Kinh nghiệm và thành tựu phát triển giáo dục và đào tạo trên thế giới tập 1 giáo dục và đào tạo ở khu vực văn hóa châu âu và châu á

NGUYfNTIEN D�T

KINH NGHIEM VA THANH TliU
,.
�
PHAT TRIEN GIAO DUC VA DAO TAO
TREN THEGIOI
A

..

.

'

'

'

.·

.

,

.

'

.

'

.
-

··'

.

'

.

T�pi

GIAO DlJC VA DAO TAO 0 cAc KHU Vl}t
-

_,

A

A

·

'

A

. .

"

VAN HOA CHAU AU VA CHAU A

�HArMJAT BAN GIAO Ul.J.C.
�,

-

,..,

.,-___

-�_-_.,

-

·_


.
'

L'
. m..

,. d.:3u/
�

.
no•·.
·.

. ·.

I

Sau bon mum Dim giang d�y m6a '·'Oiao: d�c 'hQC so: sanb". v�
chuyen d�' �'Kinll ngbi�m va thanb t*!U phat tn�n!giao d¥ci va·dao
t�o tr� ·thl giOi'� cho cac I{Jp do: hQC v� quin: ly' giao ;dt.�C a Vi�
Nghien cuu :Phat tritn Giao d1:1c w narn 1991; Dap· hQC Bach khoa
Ha Nc}i· tir nam 1999, va· D,i hQc QU& gia:Ha N()i tiJ,nam 2001�
tac gia vi� cu6n sach nay trtn cq sa nc}i dt,lDg4hifth ciia bai, giang
va -� sung t�m cac th6ng tin c'"- tlt�t nham ph1:1c ·V\1 d6ng dao
dc}c· 'giii Ia nhiing ngt.tm quan. tAm dtri -Vilt d� phat trien giao dl;lC a
.
Vi�t Nam va thl gim.
·

.

.

M1:1c d1ch cua. cu6n sach nay Ia ·cut'lg ca:'p tn�t s6' tri tht1c v� cac

h� th6ng giao d1:1c cua cac nuoc tieu bieu cho c� thu 'vl!c ·V�n. hoa
khac nhau a cac chau·19c cung' nhiing kinh·nghi�m khai quat �a
nhiing thanh tl;Ri phat trien ghio dl:ic' vl'dao �0 cua·cac hu& d6'.
Qilio d\IC va1dao t�o a khu v\1C vanhoa ch!li Ali duqc gidi thi�u

qua �ac' nit&. nhir P.hap, Nga, 'I'Jlic� Anh� chau A dirq ua de' mr& nhu Tiling Qu�. Nh�t 'Ban�· Han Qu6C, An D�t Ohio .
d\IC va d�o t�o a khu VJ!C vanhoa ch!u My duqc gim thi�u qua fiai

HAc My Ia My va canada� .mc)t nliOO N� My Ia Brazil, chau
Phi dlfQ'C gim thi�� qua cac nul1c nhl( �ng boa A �p Th6Qg nhM
Ai Qp, ·Nigieria va Algerie.-� c6 d�- maulsAc cua :nam ch!u �
toan thl giro, sach con �gidi tbi..}r V� giat¥·d�c·'Val dao t�O cua
OxtrAylia ochAu Uc vil New Zeahtnd crklto'*

nuflc

11uii-Binh;Ou�g..
··oe ti�_n theo doi,-�p·scicbrtay 'trilili'b�y'���tr11t cac'rnu&
tron!f ttrng chao' l�t; l)it 'dlu ttr fhA11 'Au�- om im1 d'�ftrti&fig � 'll(K: ki�u ht�n' d*(huemg a.kbAp ri-m ;cho tffl h�lY niY. 1stUtLNd din! cllaB Atthlu My�
3


/ '

6!.

chau 0� va chau Phi, nai tnrB6 qtc moi chuang viet ve giao dl;IC moi nuac nhu sau: Phan dau
trinh bay b6i canh khai quat ve cac m�t l!ch sir, d!a du, dan so, dan
tQc, ngoo ngii', ton giao, van hoa v.v... cua moi nuac, coi d6 la cac
nhan to VI mo thUQC ve tl;l' nhien Va Xa hQi tac dQng den Slf phat
tri�n g iao dl;Jc. Phan tiep theo trinh bay slf. phat tri�n giao dl;lc n6i
chung qua c ac thai ky, dong thai neu len cac net chinh cua chien

lU<;fC giao dl;IC Va nhii'ng kinh nghi�m Chung trong Slf phat tri�n
giao dl;IC CUa moi nuoc, C<1 cau h� thong giao dl;IC c�a nUOC do, d�c
bi¢t chu y den giao dl;IC ph{) thong, giao dl;IC chuyen nghi�p Va
giao dl;IC d<;li hgc ciing nhU h¢ thong van bang Va ChUng chi cua h¢
thong giao dl;}c; cac van de gay can hi¢n nay trong giao dl;IC, tinh
hinh thu th�p thong tin Va nghien CUu V� giao dl;IC trong moi nUOC
va phuang huang giai quyet cac van d� ton t<;1i. Phan cuoi trinh bay
thanh llfU phat tri�n giao dl;JC thong qua cac SO li¢u mai nhat th�
h i¢n bang cac SO ti 1¢ Cling nhU cac chi SO thUQC V� giao dl;IC Va
lien quan den giao dl;IC cua moi nuac. Cuoi moi phan v� timg k.hu
VlfC SC trinh bay vi¢c SO sanh d!nh luqng thanh tlfU phat tri�n gi3,o
dt:tc giii'a cac nuoc, d� c6 th� thay dugc trinh d9 phat tri�n cua
timg nuac
.

.

Ml;IC d ich cua vi¢c bien SO<;lfi t�p sach nay chu yeu nham phl;IC
Vl;J. sinh vien d<;1i hQC, cao hQc v� q uan ly giao dl;Jc, nhung cling
mong mu6n phl;Jc Vl;J dQc gia a m9t ph<;1m vi n?ng han, gom nhii'ng
ai c ong tac trong nganh giao dl;IC ho�c quan tam den van de phat
tri�n giao dl;IC ttr ph<;lm Vi fQng CUa Ca nUOC cho den cac d!a
phuang, nha tnrtUng ca nhan. cac hQC vien cao hQC Va sinh vien d<;li hQC VC qmin ly
giao dl;IC CO th� tim thay trong CUOn sach nay nhii'ng n(>i dung COt
loi cua mon hQC ho�c chuyen de "Kinh nghi¢m va thanh tl!U phat
4

.

tri�n giao dl,IC Va dao tc;to tren the gi6'i" cung cac thong tin tham
khao phong phu, nhu m{lt phiin minh hoc;t cho giao trinh "Giao dl,lc
hQC SO sanh"., Gic nhi\ nghien CUu giao dl,IC CO th� coi day nhll la
ffiQt chuyen khao Ve kinh nghi�m Va thanh tl!\l giao dl,IC va dao
tc;to cua m¢t so nu6'c tren the gi6'i. Phan chu thich ve cac nhan v�t,
d!a danh, ten g9i . . . c6 phan hai chi tiet nham phl,lc Vl,l so dong
d¢c gia.
M�c du tac gia co gAng c�p nh�t thong tin ve giao dl,lc cua cac
nu6'c tren the gim song chAc chAn chua th� dap llng het nhu cau
nh�n thuc cua ngucri dQC. Ngucri viet mong nh�n duqc mQi SlJ gop
y d� sau nay c6 d!p b6 khuyet, sao cho cuon sach nay ngay cang
day du va c6 chat luqng tot han.
Ha N¢i, 19- 1 2-2004
Nguyln Tiin lJf!l

5


�

�---

�·

··· ·-------- ---

.

�HI

Chiiu Au da phattrien m�t n�il giao dt;tc va n�n Viii rnitlft da
d�ng pnong phu, da t\rng va vAn cbn c6 tac dt,�ng xuc tac cbo stJ
phat tfi�n. giao d�c va van hoii tttn -toan th� gim. Khu v.jc vin boa
l1 diAu Au di co dong gop 16ft cho s# phat trien- tri thtlc cua nhArt
lo�i. 'dii tfing ma.rc)ng qua Ccie' cac l�c dia.
. Chau Ati Ia nai bait dtlu cu()c each ·��g ·dtlu tien hi¢n c4i·
tron g giao dt,�c ; d6 ciing la rim� ra dcrl dttu' tien vuiJn tie
·

·

.

·

(Kindergarten a Due), truemg trung hQC truyfn thong (secondary
grammar school a Anh), va lo�i truemg d�i hQC (kieu universite a
Phap, university f1 Anh) _dttQc coi phu m()t ttun� ·ttm. nghien ctlu
khoa hQC Va giftng d�y. cic truemg d�i hQC kieu hi¢0 d�i nay ra dm
. diu tien fJ Tay Au (Bologna va Salerno nim 1 1 58 a Y, Paris va
Montpellier, nam 1 209 a Phap, Oxford v� Cambridgenam1209 f1
Anh, va Salamanca nam 1290. f1 Tily Ban· .Nha va Lisbone nam
1290 o BO·Dao Nha), r.Oilan tniyfA.drut. s8Ilg phfa dOUg va· phfa
bic (Praha nam 1348.0 Ti�p. l{fakow nam :1364.a·& Lao. V*t
nam. 1365 b Ao� . Heiddbetg, oam .1368., 't.eipziB· nam 1409 va
R�tock nam 1419 a Dac, IJppsala"nam 1477· i:J Thuy Dien,
Copenhague nam 1479 a. Dart M�cb; MQs�va. ;Va Petusburg nam
1 8 19 a Nga). C6 the. n6i rAng cac ttungta,m 9\li.b�kieu lri�n d�­
tren the gi� xu,At.hi�·4i�·ti,4nil,1'A� :�mJan..tnayeu ·d�sang

Tl1lllg .Au, �n Bi'i Au,v�-��u,: r�L�·Mo. �ic .� kbac
..

tre� the.�gim.

:

, , .

.

.!

- _,

..

·. . _ .

7

.


'<

M6i n�n van hoa da t;;to ra m<)t m6 hinh giao dl;IC cua rieng
minh. BOn m6 hlnh giao dl;IC duqc chQn ll}'a ra a day de phan tfch :
dola cua cac nu6cPhap, Ng a , Due v� Vucmg qu6c Anh. Do cling
chinh Ia b6n trorrg sau 'm6 hlnh giao dl;IC dien hlnh tren the giai rna

Isaac Kandel, m<)t tac gia kinh dien v� Giao dt;1c so sanh hoi dau .
the ky XX gQi Ia "cac phong thi nghi�m ve giao dl;IC dan dau tren
the giai", vi d6 la nai thti nghi�m dau tien nhiing phat hi�n mm v�
giao dt;1c. Cac h� th6ng giao dl;lc cua Phap, Nga, Due va Anh da c6
cinh htrc:1ng den giao d l;IC cac nllO� tren the gia tlrn.g thai ky va trong m<)t s6 lmh VlJC. Hi�n nay quan h� hqp tac
giao dl;IC cua cac nuac nay vai nu6c ta van dang phat trien. Kinh
nghi�m Va thanh tl}'U phat trien giao dl;IC·Va dao t;;tO CUa hQ rat dang
�e ta nghien CUu, phan tfch Va hQC t�p.

GIAO DlJC VA DAO T�0 0 PHAP
1. Boi canh
. Trong ph;;tm vi nuac Phap vm di�n tich 550. 1 00 km2, ngum ta
c6 the thay mQi lo;;ti khi h�u, tir khi h�u mat me �c D;;ti Tay
Dll<111g cua nhiing ban dao c6 vach da va nhiing bai bien cat mi�n
Bretagne, tm khi h�u D!a Trung Hai mien Languedoc va Provence
tren ba bien mien Nam vai day mii Alp phil tuyet cho tm mien
Tay. 59 tri�u 600 ngan dan nu6c Phap (s6 li�u nam 2001) [llcung
khac bi�t nhau gi6ng nhu phong canh nuac hQ, thay d6i tir nguai
Norman c ao Ian toe vang hoe den nguai La tinh than m�p toe den.
Nu6'c Phap, di�n tich Ian hem hai Ian nu6c Anh, co m<)t nen cong
nghi�p phong phu da d;;tng a CaC thanh ph6 dong dan Cll. Sau Vi�C
8


chinh, mr6'c Phap hi�n nay co,20i vung� 95 tinh
tren dat �ien va. 6 tinb hai ng�i, ngoai-'thu ·do ·Paris la trung tam
kinh te, van ho� •cblnh tq £00 :aS. 32 thanlr ph6loo a d!a phucmg.
· Khoang . m<}t phan ba dan so song trong cac trarig tri;ii nho ; hQ
canh tac d�i dai de san xuat boa qua, ngfi coc, nrqu vang, bcfva

cac n6ng phAm:dung hang ngay, va c6 nganh danh ca rna :r<}ng ·dQC
cai

ti_en ve

himh

suot bO bi6n. .

Phap c6 ngu6n g6c tu,tieng La tinh, . dugc. tr�n: 50 nuac
dung nhutieng ph6 thong va ciingdugc d�ng Ia n gOn n g Q lAm vi�
Tieng

.

cua Lien hgp qu6c.

van

boa nucrc

Phap

�l;li

di�n cho

m<}t

St! pha tr(>n' sang. t�o

.

· . nhihlg cai tinh ttiy cua mien HAc . thu<}c. vung Teuton. v� cua
mien Naill th u<}c ��p·g. La tinh cua. chau A,u,. Va� ho � va giao
.
d�;�c nucrc Phap da san sinh ra cac . nha

ngQ,� &i Ian $�
Daumiec<'>, cezane<2>, MooetP>.va Rodin<4>; cac nnatriethc;lc nhu

hinh ngum
m()t I� hlnb ngh¢ thu�t cao :�p; di
tllng da pha nhiing· bi!u hi¢n �an d�ng: cua xi hc)i ttr ban trong cac. ban d6 h�
in th�ch ban ctte �ora voi trlnh �icy th"*t va ngh¢ thu�t cao.
(2) Paul cezane, 1839--1906,'1:10� si ngum Phip. d! virQt qua l6i ve rut ruqng de
di,tffi·m�·Sl!�lmgc6,�i clia·hinh:dang!1cOI.Snk·hllfmg:t&man.�·ng�·ttw�t
(1) Honore Daumier, 1 8084819, ho� si. va nft8;ngh¢ th�t t�o

Phap, da nang cac tranh bi�m

trong thm·tcy tu

ho�

thanh

ban·chu·ngnia·v� �'*. dUngwa•hlrth

phqrtg clinh. tinh v�t vA chan dung/
(3) Claude Monet,.l84()-:t'926, h�

. . •

.' ··

si nguCri PhaJI�

thUc�·�.chU y6u ve

�i di� dtinh cua-tntang

phai an tuqng, •chU yeu ve phong earth; Ia 1a� gia(4) Auguste Rodin, .184().. 1 9 17, nha· dieu kh!c va· d6 � -itgu(Ji �p Ia �i
• .

di¢n tioi tieng nbat cua ngh¢ thu�t t�o hlnhcm6i vang(Wi·sang·l� ra rtt�t ngh�

thu�t � bil'lh theo tmang phlii an tllQ.nj!, C6• nhfing_ tic ptdm dietna kJleo
the con nguoi. nh6m cac hlnh tuqng chuyen d�ng va chan dung.

leo CC1
9

.


MontaigneC!>, Rousseau(2> va Bergson<3>; cac ngh� sy, nha van, nha
SOC;tn k!ch nhu Moliere(4), Victor Hugo(S) va Balzac<6>. Nguai Phap
bao gia cling CO tieng trong llnh Vf:l'C ky thu�t Va khoa hQC.

(l) Michel de Montaigne, 1533-1592. triet gia. nha van, lu�t gia va nba chinh
tr! nguoi Phap, d<;ti di�n cho m<)t chu nghia hoai nghi tien b<) ch6ng l<;ti chU
nghia kinh vi�n va cac quan ditim khoan dung nhan d<;to.
(2) Jean-Jacques Rousseau, 1712-1778, nha van, triet gia va nha su ph<;tm
nguoi PMp, Ia nguoi sang l�p ra m<)t trong cac thuyet triet h9c ljch sii quan
trQng nh�t ve sg giao hoa. va dii tirng phe phan Sl! bat blnh diing xii h<)L Ong Ia
nguoi d<;ti di�n cho m<)t ly lu�n ve giao d�;�c va nha nuac dan chU tlt san (ly
thuyet boa hqp xa h<)i). Ong cling Ia nguoi d<;ti di�n cho thAn lu�n (deisme), m¢t
khuynh huang triet h9c t6n giao ve sg giao boa cua the ky XVII-XVIII, cho
rtmg Thuqng de sang t<;to ra tg nhien. nhung kh6ng tham gia tac d¢n� vao sg
ki�n xay ra theo quy Ju�t II! nhien.
(3} Henri Bergson, 1859-1941. nha triet ly ve cu<)c s6ng theo thuyet phi ly, cho
rang cu<)c s6ng Ia m<)t sg "khao khat s6ng con" ((>/an vital) phi v�t ch�t chi nh�n
thuc duqc bang trgc giac.
(4) Moliere, ten thgc la Jean-Baptiste Poquelin, 1622-1673, nha so<;tn k!ch
ngum Phap, dua cac hai k!ch -Phap d<;tt tai d�c trung c 6 di tin. Trong cac vo k!ch th�
hi�n tinhcach va 16i s6ng nhtt "Nguoi d<;to due giche nh<;to nhililg sg l�ch l<;tc so vm tu each dung dim va ban ch�t cua con ngum.
(5) Victor Hugo. 1802-1885. nha van nguoi Phap. d<;ti di�n chu yeu va nha ly
lu�n cua truoog phai tien b<) trong chu nghia lang m<;tn Phap. d�c bi�t tl.r nam
1848 6ng benh VlfC Slf II! do dan chu va Xii hQi, lac phclm CU3 6ng ngoai k! ch va
tho tr:fr tlnh c6 titiu thuyet "Nhililg nguoi kh6n kh 6 ", v.v...
(6) Honore de Balzac, 1799-1850, nha van nguoi Phap, d<;ti di�n eM yeu (va
nha ly 1u�n) cua chu nghia hi�n thgc phe phan tu san. Khoang 100 titi u thuyet,
phAn Ian t�p hqp trong b<) "La Comedie humaine" ("Hai kjch loai nguoi", trong
d6 c6 "Cha Goriot" va " Ao anh da m�t" v.v... ) neu len buc tranh toan canh phe
phan xii h<)i Ill san sau each m<;tng cua thoi ky ph�;�c hung va che d<) quan chu
Thang Bay.
·

.•.

10


Lavoisier0 > Pasteur<2> va Becqueret<3> �i di.�n· ch� nhilng ngum·
Pluip co cong dong gop cho khoa hQC. Nuoc Ptuip c6 .ky·su Eiffel<4r
.•

(rna tre eni Philp ngay· nay .van coo hat "LaTour Eif.{el a trois cents
metres" (Thap Eiffel cao ba tram met), kien true su Le Corbusier<5>;
va ng um sang che ra betongch!u ll!C hi�n d�;ti la Monier.
.
Nhilng. thitil ta i nguoi Phap din d�u vJD boa the gioi da
t�o ra n�n mong ca ban cho st.� phat irien giao dye d�c sic cua
nuoc Phap.
.

.

2. sv phat

tri�n giao d�:�c

Phap d�t Sl! nhan m�nh truac tien a ca nhdn coil ngum
hoari thi�n vt m�t tirih lh�n- va. trf tu�; con· ilgtrm ·chAn chmh, dUQC
coi la thl!C th\J'6t chO mQi S\f V�f Va CO the dtfung d�u V6i In«;)i thaeh
thuc, thong qua Sl! giao d9e ci;ia bcin tM.h trorig mQt ntrt vein hoa
ph6 thong. Nha truang Phap nh4n -�h,vi�c :si'r d�ng Sl! nh�y cam
va tri tu� c u a ca nhdn nhu rriQt phuong ti�n danh gia va tam cdn

. N\IUc

(1) Antoine Laurence Lavoisier, P43-1194,nha hoa hc?c nguai

hi¢n ra qua trinhehciy va tl:r d61� ramon hoa h9e.

(2)

Louis Pasteur,

sang l�p

ra mOn vi

Ph�p.

phat

1 822- 1895, nha nghi�n el'ru tl! nhi�n nguaLPhap, m¢t ngum

sinh hQC,

�hi ro vai tro cu� vi kliuan trong e"ae qua" trlnh ll!
,

rihi�n (len ltlert), Me 00 S\f t1! ho�i cua vi khuht;'ph�t triitll!Q' tiem ptioog �nh.
(3) Henri �qU.�I. 18�-'1908; ·nba:,v�;]y b� n� �(t. phat hi�n ra
ph6ng x� tl! nbien ·�am 1896, ·'vA- itn Ortg &ett�rei'dUQC �ni6 gQi ddn Vi do
Iu(4) Gustave EitTel. 1 832- 1923� ky �u ngum �J>, �tAy di!Dg thap ket e�u thep

.

eao 300 m ma�g ten Eiffel, tra thanh trien lam the giro nam 1 8 89;

(5)

Le Corbusier, ten thl!e Ia Charles Edouardjeann�ret,
•

• • • <

:'

....

1 887- 1 965, kien
•

. · '

) '

true su ngum Phap g6c Thux Si, nguai rna duang cho k.ien q-ue dan dl}ng hi�n

xay

e6 tac

d¢ng each m�g vao IInh vt,I'C

di!Dg va eae quan ni�m

phllong

xAy di!Dg thanh ph6.

�� dy .di!Dg. l�i hlnh.
11

r


doi hai boa trong CUQc song con ngum . Nha truemg P�ap co m()l
thm gian dai tru6'c day dau tranh chong l�i vi¢c lam v�;�n .v�i ca
. nhan con ngum thong qua sl! chuyen nghi�p hoa qua sam. Ngum
Phap da noi rang "if faut de tout pour fa ire un monde" can phai
til tat ca mQi ngum d� lam nen m()t the gi6'L
-

Chien luqc giao d�;�c cua Phap trong nhi�u nam qua Ia, truoc
het, ma rCO th� lU duy thi!C Sl! va CO ffiQt hi�U biet C<1 sa V� toan b{) CUQC
song (win hoa pluf thong); hai la chu trQng giao d�;�c trung hQC c6
Sl! ganh dua a muc d(> cao d� cho nhiing ngum th\Ic Sl!-tai nang CO
m(>t ca h(>i tien len va � d�;�ng nang li!C cua mlnh. Vi�c thlJC hi�n
chien luqc giao Ol;IC co hi�u qua nay cua Phap da thu hut Sl! chu. y
cua nhi�u nuac, til m(>t so bang cua My cho den Th6 Nhi Ky, Ba
Tu, Nh�t Ban va m(>t so nuoc dang phat tri�n trong the ky XX.

nhAn to xa h(>i, kinh te va cac nhAn to vi mo khac da
dong gop vao Sl! phat tri�n n�n giao �l;IC d�c sAc cua mi6'c Phap.
Khi khai dau, nha tho va tr�t tl! ton giao da co nhiing dong goP,
Ian vao Sl! phat tri�n giao d�;�c, sau do Ia nhifu.g tri thuc each
m�ng ho�c cac trie't gia. Dau the ky XIII, truang D�i hQc Paris
da. phat tri�n len til truemg cua nha t�a. Cac khoa Ian cua truang
do nhU y hQC, than hQC, lu�l hQC, my thu�t Va khoa hQC dUchuc va cap van bang cho nguai dugc phep giang d�y va ho�t
d(>ng thl!c ti�n. Truemg D�i hQC Paris khong chi. phat tri�n cac
khoa rna con dua triet ly hQC thu�t tai m(>t dinh cao cua triet hQC
v6'i Sl! dong gop cua Thomas von Aquino0> . Tr�!emg'D�i hQC nay
Oic

(1) Thomas von Aquino, 1225-1274, tri€t gia nguai Italia. nguai sang l�p M
thong tri€t ly duy tAm khach quan co lmh hu<'mg rat lOri thm trung c6. H� thong

tri€t ly mang ten 6ng ngay nay con la CC1 SO CUa thiin hQC, tri€t hQC va Xa h{)i hQC
cua Thien chUa giao.
.

12

.


da tf;lO ra IDO hlnh cua ilha truCmg dl;li hQC hi¢n dl;li Va la IDQt phat
kien trf tu¢ ban d&u lam cho chau Au: trcr thanh nai dcin dftu v�
kboa hQC cho phAn con lf:li cua the giro. Truang De;ti hQc nay da
Cung Cifp mQt linh VlJC lhlJC nghic}m trong giang dl;ly va hQC t�p,
d�t n�n tang cho phuang phap df:ly hQC hi¢n d�i cua Phap. Nhfing

nguoi nhu Abelard da dua ra phuong phap n6i
si et non (c6
va khong) .phan tfch bi¢n cbUn.g cac vifn � neu len ; giao vien
thoi trung c6 cling da dung phucmg. phaJ? quod libel vm nghia
tuang tl! nhu v�y. Phuang phap thuyet trlnh da dl;lt toi slJ hoan
hao, cung cifp mc?t ph�m vi rc?ng nhfing phan tfch vit di�u tra khao
sat, va cuoi cung la dien giang bai hgc .(explication de texte),
trong do CO ffiQl SlJ nh�n djnh d�C bic}t dUg<: phan tfch tlr tift ca
cac m�t. Cac ppuang phap d�y hQC nay, cung vm vi¢c nhifn m�nh
cac bai viet thuemg xuyen ki�u tl! lu�n phan tfch, da Ia ca. scr
trong cac tieu chu.ln cao rna n6n giao d�c nuoc Phap da dl;lt d uqc .
Truemg D�i hQc Paris Ia mc?t mciu duqc. mo phong cr kMp chau .
Au va t�o nen ca sa cho Sl! kbam pha cua chau Au v� mQi linh
VlJC van boa. Dong thoi cac ton giao khac nha.u da l�p nen cac
trUCmg ti�u hQC Va trung hQC, nhifn Jll�nh khOng .chi ngon ngu rna
ca toan hQC, rift hiiu fch Va quan trQng doi Vffi cac ngh� dUtri�n thm d6.
·

·

..

tieng

.

.

Montaigne crJhe ky thu XVI da viet'tieu lu�nn6itiengvi giao

d�c. Nhi�u ·ngum Ph�p _coi ti�u lu�n v� giao dy.c cua ong la ccr scr
cho mc?t triet ly giao d�c khon ngoan : "La tete bienfaite vaut
mieux que Ia tete trop pleine" (cai dAu cai dAu day �p nhfing Sl! v�t). Nhiing ngum lanh d�o each m�ng
Phap the ky XVIII da cho rAng nhiing Sl! ki�m soatcua nha tho v�
ca bAn Ia chong doi l�i n�n cc?ng hoa moL thtti ��t dliu mc?t cuc?c
difu tranh m�nh ¢e chOng l�i ffiQi SlJ fd�� soat CUa �hit tho V� giao
13

·


dt:tc va chinh tr!. Condorcet0 > di viet mgiao dt:tc ph6 c�p. va chinh phu c(>ng hoa . mm di chuytn huang
giao dt:tc titu hQC tra thanh "gratuite, publique, lai"que" (mitn phi,
cong c(>ng, kh6ng ton giao). Voltaire<2> c iing ch6ng l�i slJ ki�m
soat cua nha tho d6i vm giao dt:fC. Rousseau di noi ve mgiao dl;lC mai, vai tro cua SlJ vui chai, Sl;f gA� b6 m�t thiet vm thi�n
nhi�n, va tr�n het la SlJ ren luy¢n tru(mg thanh tl;{ nhi�n CUa tre em
han la each giao dl;lC tre em nhu nguoi Ian thu nho. Oic tac pham
cua Rousseau ve giao dl;lC c6 anh huang tr�n toan the gim.

Tnrac Oich m�ng, cac triet gia cua the ky XVIII di dua cac tu
tuang cua nuac Anh ve SlJ dn6 thanh mcho rang giao dl;lC phcii Ia blnh d�ng d6i vai tat ca mqi ngum, d�
cho hQ c6 th� phat huy duqc mqi nang ltJc cua hQ, han Ia mi ti�n
cho thanh the gia dlrih va niem tin ton giao. Napoleon The ky XIX
l�p ra mo hinh giao dl;lc Phap hi¢n d�i. Ong xuat than la mdan thuang di vudn tai vi tri chi huy t6i cao cua nuac Phap thong

qua vi¢c ren luy¢n c6 ky lu�t nghi�m khac trong quan d(>i. Truac
het ong mu6n c6 m(>t d·

(1) Marie Jean Antoine, Marquis (hil!J tuoc) de Condorcet, 1743-1794 (tl!

sat), triet gia nguoi Phap, d�i di�n chU yeu cho st.r giao hoa trong each m�g
Phap va triet hc;>C l!ch sir duy tAm tht.rc cht'rng nhung l�c quail, 13: nguOi benh vi,rc
cho tl;f do ttr san.

(2) Voltaire, ten tht.rc la Fran�ois-Marie Arouet, 1694-1778, triet gia va nha

van· ngtroi Phap, d�i di�n chU yeu cho Sl! giao hoa nuoc Phap (thAn lu�n) va Ia

m�t nguoi so�n bach khoa toan thu "Encyclopedie" , n6i b�t len nhu m<)t nha

tJhe phan xa hQi chong phong kien

c6

tinh chat silc sao, dau tranh kien quyet

chong l�i Sl;f giao di�u va ngu dan cua ton giao, viet cac tac phAm bi k!ch, tho
va

van xuoi.

14

thong dUqc ren luy¢n lhl:(C gioi

va ffiQt d(>i

ng u cong chuc dan Slf

c ling nhu si quan quan st:f.vilng vadg. Nam 1808, ong ra cac nghi

d!nh

xay dl!fig

ca

cau khung cua h¢·tMng giao d�c nuoc Phap.

6ng t;}p trung vaoslf thuc day h¢ tMng trufmg trung hQc va trud�i hQC, con gia o dt;�c ti�u hQC chu yeu chuy� cho nba tho. La
ffiQt nha· quan Sl;l gioi, ong mong �UOR dam bao rAng rrlQl ngum'
trong d(>i ngu can bQ tinh tuy cua minh duqc dao t�o tot nhu nha:u,
theo cac phuang phap dong nhat vm ky lui}t chi)t che, d� tuy�n ll;la
va thuc day sinh vien tren ca sa �t thlmh tich XUng dang. Ong
thanh li}p cac tru<mg trung hQC (lycees) hi¢n d�i co che d(> nghiem
khac y nhu cac doanh tr�i quan d¢i. Vet tich cua thu ky lui}t do
con giii cho tai ngay nay. V� sau Daumier dii ve t ranh biem ho�
"m(>t hai m(>t" che gi�u each di ra ben ngoai. va dong ph� ki�u
quan Sl:f cua cac hQC s inh tru{mg trung hQC /ycep.
·

.

Cu(>c chien tranh ·Phap

dii lam cho ngum Phap tin mng
phai cai tien h¢ thong giao d�:�c cua minh cung cac mi)t trong l6i
song cua hQ. Nam 1881, sau m¢t s6 tranhlu�n. m(>t phdn sau toan
bQ thu nh i}p CUa mrac c(>ng hoa phan chia cbo giao dl:IC oong li}p.
Trong thm ky nay cac tnrchuang trinh va phuang phap d«;�y hQC. Gic lu�t duqc. thi!C hi¢n de
co tac d�:�ng tach bi¢t nha tho va nha nuac trong giao d�:�c cong li}p.
Michelet, m(>t trong cac nha si't hqc n6i tie'ng nha\ lt Phap the ky
XIX, da dl(a ra m(>t Sl! nhi}n xet thong minh va di dom sau dAy ve
tilm quan tr<_>ng trong nhi�m V1l phat trien giao d�:�c cua chinh phil
rna cho den -ngay nay ·�i cang gia tri. : "NQ�m v�:� dilu tien cua
chinh phu ·Ia gi ? Giao d�:�c. Nhi�m V\1 thu ba.i ? • Giao d�:�c. Nhi�m
v�:� thu ba.? Giao d�:�c."
-

Due

·

·

.

MQt ·h¢ thong song hanh t6m gUio ai:te' lieu hQc ph6 c*p va
giao d�:�c trung. hQC tOng nbU d�i hQC c�rt IQc'li�p t\fc phat 'trien a
15

·-

nuoc Phap. Ole departements la don v! hanh chinh cua nuac Phap

(tuong duong v&i tinh) duqc t� chuc thanh 1 6 khu giao d�:�c gQi Ia

academies, Q16i khu co mtrubng) dieu hanh mQi cong tac giao d�:�c tir truemg d<:ti hQc cho tm

truemg ti�u hQc thu
dau don v! hanh chinh do van co trach nhi(!m ve giao d�:�c a d!a

pMn mlnh, thong qua hi(!u trubng rna quan h(! vai BQ trubng BQ
Giao d�:�c a Paris. Ca nha tho va nhiing nguai ch6ng l<:ti

nha tho deu

dong y rang nha trUOng phai phl;lC Vl;l cho vi(!c ren luy(!n trf tU(! Va
tri thuc. Ngucri Phap tin tubng a m
(culture generale) ho�c giao d�:�c ph6 thong dlfa tren co sa cua

ky

lu*t va tri tu(! chua dl!Og trong nhiing kho tang tri thuc va tu tubng.

Nhiing yeu du d6i vm vi(!c tuy�n sinh vao cac lo<:ti truemg
trung hQC da CO nhfing thay d6i quan trQng

giao vien da tra nen quan trQng han nhiing

:

ky

CaC kien ngh! CUa
thi ben ngoai. H(!

th6ng bang tu tai baccalaureat da thay d6i d� cho hQC sinh dang
theo hQC cac chuyen ban nhat d!nh co th� chuy�n sang cac chuyen
ban khac, va cac ky thi cling duqc chuyen ban hoa. Giao d�:�c trung

hQC va giao d�:�c d<:ti hQC van con duqc ma rPhap da tang ngan sach cho giao d�:�c d� rna r¢ng hon nfi'a.

3. Giao d�;�c d�i hQc
Xuat phat tlr ffiQl truyen th6ng l!ch sti hiu dai - truemg d<:ti hQC

dau tien ki�u hi(!n d<:ti a chau Au da duqc thanh l�p a Paris-vao' dau

the ky XII-, giao d�:�c d<:ti hQc nu&c Phap la m¢t h(! th6ng phong

phu va phuc t<:tp khien chef mchc;>n huang hQC len d<:ti hQC cua minh, hu6ng chi Ia m¢t ngum
mroc ngoai. Ml;IC nay khong co tham VQng mo ta h(! th6ng giao

d1:1c nuoc Phap tai ttrng chi tiet nho, nhung mu6n neu len cac d�c
16

".("

<


quat nhat,
nhat nham ffil;JC dich de tiep thu

di�m chfnh m¢t each khai

d<111 gian nhat va

c hfnh

xac

�

Sau Cach m(Jng Phap niim 1789, rihieu truang d�i h9c duc
q
thanh l�p d� dap U'ng nhu cau m6'i cua xa h¢i co ng nghi�p: M¢t so
truang vfin. ton t:;ti cho t6'i ngay nay va con. n6i tieng nhu D�i h<;>c
Bich khoa (Ecole Polytechnique) va Truang Tn.ing tam JEcole

Centrale).
Din nam 1968, h� thong do Napoleon l�p nen dieu hanh toan
bQ t6 cht!c cu a gia o dl;IC d� i

hQC nu6c' Phap. O�g da t�p trung tat d

cac ca sa . dao t�O d�i hQC (cac truang trung hQC, d�i hQC va cac

khoa) du6'i cu ng m¢t cai ten Ia d�i ·hQC t6ng hqp (universite), m¢t
so trong d6 da duqc l�p nen tuthill Trung . C6. .

Sau S�( ki¢n cdi each giao d�tC niim 1968, giao dl;IC d�i hQc,(trir

cac truang d�i hQC chuyen nganh ki�u Grande Ecole) daduqc d6i
m6'i t6 chtiC

m(>t e ach sau sac : t�O nen Slf li en ket gi il'a giang d�y

va nghien ct!u, cac trttang d�i hQC tra nen da nganh va llf tr!, rna

r¢ng cira cho

tat

ca m9i ngucri a ben ngoai. Tt!. tri tra thanh

m¢t

nguyen tile CC1 ba.n a cac trttang d�i hQC, dieu do CO nghia la cac

truang ch!u trach nhi�m ho�m toan ve cac khoa dao .t�o cua minh
ding nhu cac tieu chf tu y�n sinh.
Niim 1984,

m(>t

ban Lwjt Djnh huifng G;iao dw Dt;zi hqc da

dAy m�nh Slf d6i �6'i na y . Tir d6, toan b¢ c6ng v��c d ao
trttang d�i hQC

t�o do cac
de x uat duqc t�p hqp l�i du6i' Sl! quan ly cua T6 ng

Yl;l Giao dl;IC D�i h9c (Service public de l'Enseignement

phl;l thu¢c nhitu

b¢ khac nhau

(BQ D�i hgc.va�Ngpien

6 t.i�· V.� )

te, B9 N6ng ng hi¢p BQ Van hoa v;a l:h ng
•.

•

•.

• •.

•

•

,j

.

•

•••

•

.

Sliperieur)

ct!u, BQ

Y

•

•

Ba. yeu to d�c trung clio h�. thong. giao dl;lc d�i·bQC ntr6(: Phap
nhu
2

·

sau :

ml)t ta, khu vtfc giao d� o6ng .l�p c.h�J'Q. uu Ute bl1i vi a

KNVTI. T1, A

17


Phap c6 m<}t so tnrcrng ttl, nhiiilg d�i da so cac tnrd�i hQC la
.
'

tnr
quyen trong vi�c trao van ba ng va hQC v! ; lzai Ia, giao dl;IC la mien

phf ho�c gan nhll mien phf trong d�j . da SO cac CC1 sa dao t�O la

; ba Ia, c6 cac truE
"Grmides coles" cap van bAng ho�c danh hi�u duqc Nha nuac
cong nh�n. vi�c tuy�n sinh duqc rna r<)ng being cac ky thi tuy�n.

tru
Giao dl;lc d�i h<;>c Phap c6 d�c triiilg la tach bi�t giiia

Universites c6 tfnh t6ng hqp vai cac· khoa lao va truyen thong va
Grandes Ecoles c6 tinh, chat chuyen nganh, nhiiilg cfing tllang

dtrang kh6 va c6 tieng nhll d�i hQC t6ng hqp. Grandes Ecoles t�p
trung vao cac nghe nhll cong nghi�p. quiin ly cong c<)ng va giao
dl;lc, trong khi Universites nhan m�nh nhieu han cac khoa truyen
thong.

d My

nguai t� c6 xu huang ket hqp hai lo�i lam m¢t.

Tru
hQC da nganh cho cac nganh cong nghi�p va tru
ph�m (Ecole N ormale Superieure) dao t�o giao vien trinh d¢. cao,

d6 la cac tru
Cac tnr
.co th� khac n�au, bao gom cac trtrOng d�i hQC t6ng hqp duqc l�p
ra theo Lu�t D!nh huang Giao dl;lc d�i h<;>c ngay 1 2- 1 1 - 1 968, m¢t

so truhoa Ia d¢c l�p ho�c khong d¢c l�p doi vai cac' truhqp (trong d6 c6 m¢t so tru
nhll cac tnrNghien ctlu (CNESER = Conseil national de l'enseignement

superieur et de Ia recherche) bao gom cac d�i bi�u cua giao vien

va sinh vien cac trtrOng d�i hQC Va cac nhan V�t a ben ngoai, ttl van
cho BQ trtrang \ie ta! ca <:�:van rele
i n quan den giao dl;IC d�i hQC .
�

18

::

;;

'

.

'

•

'

.

2- KNVTI. T1 - 8


·-

v

�·

M¢t H9i ngh! Hi¢u truang cac truang d�i hQ� duqc tri¢u

t�p ho�c

theo yeu cau, ho�c theo sang. kitn va SlJ chtl toa. cua BO truang.
.

M¢t t6 cbuc

c6 quy

che tuang tl! nhu H9i dong k� tren la T6ng
. hQi can bQ phl;l trac.h cac CC1 quan Va trUQng Cong l�p. cip blng
ky su (AGREEPD = Assemb/ee generale des responsables des
etablissements et 'des ecoles publiq ues de/ivrant /e dip/Ome

d' ingenieur)

.

'

Oic truang d�i. hQC t6ng' hqp phin chia thanh cac dan vj dao
t�o va nghien Ctlu·(UFR = Unite de Formation'et de Recherche)
ho�t d¢ng trong cac nganh h¢ sati dAy: van, khoa hQC ohio van,
lu�t; khoa hQC kinhte, khoahQC chfnh trj, khoa hQC chfnh XclC Va
tlng dl;lng, dUQ'C, khoa hQC y va d�c bi¢t. la than hQC. TruOng d�i hQC di�n hinh ki�u nay c6 th� thay a thu do Paris,·c6 truyen th6ng
tu mim 1 209 thm Trung C6. Hi¢n nay a d6 c6 l3 truang d�i hQC

t6ng hqp mang ten Paris danh s6 ·1a rna tir I den XIII kern theo
ten cac d!a danh ho�c danh nhin : Paris l (Pantheon-Sorbonne ) ,
II (Pantheon-Assas), III (Sorbonn'e nouvelle), IV (Sorbonne),
V (Rene Descarte�P \ VI (Pierr�(2) et'Marie Curie<3>)� VII (Denis
.

.

Diderot<4>), VIII (Vincennes-Saint-Denis), IX (Pads-Dauphine),
(1) Rene

pescartes,nhil triethQC, toan hQC va. v�t ly .hQC ngum I'bap, ngum l�p

nen m6n hlnh hQc giai tich, d�;ti � i¢n cho �hU nghia hoai {lghi phuong pbap lu�n
.
tien h¢, d�;ty hQC ve Sl! tOn t�;ti dQc l�p c �a thl!�- thi tinh thrut ben Cl;\Qh thl!c the

v�t ch9:t ( thuyet nhi nguyen).
(2) Pierre Curie,l859-1906, nha v� ly hQC ngum Pbap kbam pha ra ap di¢n.
(3) Marie Curie, 1867-1934, nha v� ly hQC nguq� .Ba Lao. cung v6i chong Ia
Pierre Curie ti m ra polonium varadium.
-

(4) Penis Diderot, 1713-1784, nha triethQC va nha van nguoi Phap, nguoi

d�;ti

di¢n chii ytu cua thuyec gi4oJm4; nguthu", va Ia ngum rna duang cho 0\cb. mi)Dg Pbap.; Tric!t bQc. duy v�t v6 th� ciia

19


X (N ante rre) , XI (Paris-Sud), XII (Val-de-Marne) va XIII (Paris­

Nord). Ole don v! dao tt;to va nghien CUu cua truang dt;ti h<;>c t6ng

hqp c6 m(>t ffil;lC tieu kep Ia phat trien kien thuc va van hoa khong

tach roi Vi�c chu:in b! cho CUQC dffi hot;tt d(>ng thong qua Vi�c dao
tt;to nhAm ffil;lC tieu nghe nghi�p phu hqp v6i nhu du hot;tt d(>ng

kinh te va xa h(>i cua quoc gia. Ole truang dt;ti h<;>c t6ng hqp Ia da

nganh va tl;l' tr! (qmln ly m<;>i m�t trong d6 c6 van de ngan sach bbi

m(>t h(>i dong va m(>t chu t!ch duqc bau ra). H¢i dong nay bao gom

.

. giao Vien, Can b(> nghien CUu, sinh vien va CaC nhan V�t ben ngoai.

H
cli ng

c6 the cap bAng rieng cua truang mlnh (bAng cua truang dt;ti

h<;>c) Theo die u 20 cua Lu�t D!nh huang Giao d1;1c Dt;ti h<;>c nam
.

1968, cac dieu ki�n nh�n van bAng qu6c gia va cac danh hi�u cua

van bAng duqc cap do BQ tru6ng quy d!nh. Trong truang hqp
truang dt;ti h<;>c cap van bang rieng, dieu ki�n nh�n bang va chuong

trlnh dao tt;to do truang d<;ti hQC quy dinh. Ole lo<;ti hinh t�uang dt;ti
h<;>c khac nhu cac HQC vi�n Nghien CUu C..'hinh tr! (lEP: Instituts

d'Etudes Politiques), Truang Quoc gia Ky su (ENSI : Ecoles
Nationales Superieures d' lngenieurs), Vi�n Dt;ti h<;>c Cong ngh�
(IUT : lnstituts Universitaires de Teclznologie), cac hQC vi�n dao
tt;to chuyen mon trinh d(> cao cling nhU cac CC1 SO dao tt;tO d(>c l�p

ciia truang dt;ti h<;>c t6�g hqp nhu cac truang Dt;ti h<;>c Ba ch khoa

Qu6c gia c6 sl;l' phoi hqp thich hqp trong vi�c dao tt;to v6'i cac
truang dt;ti h<;>c t6ng hqp.

Ole truang dt;ti hQC cong cling nhu tu c6 tinh chat khoa h<;>c va

van hoa hay quiin ly, trong d6 c6 lot;ti truang

"Grande Ecole",

c6

Diderot chua cac yeu t6 quan tr<;mg cua chu nghia duy v�t bi�n chU'ng va VUqt ra

ngoai cac gioi hl,ln cua chu nghia duy v�t may m6c.

20


' ..... - -- -�·
.

Qt lAy bang ky str (dip/Ome d' ingenieur) ;
ho�c dt ra ho�t d¢ng thuang m� hay . quan. ly, -ho� lam cac nghe
d�c bi�t c6 ��uc nang c on� c(>ng (phu giao .4�:�c, � c�fnh v.v . . . ) .
ho�c cac nght nghi¢p ngh� thp�t. Ph.�n �an c�c lrtrang dtti P.Qc
c ong ·d�qc d�t duqi iii! bao trg ciiC\ BQ 0��0 dvc Qu6c gia; thi d�:�
nhu HQC vi¢11 Quoc g ia v� Ngh¢ thu�t va Nght JJ.gbi¢p, lfQc vi�
Qu6c g ia Khoa hQc Crng �qng (INSJ\ 1nstitu(s N{ltionaux des
Sciences Appliquees), tniOn.g , D�i hQC Su ph�m (ENS Ecol�s
Normales Superietu·es). Qic trUOn.g d� hQc khac . thuQ<: cac :a¢
khac nhau (Qu6c phong, COng nghi¢p, Moi . truVien thong, Nong nghi¢p), . d6 la _cac tnrD�i hQc Mo, D�i hQc Hang khong,. D�i hQC Vien thOng, D�i hQc
Qu6c gia Th.t1 y, D�i hQC· Qu6c gia ._ Nong nghi¢p, HQC vi¢n Hanh
chfnh cong c(>ng Quoc te. Khong hi�m truimg hgp sinh vien da ra
truOn.g tl.r m(>t trugia Nong nghi�p l�i chap nh�n vao m(>t truOn.g d�i hQC chuyen
nganh lo�i "Grande Ecole" nhtr trucmg D�i hQC cau d�On.g
Quoc gia, truang D�i hQc Thuy lqi v� Nong ngh i�p Qi� tru&ng
d�i hQc dao t�o cac ngh� nghi� ngh¢ ihu�t lA cac truhQc Quoc gia My thu�t, D�i hQc Qu6c gia Ngp� thu�t San khau,
Nh�c vi�n v.v .
CAn phai n6i den m(>t SO C CI � (1 dao t�O d�i hQC lOn c6tfnh chat .
d�c bi�t. nhu tnr<mg Cao dAQg . mr� J;>hap . (Col(eg� de France),

Vi�n Bcio tang l!ch sir tl/ rd,li�n (Museum National d 'Histoire
Natul·el/e), Dai Thien van (Observqtoire) Pari�; Van phong l(inh
tuyen (Bureau de Longitudes), TruOn.g thl!c hanh Nghi�n cu u cao
cap (EPHE : Ecole Pratique des Hautes Et�des), . Trtrqng Nghien
_
_
eCru C(l� cap I\hoa. h'
e� Sciences Sociales)� ca' quan Qu6c ' g ia ve :Khoa hQC qtinh ; tq
m�:�c tieu

dao t�o ho�c

•

'

'

•

:

•

"

'

•

0 .

H

=

..

.

.

=

'

.

.

'

.

•.

.

.

·

..

, ,

21

·


�:

(Fondation Nationa/e des Sciences Politiques) c6 nhi¢m Yl:l truyen

d�t va ph6 bien kien thuc a trlnh d
M
trlnh dm(}t h¢ thong, cho phep hQC vien theo cac lOp hQC bu6i toi va CO cac

d<;rt thl!c �P v�n d1._1ng de lay cac van bang d�i h<;>c khac nhau. Thi d1._1,

HQc vi¢n Qu6c gia ve Ngh¢ thu�t va Ngbe nghi¢p va cac . trung tam

ciia HQC vi¢n nay a cac tinh �P hqp mQi thinh gia, khong doi hoi

phcii CO danh hi¢u va bang cap, vao hQC cac khoa hQC bu6i toi de dao

�o theo huang d<;tt danh hi¢u nghe nghi¢p ky su. Ngoai ·ra con c6 dao
�0 tlr xa ve nhieu m�t giong nhtr giao d1._1c d<;\i chung d11Q'C t6 chuc. bm

Trung tam Qu6c gia Dao �o Ham th1._1 (CNEC

d' Enseignement par Correspondance ).

= Centre National

M
hqp ciing la cac trung tam d<;ty hQC tir xa.
Vai so li¢u mm ve giao dl_IC d<;ti hQC Phap la [3] :

- cac truOn.g d<;ti hQC t6ng hqp Phap c6 han 1 ,500�000 sinh
.
. vien, khoang 7 1 0.000 sinh vien theo hQC cac khoa dao t<;tO (trtrOng
d<;ti hQC chuyen_ nganh, truOn.g chuyen mon hoa, dao t<;to ngAn h<;tn,

dao t�o sau trung hQc) , . 247.000 sinh vien dao t<;to ky thu�t vien cap

cao ho�c tuang duang. Trong so tren c6 khoang 10% sinh vien
nucrc ngoai. Hang nam dao t<;to duqc 300.000 cii nhan ho�c nguai
tot nghi¢p d<;ti hQC mcri.

- Nuac Phap c6 90 truOn.g d<;ti hQC t6ng hqp phan bo tren 28

khu giao d1._1c (academies) tren toan quoc, bao g6m :
.

500 ca sa dao t<;tO d<;ti hQC (bao g6m ca Vi�n D<;ti hQC Cong
ngh¢ JUT) ;
+

+

gan 1 .000 dan v! dao t�o va nghien CUu UFR trong d6 c6 ke

den cat hQC vi¢n va cac trtrOng dao t<;tO da nganh nham ml)c tieu
nghe nghi�p.

22


v---

,.

di;li hQC t6ng hhQc : khoa hQc tl;f nhien va c6n g ngh�, van hQC, ngh¢ thu�t, ngo<;ti
ngii, khoa hQC nhaq van, l u�t hQC, kinh te, qmin ly, y te Va the
- Oic tnremg

thao.

St.t phat tri�n b� thong van
ljch sir giao d�;�c Phap
4.

bang .va

hQC vj trong

Trong suot gan tam tram nam phat trien giao dl;IC di;li hQC k� tl.r

khi ra do'i truemg d <;ti hQC dau tien a Paris nam 1 209' CC1 cau trinh
d() dao ti;lO d<;ti hQC- cua Phap da c6 nhiing lan thay d6i va c6 tM

phan chia thanh ba thai ky sau day :

a) Tt't thifi Trung c6 tfli tlu'fi Napoleon
Ccr cau trlnh

d() dao t<;tO trong thai ky nay c h ia lam ba cap, khi
hoan thanh m6i cap sinh vien duqc nh�n m()t hQc v ! , do d6 c6 ba

hQc v!

sau day

:

Baccalaureat : D6 la bang d<;ti hQc dau tien thai d6 ; ngum
Trung Quoc d !ch hQC vt nay la nghi¢p Sl (it ± ' phien am tieng
1.

d th ai Trung c6, day la bang dl;li hQc thap nhat
nh�n d ugc a Khoa Van, sau d6 sinh vien mai duqc vao h<;>c a Khoa
Lu�t, Khoa Y va Khoa Than hQc. Ten gQ i bang nay v� sau kh6ng
B�c Kinh Ut jeshi ) .

con ton

di;li hQC cua Phap va
chuy�n thanh ten gQi "bang tot nghi¢p ph6 thOng trung hQc " , rna a
V i�t Nam chung :ta da tl.rng . d!ch la 'tu . tai. Tuy nhien tl.r
"baccalatm!at" chuy�� sang do tiens nuoc kMc nhu . b'lchelor
(tieng Anh), baccalauria h�c -bachillerato (tiepg Tay _ Ba"l Nha) ,
bacharelato ( t ieng BO Dao Nbc;.), baccalaur(?att�s {tien g Aizlen) . . .
h i� n nay van dUnhi�u nuac n6i tieng Anh, tieng 'ray san Nha, tien g BO Dao Nha.
ti;li trong CC1

cau trin h d() dao

t�o

23

_


Phan Ian cac nuac n6i tieng Phap da giong nhu nuac Phap, hi¢n
nay kh6ng con coi baccalaureat la bang d�i hQc, ngo�i tru
Ruanda, Saint-Siege ; Canada n6i hai thu tieng Phap va Anh, coi

baccalaureat va bachelor's degree nhu nhau, d�u la bang d�i hqc ;
Bi va Thuy Si_ coi baccalaureat chi la bang d�i hqc 6 nganh than

hqc va Haiti coi d6 chi Ia bang d�i hqc trong nganh lu�t.

2. Licence : D6 la bang d( nlzan trong tieng Vi¢t, c6n nguai
Trurig Quoc va Nh�t Ban d!ch ra Ia Ju;c si ( . ±, phien am tieng
HAc Kinh Ia xueshi), cling giong nhu khi d!ch bachelor's degree tu
tieng . Anh. Thai d6 (J Phap n�uai c6 bang Clr nhan mai duqc phep
lam nghe d�y hqc.

'
3 . Doctorat : D6 Ia bang tie n sitheo tieng Vi¢t va bang hac si
theo chu Han (� ±. phien am tieng HAc Kinh Ia boshi), Ia hqc
v! cao nhat thai d6 dui nuac Phap.

b) Tirthili Napo/eon din khi ket tluic clziel·t tranh the' giili ld'n
tlu( hai
Nam 1 808 Napoleon tien hanh cai each che dQ hqc v! cua

nuac Phap, quy d!nh rang giao dt:�c d�i hqc chi bao g6m c6 hai hQC

v! Ia Clr nhan va tien si Thm gian dao t�o de lay hqc v! Clr nhan la

6

nam, va chi sau khi da CO hQC v! Clr nhan mai dUQ'C dao t�O de

lay hQC v! tien Sl ; thai gian dao t�O de lay hQC V! tien Sl kh6ng quy

d!nh. Tat d 5 khoa cua cac truO'ng d�i hqc thai bay gia (van, lu�t,

khoa hQC, y, than hqc) d�u nhat lu�t cap 2 lo�i hqc v! nay.

B�h dau tu the ky XVIII 6 Phap Ian luqr ra dai cac truO'ng d�i

hQC ky thu�t, sinh vien tot nghi¢p dUQ'C nh�n bang kj

SU,

va vi¢c

cUto t�o ky su a d�i hqc keo dai cho tai ngay nay.

Cho tai truac khi ket thuc d�i chien the gi6'i Ian thu hai, hqc v!
d�i hQC cua Phap vein chi c6 hai lo�i Ia Clf nhdn va tiin si. Tu nam
24


1927

t rong cac nganh khoa' hQC ky th�t nguOi ta , bAt diu l�p nen

si ky s u) ; nguoi da c6 :bang ky
.
.
SU hQC t�p nghien Clru trong phong thf hghi¢Ql a trUQng dl;li hQC
.
trong thai gian 2 nam c6 th� duqc nh�n d�h hi¢u n�y va duqe xep

danh hi¢u

ingiiz ieur-docteur (tien

vao cung m<}t cap v6i h Q� vi

.

.

ti�n si.

.

: ' .· .

'

.

.

.

c) Sau d{li chien the' gidi ldn tlu� hai
. Tu nhiing
'

.

mim 50 cua the ky XX ca c au trlnh d9 dao t(;lo d ai
.

.

hQC cua Phap a trong. m<}t

chinh l i en

tl!C.

. .

tlnh

.

' .

.

hlnh c6 SJ:l

.

�

.

'

. .

bi�n . d9ng va

"

dieu

Vao cac nam 1 954, 1 958 va 1963 Ian lu q urong

cac nganh khoa' hQC, ky thU�t, lu�t Va van nguoi ta

b�t dciu

l�p

nert hqc v! doctoral ·de 3e cyc le (tien si d¢ tam ·cap) ; diu nhiing

nam 60 CO quy dinh rang sinh vien hoan thanh 2 nam hQC dciu
· ..

tien a d l;l i · hQc d·uqc nh�ri bang dl;li hQc dl;l i cuang (DEUG =

dip/6me d ' etudes universitaires generales)

; nam 1966-btit dau c6

2 nam g Q i la bang dl;li' hQc
universitaire de technologie ); til d6

n gh ¢

trong h¢ thong van b a n g a Phap m<}t lo(;li bang dl;li hqc ngtin hl;ln

dao t(;lo

cong

(OUT=

dip/Ome

dl;li hQC nglin bl;ln trong cac

nganh khac nhau rat-phat tri�n ; nam 1 968 h;ti ·en quy dinh sinh

vien sau khi hoan thanh 3 nam hQc dl;li hQc d�u tien c6 bang 'Cii

n/uin, hoan thanh
lu;c (maitrise ).

them

1

nam hQC . nfra se dU
Giao dt!c dl;li hQC nuoc Phap tir nhiing nam

70

cao

da phat tri�n

m<}t h¢ thong· Van bang va hQC vi thUQc hl;li. da d(;lng nhat the gi6i,

dl;li

t6rtg hqp (Universite),
truang dl;ll h QC chuyen ngap�J(;I·�nde Ec.ple)., dt;li �QC cong ngh¢
ngtin hl;ln. d �i hgc ngl,l� tbu�(nh.l:lF·Yl¢P �i�pg (fhO (fclc:I1�4nh khoa

co cac quy dinh rieng cho tnr
h.•

hQc tl! nhien , khoa. hQc x� b,Qi, va nbAn, va�,

_khoa, nha ngo�i

khoa, _dlf� khoa �.�

.

.

· ..

'

k:YJbu�t cpng. ngh�. y

25

.


Qua trlnh h«;lC d:;-ti h«;)C, h� thong Van
hi�n nay
5.

bang

Va h«;)C Vj

Trinh d¢ ban diiu c ua dao t(;lo d�i hc_)C a Phap Ia bang tu tai

(baccalaun!aP > ) danh

dau st,r hoan thanh vi�c h9c t�p ph6 thong

( 1) Baccalawiat Ia bang tu tai b m.rCic Phap cap cho hQC sinh da hoan thanh 5 nam

ti�u hQC va 7 nam trung h<;>c. Giao d�,tc trung h<;>c b Phap chia lam hai cap. Oip I
trung h<;>c keo dai 4 nam thlfc hi�n b m(>t lo<;ti tru�g g<;>i Ia college nrcmg ducmg
voi trung hQC co so Vi�t Nam va c6 tfnh chat djnh huang : h<;>c sinh c6 th� duqc
djnh huang vao cuoi nam thli' hai vao m¢t trucrng trung hQC nghe ( LEP : lycee
d' enseignement professionel) hoi;ic den nam thli' ttl co th� duqc djnh huang hoi;ic
l<;ti vao trucrng LEP d� h<;>c b d6 hai hoi;ic ba nam, hoi;ic vao trucrng trung h<;>c ky
thu�t (LT : lycee technique) hay trucrng trung h<;>c ph6 th6ng (LEG : lycee
d' enseignement genera/e) M h<;>c b .d6 ba nam nham hoan thanh cap II trung

h<;>c. Bang cho phep vao h<;>c d<;ti h<;>c chfnh Ia bang tu tai (baccalaureat) do
tmcrng LEG va trucrng LT cap va bang ky thu�t vien (BT : brevet de technicien)
do trllang LT cap ; bang ky thu�t vien nay duqc chuiin bj trong ba nam b cac lap
trong cac tmang trung h<;>c ky thu�t djnh huang theo 4 nganh nghe (c6ng
nghi�p. n6ng nghi�p. khach S<;tn va y te). Bang tu tai cap cho nhieu chuyen ban
khac nhau : tu A 1 den A7 Ia chuyen ban van : B Ia chuyen ban kinh te : C la
chuyen ban toan va khoa h<;>c v�t ly : D Ia chuyen ban toan va khoa hQC tt! nhien :
D la chuyen ban n6ng nghi�p va E Ia chuyen ban toan va ky thu�t. Ngoai ra con
c6 bang tu tai ky thu�t hoi;ic tu tai ky thu�t vien (baccalaureat technique hoi;ic
baccalc111 reat de technicien) . Bang nay cap cho cac chuyen ba� khac nhau nhu F
Ia chuyen ban c6ng nghi�p. G Ia chuyen ban thucmg m<;ti va H Ia chuyen ban tin
h<;>c. Bang nay phai duqc chuiin bj trong m(>t trucrng ky thu�t. doi voi phan ion
cac chuyen ban hoi;ic trong m(>t trllcrng trung hQC nghe doi voi chuyen ban G.
Vi�c h9c t�p d� hiy bang tu tai ky thu�t m¢t mi;it nham dao t<;to ph6 th6ng tuang
duang voi bang tu tai truyen thong. m<)t m�t nham dao t<;tO nghe nghi¢p ky thu�t
vien. Danh hi�u nay cho phep hQC sinh theo hQC d<;ti hQC de dang han so voi
nguai c6 bang ky thu�t vien (brevet de technicien ). M¢t lo<;ti bang tu tai d�c bi�t
26


trung hQC; Vi¢c hQc · t�p nay c6 Sl! phan ban da d�n g , hhttng phai
cung cdp cho hQC sinh mqt rttn van hoa ph6 thong vt ttgon ngii va
van hQc Phap, vt toan hQc, c6 ngii ho�c sirih ngii, khoa hQC nhan
van vA ve cac khoa . hQc chfnh xac cling nhu tt.r nhien �hac nhau.
Bang tu tai c6 ghi ro nhiing phan .ban khac nhau.: ·
Vi¢c tuy�n sinh vao d�i hQC dtrday :
a) Ngum c6 bang tti tai (baccalaureat) �o�c danh hi¢u tucrng
dtrcrng (voi ffiQt s6 h�ri che tuy theo ph!n ban da hQC va tuy theo
nganh hQC se h9c cr d�i hQC ; thf d�;� nganh hQC quan ly I khoa hQC

chinh tri va nganh hQC y doi hoi c6 phan ban khac nhau . . ; ) ;

y

b) Thi sinh mu6n theo hQC d�i hQc · phai qu a ky thi tu �n sinh
d�c bi¢t cr tru<mg d�i hQc (ESEU0 >= examen special d'�ntree a
l' universite). Oin chu y rang vm chlfug chi nang ll;lc lu�t hQC(2)
(capacite en droit) cdp cho nhiing sinh vien khong c6 bang tu tai
rna thi mon lu�t d�t ket qua t6t, sinh vien VilO hQC tniang d�i hQC
khong doi hoi phcii co Mng tu tai.

Ia tu tai than h9c (baccalaureat en theologie) nh� dtr�c sau hai nam hQC dl;li
hQC trong m¢t tnrStrasbourg, ho�c a tnr�g Dl;li hQC Qu6c gia.

(1) ESSEU (Examen special d'entrie- dafls les universites) Ia ky thi tuy�n sinh
d�c bi¢t a tntOng dl;li hQC, a do thf sinh pnai chtffig tO minh da den 20 tuOi va da
c6 hai nam hol;lt d¢ng ngM duqc tra luang, ho�c dii dtn 24 tu6i. cac bai thi Ia
.
khac nhau tuy theo Sl! dinh hu6'ng nganh hQC dl;li hQ<: .cua thf sinh.
(2) CMtng chi nang l�rc hujt h{JC (capacite: en droit) JA rit¢t chtffig chi nh� duqc .
sau 2 nam hQC ve lu�t. va,d! theo bf;)dch6ng. crut tbiil phil oo:b�g·tu tai , nhung
tu6i doi hoi phai Ia 17. Khi
c6 chtffig chi nay hQC sinh dUQC pbep
dang ky vao
.
'
h9c tnr
27