Chữ người tử tù

25/11/2007
Tiết 41-42
Chữ ngời tử tù
Nguyễn Tuân
A. Mục tiêu bài học
Giúp hs:
- Cảm nhận đợc vẻ đẹp của hình tợng nhân vật Huấn Cao, đồng thời hiểu thêm
quan điểm nghệ thuật của Nguyễn Tuân qua nhân vật này.
- Hiểu và phân tích nghệ thuật của thiên truyện: tình huống truyện độc đáo,
không khí cổ xa, thủ pháp đối lập, ngôn ngữ góc cạnh giàu giá trị tạo hình.
B. Phơng tiện thực hiện
- SGK+SGV+giáo án.
- Chân dung của Nguyễn Tuân
- Tác phẩm Vang bóng một thời, một bức th pháp trên giấy gió viết chữ Tâm.
C. Cách thức tiến hành
GV hớng dẫn HS đọc, thảo luận và trả lời các câu hỏi
D. Tiến trình lên lớp
1. ổn định lớp
II. Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi:
Phân tích cảnh đợi tàu qua cái nhìn và tâm trạng của nhân vật Liên?
1. Bài mới
Lời vào bài:
Nguyễn Tuân ngời nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái đẹp cái độc đáo, đã tìm thấy và xây
dựng thành một tuyệt tác: đó là tập truyện ngắn Vang bóng một thời (1940), trong đó
nổi bật lên đỉnh cao nhất là truyện ngắn Chữ ngời tử tù. Hôm nay chúng ta cùng tìm
hiểu truyện ngắn đặc sắc này.
Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt
* GV cho Hs xem một số
tranh ảnh của Nguyễn Tuân
qua các thời kì

* Gọi Hs đọc và tóm tắt
những ý chính phần tiểu dẫn
trong SGK
* GV nhấn mạnh những điểm
chủ yếu:
Yêu cầu giọng đọc: chậm rãi,
trang trọng, cổ kính. Giọng
đọc cần phù hợp với các nhân
I. Tiểu dẫn
1. Tác giả và tác phẩm
- Nguyễn Tuân (1910-1987), quê ở HN, nhà văn
lớn thế kỉ XX, có bản lĩnh, phong cách tài hoa độc
đáo, nhà tùy bút số một của VN.
- Những tác phẩm chính: Vang bóng một thời(tập
truyện ngắn,1940), Một chuyến đi (tùy bút), Chiếc
l đồng mắt cua(tùy bút), Sông Đà, Hà Nội ta đánh
mĩ giỏi...
- Giới thiệu truyện ngắn Chữ ngời tử tù(1939) và
tác phẩm Vang bóng một thời (1940).
2. Đọc- kể tóm tắt, phân tích bố cục
a. Đọc diễn cảm
- Đọc đoạn đầu và cảnh cho chữ
vật: Huấn cao, viên quả
ngục...
HS dựa vào SGK để giải thích
từ khó
Hỏi: Vẻ đẹp của nhân vật
Huấn Cao đợc thể hiện trên
những phơng diện nào?
HS tập khái quát, phát biểu.

Hỏi: Phân tích, chứng minh
từng phẩm chất qua những chi
tiết tiêu biểu?
b. Kể tóm tắt:
- Có thể kể một vài đoạn không đọc
c. Bố cục
(1) Từ đầu... rồi sẽ liệu: Cuộc trò chuyện giữa
quản ngục và thầy thơ lại về tử tù Huấn Cao và
tâm trạng của quản ngục
(2) Sớm hôm sau...trong thiên hạ: Cuộc nhận tù;
Cách c xử đặc biệt của quản ngục với ông Huấn Cao
trong nửa tháng ở nhà lao tỉnh Sơn.
(3) Cảnh cho chữ
3. Giải thích từ khó
4. Nghệ thuật th pháp
- Nghệ thuật viết chữ Hán (Nho) bằng bút lông với
mực đen trên giấy bản, giấy hồng, hoặc khắc trên
gỗ...có khi dùng để thờ, để trang trí, để ngắm chơi
nh bức tranh chữ.
- Là môn nghệ thuật cổ, lâu đời ở Phơng Đông,
đặc biệt ở Trung Quốc. Nét chữ, cách viết thể hiện
tài hoa, tâm hồn, nết ngời, tính cách , bản lĩnh ớc
mơ của ngời viết.
- ở VN, thời PK, nghệ thuật th pháp khá phát triển.
Cao Bá Quát là nhà nho nổi danh về tài th pháp.
- Thế kỉ XX ở nớc ta, th pháp suy tàn (ông đồ
của Vũ Đình Liên là minh chứng).
- Đầu thế kỉ XXI nghệ thuật này mới đợc khôi
phục. Hiện nghệ thuật th pháp VN đang trên đà phổ
biến và phát triển, còn mở rộng cả th pháp bằng

chữ quốc ngữ,chữ Anh, Nga, Pháp...
(Hết tiết 41 chuyển tiết 42)
II. Đọc Hiểu văn bản
1. Nhân vật Huấn Cao
- Ba bình diện phẩm chất của hình tợng Huấn Cao:
tài hoa nghệ sĩ, khí phách anh hùng, nhân cách
trong sáng cao cả.
HS làm việc theo 3 nhóm
Nhóm1: tài hoa?
Nhóm 2: Khí phách?
Gợi ý: Huấn Cao xuất hiện tr-
ơc đề lao với hình ảnh nh thế
nào?Tác giả đã miêu tả ntn để
gây ấn tợng cho ngời đọc?
Hỏi: Giải thích từ thiên lơng?
Phẩm chất này của ông Huấn Cao
đợc thể hiện nh thế nào trong quan
hệ với quản ngục?
* Nhân vật Huấn Cao thể hiện rõ
quan niệm của nhà văn Nguyễn
Tuân về cái đẹp. Khi ca ngợi nét
tài hoa nghệ sĩ ở nhân vật yêu
quý của mình nhà văn muốn nói
con ngời lí tởng trớc hêt phải là
con ngời có tài, có tầm vóc văn
hóa và biết làm đẹp cho đời bằng
cái tài đó của mình. Với Nguyễn
a. Tài hoa nghệ sĩ th pháp
- Đợc thể hiện qua những lời nói, thái độ và hành
động trầm trồ, ngỡng mộ của thầy trò quản ngục:

Có đợc chữ ông Huấn mà treo trong nhà thì nh có
vật báu treo trong nhà... thế ra y văn võ đều có tài
cả.
chữ ông Huấn đẹp lắp, vuông lắm! chà chà! Cái
ngời mà tỉnh Sơn ta vẫn khen cái tài viết chữ rất
nhanh và rất đẹp
- Đợc thể hiện trực tiếp qua lời nói của ông Huấn:
Chữ ta thì đẹp thật, quý thật
Ca ngợi tài hoa của Huấn Cao, Nguyễn
Tuân thể hiện quan điểm t tởng và nghệ
thuật của mình: kính trọng và ngỡng mộ
những bậc tài hoa, trân trọng nghệ thuật th
pháp cổ truyền của cha ông.
b. Khí phách hiên ngang bất khuất
- Sáu phạm nhân mang chung một cái gông, tác
giả miêu tả hai chi tiết:
+ Hình ảnh chiếc gông một cái thang gỗ lim
nặng...nặng 7,8 tạ...những đoạn đen sánh-> tạo
cảm giác cho ngời đọc về hình phạt của chế độ nhà
tù.
+ Hành động Huấn Cao rỗ gông: Huấn Cao
lạnh lùng chúc mũi gông nặng...một trận ma
rệp.. -> một thái độ không thèm để ý gì, không
hề run sợ trớc sự đe dọa của kẻ giữ tù.
- > Khí tiết của ngời anh hùng tuy thất bại
nhng vẫn hiên ngang.
- Coi thờng cái chết, khinh bỉ bọn tiểu nhân đắc
chí; bình tĩnh ung dung sống nốt những ngày cuối
của cuộc đời oanh liệt.
- Không vì quyền lực và tiền bạc mà ép mình viết

chữ, cho chữ; cả đời chỉ mới viết tặng ba ngời bạn
thân.
- Ung dung nhận rợu thịt của quản ngục mà vẫn
mắng đuổi quản ngục: Ngơi hỏi ta muốn gì? Ta
chỉ muốn một điều. Là nhà ngơi đừng đặt chân
vào đây.
Đó là khí phách của một nhà nho tiết
tháo, uy vũ bất năng khuất.
c. Thiên lơng trong sáng, nhân cách cao cả.
- Trớc khi nhận ra tấm lòng của quản
ngục: Huấn Cao coi y chỉ là loại căn bã,
tiểu nhân đắc chí, tiểu lại giữ tù nên đối
xử rất cao ngạo, coi thờng
- Nhng khi nhận rõ tấm lòng biệt nhỡn liên tài
của một con ngời có sở thích cao quý mà chọn
nhầm nghề, thì từ ngạc nhiên,băn khoăn nghĩ
ngợi và cuối cùng, quýt định cho chữ quản
ngục. ông đã coi quản ngục là ngời bạn, tri âm
tri kỉ của mình .
Tuân, cái tâm vẫn là gốc rễ của
nhân cách, là điểm xuất phát
cũng là nơi đi đến của tài năng và
khí phách.
Hỏi?Qua truyện ngắn em thấy
quản ngục là ngời thế nào?
Hỏi: Tại sao chính tác giả
cũng viết: đây là cảnh tợng xa
nay cha từng có? Y nghĩa tu
tởng, nghệ thuật của cảnh cho
chữ?

Tóm lại, Huấn Cao là một hình tợng nghệ
thuật tuyệt mĩ. Hình tợng nhân vật này hội tụ
đủ ba phẩm chất cơ bản của một nhân cách
đẹp: Tài năng, khí phách và thiên lơng. Và
đây cũng chính là mẫu ngời lí tởng mà
Nguyễn Tuân và ngời đời ngỡng mộ tôn thờ.
2. Nhân vật quản ngục
- Quản ngục là ngời say mê, quý trọng cái đẹp:
+ Đánh giá đúng tài năng của Huấn Cao, quản ngục
là ngời phát hiện ra cái đẹp.
+ Có sở thích đáng quý: chơi chữ
+ Quản ngục khổ tâm có một Huấn Cao trong
tay mình, dới quyền mình mà không biết làm thế
nào mà xin đợc chữ và y chỉ lo mai mốt, ông
Huấn bị hành hình mà không xin đợc mấy chữ
thì ân hận suốt đời .
+ Biệt đãi ông Huấn, bị sỉ nhục mà vẫn điềm đạm
xin tuân lệnh . Điều đó chứng tỏ quản ngục có
tâm hồn nghệ sĩ, say mê, quý trọng cái đẹp.
- Quản ngục cũng là ngời không biết sợ cờng
quyền.
+ Chăm lo, biệt đãi tù án chém la việc làm thể
hiện sự dũng cảm, bất chấp pháp luật và trách
nhiệm của quản ngục.
- Quản ngục suy nghĩ về nghề của mình và cho là
chọn nhầm nghề
Ba nét trên chứng tỏ quản ngục cũng thuộc
hạng ngời biết kính mến khí phách, biết
tiếc, biết trọng ngời có tài, biết nghe lời
khuyên nhủ của Huấn Cao.

3. Cảnh cho chữ
Đoạn văn cho chữ có thể xem là một kiệt tác
- Về nội dung: nó góp phần khắc họa chân dung
và tính cách của hai nhân vật chính: huấn Cao,
quản ngục, góp phần thể hiện t tởng chủ đề của
truyện.
- Về hình thức nghệ thuật: nó thể hiện bút pháp
lãng mạn lí tởng hóa, tài năng ngôn ngữ, dựng
cảnh độc đáo của tác giả.
- Bằng bút pháp đối lập tơng phản tập trung cao
độ, tác giả đã viết đợc đoạn văn xứng đáng là
cảnh tợng xa nay cha từng có vì:
Hỏi: Em có suy nghĩ và nhận
xét gì về nghệ thuật của
truyện?
+ Việc cho chữ, xin chữ là việc thanh cao chỉ diễn
ra nơi tao nhã, những nơi th phòng. ở đây nó lại
diễn ra giữa nhà tù tối tăm và hôi hám, diễn ra nơi
không gian chật hẹp và t ờng đầy mạng nhện tổ
rệp, đất bừa bãi phân chuột, phân gián . Xa nay
ngời cho chữ thờng là bậc tao nhân mặc khách
ung dung nhấp rợu thởng trà, khoan thai cầm
ngọn bút lông thảo những nét rồng bay phợng
múa. ở đây ngời cho chữ lại là một ngời tù cổ
đeo gông, chân vớng xiềng , viết chữ trong một
bầu không khí khói tỏa nh đám cháy nhà khói
bốc cay mắt và phải dụi mắt lia lịa . Thế nhng
giữa cảnh phản thẩm mĩ đó,mùi mực thơm vãn
bốc lên, con chữ vẫn hiện hình trên vuông lụa
trắng tinh và ngời cho chữ cũng nh ngời nhận chữ

vẫn say mê hào hứng và thành kính thiêng liêng.
+ Điều đặc sắc nhất diễn tả trong đoạn văn là sự
thay đổi vị thế giữa ba nhân vật: Huấn Cao, quản
ngục và thơ lại. Huấn Cao là kẻ tử tù nghĩa là bị t-
ớc đoạt mọi quyền kể cả quyền đợc sống, vậy mà
từ ông lại toát ra một uy lực khiến hai nhân vật
kia phải nể trọng, phải kính cẩn cúi đầu. Quản
ngục và thơ lại là kẻ có đủ thứ quyền và đại diện
cho uy quyền của tầng lớp thống trị, trong cảnh
cho chữ lại mất hết quyền uy.
Ngục quan và thơ lại có chức năng giáo dục tội
phạm thì ở đây đang đợc tội pham Huấn Cao giáo
dục. Quản ngục và thơ lại đang thành kính lĩnh
nhận từng lời của Huấn Cao nh nhận những di
huấn thiêng liêng về nhân cách, về lẽ sống của
một bậc thầy hiền minh cao cả. Mọi trật tự bị đảo
lộn, nhà tù cờng quyền đã sụp đổ. Cái đẹp đã lên
ngôi. Dới uy quyền của cái đẹp không còn nhà tù,
không còn cai ngục, tất cả trở thành tri âm tri kỉ.
Cái đẹp vì thế trở thành bất tử.
4. Nghệ thuật của truyện
- Bút pháp lãng mạn:
+ Xây dựng nhân vật: đặt Huấn Cao và quản ngục
trong quan hệ soi sáng lẫn nhau...
+ Chọn tình huống độc đáo: một bên là kẻ tử tù,
một bên coi tù,hai con ngời ở hai vị trí đối địch
mà vẫn là những ngời bạn tri âm tri kỉ .
+ Miêu tả cảnh vật bằng bút pháp tạo hình; bút
pháp đối lập tơng phản.
+ ngôn ngữ truyện tạo không khí cổ xa, góp phần

đa ngời đọc đến một thời vang bóng, đó là các
từ ngữ:phiếu trát, Sơn Hng Tuyên đốc bộ đờng;
thơ lại, đề lao; thầy bát; ngục tốt; hòe hoa...
- Tạo đợc không khí cổ xa:
+ Cảnh vật, đồ vật, tên gọi đều sử dụng bằng
ngôn ngữ thời xa.
+ Hành vi con ngời cả ngôn ngữ cũng của thời xa