cảm nhận về bài thơ: Thầy cũ

Thầy cũ
Nếu con biết có một ngày
Thầy đi không trở lại
Ngôi trờng cũ sẽ cùng con mãi mãi
Nói những lời nhớ thơng.
Nếu con biết có một ngày
Chúng con về đây mà thầy thì vắng
Hàng phợng vĩ bao năm rồi im lặng
Sẽ thầm thì: Thầy ơi!
Ba mơi năm ngày ấy xa rồi
Con khôn lớn có công thầy dạy dỗ
Mái trờng cũ với những bài th cổ
Vẫn ngóng thầy về thăm.
Trái tim con thổn thức bao lần
Thăm trờng cũ càng nhớ ngời thầy cũ
Những mầm xanh đang trổ hoa đơm nụ
Kính dâng thầy mùa xuân.
Nguyễn Thị Thanh Lý
(Báo Hải Dơng-Thứ sáu ngày 17.11.2006)
Tiếng lòng tri ân đồng điệu
Bài thơ Thầy cũ của cô giáo tôi, tôi đã đọc nhiều lần khi xuất hiện trên báo Hải D-
ơng. Song lúc đó, cõ lẽ vì những bộn bề của cuộc sống đời thờng, những hối hả của một
năm học vừa bắt đầu mà nó đã ngủ quên trong tôi. Đến hôm nay, sau 9 năm rời xa mái tr-
ờng CĐSP Hải Dơng, tôi đi tập huấn về
PPDH đã trở lại đây. Trờng cũ. Giảng đ-
ờng nay đổi khác. Lối cỏ xa chẳng còn.
Thầy cô ơi! bao gơng mặt đâu rồi! Tiếng
thơ của cô bỗng vang lên trong tôi, da
diết, nghẹn lòng. Tôi chợt bắt gặp một
nhịp thở chung, một tiếng lòng tri ân
đồng điệu từ bài thơ Thầy cũ của cô.

Bài thơ nhẹ nhàng mà dung dị (con
ngời và thơ cô là vậy) nh tiếng nói thầm
thì của con tim. Mạch cảm xúc của bài
thơ đợc khơi nguồn từ việc: "Chúng con
về đây mà thầy thì vắng". Hình ảnh ngời
thầy là tâm điểm của những vòng xoáy
cảm xúc và đợc trở đi trở lại ở từng khổ
thơ với một niềm thành kính sâu sắc của
"con" - ngời học trò, nhân vật trữ tình
trong bài thơ.
Hai khổ thơ đầu đều đợc bắt đầu
bằng một mệnh đề "Nếu con biết có một
ngày":
Nếu con biết có một ngày
Thầy đi không trở lại
Ngôi trờng cũ sẽ cùng con mãi mãi
Nói những lời nhớ thơng.
Nếu con biết có một ngày
Chúng con về đây mà thầy thì vắng
Hàng phợng vĩ bao năm rồi im lặng
Sẽ thầm thì: Thầy ơi!
Điệp ngữ: Nếu con biết có một ngày nhấn mạnh sự tiếc nuối. Sự tiếc nuối (và có lẽ cả ân
hận nữa) ấy đợc coi là hợp lí dựa trên tiền giả định: Trớc đây - "con", cũng nh bao cô cậu
học trò, sinh viên- đợc đón nhận sự chăm sóc, dạy bảo của thầy cô và coi đó là lẽ tự
nhiên, cứ mặc nhiên đón nhận, cứ thả sức tham lam trong biển yêu thơng ấy mà chẳng
một lần biểu lộ lòng biết ơn. Trớc đây - "con", cũng nh bao cô cậu học trò, sinh viên - khi
tốt nghiệp ra trờng là hớn hở mừng vui, là tự do sung sớng hớng tới tơng lai, cứ hồn nhiên
rạng cời hạnh phúc, cứ vô t rời vòng tay thầy cô, vỗ cánh vào đời. Rồi "con" đã bị cuốn
vào dòng đời hối hả. Để đến hôm nay, "con" về thì thầy "đi không trở lại", "thầy đã
vắng". Không còn thầy đón chúng con mỗi buổi đến trờng. Khoảng trống thầy để lại đầy

vơi bao nỗi nhớ, bao niềm đau. Thể thơ tự do nhng lại ít chữ kiệm lời, bài thơ đã dễ dàng
mang đến cho ngời đọc điều cảm nhận ấy (Nhất là tôi trong lần trở lại trờng này). Vậy
làm sao đây? Sự tiếc nuối trào lên, nỗi day dứt ập đến. Và thật thú vị, hình ảnh "ngôi tr-
ờng" và "hàng phợng vĩ" xuất hiện. Mợn hai hình ảnh đặc trng nhất (và có lẽ là vĩnh cửu
nhất) của một mái trờng để gửi gắm nỗi lòng, niềm cảm xúc là một thành công của bài
thơ. Ngôi trờng "nói lời nhớ thơng" - lời của ngôi trờng thầm lặng mà thẳm sâu. mãi mãi.
Hàng phợng vĩ "thầm thì: Thầy ơi!" - tiếng của phợng vĩ thiết tha mà đằm thắm, xôn xao.
Thầy đã trở về với thiên nhiên vạn vật. "Con" chỉ biết nhờ vạn vật thiên nhiên nói hộ con
lời tri ân. Thán từ: Thầy ơi là một nốt nhấn, là sự thăng hoa của cảm xúc.
Trong nỗi xúc động nghẹn ngào ấy, hình ảnh ngời thầy hiên ra:
Ba mơi năm ngày ấy xa rồi
Con khôn lớn có công thầy dạy dỗ,
Mái trờng cũ với những bài th cổ
Vẫn ngóng thầy về thăm.
Một khổ thơ hoài niệm. Những cụm từ: ngày ấy, mái trờng cũ, bài th cổ đã góp phần gợi
lên không khí xa xa, thành kính. Hình ảnh ngời thầy hiện ra gần gũi mà thiêng liêng, vợi
xa mà thân thơng biết mấy. Quả thật, 30 năm là quãng thời gian không dài nhng với cuộc
đời con ngời thì không phải là ngắn. Quãng thời gian ấy đủ để ta trải nghiệm và nhận thức
rằng "Con khôn lớn có công thầy dạy dỗ". Lời đó ta đã từng nói, đã từng nghe bao lần.
Nhng trong hoàn cảnh này, sao mà xúc động đến vậy. Phải chăng là do tiếng lòng của ng-
ời học trò mái tóc đã điểm bạc sợi thời gian? Có lẽ chính bởi hình ảnh của thầy không và
mãi mãi không bao giờ phai nhạt nên tuy biết thầy đã đi rồi nhng vẫn:"ngóng thầy về
thăm". Quá khứ và hiện tại, kỉ niệm và ớc mong. Tất cả cứ đan cài da diết. Động từ
"ngóng" (chứ không phải: trông, mong, chờ, đợi...) vừa gợi hình vừa gợi cảm. Hình ảnh
của một ngời con đang trông đợi với tâm trạng đau đáu khôn nguôn, miệt mài không ý
niệm về thời gian.
Đến khổ thứ t-khổ cuối, thì "con, ngời học trò ấy - cô giáo của tôi- đã đối diện với
chính trái tim mình, nghe rõ sự thổn thức của trái tim:
Trái tim con thổn thức bao lần
Thăm trờng cũ càng nhớ ngời thầy cũ.

Những mầm xanh đang trổ hoa đơm nụ
Kính dâng thầy mùa xuân.
Hình ảnh kết thúc bài thơ thật bất ngờ. Trớc đó, ta đã gặp "ngôi trờng cũ", "hàng phợng
vĩ im lặng", "ngày ấy xa rồi". Ngỡ tởng là xác xơ, là xa vắng. Vậy mà kết bài lại là hình
ảnh tơi đẹp của hoa nụ mùa xuân. Sự vô lí của tự nhiên đôi lúc lại là sự hợp lý đến tinh tế
của tình ngời. Quãng thời gian qua, trái tim con đã lãng quên ân tình thầy, tâm hồn con đã
chai cằn vì mu sinh, kỷ niệm ngôi trờng xa đã rêu phong, xa cũ. Nhng, nh mạch sống của
cây cối mùa đông, ân tình của thầy vẫn âm thầm và mãnh liệt nâng bớc đời con. Để đến
hôm nay chợt dâng trào tha thiết. "hoa", "nụ", "mùa xuân" đợc hiểu theo cả nghĩa chính
và nghĩa chuyển. Dù hiểu theo nghĩa nào thì đó cũng là những gì tinh tuý nhất, là hoa nụ
lòng con kính dâng thầy.
Có biết bao bài thơ về thầy cô, có biết bao cách bộc lộ tình cảm của học trò với
thầy cũ, trờng xa. Bài thơ Thầy cũ của cô giáo tôi là một cách bộ lộ tình cảm cao đẹp ấy.
Đạo lý " Uống nớc nhớ nguồn", "Tôn s trọng đạo" của dân tộc ta đã đợc thể hiện một
cách giản dị, dễ hiểu, dễ thấm trong bài thơ. Viết về đề tài muôn thuở, thiêng liêng nhng
từ ngữ không mỹ miều, diễn đạt không bóng bảy, bài thơ bình dị nh tiếng lòng của bất cứ
một học trò nào.
Hè 2007. Nắng và gió. Phợng đỏ ối nỗi mong nhớ. Ve da diết niềm yêu thơng. Kỷ
niệm học trò đầy ắp con tim. Bài thơ của cô nh một làn gió mát. Song điều quan trọng hơn
là bài thơ của cô đã thức tỉnh trong ngời đọc (nhất là những ngời đang đợc hởng sự chăm
dạy của thầy cô) hãy làm gì điều đó khi cha qúa muộm mằm. Và bài thơ Thầy cũ đã nói
hộ tôi (hộ cả lớp lớp thế hệ học trò) tiếng lòng tri ân với thầy cũ, trờng xa.
Tháng 6 năm 2007
Lê Thị Thu Nhì
GV trờng THCS Nguyễn Lơng Bằng
Thanh Miện-Hải Dơng


Học trò: Lê Thị Thu Nhì
GV trờng THCS Nguyễn Lơng Bằng

Thanh Miện-Hải Dơng
Kính gửi cô: Nguyễn Thị Thanh Lý
Phó Hiệu trởng trờng CĐSP Hải Dơng
Chợ Mát-TP Hải Dơng