Đánh giá hiệu quả sử dụng đất trồng cây hàng năm tại xã eapil, huyện m’đăk, tỉnh đăk lăk

TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN
KHOA KINH TẾ

CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP

ĐÁNH GIÁ  HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT TRỒNG CÂY HÀNG NĂM 
TẠI XàEAPIL HUYỆN M’ĐĂK TỈNH ĐĂK LĂK

Người thực hiện  : Lý Thị Liên
Lớp 

: KTNL – K11

Ngành 

: Kinh Tế Nông Lâm 

Khoá

: 2011­ 2015


Đăk Lăk, 05/2015


TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN
KHOA KINH TẾ

CHUYÊN ĐỀ TỐT NGHIỆP

ĐÁNH GIÁ  HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT TRỒNG CÂY HÀNG NĂM 

TẠI XàEAPIL HUYỆN M’ĐĂK TỈNH ĐĂK LĂK

                         Người hướng dẫn : ThS Nguyễn Thị Minh Phương
Người thực hiện  : Lý Thị Liên
Lớp 

: KTNL – K11

Ngành 

: Kinh Tế Nông Lâm 

Khoá

: 2011­ 2015

3


Đăk Lăk, 05/2015

4


LỜI CẢM ƠN
Đê hoà
̉
n  thành  được  báo  cáo  này,  ngoài  sự  nô l
̃ ực  và cố  gắng  của  bản  
thân, em đa nhâ

̃ ̣n  được  sự  quan tâm giúp  đỡ của  các  ca ́nhân, đoàn  thê ̉ trong và 
ngoài trương. Em xin chân thà
̀
nh cảm ơn đến:
ThS Vũ Thị Minh Phương là giáo viên hương dẫ
́
n đa giu
̃ ́p đơ va h
̃ ̀ ương dẫ
́
n 
em trong suốt qua tri
́ ̀nh  học tập va hoa
̀ ̀n thành báo cáo thực tập này .
Thầy cô trương Đạ
̀
i  học Tây Nguyên đa gia
̃ ̉ng dạy  tận  tình va ta
̀ ̣o  điều  kiện  
giúp  đỡ em   trang  bi ̣ nhưng
̃  kiến  thưć  bô ̉ ích  trong  suốt  qua ́ trình  học  tập  tại  
trương.
̀
Ban lãnh đạo UBND xã  Eapil, ban tự quản các thôn xã Eapill huyện M’Đrắk tỉnh 
Đắk Lắk  đa ta
̃ ̣o điều kiện tốt, nhiệt tình giúp đỡ  em trong suốt qua tri
́ ̀nh thực tập  
va ̀thu thập sô liê
́ ̣u đê th
̉ ực hiện báo cáo này.

Gia đình, tập thê cá
̉ c bạn lơp KTNNK11 va ng
́
̀ ươi thân đa 
̀
̃luôn bên cạnh ủng hô và
̣  
giúp đơ ̃em trong suốt qua tri
́ ̀nh học tập va hoa
̀ ̀n thành tốt đợt thực tập này.

Đăk Lăk, tháng 05 năm 2015
   Sinh viên thực tập
                                                                                            
 
                                                                                           Lý Thị Liên

i


MỤC LỤC
 LỜI CẢM ƠN                                                                                                            
 
...........................................................................................................
  
 i
 DANH MỤC VIẾT TẮT                                                                                             
 
............................................................................................
   

 v
 DANH MỤC BẢNG BIỂU                                                                                        
 
.......................................................................................
    
 vi
 PHẦN I                                                                                                                       
 
......................................................................................................................
   
 1
 ĐẶT VẤN ĐỀ                                                                                                            
 
...........................................................................................................
   
 1
 1.1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu                                                                    
 
...................................................................
   
 1
 1.2. Mục tiêu nghiên cứu                                                                                             
 
............................................................................................
   
 2
 PHẦN II                                                                                                                      
 
.....................................................................................................................
   

 4
 TỔNG QUAN TÀI LIỆU                                                                                           
 
..........................................................................................
   
 4
 2.1. Cơ sở lý luận                                                                                                       
 
......................................................................................................
   
 4
 2.1.1. Khái niệm về đất và sử dụng đất                                                                     
 
....................................................................
   
 4
 2.1.2. Đất nông nghiệp                                                                                               
 
..............................................................................................
   
 5
 2.1.3. Vị trí và đặc điểm của đất trong nông nghiệp                                                   
 
..................................................
   
 6
 2.1.4.  Những nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng đất                                            
 
...........................................
   

 7
 PHẦN III                                                                                                                   
 
..................................................................................................................
    
 15
 NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN  CỨU                                                 
 
................................................
    
 15
 3.1. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu                                                   
 
..................................................
    
 15
 3.1.1. Đối tượng nghiên cứu                                                                                     
 
....................................................................................
    
 15
 3.1.2. Phạm vi nghiên cứu                                                                                         
 
........................................................................................
    
 15
 3.2. Phương pháp nghiên cứu                                                                                    
 
...................................................................................
    

 15
 3.2.1. Các phương pháp nghiên cứu                                                                          
 
.........................................................................
    
 15
 3.2.2. Các chỉ tiêu đánh giá                                                                                        
 
.......................................................................................
    
 16
 3.3. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu                                                                             
 
............................................................................
    
 18
 3.3.1. Điều kiện tự nhiên                                                                                          
 
.........................................................................................
    
 18
 3.1.2. Các nguồn tài nguyên                                                                                      
 
.....................................................................................
    
 20
 3.1.3. Thực trạng môi trường                                                                                    
 
...................................................................................
    

 21
 3.1.4. Điều kiện phát triển kinh tế ­  xã hội                                                              
 
............................................................
    
 22
ii


 3.1.5 . Thực trạng phát triển các ngành kinh tế                                                         
 
........................................................
    
 22
 3.2.1. Lĩnh vực văn hoá ­ xã hội                                                                                
 
...............................................................................
    
 25
 3.3. Thực trạng phát triển  khu dân cư nông thôn                                                      
 
.....................................................
    
 26
 3.4. Thực trạng phát triển cơ sở hạ tầng                                                                  
 
.................................................................
    
 26
 3.4.1. Giao thông                                                                                                       

 
......................................................................................................
    
 27
 3.4.2. Thuỷ lợi                                                                                                          
 
.........................................................................................................
    
 27
 3.4.3. Năng lượng                                                                                                     
 
....................................................................................................
    
 27
 3.4.4. Bưu chính viễn thông                                                                                      
 
.....................................................................................
    
 27
 3.4.5. Cơ sở văn hóa, thể dục, thể thao                                                                     
 
....................................................................
    
 28
 3.4.6. Cơ sở y tế                                                                                                       
 
......................................................................................................
    
 28
 3.4.7. Cơ sở giáo dục ­ đào tạo                                                                                 

 
................................................................................
    
 28
 3.4.8. Cơ sở thể dục – thể thao                                                                                 
 
................................................................................
    
 29
 3.4.9. Chợ                                                                                                                 
 
................................................................................................................
    
 29
 3.5.  Đánh giá tổng quát về điều kiện tự nhiên – kinh tế ­ xã hội                              
 
.............................
    
 31
 3.5.1. Thuận lợi                                                                                                        
 
.......................................................................................................
    
 31
 3.5.2.  Khó khăn                                                                                                        
 
.......................................................................................................
    
 31
 PHẦN IV                                                                                                                  

 
.................................................................................................................
    
 32
 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU                                                                                        
 
.......................................................................................
    
 32
 4.1. Thực trạng sử dụng và phân bổ đất tại xã Eapil, huyện M’Đrắk                      
 
.....................
    
 32
4.1.1. Thực trạng sử dụng đất trồng cây hàng năm của tại xã Eapil, huyện M’Đrắk  
                                                                                                                                   32
.................................................................................................................................
    
 4.1.2. Lịch mùa vụ trồng cây hàng năm tại xã Eapil, huyện M’Đrắk                        
 
.......................
    
 33
 4.2. Thực trạng chung của các nông hộ tại xã Eapil, huyện M’Đrắk                        
 
.......................
    
 35
 4.2.1. Tình hình nhân khẩu và lao động                                                                     
 

....................................................................
    
 35
 4.2.3. Cơ cấu diện tích các loại cây trồng                                                                 
 
................................................................
    
 36
 4.2.4. Năng suất và sản lượng các loại cây trồng                                                      
 
.....................................................
    
 37
 4.3. Hiệu quả sử dụng đất trồng cây hàng năm của các nông hộ                             
 ............................
 
    
 39
 4.3.1. Hệ số sử dụng đất                                                                                          
 
.........................................................................................
    
 39
 4.3.2. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất trồng cây hàng năm                                       
 
......................................
    
 41
 4.4. Năng lực sản xuất của các hộ điều tra                                                               
 

..............................................................
    
 42
iii


 4.5. Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất                                                          
 
........................................................
    
 44
 PHẦN V                                                                                                                    
 
...................................................................................................................
    
 45
 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ                                                                                    
 
...................................................................................
    
 45
 5.1.  Kết luận                                                                                                            
 
...........................................................................................................
    
 45
 5.2. Kiến nghị                                                                                                           
 
..........................................................................................................
    

 45
 TÀI LIỆU THAM KHẢO                                                                                         
 
........................................................................................
    
 48

iv


DANH MỤC VIẾT TẮT
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

Ký hiệu
HSSDĐ
BQ
UBND
HQKT
HQPB

SX
ĐVT
DT
SL
ĐX
BVTV

Ý nghĩa
Hệ số sử dụng đất
Bình quân
ủy ban nhân dân
Hiệu quả kinh tế
Hiệu quả phân bổ
Sản xuất
Đơn vị tính
Diện tích
Sản lượng
Đông xuân
Bảo vệ thực vật

v


DANH MỤC BẢNG BIỂU
 Bảng 2.1. Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp phân theo các vùng                         
 
........................
    
 13
 (Tính đến 01/01/2013)                                                                                               

 
..............................................................................................
    
 13
 Bảng 2.2. Cơ cấu sử dụng đất phân theo các vùng (Tính đến 01/01/2013)               
 
..............
    
 13
 Bảng 3.1: Bảng tiêu chí phân loại hộ                                                                        
 
.......................................................................
    
 17
 Bảng 3.2: Diện tích, năng suất và sản lượng các loại cây trồng                               
 
..............................
    
 23
 Bảng 3.3:  Hiện trạng dân số năm 2014                                                                    
 
...................................................................
    
 25
Bảng 4.1: Biến động sử dụng đất trồng cây hàng năm của tại xã Eapil qua 3 năm  
 (2012­2014)                                                                                                               
 
..............................................................................................................
    
 32

 Hình 4.1: Lịch mùa vụ của xã Eapil                                                                          
 
.........................................................................
    
 33
 Bảng 4.2: Tình hình chủ hộ, nhân khẩu và lao động của các hộ điều tra                  
 
.................
    
 35
 Bảng 4.3: Cơ cấu diện tích các loại cây trồng hàng năm                                          
 
........................................
    
 36
 Bảng 4.4: Năng suất một số loại cây trồng hàng năm                                              
 
.............................................
    
 37
 Bảng 4.5: Thu nhập từ các loại cây trồng hàng năm                                                 
 
...............................................
    
 38
 Bảng 4.6: Hệ số sử dụng đất trồng cây hàng năm                                                    
 
...................................................
    
 39

 Bảng 4.7:Hiệu quả sử dụng đất canh tác của các nhóm hộ năm 2014                      
 
.....................
    
 41
 Bảng 4.8: Một số chỉ tiêu phản ánh năng lực và trình độ canh tác của các nông hộ  .  42
    

vi


PHẦN I
ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Nước ta là một nước có nền nông nghiệp lâu đời với hơn 70% dân số sống 
ở nông thôn – nơi sản xuất ra lượng lớn lương thực, thực phẩm cung cấp cho xã 
hội. Nông nghiệp là một trong hai ngành kinh tế quan trọng quyết định sự tồn tại  
và phát triển của xã hội, nó cung cấp nguồn nguyên vật liệu cho nhiều ngành 
công nghiệp, dịch vụ  và các ngành khác. Khi nói đến sản xuất nông nghiệp thì 
không thể  không nói đến đất đai, về  cơ  bản nếu không có đất đai thì không có 
sản xuất nông nghiệp, vì thế  trong nông nghiệp đất đai là tư  liệu sản xuất đặc  
biệt và không thể thay thế được. Sự  nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước hiện 
nay đang đặt ra những yêu cầu mới đòi hỏi công tác quản lý, khai thác và sử dụng 
đất đai tốt hơn, chủ  động hơn làm cho đất đai trở  thành nguồn lực quan trọng  
tham gia vào quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Trên quan điểm  
đó, Đảng và Nhà nước ta thực hiện công cuộc đổi mới trong công tác quản lý đất  
đai từ  Trung  ương cho đến cấp cơ  sở, bằng cách giao khoán dài hạn cho người  
sản xuất, nhằm khai thác triệt để  khả  năng sinh lợi từ  đất. Mặt khác, Đảng và  
Nhà nước ta còn thực hiện công tác chuyển giao công nghệ,  ứng dụng tiến bộ 
khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp để  nâng cao hiệu quả sử dụng đất 

vì đất là ngồn tài nguyên vô cùng quý giá, là tư  liệu sản xuất đặc biệt , là thành  
phần quan trọng hàng đầu của sự sống, là địa bàn xây dựng và phát triển dân sinh  
kinh tế xã hội và an ninh quốc phòng. 
Hiện nay việc sử  dụng đất còn nhiều khó khăn và bất cập. Do đất đai là 
nguồn tài nguyên có hạn, bên cạnh đó do sự phân bố đất đai không đều, dẫn đến 
việc sử  dụng đất chưa hợp lý. Chính vì vậy trong quá trình sử  dụng phải khai  
thác hợp lý, tiết kiệm đồng thời không ngừng công tác bồi dưỡng cải tạo đất  
nhằm nâng cao sức cản xuất của đất, tích cực mở  rộng diện tích đất bằng cách  
khai hoang, phủ  xanh đất trống đồi núi trọc, từng bước tăng diện tích đất canh 
1


tác cho mỗi lao động nông nghiệp. Đồng thời phải có định hướng và quy hoạch 
tổng thể  phát triển kinh tế  xã hội. Kế  hoạch sử  dụng đất đai phải được tiến 
hành trước một bước để  trên cơ  sở  đó các cấp chính quyền và ban ngành sử 
dụng đất tiến hành lập kế  hoạch sử dụng đất đai có hiệu quả, nhằm tránh gây 
lãng phí, tránh sự  tranh chiếm hủy hoại đất, phá vỡ  sự  cân bằng sinh thái môi  
trường , gây tổn thất hoặc kìm hãm sự phát triển của sản xuất, phát triển kinh tế 
xã hội. Ngày nay, sử  dụng đất bền vững, tiết kiệm và có hiệu quả  đã trở  thành  
chiến lược quan trọng có tính toàn cầu. Nó đặc biệt quan trọng đối với sự tồn tại 
và phát triển của nhân loại. Vì vậy mỗi khi sử dụng đất sản xuất nông nghiệp  
cho các mục đích khác cần canh nhắc kỹ để  không rơi vào tình trạng chạy theo 
lợi ích trước mắt.
Huyện M’Đrắk cũng như  các huyện khác của tỉnh Đắk Lắk phát triển sản 
xuất nông nghiệp là mặt trận hàng đầu. Xã Eapil là một trong những xã thuộc  
huyện M’Đrắk, với đa số  dân sống bằng nghề nông, thu nhập chủ  yếu dựa vào 
nông nghiệp, trình độ sản xuất, thâm canh cây trồng của nhân dân trong vùng còn 
rất hạn chế, trình độ dân trí chưa theo kịp với nhu cầu phát triển của sản xuất thị 
trường, trong khi đó giá vật tư  nông nghiệp ngày càng tăng cao, giá sản phẩm  
nông nghiệp bấp bênh nên đã  ảnh hưởng rất lớn đến sản xuất và đời sống của 

nhân dân. 
Vì vậy việc định hướng cho người dân trong xã khai thác, sử dụng đất hợp  
lý và có hiệu quả là một trong những vấn đề hết sức cần thiết để nâng cao hiệu  
quả sử dụng đất, tăng thu nhập cho người dân tại địa phương. Xuất phát từ  vấn  
đề trên, tôi chọn đề tài: “Đánh giá hiệu quả sử dụng đất trồng cây hàng năm  
tại xã Eapil huyện M’Đrắk tỉnh Đắk Lắk”.

1.2. Mục tiêu nghiên cứu
­   Thực trạng về  cơ  cấu sử  dụng đất  trồng cây hàng năm  của các nông 
hộ tại xã Eapil.
­   Đánh giá được hiệu quả  sử  dụng đất trồng cây hàng năm của các nông  
hộ.
2


­  Đề xuất một số giải pháp giúp nâng cao hiệu quả sử dụng đất trồng cây 
hàng năm tại xã Eapil.

3


PHẦN II
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. Cơ sở lý luận
2.1.1. Khái niệm về đất và sử dụng đất
Đất đai là khoảng không gian có giới hạn, theo chiều thẳng đứng bao gồm: 
Khí hậu của bầu khí quyển, lớp phủ thổ nhưỡng, thảm thực vật, động vật, diện tích  
mặt nước, tài nguyên nước ngầm và khoáng sản trong lòng đất. Theo chiều ngang,  
trên mặt đất là sự kết hợp giữa thổ nhưỡng, địa hình, thủy văn, thảm thực vật với  
các thành phần khác, nó tác động giữ vai trò quan trọng và có ý nghĩa to lớn đối với  

hoạt động sản xuất cũng như cuộc sống xã hội của loài người  (Phạm Xuân Trường, 
1997).
Đất đai là cơ sở tự nhiên, là tiền đề đầu tiên trong mọi quá trình sản xuất. 
Đất đai tham gia vào hầu hết các quá trình sản xuất của xã hội, nhưng tùy thuộc  
vào từng ngành cụ thể mà vai trò của đất đai có sự khác nhau.
Theo Luật Đất đai 2003 của Việt Nam quy định: Đất đai là tài nguyên quốc  
gia vô cùng quý giá, là tư  liệu sản xuất đặt biệt, là thành phần quan trọng hàng  
đầu của môi trường sống, là địa bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các cơ sở 
kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh và quốc phòng.
Đất nông nghiệp: là đất sử  dụng vào mục đích sản xuất, nghiên cứu, thí 
nghiệm về nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối và mục đích 
bảo vệ, phát triển rừng: Bao gồm đất sản xuất nông nghiệp, đất lâm nghiệp, đất 
nuôi trồng thủy sản, đất làm muối và đất sản xuất nông nghiệp khác  (Bộ  Tài 
nguyên và Môi trường, 2004).
Diện tích đất canh tác: là diện tích của thửa đất đó sử dụng vào mục đích 
trồng cây hàng năm.
 Diện tích gieo trồng cây hàng năm: là diện tích trên đó có trồng trọt, gieo 
cấy một loại cây trồng nào đó trong 1 vụ nhất định.

4


Sản lượng cây trồng là toàn bộ  sản phẩm chính của một cây trồng thu  
được trên toàn bộ diện tích gieo trồng của cây trồng đó trong 1 năm hoặc 1 vụ.
Đất   trồng   cây   hàng   năm:  Theo   thông   tư   số   28/2004/TT­BTNMT   ngày 
1/11/2004 của Bộ Tài nguyên ­ môi trường, đât trông cây hàng năm la đât chuyên
́ ̀
̀ ́
 
trông cac loai cây co th

̀
́
̣
́ ơi han sinh tr
̀ ̣
ưởng từ khi gieo trông t
̀ ới khi thu hoach
̣  
không qua môt năm, chu yêu đê trông mau, hoa, cây thuôc, mia, đay, gai, coi, sa,
́ ̣
̉ ́ ̉ ̀
̀
́
́
́ ̉ 
dâu tăm, co không dung trong chăn nuôi.
̀
̉
̀
Đất trồng cây lâu năm: Theo thông tư  số 28/2004/TT­BTNMT ngày 1­11­
2004 của Bộ Tài nguyên ­ môi trường, đât trông cây lâu năm la đât trông cac loai
́ ̀
̀ ́ ̀
́
̣ 
cây co th
́ ơi gian sinh tr
̀
ưởng trên môt năm, t
̣

ừ khi gieo trông t
̀ ới khi thu hoach, kê
̣
̉ 
ca cây co th
̉
́ ơi gian sinh tr
̀
ưởng như  cây hằng năm, nh
̀
ưng cho thu hoach trong
̣
 
nhiêu năm nh
̀
ư cây thanh long dưa, nho…
́
Sử dụng đất là hệ thống các biện pháp nhằm điều hòa mối quan hệ người ­ 
đất trong tổ hợp với các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác và môi trường.

2.1.2. Đất nông nghiệp
Tại Việt Nam, đất nông nghiệp được định nghĩa là đất sử  dụng vào mục 
đích sản xuất, nghiên cứu, thí nghiệm về  nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng 
thuỷ  sản, làm muối và mục đích bảo vệ, phát triển rừng. Đất nông nghiệp bao 
gồm đất sản xuất nông nghiệp, đất lâm nghiệp, đất nuôi trồng thuỷ sản, đất làm 
muối và đất nông nghiệp khác.
Đất nông nghiệp gồm:
Đất sản xuất nông nghiệp: Là đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích sản 
xuất nông nghiệp. Bao gồm đất trồng cây hàng năm và đất trồng cây lâu năm.
Đất lâm nghiệp: Là đất có rừng tự  nhiên hoặc có rừng trồng, đất khoanh 

nuôi phục hồi rừng (đất đã giao, cho thuê để khoanh nuôi, bảo vệ nhằm phục hồi  
rừng bằng hình thức tự  nhiên là chính), đất để trồng rừng mới (đất đã giao, cho  
thuê để trồng rừng và đất có cây rừng mới trồng chưa đạt tiêu chuẩn rừng). Theo  
loại rừng lâm nghiệp bao gồm: đất rừng sản xuất, đất rừng phòng hộ, đất rừng 
đặc dụng.
5


Đất nuôi trồng thuỷ  sản: Là đất được sử  dụng chuyên vào mục đích nuôi, 
trồng thuỷ sản, bao gồm đất nuôi trồng nước lợ, mặn và đất chuyên nuôi trồng nước 
ngọt.
Đất làm muối: Là đất các ruộng để sử dụng vào mục đích sản xuất muối.
Đất nông nghiệp khác: Là đất tại nông thôn sử  dụng để  xây dựng nhà 
kính (vườn  ươm) và các loại nhà khác phục vụ  mục đích trồng trọt, kể  cả  các  
hình thức trồng trọt không trực tiếp trên đất, xây dựng chuồng trại chăn nuôi gia 
súc, gia cầm và các loại động vật khác được pháp luật cho phép, đất để xây dựng  
trạm, trại nghiên cứu thí nghiệm nông nghiệp, lâm nghiệp, diêm nghiệp, thủy 
sản,   xây  dựng  cơ   sở   ươm  tạo   cây   giống,   con   giống,   xây   dựng nhà   kho,   nhà 
của hộ  gia đình, cá nhân để  chứa nông sản, thuốc bảo vệ  thực vật,  phân bón, 
máy móc, công cụ sản xuất nông nghiệp.

2.1.3. Vị trí và đặc điểm của đất trong nông nghiệp
a. Vị trí
­ Ruộng đất là sản phẩm của tự  nhiên, có trước lao động nó xuất hiện và 

tồn tại ngoài ý muốn của con người, là tư  liệu sản xuất đặc biệt và không thể 
thay thế được trong quá trình sản xuất nông nghiệp. Nó đóng vai trò cố định cho  
sự tồn tài và phát triển của nông nghiệp, vì: 
Ruộng đất vừa là đối tượng lao động, khi con người sử dụng công cụ sản  
xuất tác động vào đất làm thay đổi hình dạng thông qua cày, bừa, lên luống... 

Ruộng đất vừa là tư  liệu lao động, khi con người tác động lên đất thông 
qua các thuộc tính lý , hóa, sinh học và các thuộc tính khác để  tác động lên cây  
trồng (Tuyết Hoa Niê Kdăm, 2012).
b. Đặc điểm
­ Đất đai được sử  dụng trong nông nghiệp có giới hạn về  mặt không gian 

(Tuyết Hoa Niê Kdăm, 2012).
­ Đất đai có vị trí cố định và chất lượng không đồng đều:
Việc sản xuất kinh doanh nông nghiệp phải gắn liền với vị trí của đất 
đai, phải phù hợp với điều kiện kinh tế  ­ xã hội của mỗi vùng và chất lượ ng 
6


đất ngay trên vùng đất đó như  khí hậu, thổ  nhưỡng, cây trồng, vật nuôi, tập 
quán canh tác...
Ruộng đất có chất lượng không đồng đều giữa các khu vực và ngay trên 
cùng 1 cánh đồng. Vì vậy trong quá trình sử dụng cần cải tạo và bồi dưỡng đất 
nhằm nâng cao năng suất cây trồng.
­ Nếu khai thác sử  dụng hợp lý và hiệu quả  thì sức sản xuất nông nghiệp  

không ngừng tăng lên, sức sản xuất của đất đai gắn liền với sự  phát triển của 
lực lượng sản xuất, trình độ thâm canh và biện pháp khoa học kĩ thuật.
­ Đất đai là tư liệu sản xuất chủ yếu, đặc biệt và không thể thay thế được 

(Tuyết Hoa Niê Kdăm, 2012).

2.1.4.  Những nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng đất
 Yếu tố điều kiện tự nhiên
­ Điều kiện tự  nhiên có rất nhiều yếu tố  như: ánh sáng,  nhiệt độ, lượng  
mưa, thủy văn, không khí...trong các yếu tố đó khí hậu là nhân tố  hàng đầu của  

việc sử dụng đất đai, sau đó là điều kiện đất đai chủ yếu là địa hình, thổ nhưỡng  
và các nhân tố khác.
­ Điều kiện khí hậu: Đây là nhóm yếu tố ảnh hưởng rất lớn, trực tiếp đến  
sản xuất nông nghiệp và điều kiện sinh hoạt của con người. Nhiệt đọ  cao hay 
thấp, sự  khai thác về nhiệt độ, về  thời gian và không gian,  biên độ  tối cao hay 
tối thấp giữa ngày và đêm...trực tiếp  ảnh hưởng đến sự  phân bố, sinh turowngr 
và phát triển của cây trồng. Lượng mưa nhiều hay ít, bốc hơi mạnh yếu có ý 
nghĩa quan trọng trong việc giữ  nhiệt độ  và  ẩm độ  của đất cũng như  khả  năng  
đẩm   bảo   khả   năng   cung   cấp   nước   cho   các   cây,   con   sinh   trưởng,   phát   triển 
(Lương Văn Hinh và cs, 2003).
­ Điều kiện đất đai: Sự khác nhau giữa địa hình, địa mạo, độ cao so với mực 
nước biển, độ  dốc hướng dốc...thường dẫn đến đất đai, khí hậu khác nhau, từ 
đó ảnh hưởng đến sản xuất và phân bổ các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp. Địa  
hình và độ dốc ảnh hưởng đến phương thức sử dụng đất nông nghiệp, là căn cứ 

7


cho việc lựa chọn cơ cấu cây trồng, xây dựng đồng ruộng, thủy lợi canh tác và  
cơ giới hóa.
­ Mỗi vùng địa lý khác nhau có sự  khác biệt về  điều kiện ánh sáng, nhiệt 
độ, nguồn nước và các điều kiện tự  nhiên khác. Các yếu tố  này  ảnh hưởng rất  
lớn đến khả  năng, công cụ  và hiệu quả  sử  dụng đất. Vì vậy cần tuân theo các 
quy luật của tự nhiên, tận dụng lợi thế đó nhằm đạt được hiệu quả cao nhất về 
kinh tế, xã hội và môi trường.
 Yếu tố về kinh tế ­ xã hội
Bao gồm các yếu tố  như: Chế  độ  xã hội, dân số  và lao động, thông tin và 
quản lý, sức sản suất trình độ  phát triển của kinh tế hàng hóa, cơ cấu kinh tế và  
phân bổ sản xuất, các điều kiện về nông nghiệp, công nghiệp, giao thông, vận tải,  
sự  phát triển của khoa học kỹ  thuật công nghệ, trình độ  quản lý, sử  dụng lao  

động...thường   có   ý   nghĩa   quyết   định,   chủ   đạo   đối   với   việc   sử   dụng   đất   đai 
(Lương Văn Hinh và cs, 2003).

8


2.1.5. Hiệu quả và tính bền vững trong sử dụng đất

a. Khái quát về hiệu quả sử dụng đất
­ Khái quát về  hiệu quả  sử  dụng đất: Hiệu quả  chính là kết quả  như  yêu 

cầu công việc mang lại. Do tính chất mâu thuẫn giữa nguồn tài nguyên hữu hạn 
với nhu cầu ngày càng cao của con người mà ta phải xem xét kết quả tạo ra như 
thế nào? Chi phí bỏ ra để tạo ra kết quả đó là bao nhiêu? Có đưa lại kết quả hữu 
ích không? Chính vì thế  khi đánh giá hoạt động sản xuất không chỉ  dừng lại  ở 
việc đánh giá kết quả  mà còn phải đánh giá chất lượng  các hoạt động sản xuất 
kinh doanh tạo ra sản phẩm đó. Đánh giá chất lượng của hoạt động sản xuất 
kinh doanh cũng là một nội dung đánh giá hiệu quả. Như vậy bản chất của hiệu  
quả  được xem là: Việc đáp  ứng nhu cầu của con người  trong xã hội; việc bảo 
tồn tài  nguyên thiên nhiên và  nguồn  lực  để   phát  triển  bền vững  (Trần  Ngọc 
Kham, 2011).
Hiệu quả  kinh tế: Hiệu quả  kinh tế  là một chỉ  tiêu so sánh mức độ  tiết  
kiệm chi phí trong một đơn vị kết quả hữu ích và mức tăng kết quả hữu ích của 
hoạt động sản xuất vật chất trong một thời kỳ, góp phần làm tăng thêm lợi ích 
của xã hội. Hiệu quả kinh tế phải đạt được ba vấn đề sau:
­ Một là: Mọi hoạt động của con người đều phải tuân theo quy luật tiết  
kiệm thời gian.
­  Hai là: Hiệu quả kinh tế phải được xem xét trên quan điểm lý thuyết hệ 
thống.
­ Ba là: Hiệu quả kinh tế là một phạm trù phản ánh mặt chất lượng của các  

hoạt động kinh tế bằng quá trình tăng cường nguồn lực sẵn có phục vụ  cho lợi  
ích của con người.
Hiệu quả kinh tế được hiểu là mối tương quan so sánh giữa lượng kết quả 
đạt được và lượng chi phí bỏ  ra trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Kết quả 
đạt được là phần giá trị  thu được của sản phẩm đầu ra, lượng chi phí bỏ  ra là  
phần giá trị của các nguồn lực đầu vào. Hay nói cách khác HQKT được đo bằng 
hiệu số  giữa giá trị  sản xuất đạt được và lượng chi phí bỏ  ra để  đạt được kết  
9


quả đó. Từ những vấn đề trên có thể kết luận rằng bản chất của phạm trù hiệu  
quả  kinh tế  sử  dụng đất là: Với một diện tích nhất định sản xuất ra một khối  
lượng của cải vật chất nhiều nhất với một lượng chi phí về  vật chất và lao 
động thấp nhất nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng vật chất về xã hội (Phạm 
Vân Đình, 2009).
Hiệu quả xã hội: Phản ánh mối tương quan giữa kết quả thu được về mặt 
xã hội mà sản xuất mang lại với các chi phí sản xuất xã hội bỏ ra. Loại hiệu quả 
này đánh giá chủ yếu về mặt xã hội do hoạt động sản xuất mang lại.  Hiệu quả 
về  mặt xã hội sử dụng đất nông nghiệp chủ  yếu được xác định bằng  khả năng 
tạo việc làm trên một diện tích đất nông nghiệp (Tuyết Hoa Niê Kdăm, 2012).
Hiệu quả  môi trường: là môi trường được sản sinh do tác động của sinh 
vật, hóa học, vật lý, chịu ảnh hưởng tổng hợp của các yếu tố môi trường của các 
loại vật chất trong môi trường theo  Viện nghiên cứu và phổ  biến tri thức bách 
khoa, 1998. Một hoạt động sản xuất được coi là có hiệu quả khi không có những  
ảnh hưởng tác động xấu được coi là có hiệu quả khi không có những ảnh hưởng 
tác động xấu đến môi trường đất, nước, không khí, không làm  ảnh hưởng tác  
động xấu đến môi trường sinh thái và đa dạng sinh học (Tuyết Hoa Niê Kdăm, 
2012).
b. Sự cần thiết phải đánh giá hiệu quả sử dụng đất
“Thế  giới đang sưr dụng khoảng 1,5 tỷ  ha đất cho sản suất nông nghiệp. 

Tiềm năng đất nông nghiệp của thế giới khoảng 3­ 5 tỷ ha. Nhân loại đang làm  
hư  hại đất nông nghiệp khoảng 1,4 tỷ ha đất và hiện nay có khoảng 6 – 7 triệu  
ha đất nông nghiệp bị  bỏ  hoang do xói mòn và thoái hóa. Để  giải quyết nu cầu  
về sản phẩm nông nghiệp, con người phải thâm canh, tăng vụ tăng năng suất cây 
trồng và mở rộng diện tích đất nông ngiệp” FAO, 1976).
Để  nắm vững số  lượng và chất lượng đất đai cần phải điều tra thành lập 
bản đồ đất, đấn giá phân hạng đất, điều tra hiện trạng, quy hoạch sử dụng đất  
hợp lý là điều rất quan trọng mà các quốc gia đặc biệt quan tâm nhằm ngăn chặt 
những suy thoái tài nguyên đất đai do sự thiếu hiểu biết của on người, đồng thời 
10