Kiểm định mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận và đề xuất một số giải pháp nhằm tối thiểu hóa chi phí sản xuất của công ty TNHH hoàng thiên
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (690.27 KB, 20 trang )
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Trong bối cảnh nền kinh tế theo cơ chế thị trường và hội nhập kinh tế thế giới
hiện nay thì sự cạnh tranh để tồn tại và phát triển giữa các doanh nghiệp ngày càng trở
nên gay gắt. Các doanh nghiệp phải thể hiện được thực lực và lợi thế của mình so với
đối thủ cạnh tranh trong việc thõa mãn tốt nhất các đòi hỏi của khách hàng để thu lợi
nhuận ngày càng cao, bằng việc khai thác, sử dụng thực lực và lợi thế bên trong, bên
ngoài nhằm tạo ra những sản phẩm, dịch vụ hấp dẫn người tiêu dùng để tồn tại và
phát triển, thu được lợi nhuận ngày càng cao và cải tiến vị trí so với các đối thủ cạnh
tranh trên thị trường ...Ngoài ra, sau 20 năm đổi mới Việt Nam đã thoát khỏi tình trạng
cấm vận kinh tế, quan hệ thương mại và đầu tư quốc tế mở rộng, đã gia nhập
ASEAN, ASEM, APEC, WTO, điều này đã làm tăng cơ hội nhưng đồng thời với nó là
cũng tạo ra không ít những khó khăn, thử thách cho các doanh nghiệp trong nước. Do
đó, các doanh nghiệp Việt Nam muốn có một vị trí vững chắc trên thị trường thì phải
tận dụng cơ hội để vượt qua các thử thách nhằm đem lại lợi nhuận tối đa với mức chi
phí bỏ ra tối ưu.
Muốn đạt được mục tiêu này trước hết doanh nghiệp cần phải hiểu và kiểm
định tốt mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận. Việc thực hiện chi phí và lợi nhuận
không chỉ là mối quan tâm của chủ thể trong doanh nghiệp mà còn là mối quan tâm của
đơn vị chủ thể ngoài doanh nghiệp. Thực hiện tốt chi phí và lợi nhuận sẽ giúp doanh
nghiệp thực hiện tốt chi phí tài chính, lưu động vốn trong doanh nghiệp, đảm bảo với
các chủ thể quan tâm về khả năng chi trả tài chính của doanh nghiệp, uy tín của doanh
nghiệp đối với khách hàng, và doanh nghiệp liên quan. Ngoài ra, việc tối đa hóa lợi
nhuận không chỉ có ý nghĩa với riêng doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng không nhỏ tới
sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Mặc dù gặp phải nhiều khó khăn nhưng
Công ty TNHH Hoàng Thiên vẫn nỗ lực cố gắng, khẳng định được vai trò và tầm quan
trọng của mình trong sự nghiệp phát triển đất nước. Công ty đã khẳng định được vị trí
của mình trong lĩnh vực sản xuất, kinh doanh các loại thiết bị nông nghiệp như động
cơ đốt trong đến 30 mã lực, máy làm đất (máy cày 4 và 2 bánh), máy thu hoạch (gặt
đập liên hợp, gặt lúa xếp dãy, máy tuốt lúa), máy bơm nước, máy phun thuốc sâu, máy
bảo quản và chế biến (xay xát lúa gạo, máy sấy). Tuy nhiên, để đạt mục tiêu đặt ra
trong các năm tới, công ty cần phải cố gắng nhiều hơn nữa trong sản xuất, kinh doanh
nhằm nâng cao sức cạnh tranh với các doanh nghiệp trong nước và quốc tế. Với những
ưu đãi của Nhà nước giành cho ngành nông nghiệp nói chung và thiết bị sản xuất nông
nghiệp nói riêng, công ty đã có những thuận lợi trong quá trình kinh doanh tuy nhiên
doanh nghiệp vẫn còn tồn tại những hạn chế, đó là vẫn chưa đạt được mục tiêu hàng
đầu của bất kỳ doanh nghiệp nào cũng mong muốn đó là tối đa hóa lợi nhuận với mức
chi phí tối thiểu nhất.
Vì vậy, việc kiểm định mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận là rất cần thiết để
từ đó có thể đưa ra các giải pháp tối ưu để công ty đạt được lợi nhuận tối đa với mức
chi phí thấp nhất.
2. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
Đề tài liên quan đến sự phân tích mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận tại các
công ty là một trong những đề tài được rất nhiều tác giả quan tâm và nghiên cứu trong
thời gian qua. Tuy nhiên, đa phần các nghiên cứu này chưa giải quyết được hết các
vấn đề đặt ra ảnh hưởng đến chi phí và lợi nhuận. Chúng ta có thể thấy rõ điều này
thông qua những nghiên cứu của những năm trước như sau:
Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Nhung (2011), “Mối quan hệ chi phí và lợi
nhuận tại Công ty 1 thành viên xăng dầu hàng không Việt Nam”, tác giả tập trung
phân tích về chi phí, doanh thu, lợi nhuận và mối quan hệ giữa các yếu tố này trong
quá trình kinh doanh nhiên liệu hàng không Jet A1 của công ty. Nghiên cứu này đã phân
tích chi phí và lợi nhuận bằng phương pháp so sánh, đối chiếu, đồng thời tác giả đã sử
dụng phần mềm kinh tế lượng để ước lượng mô hình hàm AVC, hàm cầu, mối quan
hệ giữa chi phí và lợi nhuận của công ty. Qua đó, nghiên cứu đã xác định được mức giá
bán, sản lượng tối ưu làm căn cứ giúp công ty điều chỉnh mức sản lượng và giá bán
của mình sao cho hợp lý. Tuy nhiên tác giả vẫn chưa đi sâu vào phân tích cụ thể cơ cấu
chi phí cố định và chi phí biến đổi để đánh giá xem chi phí nào tác động nhiều nhất
đến chi phí của công ty, từ đó đưa ra những giải pháp phù hợp hơn. Ngoài ra tác giả đã
đưa ra các giải pháp gia tăng lợi nhuận đối với công ty nhưng các biện pháp đưa ra còn
khá chung chung, không cụ thể đồng thời tính khả thi chưa cao.
Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Chi (2010), “Lợi nhuận và một số biện
pháp gia tăng lợi nhuận đối với Công ty da giày Hà Nội”, tác giả phân tích về tình hình
hoạt động kinh doanh, thực trạng chi phí và lợi nhuận của sản phẩm giày tại công ty
giai đoạn 20082010. Trong nghiên cứu, tác giả đã sử dụng phương pháp biểu đồ, đồ
thị để phân tích khá rõ cơ cấu chi phí cố định và chi phí biến đổi của công ty, đưa ra
các giải pháp tối đa hóa lợi nhuận. Đồng thời tác giả cũng đã chỉ ra được mục tiêu và
phương hướng phát triển của công ty, nhưng nó chỉ dừng lại ở mục tiêu chung của
toàn công ty vẫn chưa đưa ra mục tiêu và phương hướng thực hiện chi phí và lợi
nhuận.
Nghiên cứu của tác giả Bùi Thị Thanh Thúy (2010), “Kiểm định mối quan hệ
giữa chi phí và lợi nhuận tại Công ty cổ phần thiết bị Tân Thành Đạt”, tác giả phân
tích chi phí và lợi nhuận sản phẩm máy hàn của công ty trong giai đoạn 20082010,
trong quá trình nghiên cứu tác giả đã sử dụng phương pháp phân tích định tính, định
lượng để nghiên cứu chi tiết về chi phí, lợi nhuận của công ty, sau đó sử dụng phần
mềm Eviews để ước lượng mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận, hàm chi phí biến
đổi bình quân, hàm cầu, để từ đó đưa ra được mức sản lượng tối ưu để từ đó giúp
công ty có quyết định sản xuất. Tuy nhiên, trong quá trình ước lượng mối quan hệ giữa
chi phí và lợi nhuận, tác giả đã gộp các loại chi phí bao gồm cả chi phí cố định và chi
phí biến đổi thành một chi phí chung, chính điều này đã làm cho kết quả nghiên cứu
thiếu tính chính xác, không khả thi.
Nghiên cứu của tác giả Trần Thị Hải Giang (2009), “Phân tích mối quan hệ chi
phí khối lượng lợi nhuận tại Công ty cổ phần xuất nhập khẩu An Giang”, tác giả đã
phân tích cụ thể từng vấn đề chính đó là chi phí, khối lượng, lợi nhuận, từ đó đi sâu
vào nghiên cứu mối quan hệ chi phí – khối lượng – lợi nhuận để đánh giá khái quát
tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh và phân phối lợi nhuận của công ty, từ đó đưa
ra một số giải pháp nhằm nâng cao lợi nhuận cho công ty. Tuy nhiên, trong quá trình
phân tích tác giả chưa chi tiết hóa mối quan hệ chi phí, khối lượng, lợi nhuận bằng đồ
thị mà chỉ dừng lại phân tích bằng phương pháp thống kê. Bên cạnh đó các giải pháp
đưa ra chưa thực sự mang tính khả thi, không phù hợp với điều kiện hiện tại của công
ty nên việc áp dụng là khó có thể xảy ra.
Nghiên cứu của tác giả Bùi Thị Thu Trang (2008), “Mối quan hệ chi phí và lợi
nhuận và một số giải pháp giảm thiểu chi phí sản xuất kinh doanh để tối đa hóa lợi
nhuận tại Công ty TNHH Tiến Động”, tác giả đã sử dụng phương pháp nghiên cứu
định tính và định lượng để chỉ ra được mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận, phân tích
các yếu tố ảnh hưởng tới chi phí, lợi nhuận và sử dụng mô hình biểu diễn mối quan
hệ giữa lợi nhuận với chi phí cố định và chi phí biến đổi để ước lượng, tuy nhiên tác
giả chưa đưa ra được mức sản lượng và giá bán tối ưu mang lại lợi nhuận tối đa cho
công ty và chưa dự báo được mức lợi nhuận tối ưu của công ty trong những năm tới.
Ngoài ra, tác giả chỉ nghiên cứu ở trong phạm vi thị trường nhỏ là Hà Nội, mà chưa
phân tích rộng ra thị trường lớn hơn để có thể đem lại kết quả chính xác hơn.
Đã có nhiều nghiên cứu thực hiện về Công ty TNHH Hoàng Thiên, nhưng cho tới
nay chưa có một đề tài nghiên cứu về: “Kiểm định mối quan hệ giữa chi phí và lợi
nhuận và đề xuất một số giải pháp nhằm tối thiểu hóa chi phí sản xuất của công ty
TNHH Hoàng Thiên”. Do đó đây là nghiên cứu đầu tiên về đề tài này đối với Công ty
TNHH Hoàng Thiên.
Khắc phục những hạn chế trên đồng thời kế thừa những điểm mạnh từ các
công trình nghiên cứu trước, tác giả xử lý các số liệu thu thập được trong quá trình
thực tập tại công ty. Tiếp theo đi sâu vào phân tích cụ thể cơ cấu chi phí cố định và cơ
cấu chi phí biến đổi để đánh giá xem chi phí nào tác động nhiều nhất tới chi phí của
công ty, đồng thời dùng phần mềm Eviews để ước lượng các mô hình mối quan hệ
giữa chi phí và lợi nhuận, mô hình hàm chi phí biến đổi bình quân, mô hình hàm cầu.
Trong quá trình ước lượng tác giả sẽ không cộng các chi phí lại thành một chi phí
chung mà sẽ chia chi phí thành chi phí cố định và chi phí biến đổi, từ đó đánh giá tác
động của từng loại chi phí đến lợi nhuận công ty. Sau đó tác giả đưa ra kết luận, đánh
giá về kết quả hoạt động kinh doanh và dự báo một cách hợp lý nhằm giúp doanh
nghiệp thực hiện tốt mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận. Cuối cùng tác giả xin đưa
ra các giải pháp nhằm giúp công ty thực hiện tối thiểu hóa chi phí và lợi nhuận dựa
trên mối quan hệ chi phí và lợi nhuận.
3. XÁC LẬP VÀ TUYÊN BỐ ĐỀ TÀI
Căn cứ vào tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu, tác giả đã lựa chọn thực hiện đề
tài : “Kiểm định mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận và đề xuất một số giải
pháp nhằm tối thiểu hóa chi phí sản xuất của công ty TNHH Hoàng Thiên”.
Qua quá trình thực tập tại Công ty TNHH Hoàng Thiên, tác giả nhận thấy việc
thực hiện chi phí sản xuất kinh doanh của công ty chưa thực sự hiệu quả. Bên cạnh
đó, việc lựa chọn sản lượng và mức giá bán còn chưa phù hợp với khả năng sản xuất
của công ty cho nên doanh thu thu về tuy có tăng cao nhưng lợi nhuận thực tế thu về
lại thấp hơn so với mức lợi nhuận tối ưu. Với mong muốn giúp công ty khắc phục
những hạn chế đó trong đề tài này tác giả tập trung nghiên cứu những vấn đề sau:
Cơ sở lý luận về chi phí và lợi nhuận.
Thực trạng việc thực hiện chi phí và lợi nhuận của công ty trong giai đoạn
2009 – 2011 như thế nào? Những thành tựu và hạn chế của công ty trong quá trình thực
hiện chi phí và lợi nhuận là gì?
Kiểm định mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận tại công ty? Sử dụng mô hình
kinh tế nào để ước lượng và các phần mềm kinh tế nào được sử dụng trong quá trình
ước lượng? Từ các mô hình đó có thể rút ra được những kết luận gì?
Những giải pháp và kiến nghị nào giúp công ty có thể thể tối thiểu hóa chi phí
và tối đa hóa lợi nhuận?
4. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Những vấn đề nghiên cứu trong đề tài có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát
triển của công ty. Tác giả nghiên cứu đề tài này nhằm giải quyết các vấn đề sau:
* Về mặt lý luận
Đề tài làm rõ các vấn đề lý luận chung về chi phí và lợi nhuận; các nhân tố lảm
ảnh hưởng đến chi phí và lợi nhuận; mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận.
* Về mặt thực tiễn
Phân tích và đánh giá thực trạng thực hiện chi phí và lợi nhuận tại Công ty
TNHH
Hoàng Thiên. Tìm ra những nguyên nhân chủ quan, khách quan dẫn đến tình trạng biến
động tăng giảm của chi phí, lợi nhuận trong thời gian qua.
Xây dựng các mô hình ước lượng để biểu diễn mối quan hệ giữa chi phí và lợi
nhuận. Từ đó, xác định mức sản lượng cung ứng tối ưu để tối đa hóa lợi nhuận tại
công ty.
Trên cơ sở phân tích thực trạng và mô hình đã xây dựng, tác giả sẽ đề xuất một
số giải pháp đối với công ty và một số kiến nghị với Nhà nước và các ban ngành liên
quan để giúp công ty tối thiểu hóa chi phí và tối đa hóa lợi nhuận trong thời gian tới.
5. ĐÔI T
́ ƯỢNG VA PHAM VI NGHIÊN C
̀
̣
ƯU
́
5.1. Đối tượng nghiên cứu
Công ty TNHH Hoàng Thiên là công ty sản xuất và kinh doanh các sản phẩm thiết
bị máy móc nông nghiệp. Trong đề tàì nghiên cứu tác giả chủ yếu đi sâu vào tìm hiểu
về chi phí, lợi nhuận và mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận từ sản phẩm thiết bị
máy móc nông nghiệp của công ty. Do đó trong đề tài khóa luận này đề cập trực tiếp
và phân tích tình hình thực hiện chi phí kinh doanh và các khoản lợi nhuận thu được từ
sản phẩm thiết bị máy móc nông nghiệp và mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận
trong quá trình sản xuất kinh doanh tại Công ty TNHH Hoàng Thiên .
5.2. Phạm vi nghiên cứu
* Phạm vi thời gian: Nghiên cứu thực trạng việc thực hiện chi phí và lợi nhuận tại
Công ty TNHH Hoàng Thiên giai đoạn 2009 – 2011.
* Phạm vi không gian: Đề tài được nghiên cứu giới hạn tại Công ty TNHH Hoàng
Thiên, tập trung vào hoạt động kinh doanh của công ty ở phạm vi thị trường trong
nước.
6. PHƯƠNG PHAP NGHIÊN C
́
ƯU
́
Trong quá trình thực hiện khóa luận , tác giả đã sử dụng một số phương pháp
nghiên cứu sau:
6.1. Phương pháp so sánh, đối chiếu
Thông qua những số liệu về chi phí và lợi nhuận đã thu thập được qua các năm,
tác giả tiến hành so sánh đối chiếu. Tác giả so sánh chi phí bỏ ra tương ứng của các
năm có chênh lệch nhiều hay không, cơ cấu chi phí của công ty phù hợp không; xem
xét lợi nhuận của năm sau thu được có cao hơn năm trước hay không, lợi nhuận thu về
có đáng với chi phí bỏ ra hay chưa…Từ đó đánh giá xem tình hình hoạt động của công
ty đang ở mức nào, có những mặt mạnh nào cần phát huy và mặt yếu cần khắc phục.
6.2. Phương pháp biểu đồ, đồ thị
Tác giả sử dụng phương pháp này để biểu diễn các số liệu thu thập được dưới
dạng biểu đồ, đồ thị. Với những hình vẽ, đường nét và màu sắc để có thể thấy được
những khác biệt, thay đổi của những số liệu này qua các năm. Sử dụng phương pháp
này có những ưu điểm như giúp người đọc nhận thức được những đặc điểm cơ bản
của vấn đề nghiên cứu bằng trực quan một cách dễ dàng và nhánh chóng.
6.3. Phương pháp phân tích hồi quy
Phương pháp này là một trong những phương pháp điển hình thường được sử
dụng để phân tích tình hình thực hiện chi phí, lợi nhuận tại công ty. Phương pháp này
sử dụng số liệu sơ cấp đã thu thập được như: sản lượng, giá bán, chi phí biến đổi, chi
phí cố định…để xây dựng mô hình ước lượng hàm cầu, hàm chi phí biến đổi bình quân
(AVC), kiểm định mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận. Kết quả ước lượng sẽ là cơ
sở để đưa ra các quyết định về giá bán, sản lượng để tối đa hóa lợi nhuận cho doanh
nghiệp với mức chi phí tối thiểu.
7. NGUÔN SÔ LIÊU VA D
̀
́
̣
̀ Ư LIÊU NGHIÊN C
̃
̣
ỨU
Nguồn số liệu sử dụng trong bài luận văn này được thu thập từ:
Phòng tài chính – kế toán, phòng kinh doanh của Công ty TNHH Hoàng Thiên.
Tổng cục thống kê.
Ngân hàng nhà nước Việt Nam.
Giáo trình và các tài liệu tham khảo.
8. KÊT C
́ ẤU KHOA LUÂN
́
̣
Nội dung chính của luận văn có kết cấu 3 chương như sau:
Chương 1: Một số lý luận cơ bản về mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận trong
hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
Chương 2: Thực trạng mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận trong hoạt động sản
xuất kinh doanh của Công ty TNHH Hoàng Thiên giai đoạn 2009 – 2011.
Chương 3: Kết luận và một số giải pháp nhằm tối thiểu hóa chi phí sản xuất của
Công ty TNHH Hoàng Thiên.
CHƯƠNG 1
MỘT SỐ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CHI PHÍ VÀ
LỢI NHUẬN CỦA DOANH NGHIỆP
1.1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHI PHÍ
1.1.1. Khái niệm và phân loại
1.1.1.1. Khái niệm chi phí
“Chi phí sản xuất là những phí tổn mà doanh nghiệp đã bỏ ra (gánh chịu) để sản
xuất và tiêu thụ hàng hóa, dịch vụ” (Nguyễn Văn Dần, 2006, tr.113)
“Chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp là toàn bộ những phí tổn mà
doanh nghiệp phải chỉ ra để tiến hành các hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hóa và
dịch vụ trong một thời kỳ nhất định” (Webster, 2003, tr.236)
Như vậy, chi phí sản xuất là thước đo trình độ tổ chức quản lý sản xuất kinh
doanh, là công cụ cạnh tranh hữu hiệu và là cơ sở để đưa ra quyết định nhằm thực
hiện mục tiêu lợi nhuận của doanh nghiệp.
1.1.1.2. Phân loại chi phí
Có rất nhiều tiêu thức phân loại chi phí của doanh nghiệp tùy theo mục đích
nghiên cứu mà ta có thể phân loại chi phí của doanh nghiệp thành nhiều loại khác nhau
theo các tiêu thức khác nhau như:
* Theo phương pháp phân phối chi phí cho một đối tượng chịu chi phí
Chi phí trực tiếp: Là các khoản chi phí phát sinh và phục vụ trực tiếp cho các
đối tượng sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp như chi phí vật tư, chi phí khấu hao
nhà xưởng, máy móc thiết bị, chi phí tiền lương cho lao động trực tiếp…
Chi phí gián tiếp: Là các khoản chi phí phát sinh và phục vụ gián tiếp cho các
đối tượng sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp như chi phí khấu hao văn phòng,
thiết bị dụng cụ quản lý doanh nghiệp, chi phí tiền lương cho cán bộ nhân viên quản
lý. Các chi phí này thường không phản ánh quy mô sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ được
tạo ra.
* Theo sự thay đổi đầu vào
Chi phí trong ngắn hạn: Là những khoản chi phí của thời kỳ mà trong đó, số
lượng và chất lượng của một vài đầu vào không thay đổi (Ngô Đình Giao, 2007,
tr.108).
Chi phí trong dài hạn: Là trong khoảng thời gian dài đủ để toàn bộ các đầu vào
có thể thay đổi, không còn có chi phí cố định nữa (Ngô Đình Giao, 2007, tr.114).
1.1.2. Các chỉ tiêu phân tích chi phí
* Tổng chi phí (TC)
Tổng chi phí sản xuất trong ngắn hạn là toàn bộ những phí tổn mà doanh
nghiệp phải bỏ ra để sản xuất kinh doanh hàng hóa, dịch vụ trong thời gian ngắn hạn
(Bộ giáo dục và đào tạo, 2008, tr.108).
Tổng chi phí gồm 2 bộ phận: chi phí cố định (FC, TFC) và chi phí biến đổi
(VC, TVC).
Ta có công thức: TC = TFC + TVC
Tổng chi phí sẽ thay đổi khi mà mức sản lượng thay đổi. Song không phải mọi
chi phí đều tăng theo sản lượng. Để thấy rõ điều này ta di xét riêng từng loại chi phí:
Tổng chi phí cố định (TFC)
Tổng chi phí cố định là những chi phí không thay đổi khi sản lượng thay đổi. Đó
là những chi phí mà doanh nghiệp phải thanh toán dù không sản xuất một sản phẩm
nào như tiền thuê nhà, bảo dưỡng thiết bị, tiền lương của bộ máy quản lý…
Tổng chi phí biến đổi (TVC)
Tổng chi phí biến đổi là những phí tổn thay đổi cùng với mức sản lượng như:
tiền mua nguyên, nhiên, vật liệu, tiền lương công nhân.
* Các chỉ tiêu chi phí trung bình – chi phí bình quân
Tương ứng với ba loại tổng chi phí trên, chúng ta có ba loại chi phí bình quân sau:
Chi phí cố định bình quân (AFC)
Là tổng chi phí cố định tính trên mỗi đơn vị sản lượng đầu ra (Webster, 2003,
tr.238).
Công thức tính: AFC =
TFC
Q
Do trong ngắn hạn tổng chi phí cố định không đổi nên chi phí cố định bình quân
phụ thuộc vào sản lượng. Khi sản lượng tăng lên thì AFC sẽ giảm xuống và ngược
lại. Vì vậy, đường AFC có độ dốc âm.
Chi phí biến đổi bình quân (AVC)
Là tổng chi phí biến đổi tính trên mỗi đơn vị sản lượng đầu ra (Webster, 2003,
tr.238).
Công thức tính:
TVC
AVC = Q
Tổng chi phí bình quân (ATC)
Là tổng chi phí sản xuất tính trên một đơn vị sản phẩm. Hay nói cách khác nó
bằng tổng chi phí chia cho mức sản lượng của doanh nghiệp (Webster, 2003, tr.238).
Công thức tính:
TC
ATC = Q
Ngoài ra tổng chi phí bình quân còn có thể được tính bằng công tổng của chi phí
cố định bình quân và chi phí biến đổi bình quân (Nguyễn Văn Dần, 2006, tr117).
Công thức tính:
ATC = AFC + AVC
Đường tổng chi phí bình quân (ATC) có dạng hình chữ U, và luôn cách đường chi
phí biến đổi bình quân (AVC) đúng bằng chi phí cố định bình quân (AFC). Chi phí cố
định có xu hướng giảm theo sự gia tăng của mức sản lượng Q. Điều này được giải
thích do ảnh hưởng của hiệu suất thay đổi theo quy mô.
* Chi phí cận biên
Chi phí cận biên là sự thay đổi trong tổng chi phí khi sản xuất thêm một đơn vị
sản phẩm (Bộ giáo dục và đào tạo, 2008, tr113).
TC
TVC
MC = Q =
. Vậy MC = TVC’Q
Q
Như vậy, chi phí cận biên cho chúng ta biết mức chi phí sẽ là bao nhiêu khi đầu
ra của hãng tăng thêm một đơn vị nữa.
Đường MC cũng có dạng hình chữ U, đi xuống ở giai đoạn đầu đến khi đạt mức
tối thiểu sau đó đi lên tuân theo quy luật hiệu suất giảm dần.
1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến chi phí
C
* Giá cả các yếu tố đầu vào
ATC
Giá cả các yếu tố đầu vào là nhân tố khách quan và quan trọ2ng nhất ảnh hưởng
ATC
ATC
1
3
đến chi phí sản xuất kinh doanh c
ủa doanh nghiệp như: giá nguyên vật liệu, nhân
LAC
công…
Giá cả các yếu tố đầu vào có mối quan hệ tỷ lệ thuận với tổng chi phí của doanh
nghiệp: TC = w. L + r. K. Trong đó: w là giá thuê lao động, r là giá thuê vốn, L là số
lượng lao động, K là số lượng vốn, TC là tổng chi phí. Khi giá cả đầu vào tăng hay
0
giảm sẽ làm cho tổng chi phí của doanh nghiệp thay đổi, ảnh hưởng đến tính cạnh
tranh và sản lượng đầu ra của doanh nghiệp.
* Khối lượng hàng hóa sản xuất kinh doanh
Đây cũng là nhân tố ảnh hưởng lớn đến chi phí sản xuất của doanh nghiệp. Khi
khối lượng sản xuất ra tăng làm cho tổng chi phí tăng và ngược lại. Do chi phí biến
đổi tăng giảm theo sự tăng giảm của sản lượng còn chi phí cố định không thay đổi khi
sản lượng thay đổi nên sự thay đổi của tổng chi phí chính là sự thay đổi của chi phí
biến đổi.
* Trình độ quản lý
Năng lực quản lý ảnh hưởng đến mọi hoạt động của doanh nghiệp trong đó có
quá trình thực hiện chi phí. Nhà quản lý có trình độ sẽ biết triển khai các hoạt động và
phân bổ nguồn lực tài chính của doanh nghiệp một cách hợp lý, góp phần vào việc cắt
giảm chi phí một cách hiệu quả.
* Cơ sở vật chất kỹ thuật của doanh nghiệp
Cơ sở vật chất kỹ thuật công nghệ càng hiện đại thì giúp cho doanh nghiệp
giảm chi phí vận chuyển, bao gói, phân loại hàng hóa, năng suất lao động tăng lên thúc
đẩy tiêu thụ hàng hóa, đồng thời giảm tổn thất hàng hóa. Tuy nhiên khi cơ sở vật chất
kỹ thuật hiện đại tăng lên thì chi phí cố định tăng lên. Do đó, phải có sự cân nhắc, lựa
chọn phương án đầu tư cơ sở vật chất sao cho có lợi nhất.
* Các nhân tố khác
Ngoài những nhân tố trên chi phí của doanh nghiệp còn chịu sự tác động của
nhiều nhân tố khác như môi trường vi mô, môi trường ngành, hệ thống pháp luật…
những nhân tố này cũng có tác động lớn đến chi phí sản xuất của doanh nghiệp. Do đó,
doanh nghiệp cần phải có những chiến lược và chính sách phù hợp góp phần tối thiểu
hóa chi phí sản xuất của doanh nghiệp.
1.1.4. Vai trò của chi phí đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh
nghiệp
Chi phí sản xuất không chỉ là mối quan tâm của doanh nghiệp, của nhà sản xuất
mà còn là mối quan tâm của người tiêu dùng và của xã hội. Giảm chi phí sản xuất làm
tăng lợi nhuận của doanh nghiệp, tăng tính cạnh tranh của hàng hóa, đồng thời cũng
làm tăng lợi ích cho người tiêu dùng.
Chi phí là điều kiện cần thiết để tiến hành sản xuất. Bất kỳ hoạt động sản xuất
kinh doanh nào đều phải có chi phí. Chi phí là khoản đầu tiên doanh nghiệp phải bỏ ra
và cũng là công tác đầu tiên doanh nghiệp phải thực hiện trong chu kỳ kinh doanh của
mình.
Chi phí được sử dụng để đưa ra các quyết định và đánh giá hiệu quả trong hoạt
động sản xuất của doanh nghiệp. Mỗi khi đưa ra một quyết định doanh nghiệp luôn
phải chú ý đến chi phí của nó và người quản lý sẽ chọn phương án nào mang lại hiệu
quả cao với chi phí thấp nhất. Chi phí sản xuất kinh doanh còn được sử dụng để phân
tích các chỉ tiêu và so sánh chúng với các chỉ tiêu của các doanh nghiệp trong ngành, qua
đó xác định được kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp ở phạm vi ngành.
1.1.5. Các chỉ tiêu đánh giá chi phí
Tỷ suất chi phí trên doanh thu =
TC
.100%
DT
Chỉ tiêu này phản ánh một đồng chi phí bỏ ra thu được bao nhiêu đồng doanh thu,
qua đó đánh giá việc sử dụng chi phí của doanh nghiệp có hiệu quả không.
Tỷ suất chi phí cố định trên doanh thu =
CPCĐ
.100%
DT
Chỉ tiêu này phản ánh một đồng chi phí cố định bỏ ra thu được bao nhiêu đồng
doanh thu.
Tỷ suất chi phí biến đổi trên doanh thu =
CPBĐ
.100%
DT
Chỉ tiêu này phản ánh một đồng chi phí biến đổi bỏ ra thu được bao nhiêu đồng
doanh thu.
Tỷ suất chi phí QLDN trên doanh thu =
CPQLDN
.100%
DT
Chỉ tiêu này phản ánh một đồng chi phí quản lý doanh nghiệp bỏ ra thu được
bao nhiêu đồng doanh thu.
Và cũng tương tự cho các chỉ tiêu tỷ suất chi phí giá vốn trên doanh thu, tỷ suất
chi phí trả lãi vay trên doanh thu, tỷ suất chi phí lương theo sản phẩm trên doanh thu.
1.2. LÝ LUẬN CHUNG VỀ LỢI NHUẬN
1.2.1. Khái niệm, các nguồn hình thành và công thức tính lợi nhuận
1.2.1.1. Khái niệm lợi nhuận
Lợi nhuận là phần chênh lệch giữa tổng doanh thu và tổng chi phí sản xuất trong
một khoảng thời gian xác định (Bộ giáo dục và đào tạo, 2008, tr 127).
Lợi nhuận chính là phần tài sản mà nhà đầu tư nhận thêm nhờ đầu tư sau khi đã
trừ đi các chi phí liên quan đến đầu tư đó, bao gồm cả chi phí cơ hội, là phần chênh
lệch giữa tổng doanh thu và tổng chi phí.
1.2.1.2. C ông thức tính lợi nhuận
Lợi nhuận được tính bằng công thức:
Tổng lợi nhuận = Tổng doanh thu – Tổng chi phí
= TR – TC
= (P – ATC). Q
Trong đó: P : Giá bán hàng hóa Q : Khối lượng bán ra
ATC : Chi phí đơn vị sản phẩm P – ATC : Lợi nhuận đơn vị sản phẩm
1.2.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến lợi nhuận
* Nhóm yếu tố ảnh hưởng đến chi phí
Các nhân tố ảnh hưởng đến chi phí sẽ quyết định đến giá thành sản phẩm tiêu
thụ, và nó tác động ngược chiều đến lợi nhuận. Nếu chi phí sản xuất của doanh
nghiệp lớn thì sẽ kéo theo lợi nhuận giảm nếu với cùng mức doanh thu. Vì vậy, doanh
nghiệp cần phải đưa ra các giải pháp nhằm giảm thiểu hóa chi phí tối đa hóa lợi
nhuận.
* Nhóm yếu tố ảnh hưởng đến số lượng sản phẩm tiêu thụ
Số lượng tiêu thụ sản phẩm hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp chịu ảnh
hưởng của các yếu tố như: khối lượng sản phẩm sản xuất và tiêu thụ, chất lượng sản
phẩm tiêu thụ, kết cấu mặt hàng, giá bán sản phẩm, thị trường tiêu thụ…Số lượng
tiêu thụ sản phẩm tỷ lệ thuận với lợi nhuận, khi doanh thu tiêu thụ sản phẩm tăng thì
lợi nhuận của doanh nghiệp cũng tăng với mức chi phí không đổi.
* Nhóm yếu tố ảnh hưởng đến giá bán
Chất lượng hàng hóa, chi phí sản xuất, giá của các đối thủ cạnh tranh trên thị
trường... là các yếu tố ảnh hưởng đến giá bán của sản phẩm. Khi giá bán của sản
phẩm tăng sẽ làm cho lợi nhuận của doanh nghiệp tăng và ngược lại.
* Các yếu tố khác
Ngoài các yếu tố trên, lợi nhuận còn phụ thuộc vào các yếu tố như: môi trường
vĩ mô, môi trường pháp lý hoạt động của doanh nghiệp, lợi thế thương mại và danh
tiếng của doanh nghiệp, chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp… Các yếu tố này có
tác động trực tiếp hoặc gián tiếp tới hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp,
nó có thể ảnh hưởng bất lợi đến lợi nhuận hay cũng có thể là nhân tố góp phần thúc
đẩy tăng lợi nhuận.
1.2.3. Vai trò của lợi nhuận trong doanh nghiệp
Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, lợi nhuận có vai trò quan trọng đối với sự
tồn tại phát triển của doanh nghiệp nói riêng và sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế
quốc dân nói chung. Lợi nhuận không chỉ là vấn đề sống còn đối với bản thân mỗi
doanh nghiệp mà còn là uy tín của doanh nghiệp đối với Nhà nước và các đối tác, là
trách nhiệm của doanh nghiệp đối với cán bộ nhân viên, đồng thời là nguồn tạo nên
sức cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường. Cụ thể, vai trò của lợi nhuận trong
doanh nghiệp đó là:
Lợi nhuận là mục tiêu, là động lực thúc đẩy các doanh nghiệp nâng cao năng
suất. Đó là nguồn thu để cải thiện điều kiện sản xuất, nâng cao đời sống vật chất tinh
thần cho người lao động. Lợi nhuận còn là nguồn để doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ
của mình đối với nhà nước, thông qua đó góp phần vào sự phát triển kinh tế quốc dân.
Lợi nhuận là nguồn tài chính quan trọng để doanh nghiệp mở rộng quy mô sản
xuất kinh doanh, đổi mới máy móc thiết bị, công nghệ sản xuất nhằm tiết kiệm chi phí
nguyên nhiên vật liệu, tạo ra những sản phẩm chất lượng cao, giá thành hạ, từ đó nâng
cao khả năng cạnh tranh và uy tín của doanh nghiệp.
Lợi nhuận là chỉ tiêu tổng quát phản ánh kết quả hoạt động kinh doanh của
doanh nghiệp. Lợi nhuận cao cho thấy được triển vọng phát triển của doanh nghiệp
trong tương lai. Doanh nghiệp có lợi nhuận cao sẽ có uy tín trong ngành nên doanh
nghiệp sẽ rất thuận lợi trong các mối quan hệ kinh tế như có thể huy động thêm vốn
dễ dàng, mua chịu hàng hóa với khối lượng lớn… Doanh nghiệp còn có điều kiện trích
lập các quỹ như quỹ đầu tư phát triển, quỹ dự phòng tài chính, quỹ khen thưởng phúc
lợi…để phục vụ cho việc tái sản xuất giản đơn, tái sản xuất mở rộng, phục vụ cho
công tác phúc lợi.
Lợi nhuận còn là thước đo trình độ tổ chức quản lý kinh doanh của doanh
nghiệp. Một doanh nghiệp đạt được lợi nhuận cao khi tăng được doanh thu và đảm
bảo tốc độ tăng của doanh thu lớn hơn tốc độ tăng của chi phí. Tức là doanh nghiệp sẽ
tăng được lợi nhuận khi công tác quản lý kinh doanh có hiệu quả. Khi lợi nhuận giảm
sút, nếu loại trừ nhân tố khách quan, có thể đánh giá rằng doanh nghiệp chưa thực
hiện tốt công tác quản lý kinh doanh.
1.2.4. Các chỉ tiêu đánh giá lợi nhuận
Tỷ suất lợi nhuận trên tổng doanh thu =
DT
.100%
Chỉ tiêu này phản ánh trong một thời kỳ nhất định doanh nghiệp thu được bao
nhiêu đồng lợi nhuận trên một đồng doanh thu. Chỉ tiêu này càng cao thì hiệu quả kinh
tế của doanh nghiệp càng lớn.
Tỷ suất lợi nhuận trên tổng chi phí =
TC
.100%
Chỉ tiêu này phản ánh mức lợi nhuận mà doanh nghiệp đạt được trên một đồng
chi phí bỏ ra. Chỉ tiêu này càng lớn thì hiệu quả kinh tế của doanh nghiệp càng lớn.
Tỷ suất lợi nhuận trên chi phí
Chỉ tiêu này cho biết một đồng chi phí bỏ ra sẽ thu được bao nhiêu đồng lợi
nhuận, chỉ tiêu này càng lớn chứng tỏ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp đang
phát triển.
1.3. MỐI QUAN HỆ GIỮA CHI PHÍ VÀ LỢI NHUẬN
1.3.1. Tối đa hóa lợi nhuận
* Khái niệm: Tối đa hóa lợi nhuận là hành vi và hoạt động của doanh nghiệp để
làm tăng lợi nhuận hoặc giảm chi phí sản xuất, nghĩa là doanh nghiệp phải làm gì để
có lợi nhuận tối đa.
* Tối đa hóa lợi nhuận
TC, P
MC
M
A
E
N
B
MR
Q1
Q*
Q2
Q
Hình 1.3. Đồ thị về nguyên tắc tối đa hóa lợi nhuận chung
Doanh thu cận biên là mức thay đổi tổng doanh thu do tiêu thụ thêm một đơn vị
sản lượng (Bộ giáo dục và đào tạo, 2008, tr 132).
MR =
TR
Q
Nhìn vào hình 1.3 ta thấy lợi nhuận sẽ đạt cực đại tại điểm E là giao điểm của
hai đường MR và MC. Sản lượng tối đa hóa lợi nhuận hay tối thiểu hóa số lỗ là mức
Q*. Với một mức sản lượng thấp hơn Q* như mức sản lượng Q1 trên hình vẽ có doanh
thu cận biên lớn hơn chi phí cận biên. Như vậy, việc mở rộng sản xuất sẽ làm tăng lợi
nhuận hoặc giảm bớt phần thua lỗ. Còn nếu doanh nghiệp vẫn sản xuất tại mức sản
lượng Q1 thì khi đó sẽ lỡ mất đi một phần lợi nhuận bằng diện tích của tam giác ABE
ở mức sản lượng cung ứng ra thị trường thấp hơn mưc sản lượng cung ứng tối ưu.
Phía bên phải của Q*, MC vượt quá MR. Việc mở rộng sản xuất sẽ làm tăng chi phí
nhiều hơn mức doanh thu và lúc này việc thu hẹp sản xuất sẽ tiết kiệm chi phí nhiều
hơn so với doanh thu bị mất. Vì động cơ lợi nhuận, sản lượng sẽ được tăng lên ở bên
trái Q* và được giảm ở bên phải Q* như được biểu thị ở mũi tên trong hình trên. Động
cơ này sẽ dẫn các hãng kinh doanh đến việc lựa chọn mức sản lượng Q *. Và cũng
chính ở Q* doanh thu cận biên đúng bằng chi phí cận biên .
1.3.2. Điểm hòa vốn
* Khái niệm
Điểm hòa vốn là điểm mà tại đó doanh thu của dự án vừa đủ để trang trải các
khoản chi phí bỏ ra để thực hiện dự án. Điểm hòa vốn thường được biểu thị qua các
chỉ tiêu: Sản lượng hòa vốn và doanh thu hòa vốn.
* Công thức tính
Để doanh nghiệp đạt được hòa vốn: Lợi nhuận = π =0
P, R, C
P0
MC
A
MR
0
ATC
D
*
Q
Q
Hình 1.4. Đồ thị về điểm hòa vốn
Nhìn hình 1.4 ta thấy đường tổng chi phí giao với đường cầu D tại điểm A, A là
điểm mà tại đó có P0 = ATC, tương ứng với mức sản lượng Q *. Tại A thì doanh thu
đạt được bằng với chi phí bỏ ra và bằng chính diện tích của hình chữ nhật
OP0AQ*.Khi đó lợi nhuận của doanh nghiệp là bằng 0 nghĩa là doanh nghiệp không lỗ
cũng chẳng lãi. Vậy A chính là điểm hòa vốn của doanh nghiệp.
Ta có: TR = P.Q
TC = TVC + TFC . Mà TVC = AVC.Q
Mà ta đã biết rằng tại điểm hòa vốn có π = TR TC = 0
π = P.Q – AVC.Q – TFC = 0
Do đó sản lượng hòa vốn: Q* =
TFC
P AVC
* Ý nghĩa của việc phân tích điểm hòa vốn
Xác định điểm hòa vốn giúp công ty thiết lập được một mức giá hợp lý, đạt
mục tiêu hiệu quả cao nhất khi kết hợp giữa chi phí cố định và chi phí biến đổi, xác
định thu hút và phân bổ tài chính trong các chiến lược khác nhau trong doanh nghiệp.
Từ đó, công ty sẽ xây dựng được kế hoạch sử dụng chi phí hợp lý nhất nhằm mục tiêu
tối đa hóa lợi nhuận cho doanh nghiệp.
1.3.3. Mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận trong hoạt động kinh doanh của
doanh nghiệp
Để phân tích được mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận thì trước hết cần tìm ra
điểm mà tại đó doanh nghiệp có doanh thu vừa đủ trang trải các chi phí của doanh
nghiệp tức là lúc đó lợi nhuận của doanh nghiệp bằng 0 hay còn gọi là điểm hòa vốn .
Doanh nghiệp hòa vốn tại điểm có P = ATCmin.
Nếu doanh nghiệp sản xuất sản lượng Q 1, điểm gặp nhau của ATCmin =P tức là
tại điểm B (chi phí bình quân tối thiểu bằng giá bán), doanh nghiệp sẽ hòa vốn, không
có lãi và cũng chưa bị lỗ. Mức giá P được gọi là mức giá hòa vốn và Q1 là mức sản
lượng hòa vốn.
* Đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận
Từ hình 1.5 ta thấy:
Nếu doanh nghiệp sản xuất tại mức sản lượng thấp hơn Q1 thì sẽ bị lỗ vì tại mức
sản lượng này TC > TR.
Nếu doanh nghiệp sản xuất tại Q1và Q2 thì sẽ hòa vốn vì tại mức sản lượng này
TC = TR .
Nếu doanh nghiệp sản xuất tại mức sản lượng Q 1< Q < Q2 thì sẽ thu được lợi
nhuận và sản xuất tại Q* thì sẽ đạt mức lợi nhuận tối đa vì tại mức sản lượng Q* :
MC = MR.
Nếu doanh nghiệp sản xuất tại mức sản lượng Q > Q 2 thì không đủ khả năng sản
xuất vì chi phí bỏ ra lớn hơn nhiều so với doanh thu thu về.
E
P,C, R
TC
F
TR
C0
O
Q
max
O
C 0
Q0
Q1
Q*
Q
Q2
P,C, R
MC
MR
O
Q0
Q1
Q*
Q2
D
Q
Hình 1.5. Đồ thị biểu diễn mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận
1.4. MỘT SỐ MÔ HÌNH KIỂM ĐỊNH MỐI QUAN HỆ GIỮA CHI PHÍ VÀ LỢI
NHUẬN
Mối quan hệ giữa chi phí và lợi nhuận được thể hiện qua hàm: Y = a + bX
Trong đó: Y là lợi nhuận, X là chi phí.
