Tiểu luận Những nét văn hóa nổi bật của người Hy Lạp và Roma cổ đại

TRƯỜNG THPT THÀNH NHÂN
NHÓM 2-LỚP 10A1

----------

BÀI TIỂU LUẬN
ĐỀ TÀI: “NHỮNG NÉT VĂN HÓA
NỔI BẬT CỦA NGƯỜI HY LẠP
VÀ ROMA CỔ ĐẠI.”


Lời Nói Đầu
Hôm nay,được thầy giao đề tài “Những nét văn hóa nổi bật của
người Hy Lạp và Roma cổ đại” chúng em vừa vui mừng vừa lo
lắng. Vui là gì được tìm hiểu những cái hay,cái đẹp của người La
Mã cổ đại,được tìm tòi,chiêm ngưỡng những nền văn hóa,kiến
trúc,nghệ thuật của họ rồi chợt nhận ra rằng kiến thức của chúng
em thật ít ỏi và nhỏ bé. Kiến thức không gói gọn trong những bài
học trong sánh giáo khoa mà nó ở mọi nơi để chúng em khám phá.
Lo sợ vì mọi thứ thật quá mới mẻ với chúng em,lần đầu được làm
quen và học tập theo phương pháp như thế này chúng em rất thích
thú. Nhưng dù có chuẩn bị kĩ lưỡng,cẩn thận đến nhường nào thì
đây cũng là bài tiểu luận đầu tiên chúng em được thầy giao cho và
sai sót là điều không thể tránh khỏi,chúng em mong rằng sau khi
đọc xong bài tiểu luận này các lỗi dù lớn hay nhỏ thầy sẽ thông
cảm và sửa sai cho chúng em để chúng em rút kinh nghiệm và có
những bài tiểu luận tốt hơn về sau,cảm ơn thầy đã đọc.........


GIỚI THIỆU
Hy Lạp cổ đại là thời kì lịch sử Hy Lạp bao trùm toàn bộ khu vực Địa Trung

Hải và biển Đen và kéo dài gần một nghìn năm, đến khi Kitô giáo xuất hiện.
Các nhà sử học coi nó là nền tảng văn hóa cho văn minh phương Tây. Văn
hóa Hy Lạp có ảnh hưởng rất lớn trong Đế chế La Mã, và ảnh hưởng này
cũng được truyền đi khắp các vùng trong châu Âu.
Văn minh của người Hy Lạp cổ đã có ảnh hưởng mạnh mẽ đến ngôn ngữ,
chính trị, hệ thống giáo dục, triết học, khoa học, nghệ thuật, và kiến trúc của
thế giới cận đại, thúc đẩy phong trào Phục Hưng tại Tây Âu cũng như làm
sống lại các phong trào tân Cổ điển tại châu Âu và châu Mỹ thế kỷ 18 và 19.
"Hy Lạp cổ đại" là thuật ngữ để chỉ khu vực nói tiếng Hy Lạp vào thời cổ
đại. Nó không chỉ đơn thuần chỉ bán đảo Hy Lạp ngày nay về mặt địa lý, mà
còn chỉ các khu vực văn hóa Hy Lạp vào thời cổ đại của người Hy
Lạp: Kypros và quần đảo Aigeus, dải bờ biển Aigeus của Anatolia (được
biết đến vào thời đó là Ionia), Sicilia và miền nam Ý (biết đến như Magna
Graecia), và một số vùng khác nơi người Hy Lạp cổ định cư như ven
biển Illyria, Ai Cập, Cyrenaica, miền nam xứ Gaule, đông và đông bắc bán
đảo Iberia, và Taurica..

Còn La Mã cổ đại hay Rome cổ đại là một nền văn minh phồn thịnh, bắt đầu
trên Bán đảo Ý từ thế kỉ 8 trước Công nguyên. Trải dài qua Địa Trung Hải,
và với trung tâm là Roma, La Mã cổ đại là một trong những nền văn minh
lớn nhất thế giới trong thời kỳ cổ đại.Trong suốt 12 thế kỉ tồn tại của nền
văn minh, qua các cuộc chinh chiến và đồng hóa, La Mã cổ đại đã thống trị


các khu vực Nam Âu, Tây Âu, Tiểu Á, Bắc Phi và một phần của Đông Âu.
Đây là nền văn minh quyền lực nhất trên lãnh thổ Địa Trung Hải.

LỊCH/THIÊN VĂN
Về lịch, thuật ngữ "Lịch La Mã" dùng để chỉ tất cả các loại lịch do người La
Mã sáng tạo và sử dụng cho tới trước thời kỳ Julius Caesar (năm 45 trước

Công Nguyên), Lịch La Mã được Romulus (người sáng lập thành Roma,
khoảng 753 TCN) tạo ra dựa trên hệ thống âm lịch do người Hy Lạp sử
dụng,lịch này bao gồm 10 tháng, bắt đầu từ ngày chứa điểm xuân phân
(vernal equinox - khoảng ngày 21 tháng 3 dương lịch hiện nay), tức thời
điểm mà độ dài ngày và đêm bằng nhau bắt đầu mùa xuân (phân biệt với
điểm thu phân, autumnal equinox, cũng có ngày và đêm dài bằng nhau
nhưng bắt đầu cho mùa thu). Tổng cộng 10 tháng này bao gồm 304 (hay
305) ngày, số ngày còn lại được bổ sung vào các tháng cuối của năm. Tháng
đầu tiên tên Martius, tôn vinh vị thần Chiến tranh Mars của người La Mã.
Tháng này có 31 ngày.Aprilis, tôn vinh nữ thần Hy Lạp Aphrodite (tức thần
Vệ nữ, hay Venus trong thần thoại La Mã), tượng trưng cho sự sinh sôi, tình
yêu, niềm hoan lạc và sắc đẹp. Tháng này có 30 ngày.
Maius, có 2 giả thiết: 1. tôn vinh các vị nguyên lão La Mã (maiores); hoặc 2.
tôn vinh nữ thần Maia trong thần thoại Hy Lạp, nữ thần lớn nhất, đẹp nhất,
cũng là nữ thần Đất đai, lấy thần Zeus và sinh ra Hermes, rồi nuôi Arcas,
con trai riêng của Zeus, để che mắt bà vợ Hera hay ghen tuông của ông ta.


Vào thời kỳ Cộng hoà La Mã (khoảng 450 TCN), hai tháng Februarius và
Ianuarius được đảo ngược, có lẽ để "làm vui lòng" vị thần Janus, còn tháng
chênh lệch mens intercalaris được chuyển xuống cuối năm và đổi tên thành
Mercedonius, rút xuống còn 27 ngày nhưng đồng thời cũng rút ngắn khoảng
cách xuống 2 năm thay vì 4 năm như trước. Chữ mercedonius có nguồn gốc
từ merces, tức là "tiền công" mà công nhân được lãnh vào thời điểm này
trong
năm.
Do đó, theo lịch Cộng hoà La Mã, cứ 2 năm lại có 1 tháng Mercedonius 27
ngày, và tháng Februarius liền trước đó rút ngắn xuống còn 23 hoặc 24 ngày
(xen kẽ). Và số ngày trong năm tiến gần tới số ngày của năm thiên văn hơn:
2 năm có tháng Mercedonius gồm 377 và 378 ngày, 2 năm còn lại có 355

ngày. Tính bình quân trong 4 năm, mỗi năm theo lịch Cộng hoà La Mã có
366,25 ngày. Trong thời kỳ này, một tuần lễ được tính có 8 ngày.Người Hy
Lạp có hiểu biết chính xác hơn về trái đất và hệ mặt trời , người Rô Ma tính
một năm là 365 ngày ¼ ,định ra một tháng lần lượt có 30 và 31 ngày, riêng
tháng hai có 28 ngày rất gần với hiểu biết ngày nay. Lịch La Mã bị trật khớp
khi các viên chức nhà nước bắt đầu bổ sung thêm những tháng mới nữa. Tại
sao ư? Thỉnh thoảng họ làm thế để tại chức được lâu hơn hoặc hoãn bầu cử.
Cuối cùng, vào năm 45 tCN, hoàng đế Julius Caesar đã phê chuẩn lấy dương
lịch Ai Cập dùng cho Đế chế La Mã. Ông gọi nó là lịch Julian để tự tôn vinh
mình. Nó có một năm 365 ngày và mỗi bốn năm – năm nhuận – bổ sung
thêm một ngày. Lịch Julian rất chính xác. Nó chỉ dài hơn năm mặt trời 11
phút 14 giây.


Về thiên văn, Kế thừa những thành tựu của thiên văn học Lưỡng Hà,
người Hy Lạp cổ đại đã có bước phát triển quan trọng trong lý thuyết và
phương pháp tính toán để đưa thiên văn học tiến một bước dài. Những gì mà
họ tạo ra sau này đã được người Ả Rập và châu Âu tiếp tục sử dụng.
Vào buổi sơ khai, người Ai Cập cổ đại quan niệm vũ trụ được mặt đất chia
thành hai phần, phần trên là bầu trời sáng láng còn phía dưới là địa ngục tối
tăm. Ban ngày Thần Mặt trời cưỡi cỗ xe rực lửa chạy khắp bầu trời và ban
đêm bơi trên một cái chén vàng theo đại dương bao quanh mặt đất.
Vào thế kỷ 6 TCN, Thales (khoảng 624 TCN – khoảng 546 TCN) đã dự báo
chính xác nhật thực xảy ra vào ngày 28 tháng 5 năm 585 TCN khi quan sát
nhật thực lớn vào 18 tháng 5 năm 603 TCN, một tiến bộ quan trọng lúc
đó.Ông chứng tỏ rằng các ngôi sao phát sáng nhờ ánh sáng của mình, trong
khi Mặt Trăng được chiếu sáng nhờ ánh sáng Mặt Trời. Theo Thales, mặt
đất là một chiếc ván phẳng bơi trên mặt nước.
Học trò của ông - Anaximander (khoảng 611 TCN – khoảng 546 TCN) đã
đưa ra một mô hình vũ trụ theo thuyết địa tâm đầu tiên trong lịch sử thiên

văn học. Theo đó Trái Đất là trung tâm và bao quanh bởi ba vòng cầu lửa,
vòng gần Trái Đất nhất có nhiều lỗ thủng nhỏ chính là những ngôi sao, vòng
xa hơn có một lỗ thủng lớn - Mặt Trăng và vòng xa nhất có một lỗ thủng lớn
nhất - Mặt Trời. Đó là một bước phát triển quan trọng bởi trước ông, những
nghiên cứu thiên văn học chỉ dựa trên quan sát chứ không phải suy luận.
Không những thế ông còn tìm cách giải thích nguồn gốc của vũ trụ: cái
không giới hạn (Apeiron) là khởi đầu của tồn tại; vũ trụ sinh ra, trưởng thành
rồi chết đi và lại sinh ra theo vòng tuần hoàn. Sau khi La Mã xâm chiếm Hy
Lạp, các nhà thiên văn học người Hy Lạp vẫn tiếp tục hành trình khám phá
của mình. Ngoài việc dùng phương pháp đo góc để tính toán khoảng cách
tương đối từ Trái Đất đến Mặt Trăng và Mặt Trời, Aristarchus (310 TCN khoảng 230 TCN) còn là người đầu tiên trình bày một cách rõ ràng và có hệ
thống về thuyết nhật tâm. Theo đó, Mặt Trăng quay quanh Trái Đất, Trái Đất
quay quanh trục của nó và các hành tinh quay quanh Mặt Trời.


-Các con thú trên hoàng đạo theo thiên văn học Hy Lạp cổ đại, viện bảo tàng
Louv

CHỮ VIẾT:
Bảng chữ cái Hy Lạp là hệ thống 24 ký tự được dùng để viết tiếng Hy Lạp
từ cuối thế kỷ thứ 9 trước Công nguyên hoặc đầu thế kỷthứ 8 trước Công
nguyên. Theo nghĩa hẹp đây là bảng chữ cái đầu tiên và lâu đời ghi mỗi
nguyên âm và phụ âm bằng một biểu tượng riêng.Nó cũng được sử dụng
như vậy cho đến ngày nay. Những chữ cái này cũng được dùng trong bảng
số Hy Lạp từ thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên.Bảng chữ cái Hy Lạp được kế
thừa từ Bảng chữ cái Phoenician, và nó không hề liên quan đến hệ thống chữ
viết trước của Hy Lạp là Linear B hay Cypriot. Nó cũng là nền tảng cho
nhiều bảng chữ cái khác ở châu Âu và Trung Đông, bao gồm cả bảng chữ
cái Latinh. Ngoài việc được sử dụng để viết tiếng Hy Lạp hiện đại, ngày nay
các chữ cái này cũng được dùng như những biểu tượng Toán và khoa học,

Vật lý hạt trong Vật lý, hay tên các ngôi sao, tên của các cơn bão nhiệt đới
siêu cấp và trong những mục đích khác.
Còn về Roma cổ đại do ngôn ngữ chính thức của họ là tiếng Latin,
thuộc nhóm gốc Ý của hệ Ấn-Âu. Với bảng mẫu tự chữ cái trên cơ sở
của bảng chữ cái Hy Lạp. Tuy vậy, bảng chữ cái Latin lại có đời sống rộng
rãi và trường tồn cùng với các bước phát triển văn học. Ngôn ngữ Latin


được xem như là thứ ngôn ngữ của sự tao nhã, lãng mạn và được phát triển
lên một tầm cao mới vào thế kỷ 1 TCN. Thực tế, ngôn ngữ của Đế quốc La
Mã là thứ tiếng Latin dân dã (vulgar Latin), khác nhiều với ngôn ngữ Latin
kinh điển ở ngữ pháp và từ vựng và cách phát âm.

-Bản khắc có từ thế kỷ 6 TCN được xem như nguồn gốc chữ viết của La Mã.

VĂN HỌC:
Văn học cổ điển được viết dưới thời Hy Lạp cổ xưa từ thế kỷ thứ 4 và phát
triển lên trong thời Đế chế Byzantine. Vào thời kỳ đầu, Hy Lạp có 2 tác
phẩm đồ sộ của Homer, Iliad và Odyssey. Một nhà thơ vĩ đại của thời kỳ này
là Hesiodos (Ησίοδος). Ông có hai tác phẩm trường tồn là Works and Days
và Theogonia.
Chiếm vị trí quan trọng trong văn học Hy Lạp cổ đại phải kể đến “thần thoại
Hy Lạp”. Thần thoại Hy Lạp khá phong phú và thể hiện trong đó cách giải
thích của người Hy Lạp về tự nhiên, nguồn gốc loài người đồng thời nêu lên
những kinh nghiệm của cuộc sống lao động và ước vọng của mình. Các nhân
vật trong thần thoại từ vũ trụ, thần thánh tới các bậc anh hùng dũng sĩ. Từ
khối hỗn mang (gọi là Chaos), xuất hiện nữ thần đất Gaia rồi thần ái
tình Eros nhờ đó Chaos và Gaia lấy nhau sinh ra đêm tối, ánh sáng, sao trời,
biển cả, núi non, sông ngòi, sấm chớp... Bàn tay khéo léo của Prometheus đã
nặn ra loài người từ đất sét và lấy trộm lửa mang đến cho loài người. Dưới

sự điều khiển của thần Zeus, vị thần tối cao của các thần ngự trị trên đỉnh
Olympus quanh năm tuyết phủ đã can thiệp vào mọi lĩnh vực đời sống con
người. Thần thánh vừa thể hiện sức mạnh của trần gian vừa thể hiện sự lao
động sáng tạo của con người như: thần trồng nho Dionysus, nữ thần nông


nghiệp Demeter, thần thợ rèn Hephaistos, nữ thần anh hùng Calios, nữ thần
múa Ternexiso...
Nhiều bài thơ trữ tình cũng được sáng tác ở thời kỳ này là của Sappho
và Pindarus. Những người Hy Lạp còn nổi tiếng với các tác phẩm kịch sân
khấu và các trường ca bất hủ. Có khoảng 100 vở bi kịch được trình diễn
trong suốt thời gian dài, về sau chỉ còn ba kịch gia được xem là tồn tại lâu
hơn cả: Aeschylus, Sophocles và Euripides. Trên cơ sở truyện dân gian, ra
đời truyền thuyết về thành Troia.
Giống như các vở bi kịch, thể loại kịch nói cũng được thể hiện trong các dịp
trang trọng tại nhà hát Dionysus tại Athena, nhưng ở đây vở diễn bao hàm
đầy đủ các yếu tố như tục tĩu, chửi bới và lăng nhục. Một tác phẩm kịch
trường tồn của Aristophanes là một kho tàng của thể loại hài
hước. Menanderus là nhà văn đã đề xuất thể loại kịch Hy Lạp theo trào lưu
mới.
Tác phẩm văn xuôi vĩ đại của thế kỷ thứ 4 là viết về triết học. Thời kỳ này
xuất hiện rất nhiều triết gia Hy Lạp, nhưng có ba triết gia nổi
tiếng: Socrates, Platon và Aristotle. Trong suốt chiều dài lịch sử của nhân
loại, Platon là người hầu như không có đối thủ.

NGHỆ THUẬT KIẾN TRÚC:
Kiến trúc Hy Lạp cổ đại ra đời và hình thành trên một vùng đất đai rộng lớn,
bao gồm miền Nam bán đảo Balkans, các đảo nhỏ ở vùng biển Aegaeum,
khu vực Tiểu Á, vùng ven biển Hắc Hải, Ý, Sicilia, Pháp, Tây Ban
Nha và Ai Cập.

Các quần thể kiến trúc bao gồm kiến trúc thánh địa và kiến trúc dân dụng Hy
Lạp cổ đại.
Ở những công trình kiến trúc có tính chất "công cộng" như vậy, người ta
thường tổ chức các lễ hội, tiến hành thi đấu thể thao, bình luận văn chương,
diễn thuyết, ngâm thơ và biểu diễn kịch, ngoài ra còn có thể trao đổi, mua
bán. Do đó, về sau người ta đã xây thêm xung quanh các quần thể này những
sân bãi thi đấu, quán trọ, hội trường, các hành lang cột và các loại đền đài.
Hai quần thể kiến trúc công cộng phổ biến trong đô thị cổ đại lúc bấy giờ
là Agora (quảng trường công cộng, mang tính dân dụng) và Acropol (là


những quần thể kiến trúc với nhiều đền đài, được xây dựng trên những khu
đồi cao).

Diện tích các Agora chiếm khoảng 5% diện tích đất thành phố.
Những Agora "đời đầu" có hình dạng bất quy tắc nhưng từ cuối thế kỷ 4
TCN trở đi, nó có dạng hình học nhất định và được bao vây bởi các hàng cột
thức hai tầng. Ở giữa Agora có đặt bàn thờ và tượng thần. Các Agora quan
trọng có thể kể ra là Agora ở Miletus, Megalopolis, ở Asoss và Knid.


Agora ở Miletus.
Các Acropol được xây dựng thêm các nhà hát ngoài trời có thềm dốc bậc ở
các khu vực chân núi. Các Acropol nổi tiếng nhất là Acropol ở Athena ( hay
còn gọi là Acropolis), ở Bergama và ở Paestum.

Quần thể Acropol.


Các loại đền đài Hy Lạp cổ đại

Đền thờ Hy Lạp cổ đại có đặc điểm là nhiều cột chạy vòng phía bên ngoài,
hay nói vui là "bị ám ảnh bởi các loại cột". Các loại hình đền đài này có
những dạng nhất định, tùy vào mức độ "dày đặc" của cột.


Những gì còn sót lại của đền thờ Themis.
Loại đền cổ nhất có dạng hình chữ nhật, lối vào chính ở cạnh ngắn và có hai
cột ở chính cạnh ngắn này, gọi là dạng cột đôi ở hiên (distyle); ví dụ như
ngôi đền thờ thần Themis ở Rhamnus.
Loại đền cổ thứ hai có dạng tương tự như trên, một dạng biến thể
của distyle có thêm hai cột ở cạnh ngắn phía sau nữa, gọi là dạng cột đôi ở
hiên cả 2 phía. Ví dụ điển hình là đền thờ thần Artemis ở Ephesus.


Đền thờ Artemis.
Loại đền thứ 3 giống loại đền thứ nhất, nhưng thay vì hai cột mà là bốn cột ở
phía trước, gọi là dạng hàng cột mặt trước (Prostyle). Ví dụ như ngôi đền ở
Selinus.


Đền Silinus.


Loại đền tiếp theo giống loại đền thứ hai, nhưng có bốn cột ở cạnh ngắn phía
trước và bốn cột ở cạnh ngắn phía sau, gọi là loại hàng cột cả hai đầu
(Amphi-Prostyle) (tiền tố "amphi" có nghĩa là "cả hai phía").

Loại đền hình tròn, vành ngoài có hàng cột vòng quanh gọi là Tholos. Ví
dụ đền Tholos ở Epidaurus.

Tái hiện lại đền Tholos.
Loại đền hình chữ nhật có tường chịu lực là chính, nhưng mặt ngoài tường
ghép thêm các cột, gọi là loại đền Pseudo-Peripteral. Ví dụ như đền thờ
thần Zeus ở Olympia.


Đền thần Zeus.


Loại đền hình chữ nhật có một hàng cột chạy ở vành ngoài chu vi công trình,
gọi là loại đền có các hàng cột bao quanh (Peripteral). Ví dụ
đền Hephaestos và đền Parthenon ở Athena.

Đền Parthenon.
Loại đền hình chữ nhật, có hai hàng cột chạy bao xung quanh công trình, có
tên gọi là đền Dipteral.Ví dụ đền Olympeion ở Athena, đền thờ Apollo ở
Miletos.
Mặt bằng đền thờ Hy Lạp cổ đại được tạo thành bởi ba thành phần
chính: pronaos (tiền sảnh), naos(gian thờ) và pathenon (phòng để châu
báu). Ngoài ra, trong một số đền còn có thêmopisthodomos(sảnh ở phía
sau).
Vẻ đẹp của đền đài Hy Lạp cổ đại gắn liền với sự ra đời và phát triển của các
loại thức cột.
Sự hình thành và phát triển của các loại cột
Cột ở các công trinhg kiến trúc Hy Lạp cổ đại là hệ thống của sự tỷ lệ và
cách thức trang trí cột. Đây là cách người Hy Lạp cổ đại tìm kiếm đến cái
đẹp lý tưởng.

Có 3 loại thức cột cơ bản trong kiến trúc Hy Lạp: cột Doric, cột Ionic và cột
Corinth. Những kiểu cột Hy Lạp đã mang đến cho kiến trúc một sức sống,
chịu đựng được thử thách của thời gian, biểu trưng cho vẻ đẹp và sự tinh tế
của kiến trúc cổ điển. Thiết kế cột trong các công trình Hy Lạp cổ đại được
xem như một biểu tượng của kiến trúc cổ điển.
Cột Doric:
Cột Doric là loại cột cổ nhất và đơn giản nhất trong hệ thống các kiểu cột cổ
điển. Doric hình thành từ một trụ thẳng đứng phình to ở đáy. Kiểu cột này
không có phần đế cột và cũng không có phần đầu cột.

Vẻ đẹp thức cột này thường được so sánh với vẻ đẹp khỏe mạnh của người
đàn ông cường tráng. Kiểu cột này được sử dụng ở tầng dưới cùng của đấu
trường Colosseum của người La Mã vì có khả năng chịu lực cao nhất.
Cột Ionic


Trái với kiểu cột Doric, cột Ionic mang dáng dấp nữ tính, mảnh dẻ và giàu
tính trang trí hơn cột Doric. Cột Ionic có 24 gờ sống đứng trong khi
cột Doric chỉ có 20 gờ, tỷ lệ đường kính cột trên chiều cao cột là 1:9.

Ngoài ra, cột này có thêm đế cột ở phía dưới và đầu cột có hình đệm nhỏ,
phía trên có hình xoắn ốc loe ra rồi cuộn vào trong. Các dầm ngang của cột
Ionic được phân vị theo chiều ngang thành ba dải. Các ngôi đền có cột này
là đền Artemis ở Ephesus, đền thờ Apollo ở Bassae, đền Erecteyon ở
Athena.
Cột Corinth
Cột Corinth ra đời sau hai cột trên, vào khoảng thế kỷ thứ 5 trước Công
nguyên, cũng là loại cột giàu tính trang trí, đầu cột có nhiều chi tiết hoa lệ,
giống như một lẵng hoa với nhiều đường uốn lượn. Cột này do kiến trúc
sư Callimachus sáng tạo ra. Cột này có ưu điểm hơn hai cột trên là đối xứng

nhiều chiều và có thể cảm nhận được trong không gian. Có thể thấy công


trình sử dụng loại cột này tại đền Olympeion ở Athena và đền Apollo ở
Bassae.

Kiến trúc La Mã được tôn vinh là bậc thầy của thế giới. Nền kiến trúc này
không chỉ truyền bá nghệ thuật Hy Lạp, mà còn mang đến những bài học
phong phú đôi khi trái ngược với nghệ thuật Hy Lạp. Một trong những giá
trị của kiến trúc đền Hy Lạp là sự đơn giản nhưng vững chắc, xây bằng đá
cẩm thạch, có thể tránh được phần nào mối lo hoả hoạn. Cấu trúc lắp ghép
các bộ phận của công trình không quá cầu kỳ tính toán, nhưng đảm bảo sự
an toàn và có khả năng thu hút mắt nhìn. Các đền Hy Lạp là vị trí thiêng
liêng, không phải là nơi hội tụ quần chúng. Những nghi lễ chỉ diễn ra ở bên
ngoài. Người ta nhận thấy rằng kiến trúc La Mã cũng quay lại những cách
thức xây dựng phù hợp với nhu cầu của các thành phố lớn. Sự đổi mới được
ghi nhận trong kiến trúc La Mã là việc sử dụng những nguyên vật liệu khác
nhau có thành phần kết dính gần như không thể phá huỷ, tăng sự vững chắc
cho công trình. Các kiến trúc kiểu hình vòm cung hay vòm bát úp phát huy


hết tác dụng. Loại nguyên vật liệu trên cho phép thực hiện hiệu quả những
công trình kiến trúc đồ sộ. Tuy nhiên, vữa lại có màu ghi xám mang cảm
giác u ám.

- đấu trường La Mã Rome, một thành phố luôn say mê với những nét tráng lệ, làm sao có thể
chấp nhận được sự kém hoa mỹ này. Vì thế, người ta bao phủ ra ngoài bức
tường đó các mảng đá hoa hoặc các bức tranh tường. Cũng tại La Mã, việc
sử dụng các nguyên vật liệu cứng và bền, đều có khả năng chịu được lửa
cũng như sự thất thường của thời tiết, khiến cho các công trình xây dựng có

khả năng tồn tại với thời gian. Kiến trúc La Mã cho thấy sự phát triển kiểu
kiến trúc vòm cuốn có nửa hình tròn ở phía trên các ô cửa, điểm này gần như
xa lạ với kiến trúc Hy Lạp. Ngoài ra, người ta còn giảm bớt tính nặng nề của
lanh tô các cánh cửa. Đền Ai Cập, kiên quyết làm hẹp các cánh cửa bằng
cách sử dụng các khối đá trụ khổng lồ, nặng nhiều tấn. ở cửa thành Mycène
(Hy Lạp) có những con sư tử đứng trên các tảng đá khổng lồ. Ngược lại,
hình dáng kiến trúc vòm cuốn mang tới sự tự do thoáng đãng, tách các cột
trụ, tạo không gian và nhịp điệu, phù hợp với các cạnh và vòm tam gíac ở
phía trong của công trình kiến trúc, đồng thời an toàn hơn nếu có hoả hoạn.
Cũng phong cách đó, người ta cho xây dựng những giáo đường rộng mênh
mông. Hiện nay còn lại dấu tích hùng vĩ của giáo đường Colisée ở Rome
(thủ đô ý) được Vespasien khởi công xây dựng năm 72 sau Công nguyên, và
Domitien hoàn thành nốt. Giáo đường Colisée (trước gọi là Nhà hát Flavien)
có đường kính khoảng 188 mét, nơi đây có thể chứa được hơn năm trăm


nghìn khán giả. Nhà tắm khổng lồ Dioclétien và một số nhà thờ, bảo tàng,
học viện cũng có những nét kiến trúc tương tự.
Những sáng tạo của nghệ thuật La Mã đã có uy tín đến tận bây giờ, nhất là
hai kiểu kiến trúc sau. Thứ nhất là kiến trúc kiểu basilia (basilique): ban đầu
là một gian phòng được chia ra bởi hai hàng cột nhưng không giống các đền,
miếu, kiểu cách xây đơn giản trên mặt phẳng chữ nhật. Đây là địa điểm lý
tưởng cho các cuộc họp về chính trị, thương mại hay toà án. Các nhà thờ
kiểu basilia đầu tiên xây vào khoảng năm 184 trước Công nguyên, dần dần
vẻ đẹp của chúng đạt được vị thế quan trọng nhờ vào kiến trúc các vòm cong
(opus caementicum). Khi đạo Cơ đốc thống trị, nơi đây thường được chuyển
thành nơi thờ cúng. Đó là kiểu kiến trúc lý tưởng cho những nhà thơ Cơ đốc
giáo đầu tiên.

-đền PanthéonThứ hai là kiểu kiến trúc của ngôi đền do Hadrien xây dựng lại hoàn toàn

vào năm 118 và 120 sau Công nguyên, sau hai vụ hoả hoạn. Ngôi đền này
ngày nay được gọi là Panthéon, nó đánh dấu sự cắt đứt hoàn toàn với các
dáng hình kiến trúc và tinh thần của Hy Lạp. Nối tiếp trán tường hình tam
giác như truyền thống là những chiếc cột khổng lồ bằng pofia và các cánh
cửa rộng mở. Kiến trúc sư không phải tính toán vị trí trên một khoang tượng,
mà là suy nghĩ lo toan một không gian tròn rộng lớn phía trong công trình.
Khoảng không gian tròn này được đặt trên vòm bát úp, ngày xưa được trang
trí bởi các cửa sổ nhỏ (oculu) và những hình trang trí hoa hồng bằng đồng.


Việc bảo quản công trình này là mối bận tâm của các thế hệ kiến trúc sư bởi
người ta đánh giá rằng Panthéon là một trong những công trình kiến trúc
tuyệt hảo nhất nhân loại, các kiểu kiến trúc vòm được xây dựng về sau ở
Châu phi hay ở Châu Âu, cho dù được khởi công dưới bàn tay của
Brunelleschi ở Florence hay Michel - Angel ở Vatican, dù mô phỏng ít hay
nhiều theo kiểu cách của Panthéon nhưng cũng không thể nào đạt được sự
thành công rực rỡ như vậy.

HẾT