vào tháng 11 n m 1993 là đi m kh i

đ u cho quá trình thu hút và s d ng ODA
Sau h n 20 n m

ti n b xã h i v
t ng tr

c t ch c t i

Vi t Nam.

i m i, Vi t Nam đã đ t đ

t b c, đ

c d lu n trong n

c nh ng thành t u phát tri n kinh t và

c và qu c t th a nh n r ng rãi: N n kinh t

ng liên t c v i t c đ bình quân 7,5%/n m, m c đói nghèo gi m t trên 50% vào

đ u nh ng n m 90 xu ng còn trên 10% vào n m 2008, t m t n
GDP theo đ u ng

i ch v i 140 USD/ng

c nghèo có m c thu nh p

i/n m vào n m 1992 nay đã tr thành m t qu c

gia có thu nh p trung bình, v i m c thu nh p GDP bình quân đ u ng

i đ t 1.600 USD vào

n m 2012, h i nh p qu c t sâu r ng và toàn di n đánh d u b ng vi c Vi t Nam tr thành
thành viên th 150 c a T ch c Th
th

ng m i Th gi i (WTO), đ

c b u là y viên không

ng tr c c a H i đ ng B o an Liên H p Qu c, Vi t Nam là thành viên tích c c c a

ASEAN, APEC và nhi u Di n đàn, t ch c qu c t khác,...
Nh ng thành t u mà Vi t Nam đ t đ

c trong th i gian qua có ph n đóng góp quan tr ng

c a vi n tr phát tri n nh m t ph n trong s nghi p phát tri n c a Vi t Nam.
C n c vào nhu c u v n đ u t và đ nh h

ng phát tri n theo ngành, l nh v c và vùng lãnh

th đ ra trong các chi n l

c, k ho ch phát tri n kinh t - xã h i, Chính ph Vi t Nam đã

đ a ra đ nh h

c, chính sách và nh ng l nh v c u tiên s d ng v n ODA cho

ng chi n l

t ng th i k . 5 l nh v c u tiên thu hút và s d ng ODA bao g m:

5


- Phát tri n nông nghi p và nông thôn (bao g m nông nghi p, thu l i, lâm nghi p, thu
s n k t h p xóa đói, gi m nghèo).
- Xây d ng h t ng kinh t theo h

ng hi n đ i.

- Xây d ng k t c u h t ng xã h i (y t , giáo d c và đào t o, dân s và phát tri n và m t s
l nh v c khác).
- B o v môi tru ng và các ngu n tài nguyên thiên nhiên.
- T ng c

ng n ng l c th ch và phát tri n ngu n nhân l c, chuy n giao công ngh , nâng

cao n ng l c nghiên c u và tri n khai.
C c u v n ODA theo các đi u
phù h p v i nh ng đ nh h

c qu c t v ODA đã đ

c ký trong th i gian qua là

ng u tiên s d ng v n ODA nêu trên.

Trong các ngành và l nh v c u tiên v n ODA:
Nông nghi p và Phát tri n nông thôn, k t h p xóa đói gi m nghèo có các ch

ng

trình và d án ODA ký k t trong th i k 1993-2009 đ t t ng tr giá kho ng 5,5 t USD,
trong đó có nhi u d án quy mô l n nh D án gi m nghèo các t nh vùng núi phía B c, D
án phát tri n c s h t ng nông thôn d a vào c ng đ ng, D án phát tri n sinh k mi n
Trung, Ch
Ch

ng trình c p n

ng trình th y l i

c nông thôn, giao thông nông thôn và đi n khí hóa nông thôn,

ng b ng sông C u Long và nhi u d án phát tri n nông thôn t ng

h p k t h p xóa đói, gi m nghèo khác,.... đã góp ph n h tr phát tri n nông nghi p và c i
thi n m t b

c quan tr ng đ i s ng ng

i dân các vùng sâu, vùng xa, vùng đ ng bào dân

t c thi u s , nh t là trong vi c ti p c n t i các d ch v công trong các l nh v c y t , giáo
d c.
N ng l

ng và Công nghi p, là l nh v c s d ng ngu n v n ODA l n v i các d án

đã ký trong th i gian qua đ t trên 7,6 t USD nh m c i t o, nâng c p, phát tri n m i nhi u
nhà máy nhi t đi n và th y đi n v i công su t l n, c i t o và phát tri n m ng truy n t i và
phân ph i đi n qu c gia đáp ng nhu c u đi n gia t ng hàng n m cho s n xu t và đ i s ng
các thành ph , th tr n, th xã, khu công nghi p và khu v c nông thôn trên c n

c. ây là

ngu n v n l n và có ý ngh a trong b i c nh ngu n v n đ u t t ngân sách còn h n h p,
khu v c t nhân trong và ngoài n
v i đ u t phát tri n ngu n và l

c trong giai đo n phát tri n ban đ u còn ch a m n mà
i đi n vì yêu c u v n l n và th i gian thu h i v n ch m.
6


Giao thông v n t i và B u chính vi n thông, là ngành ti p nh n v n ODA l n nh t
v i t ng giá tr hi p đ nh ký k t đ t kho ng 9,88 t USD th i k 1993-2009. Nh ngu n
v n này, Vi t Nam đã khôi ph c và b
đ

ng s t, đ

ng không, đ

c đ u phát tri n các h th ng giao thông đ

ng bi n và đ

ng th y n i đ a.

ây là nh ng c s h t ng

kinh t h t s c quan tr ng đ thúc đ y phát tri n các ngành, l nh v c và đ a ph
thu hút ngu n v n đ u t tr c ti p n

ng b ,

ng, k c

c ngoài.

H u h t các thành ph l n, các thành ph tr c thu c t nh, các th xã và m t s th tr n đ u
có các h th ng c p n

c sinh ho t đ

c tài tr b ng ngu n v n ODA. Các thành ph l n

nh Hà N i, thành ph H Chí Minh, H i Phòng, à N ng,... hi n đang tri n khai th c hi n
nhi u d án ODA phát tri n c s h t ng đô th quan tr ng, quy mô l n nh đ
ô, thoát n

c và x lý n

ng s t n i

c th i, ch t th i r n,…Y t , Giáo d c và đào t o, Môi tr

ng,

Khoa h c và k thu t là nh ng l nh v c u tiên thu hút và s d ng ODA trong th i gian qua
v i các ch

ng trình, d án đã ký đ t t ng s v n kho ng 4,3 t USD.

Trong l nh v c giáo d c đào t o, ODA h tr cho vi c th c hi n c i cách giáo d c
t t c các c p h c (giáo d c ti u h c, trung h c c s , trung h c ph thông, giáo d c đ i
h c, cao đ ng và d y ngh ), đào t o giáo viên, t ng c

ng n ng l c công tác k ho ch và

qu n lý giáo d c, cung c p h c b ng đào t o đ i h c và sau đ i h c
b , công ch c đào t o và đào t o l i t i n

n

c ngoài, c cán

c ngoài v các l nh v c kinh t , khoa h c, công

ngh và qu n lý.
Trong l nh v c y t , v n ODA không hoàn l i chi m t tr ng cao, kho ng 58% trong
t ng v n ODA (kho ng 0,9 t USD) đã đ

c s d ng đ t ng c

ng c s v t ch t và k

thu t cho công tác khám và ch a b nh (xây d ng b nh vi n và t ng c

ng trang thi t b y t

cho m t s b nh vi n tuy n t nh và thành ph , các b nh vi n huy n và các tr m y t xã, xây
d ng c s s n xu t kháng sinh, trung tâm truy n máu qu c gia,..., t ng c

ng công tác k

ho ch hóa gia đình, phòng ch ng HIV/AIDS và b nh truy n nhi m nh lao, s t rét; đào t o
cán b y t , h tr xây d ng chính sách và nâng cao n ng l c qu n lý ngành.
Nhi u ch

ng trình và d án ODA h tr Vi t Nam b o v môi tr

b n v ng nh các ch

ng và phát tri n

ng trình tr ng r ng và ph xanh đ t tr ng, đ i núi tr c; các ch

ng

7


trình và d án xây d ng và b o v các khu sinh quy n, r ng qu c gia, khu b o t n thiên
nhiên,...
Ngoài ra, h n 1 t USD v n ODA còn đ

c s d ng đ h tr cho ngân sách thông

qua các kho n vay và vi n tr không hoàn l i g n v i chính sách c a WB, ADB, IMF và
m t s nhà tài tr song ph

ng nh h tr th c hi n các chính sách kinh t trong l nh v c

tài chính, ti n t , ngân hàng, phát tri n khu v c t nhân, c ph n hóa doanh nghi p Nhà
n

c,.. Nhi u t nh, thành ph nh n đ

đa ph n các đ a ph

c s h tr quan tr ng c a ODA Trong hoàn c nh

ng thu không đ chi, v n ODA đã góp ph n h tr phát tri n kinh t ,

xã h i và xóa đói, gi m nghèo, bao g m phát tri n c s h t ng quy mô nh (c p n
đ

ng giao thông, tr

ng h c, tr m y t , l

c,

i đi n phân ph i, đi n tho i nông thôn,...) và

phát tri n nông nghi p, lâm nghi p, th y l i, th y s n c a nhi u đ a ph

ng, nh t là các

t nh nghèo, vùng sâu, vùng xa, vùng đ ng bào dân t c.
Cho đ n nay, Vi t Nam đã thu hút đ

c g n 80 t USD v n ODA. Con s này đã đ a

Vi t Nam tr thành qu c gia ti p nh n ODA l n th 7 trên th gi i.
áng l u ý là, dù n i t i n n kinh t Vi t Nam và tình hình kinh t th gi i nh ng n m g n
đây đang g p không ít khó kh n, nh ng các nhà tài tr v n cam k t vi n tr cho Vi t Nam
nh ng kho n v n ODA t

ng đ i l n. Theo đó, n m 2009, các nhà tài tr đã cam k t dành

cho Vi t Nam 7,3 t USD v n ODA; n m 2010 là 8,063 t USD; n m 2011 là 7,9 t USD;
2011 là 7,386 t USD và 2012 là 6,486 t USD. (Bi u đ )

Hình 1.1. Bi u đ v n ODA cho Vi t Nam t 2009 - 2012

8


1.2. Tình hình gi i ngân và s d ng hi u qu ngu n v n ODA

Vi t Nam:

1.2.1. Tình hình gi i ngân:
Vi t Nam nh n th c r ng cam k t v n ODA m i ch là s

ng h v chính tr c a c ng

đ ng tài tr qu c t , vi c gi i ngân ngu n v n này nh m t o ra các công trình, s n ph m
kinh t - xã h i c th đ đóng góp vào quá trình phát tri n c a đ t n

c m i là quan tr ng.

Trân tr ng t ng đ ng v n c a các nhà tài tr qu c t , Vi t Nam đã cam k t s d ng có hi u
qu ngu n v n ODA.Nh đó, t l v n gi i ngân c ng không ng ng t ng lên trong nh ng
n m qua, đ c bi t là t n m 2006 đ n nay.
Trong th i k 1993-2008 (tính đ n h t tháng 10 n m 2008), t ng v n ODA gi i ngân
đ t 22,065 t USD, chi m 52% t ng v n ODA cam k t và 62,65% t ng v n ODA ký k t.
T ng v n ODA gi i ngân n m 2009 đ t 4,1 t USD (ODA v n vay: 3,7 t USD, vi n tr
không hoàn l i: 0,4 t USD), t ng g p đôi so v i k ho ch d ki n c a Chính ph và t ng
82% so v i n m 2008. C ng theo s li u c a B K ho ch &

u t , tính đ n đ u tháng

12/2011, gi i ngân ODA c a Vi t Nam đ t 3,2 t USD. Con s d ki n c a c n m là 3,65
t USD. Con s này ch chi m ch a đ y m t n a s v n 7,9 t USD cam k t t i H i ngh
CG nh ng t ng 10% so v i m c gi i ngân h n 2,9 t USD c a n m 2010. N m 2006, t ng
s v n ODA gi i ngân đ t 1,785 t USD; n m 2007 là 2,176 t USD; 2008 là 2,253 t
USD; n m 2009 là 4,105 t USD; 2010 là 3,541 t USD; 2011 là 3,65 t USD; n m 2012,
B K ho ch và

u t cho bi t gi i ngân ODA d ki n đ t 3,9 t USD. (Bi u đ )

Hình 1. 2. Bi u đ v n ODA gi i ngân t i Vi t Nam t 2006 - 2012

9


N m 2012, đ kh c ph c tình tr ng gi i ngâm ch m, ngày 19/1, Th t
đã ra Quy t đ nh 106/2012/Q -TTg phê duy t đ án “

nh h

ng Chính ph

ng thu hút, qu n lý và s

d ng ngu n v n ODA và các kho n v n vay u đãi khác c a các nhà tài tr th i k
2011-2015. Theo đó, đ a ra m c tiêu giai đo n 2011-2015 Vi t Nam s gi i ngân kho ng
14-16 t USD.
Chính ph Vi t Nam c ng ch n n m 2012 là “n m gi i ngân” ngu n v n ODA. Ngoài
ra, Chính ph đã nâng c p T công tác ODA thành Ban ch đ o Qu c gia v ODA… nh đó
k t qu gi i ngân n m 2012 đã t ng lên kho ng 10% so v i n m 2011. V i k t qu này,
nhi u chuyên gia qu c t đã đánh giá cao n l c c a Vi t Nam.Tính đ n nay, Vi t Nam đã
gi i ngân đ

c h n 37 t USD v n ODA. Con s này không nh , nh ng so v i con s cam

k t thì l i ch a l n, và ch a làm cho c ng đ ng các nhà tài tr và Chính ph Vi t Nam hài
lòng.
Có th nh n th y trong th i k này tình hình gi i ngân v n ODA có nh ng c i thi n
nh t đ nh v i chi u h

ng tích c c qua các n m. Tuy nhiên, m c gi i ngân này v n ch a

đ t m c tiêu đ ra trong các k ho ch phát tri n kinh t - xã h i 5 n m và t l gi i ngân v n
còn th p h n m c trung bình c a th gi i và khu v c đ i v i m t s nhà tài tr c th .
Vì th , đ y nhanh ti n đ gi i ngân, t đó t ng hi u qu s d ng ngu n v n ODA v n
là m c tiêu c a Vi t Nam, đ ng th i là mong mu n c a các nhà tài tr trong th i gian t i.
ây c ng là cách đ Vi t Nam ti p t c nh n đ
nh ng m c tiêu c a mình. Vì v y, dù đã thoát kh i n
v nm i

giai đo n đ u c a n

c ngu n v n ODA đ th c hi n
c có thu nh p th p, nh ng Vi t Nam

c có thu nh p trung bình, và ph i đ i m t v i nhi u khó

kh n do c s h t ng y u kém, n ng l c c nh tranh qu c gia th p, xóa đói gi m nghèo
ch a b n v ng và nguy c ch u h u qu n ng n c a hi n t

ng bi n đ i khí h u toàn c u…

1.2.2. Hi u qu c a các d a án ODA:
Ngu n v n ODA đã b sung m t ph n quan tr ng cho ngân sách nhà n
phát tri n, chi m kho ng t 22% đ n 25% t ng v n đ u t t ngân sách nhà n
c ph n v n ODA cho vay l i t ngân sách nhà n

cđ đ ut
c (bao g m

c).

10


Nh ng công trình quan tr ng đ
phát tri n m t b

c tài tr b i ODA đa góp ph n c i thi n c b n và

c c s h t ng kinh t , tr

đi n, góp ph n kh i d y ngu n v n trong n
đ y t ng tr

c h t là giao thông v n t i và n ng l
c và thu hút đ u t tr c ti p n

c ngoài, thúc

ng kinh t , c i thi n đ i s ng nhân dân.

Ngoài ra ngu n v n ODA đã đóng góp cho s thành công c a m t s ch
qu c gia, ngành có ý ngh a sâu r ng nh ch
tiêm ch ng m r ng, ch
ch

ng

ng trình dinh d

ng trình dân s và phát tri n, ch

ng tr em, ch

ng trình ch m sóc s c kho ban đ u, ch

ng trình n

ng trình
ng trình

c s ch nông thôn,

ng trình xoá đói gi m nghèo... Nh v y, th

h ng các qu c gia và ch s phát tri n con ng

i c a Liên H p qu c đ u đ

c c i thi n

hàng n m.
ODA đã góp ph n t ng c

ng n ng l c và th ch thông qua các ch

ng trình, d án

h tr công cu c c i cách pháp lu t, c i cách hành chính và xây d ng chính sách qu n lý
kinh t theo l ch trình phù h p v i ch tr

ng, chính sách c a

ch đ ng h i nh p kinh t qu c t , t ng c
ODA, hàng ngàn cán b Vi t Nam đ
k n ng qu n lý hi n đ i đ

ng và Nhà n

ng n ng l c con ng

c và l trình

i... Thông qua các d án

c đào t o và đào t o l i; nhi u công ngh s n xu t,

c chuy n giao.

Quan h gi a phía Vi t Nam và các nhà tài tr đã đ

c thi t l p trên c s quan h

đ i tác, đ cao vai trò làm ch c a bên ti p nh n ODA thông qua các ho t đ ng hài hoà và
tuân th các quy trình và th t c ODA. i u này đ

c th hi n trên nhi u l nh v c nh phát

tri n các quan h đ i tác trong nông nghi p, lâm nghi p, hi u qu vi n tr ... nghiên c u áp
d ng các mô hình vi n tr m i (h tr ngân sách, ti p c n ngành,...), hài hoà quá trình
chu n b d án, th ng nh t h th ng báo cáo, hài hoà hoá quá trình mua s m, t ng c

ng

n ng l c toàn di n v qu n lý ODA.

11


1.3. T ng quan v các d án ODA do B Nông nghi p & PTNT qu n lý:
1.3.1. Tình hình ký k t và phân b ngu n v n ODA:
Các nhà tài tr dành s quan tâm đ c bi t đ i v i ngành Nông nghi p Vi t Nam, n i
t p trung g n 70 % dân s c n c v i t l h nghèo còn cao. 41 trên t ng s 51 nhà tài tr
song ph ng và đa ph ng và m t s l ng l n các T ch c PCPNN cung c p các ch ng
trình và d án h tr tr c ti p cho B Nông nghi p và phát tri n nông thôn ho c cho các
t nh và thành ph trên c n c trong các l nh v c nông nghi p, lâm nghi p, th y l i và th y
s n và phát tri n nông thôn. Trong B ng 1.1 g m nh ng nhà tài tr ch ch t h tr cho
các l nh v c nông nghi p thu c th m quy n qu n lý nhà n c c a B Nông nghi p và Phát
tri n nông thôn giai đo n 2011-2015.
B ng 1.1: T tr ng v n ODA và vay u đãi c a các nhà tài tr ch ch t trong các l nh v c nông nghi p
thu c th m quy n qu n lý nhà n c c a B NN & PTNT giai đo n 2011- 2015

nv %
Nhà tài tr ch ch t

T ng v n

ODA/

V n đ i ng

vay u đãi
1. Ngân hàng Th gi i (WB)

32,54

32,16

35,94

2. Ngân hàng Phát tri n Châu Á
(ADB)

32,60

32,28

35,94

3. Nh t B n ( JICA)

20,70

20,45

22,90

4. an M ch(Danida)

3,50

3,96

0,07

5. CHLB

2,89

2,78

3,76

6. Na Uy

2,40

2,67

0,37

7. M (USAID)

1,48

1,63

0,33

8. FAO/UNDP

0,64

0,61

0,93

9. Các nhà tài tr khác

3,26

3,45

1,83

100

100

100

c (GIZ)

T ng s :

(Ngu n V HTQT - B NN & PTNT)

Trong s các nhà tài tr giúp ngành nông nghi p Vi t Nam trong giai đo n
2011-2015 có 8 nhà tài tr ch ch t v i t ng s v n ODA và vay u đãi chi m h n 96%
t ng v n ODA và vay u đãi c a t t c các nhà tài tr cho các l nh v c nông nghi p thu c
th m quy n qu n lý nhà n c c a B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn trong giai

12


đo n 2011-2015, trong đó ba nhà tài tr có t tr ng v n cao g m Ngân hàng Th gi i,
Ngân hàng Phát tri n Châu Á, C quan H p tác Qu c T Nh t B n (JICA).
Trong g n 20 n m qua (1993-2012), Chính ph Vi t Nam và các nhà tài tr đã u
tiên s d ng ngu n v n ODA đ h tr ngành nông nghi p v i s v n đ c ký k t đ t 8,85
t USD, trong đó các ch ng trình và d án do B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn
tr c ti p qu n lý có t ng v n ODA h n 5,48 t USD. Riêng trong 5 n m 2011-2015, B
Nông nghi p và Phát tri n nông thôn tr c ti p qu n lý và th c hi n kho ng 100 ch ng
trình, d án ODA v i t ng s v n đ t 2,7 t USD, b ng kho ng 50% t ng v n ODA do B
qu n lý trong c giai đo n 1993-2012, trong đó vi n tr không hoàn l i chi m 17,06 %, còn
l i 82,94% là v n vay ODA và vay u đãi.
Vi n tr không hoàn l i trong ngành nông nghi p duy trì trong nhi u n m v i t l
cao, ch sau ngành Y t và Giáo d c và ào t o. ây là m t thu n l i, đ ng th i c ng là
m t thách th c vì ngu n v n này đang gi m m nh trong b i c nh Vi t Nam đã tr thành
n c thu nh p trung bình. Do v y c n có nh ng chính sách và gi i pháp k p th i đi u ch nh
phân b ngu n v n đ u t phát tri n đ i v i các l nh v c lâu nay s d ng nhi u v n ODA
không hoàn l i. Ngu n v n ODA và c c u huy đ ng trong giai đo n 1993-2012 th hi n
trong B ng 1.2:
B ng 1.2: Ng n v n ODA và c c u ngu n v n này theo các l nh v c qua các th i k

Tri u USD
Giai đo n

1993-1995
1996-2000
2001-2005
2006-2008
2009-2013

T ng s

Lâm nghi p
ODA
141
276
231
122
42
815

%
22
31
15
12
3
15

Nông nghi p
ODA
98
239
245
341
216
1.140

%
15

27
16
34
15
21

Th y l i
ODA
326
134
821
343
852
2.478

%
50
15
54
34
59
45

Th y s n
ODA
86
65
60
1,2
2,3

216

%
13
7
4
4

Phát tri n nông
thôn
ODA
%
0,3
162
19
155
10
190
19
328
23
837
15

Tông s

653
879
1515
999

1441
5.487

(Ngu n V HTQT - B NN & PTNT)

Trong th i gian qua, các l nh v c c th trong ngành nông nghi p nh nông nghi p,
th y l i, lâm nghi p, th y s n và phát tri n nông thôn đ u nh n đ c s quan tâm và h tr
c a các nhà tài tr . V n ODA và v n đ i ng theo theo các l nh v c c a ngành nông nghi p
thu c th m quy n qu n lý nhà n c c a B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn giai đo n
2011-2015 th hi n trong B ng 1.3 (M c 1.3.3.).

13