Hoa văn trên vải người H’mông và các giá trị văn hóa của chúng

HOA VĂN TRÊN VẢI NGƯỜI H’MÔNG
VÀ CÁC GIÁ TRỊ VĂN HÓA CỦA
CHÚNG.

Nhóm ban mai


MỤC LỤC

I. Khái quát về dân tộc H’Mông
II. Các loại hoa văn trên trang phục người H’Mông
III.Sự gắn bó chặt chẽ giữa hoa văn trang phục và môi trường sống
IV.Giá trị văn hóa khác của các hoa văn trên trang phục của dân tộc H’Mông


I. Khái quát về dân tộc H’Mông

•
•
•
•

Là một dân tộc thiểu số
Dân số: 1,068,000 người (2009)
Cư trú ở độ cao từ 1000 đến 1500m so với mực nước biển
Phân bố hầu hết ở các tỉnh miền núi phía Bắc trên địa bàn
rộng lớn. Chủ yếu là Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Sơn La,
…


I. Khái quát về dân tộc H’Mông

•
•

Là tộc người có văn hóa rất phong phú, độc đáo
Nghề dệt, sản phẩm dệt thỏa mãn:

•
•
•

nhu cầu sử dụng của con người
nhu cầu thẩm mỹ
nhu cầu tín ngưỡng


II. Các loại hoa văn trên trang phục người H’Mông

Hoa văn hình học

• Phục vụ thẩm mỹ với chức năng làm nền
Hoa văn hiện thực

• Chuyển tải tư duy, thể hiện những suy nghĩ về cuộc sống


II.1. Hoa văn hình học

•
•

•
•
•
•
•
•
•

Nhóm hoa văn hình núi: (hình rẻ quạt, hình răng cưa)
Nhóm hoa văn hình chấm tròn to nhỏ khác nhau
Nhóm hoa văn những đường gạch dài song song (để đóng khung)
Nhóm hoa văn những đường gạch ngắn song song
Nhóm hoa văn hình zíc zắc
Nhóm hoa văn hình ô trám
Nhóm hoa văn hình đồng tiền thủng giữa
Nhóm hoa văn hình chong chóng
Nhóm hoa văn hình xoắn ốc


II.2. Hoa văn hiện thực
Hoa văn hình người

Hoa văn

Hoa văn hình chim

hiện thực

Hoa văn hình hoa
đào

II.2. Hoa văn hiện thực
Hoa văn hình con cua

Hoa văn hình gà

Hoa văn hình hoa cúc

Hoa văn hình hoa bí, bầu

Hoa văn hình con tằm, đậu tương, con hến, con chó nằm ngủ

Hoa văn hình hoa tỏi, hoa dưa, con bướm


MÀU CHỦ ĐẠO TRÊN TRANG PHỤC
CỦA NGƯỜI H’MÔNG LÀ GÌ?

MÀU CHỦ ĐẠO


III. Sự gắn bó chặt chẽ giữa hoa văn trang phục và môi trường
sống
Hoa văn trang trí trên vải(trang phục) là một dấu hiệu thông tin đặc biệt, nó thể hiện quan niệm về cái đẹp, phản ánh nhân
sinh quan, vũ trụ quan...của mỗi dân tộc, giúp chúng ta phân biệt được tộc người này với tộc người khác.
Sống ở vùng núi cao, gần với thiên nhiên nên hoa văn trên vải của dân tộc HMông ẩn chứa và chuyển tải hình ảnh thiên
nhiên, cảnh sinh hoạt trong cuộc sống lao động hang ngày, bao gồm cả thế giới thực vật , động vật và cả dồ vật.

•

Màu sắc hoa văn trên vải phản ánh thẩm mỹ, tâm lý, cá tính, ước
vọng... trong cuộc sống của dân tộc Hmông. Nghệ thuật sắp xếp các
mảng mầu tối, sáng, nóng lạnh đi cạnh nhau làm nổi bật lên các
đường nét hoa văn, đặc biệt khi nhìn từ xa hay đi giữa núi rừng.

Trang phục lấy màu đỏ làm màu chủ đạo


Màu đỏ là màu chủ đạo, vừa là màu nền trung gian vừa tạo các mô tip chính làm nên sắc màu rực rỡ của hoa văn trên vải. Người
Hmông thường sống trên những rẻo núi cao, nhiệt độ thường thấp, nhiều sương mù, nên màu đỏ còn biểu trưng cho sự ấm áp, no đủ
hạnh phúc và khát vọng một cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn.


•

Biểu tượng mặt trời với ngôi sao 8 cánh, 12 cánh xuất hiện ở nhiều dạng thức khác nhau. Đó là dạng vòng tròn, ở giữa có 8 hình tam
giác ghép thành 4 cặp hoặc phức tạp hơn gồm nhiều mô tip sao 8 cánh chồng chất trong một ô vuông cho từng lớp.

Người Hmông thành thục trong việc bố cục
đồ án hoa văn hình tròn, hình xoáy trôn ốc,
đó là những mô típ có đường cong, đường
xoay dứt khoát, thanh thoát nhịp nhàng,
uyển chuyển, tạo một bố cục hài hòa không
đơn điệu. Những mô típ này biểu hiện cho
cự biến chuyển của mặt trời, thời tiết, không
gian và thời gian trong vũ trụ quan cổ đại
của nhiều cư dân xưa kia.

•

Biểu tượng của sấm, chớp được thể hiện trên đồ án trang trí hoa văn hình rau dớn ở dưới gấu váy, đó là hai hình tròn có
chung nếp tuyến chéo. Như vậy, yếu tố tự nhiên cũng đã thể hiện tác động tâm lý rất lớn đến cuộc sống tinh thần của người
HMông, đó là tín ngưỡng sùng bái, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng thuận lợi.

•

Con rồng thường được người HMông quan niệm là con vật biểu trưng cho sự tốt đẹp hạnh phúc. Rồng là con vật hư cấu
nhưng nó lại thể hiện ước vọng của con người. Ở nhiều dạng mô típ hoa văn trên nền vải, rồng là đường zích zắc ở giữa là
các chấm biểu thị con mắt và có các xoắn ốc là biểu hiện của mây mưa, biểu trưng cho cư dân nông nghiệp ruộng nước.


Các biểu tượng hoa văn gắn liền với cuộc sống.

•

Theo truyền thuyết của người HMông cũng như của nhiều dân tộc khác, quả bí quả bầu chính là bọc trứng đầu tiên để rồi từ
đó sinh ra các dân tộc , các dòng họ như ngày nay. Đó là sự gần gũi trong sự đan xen và giao thoa văn hóa giữa các tộc người
khác nhau.

•

Hình ảnh hoa đào: cây đào là loại cây
trừ tà, sát quỷ, đồng thời là biểu trưng
của nguồn hạnh phúc, sự no đủ.
Ngoài ra hoa đào biểu tượng cho mùa xuân
và cũng là mùa cưới hỏi nên hoa đào
cũng được dung để ngụ ý chuyện nhân duyên,

cầu trường thọ.

•

Hoa tỏi: tác dụng xua đuổi tà ma, chữa bệnh


•

Hình tượng thuộc lĩnh vực âm dương ở trên các mô típ hoa văn
là các bông cúc, phổ biến nhất vẫn là các hình chữ thập + , chữ
X. Theo truyện cổ của người HMông ở Bắc Hà, Lào Cai các
hình tượng này là sừng trâu-con vật gắn với nhà nông, dùng
trong hiến tế người chết. Con trâu là biểu tượng gắn với sự vận
hành của mặt trăng, biểu hiện cho sự âm dương đối đãi, cho sự
phát sinh và phát triển. Dạng mô típ này thường thấy trên y phục
và trên mũ trẻ em người HMông


•

Trong quan niệm của người H’Mông gà trống là một biểu tượng của vị thần giữ cửa - chống ma ác vào nhà, bảo vệ sức khỏe cho trẻ nhỏ.
Vì thế, hoa văn gà trống thường được thêu trên mũ của trẻ em, mũ trẻ nhỏ H’Mông hoa ở Mường Khương, ở đỉnh đầu có thêu hình mào
gà trống.

Gà trống trong cuộc sống văn hóa tâm linh của dân tộc HMông


•

Trên tấm váy của phụ nữ H’Mông Hoa có ba băng dải ngang hoa văn phản ánh 3 vùng đất cư trú trong quá trình thiên di
trong lịch sử người H’Mông. Dải hoa văn bên trên biểu tượng dòng sông Hoàng Hà, dải giữa là sông Trường Giang, dải phía
dưới là núi rừng phương Nam.

Khát vọng bảo vệ sinh tồn
của dân tộc còn phản ánh trong
tín ngưỡng và nghi lễ dân gian,
ngay khi cất tiếng khóc chào
đời đến lúc nhắm mặt xuôi tay.

Hình ảnh chiếc vày của người HMông


IV.4. Giá trị văn hóa của các hoa văn trên trang phục của dân tộc H’Mông

1.
2.
3.
4.

Hoa văn phản ánh đặc trưng đời sống của người H’Mông
Hoa văn gắn liền với triết lý cộng đồng
Hoa văn phản ánh lịch sử tộc người
Hoa văn phản ánh giá trị giao thoa văn hóa tộc người


III.1. Hoa văn phản ánh đặc trưng đời sống của người H’Mông

-

Các hoa văn thường có màu đỏ tạo sự nổi bật giữa núi rừng
Những tấm váy kì công là thành quả của những ngày nông nhàn
Thiên nhiên và con người có mối liên hệ chặt chẽ
Hoa văn biểu hiện tâm tư tình cảm, ngoài ra còn là tiêu chuẩn đánh giá tài năng và phẩm hạnh

III.2. Hoa văn phản ánh giá trị giao thoa văn hóa
tộc người
- Giao tiếp, học hỏi giữa các dân tộc


III.3. Hoa văn gắn liền với triết lý cộng đồng

-

Đề cao cộng đồng huyết thống: con sên – biểu hiện của tình thâm và sự thịnh vượng
Mối quan hệ giữa đời sống vật chất và tinh thần: con hổ, con rồng-tượng trưng cho quyền lực

III.4. Hoa văn phản ánh lịch sử tộc người

-

Người H’Mông coi trọng danh dự, ngoan cường đấu tranh bảo vệ dân tộc.

Trên tấm váy của cô gài H’Mông Hoa có 3 băng dải ngang tượng trưng cho 3 vùng đất cư trú trong quá trình thiên di
trong lịch sử của người H’Mông


Kết luận

Như vậy, nếu loại trừ một số yếu tố tín ngưỡng thì hầu hết các dạng hoa văn trên vải người HMông đều hướng

vào đời sống thực và thiên nhiên. Ta có thể nhận rõ các mô típ hoa lá, động vật trang trí trên vải đều là những
loài có thực và hữu ích cho con người, gắn bó thân thiết trong cuộc sống của dân tộc HMông. Thiên nhiên và
con người được nghệ thuật hóa phản ánh sự hòa đồng, gắn bó không thể tách rời.


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Văn hóa trên vải dân tộc HMông- NXB Văn hóa Dân tộc
2. Trang phục cổ truyền của người HM ông Hoa ở tỉnh Yên Bái- Trần Thị Thu Thủy
3. />4. />