Bài : Lơi tiễn dặn

giáo án lớp 10

môn : Ngữ văn
Bài : Đọc thêm: Lời tiễn dặn
(Trích Tiễn dặn ngời yêu (Xống chụ xôn xao)-Truyện thơ của dân tộc Thái)
Tiết:30
Ngời soạn : Nguyễn Mạnh Hoà
A - Mục tiêu cần đạt
Giáo viên hớng dẫn HS :
- Cảm nhận đợc tình yêu chân thành ,thiết tha ,chân thành,thuỷ chung và khát vọng
tự do yêu đơng và hạnh phúc lứa đôi của chàng trai và cô gái Thái.
- Thấy đợc đặc điểm của tryện thơ : sự kết hợp giữa trữ tình và tự sự,các biện pháp tu
từ nh so sánh,điệp từ,điệp ngữ,lặp cấu trúc.
B-Ph ơng tiện thựC hiện
- SGK,SGV
- Giáo án điện tử,máy chiếu.
C- Cách thức tiến hành.
Giáo viên tổ chức hớng dẩn HS đọc hiểu văn bản bằng cách kết hợp các hình
thức trao đổi ,thảo luận ,trả lời các câu hỏi.
d - Tiến hành tổ chức dạy học .
1. ổn định lớp.
2. Kiểm tra bài cũ
- Câu hỏi: Hãy đọc thuộc lòng bài ca dao hài hớc 2,3,4 và cho biết mục đích
tiếng cời ở đây là gì ?
- Yêu cầu : + Đọc thuộc
+ Mục đích chế giễu những thói h tật sấu của con ngời,lu ý mọi ngời
tránh những thói h dễ mắc phải
3. Dạy học bài mới.
Giới thiệu bài mới:
Tiết trớc các em đã đợc cảm nhận tiếng cời lạc quan trong ca dao qua nghệ thuật

trào lộng thông minh,hóm hỉnh của ngời bình dân cho dù cuộc sống của họ còn nhiều vất
vả,lo toan . Hôm nay, chúng ta sẽ đến với Lời tiễn dặntrích trong truyện thơTiễn dặn
ngời yêu,,của dân tộc Thái để cảm nhận nhũng tiếng nói yêu thơng tha thiết của chàng trai
với cô gái Thái khi đa tiễn đa cô về nhà chồng.
Truyện thơ Tiễn dặn ngời yêu đợc đánh giá là truyện thơ hay nhất trong số những
truyện thơ hay của các dân tộc anh em.Ngời Thái luôn tự hào cho rằng: Hát Tiễn dặn
lên,gà ấp phải bỏ ổ, cô gái quên hái rau,chàng trai đi cày quên cày,,.Tại sao truyện thơ
này lại làm say mê lòng ngời và hấp dẫn nh vậy?để tìm đợc câu trả lời
chúng ta sẽ đi vào tìm hiểu đoạn trích Lời tiễn dặn .
Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt
Hoạt động 1
Giới thiệu vài nét về truyện thơ
TDNY,,và vị trí đoạn trích.
-GV yêu cầu HS đọc phần Tiểu
dẫn
- HS đọc
I-Tìm hiểu chung
- GV:Qua phần đọc tiểu dẫn,em
hãy giới thiệu lại những nét
chính về truyện thơ Tiễn dặn ng-
ời yêu và vị trí của đoạn trích
( lời của ai?trong hoàn cảnh
nào?)
HS trả lời .GV nhận xét.
Hoạt động 2
Hớng dẫn đọc Văn bản
(Đọc- hiểu văn bản )
- GV đọc diễn cảm và lu ý một
chú thích khó. HS lắng nghe. -GV
hớng dẫn HS đọc

(Khiđọc cần chú ý nhấngiọng ở
những câu thơ quan trọng(thờng là
nhng câu kết thúc mỗi phần),
diễn biến tâm trạng của nhân vật)
- HS đọc.GV nhận xét,đánh gá.
- GV: Qua việc đọc văn bản, em
hãy cho biết đoạn trích gồm
mấy phần? Nêu đại ý của từng
phần đó ?
- GV nhận xét và đánh giá.

Hoạt động 3
Đọc - hiểu văn bản

- HS đọc phần 1
- GV: Trên dờng tiễn dặn ngời
yêu về nhà chồng,tâm trạng của
chàng trai diễn biến nh thế nào?
Hãy phân tích những câu thơ,
dân chứng thể hiện tâm trạng đó
?
( Gợi mở :Dù biết sự thực là cô gái
đang cất bớc về nhà chồng nhng
chàng trai vẫn gọi cô là ngời đẹp
anh yêu .Cách gọi đó bộc tình cảm
nh thế nào
- HS trả lời. GV nhận xét và định
hớng.
- Tiễn dặn ngời yêu là truyện thơ của dân tộc Thái
gồm 1846 câu thơ là lời của nhân vật trong cuộc kể

lại câu truyện tình yêu,hôn nhân của vợ chồng mình.
Cốt truyện diễn ra theo 3 chặng : Yêu nhau tha thiết-
Chia lìa, đau khổ-Đoàn tụ hạnh phúc.
- Đoạn trích là lời tiễn dặn của chàng trai dành cho
cô gái khi cô bị ép gả về nhà chồng.
II Đọc - hiểu văn bản
- Đoạn trích gồm 2 phần :
+ Phần 1:Từ Guẩy gánh qua đồngđến. goá bụa
về già: Tâm trạng của chàng trai trên đờng tiễn dặn.
+ Phần 2: Còn lại : Cử chỉ, hành động,tâm trạng của
chàng trai lúc ở nhà chồng cô gái
1/ Tâm trạng của chàng trai (gián tếp là tâm
trạng của cô gái) trên đờng tiễn dặn (23 câu thơ
đầu).
Ng ời đẹp anh yêu cất b ớc theo chồng
-Cách chàng trai gọi cô gái là ngời đẹp anh yêu
khẳng định tình yêu trong chàng trai vẫn còn thắm
GV:Nh vậy , tâm trạng của tràng
trai trên đờng tiễn đa cô gái là tâm
trạng đầy mâu thuẫn: một bên là
tình yêu thắm thiết,một bên phải
cháp nhận sự thực là cô gái đang
cất bớc theo chồng. Càng thấm
thiết bao nhiêu thì càng lu luyến
,đau xót bấy nhiêu. Những câu
thơ nào,dẫn chứng nào thể hiện
tâm trạng đó của chàng trai ?
Gv : Nh vậy những cử chỉ, hành
động, suy nghĩ cảu chàng trai bộc
lộ một tình cảm chân thành,nồng

thắm,luân mong muốn ngời mình
yêu hạnh phúc.
Qua cái nhìn và cảm nhận của
chàng trai,chúng ta còn cảm
nhận đợc tâm trạng,hành động
của cô gái.Cô có những cử chỉ,
hành động nh thế nào ? bộc lộ
tâm trạng gì?
- HS trả lời.GV định hớng.
-GV : Trớc khi chia tay, chàng
trai nói điều gì vời cô gái? Nghệ
thuật nào đợc sử dụng và nêu
tác dụng biểu hiện của nó?
- HS trả lời. Gv nhận xét ,định h-
ớng
thiết.Nhng tình cảm ấy lại mâu thuẫn với sự thực là
cô gái đang cất bớc theo chồng
-
Đợc nhủ đôi câu,anh mới đành lòng quay lại,
Đợc dặn đôi lời,anh yêu em mới chịu quay đi.
- Xin hãy cho anh kề quấnủ
Cho mai sau lửa xác đợm hơi ,,
- Con nhỏ hãy đa anh bế,
Bé xinh hãy đa anh bồng
Cho anh bế con dòng nựng cỏn rồng,con phợng.
- Có những cử chỉ, hành độnh quyến luyến,nh muốn
níu kéo cho dài ra những giây phút cuối cùng còn
đợc ở bên cô gái trên đờng tiễn dặn.
+ Phải đợc nhủ,đợc dặn cô gái đôi câu chàng trai
mới có thể đành lòng quay về

+ Tha thiết níu kéo,xin đợc kề vóc mảnh ủ lấy hơng
ngời cô để mai sau vẫn đợm hơi ngời thân yêu nhất.
+ Xin chăm sóc những đứa con riêng của cô gái nh
chính đứa con mình ,chỉ mong cho cô gái đừng
buồn.
-Tâm trạng của cô gái trong cảm nhận của chàng
trai:
+ Chân bớc đi - đầu còn ngoảnh lại
-mắt còn ngoái trông
+ Càng bớc xa- càng đau nhớ
+ Chờ,đợi,ngóng trông chàng trai trên đờng đi
Đây cũng là tâm trạng dùng dằng đau khổ muốn kéo
dài thời gian cuối cùng đợc bên nhau.
Cách mô tả đó chứng tỏ chàng trai rất thấu hiểu tình
cảm của cô gái. Hai ngời có chung một cảm nhận
khi phải xa nhau : bịn rịn, quyến luyến , đau khổ khi
phải chia lìa.
- Chàng trai tin tởng,khẳng định tình yêu của hai ng-
ời sẽ vợt qua cả không gian và thời gian để đoàn tụ
bên nhau.
+ Nghệ thuật điệp từ(đợi),điệp ngữ (ta sẽ lấy) có tác
dụng nhấn mạnh ý chí quyết tâm sẽ đoàn tụ bên
nhau của chàng trai và cô gái.
- GV: Theo phong tục tâp quán
giùa tính nhân văn của ngời Thái,
nếu hai ngời yêu nhau mà không
lấy đợc nhau thì họ sẽ thành anh
em, bạn bè và có thể hỏi thăm
nhau, chia sẻ cho nhau. Trong
đoạn trích này, chàng trai đã đến

nhà chồng cô gái để tiễn dặn.
Chàng trai đã chứng kiến điều gì ?
chng kiến cảnh tơng ấy, chàng trai
có những cử chỉ, hành động nh thế
nào ? Chúng ta chuyển sang phần
2 để hiểu rõ điều đó.
- HS đọc phần 2

- GV: Chứng kiến ngời yêu bị
đánh đập,hành hạ,chàng trai có
những cử chỉ, hành động và tâm
trạng nh thế nào ?
- HS trả lời.
- Gv đánh giá và định hớng.
- Gv: Đau đớn, xót xa,thơng cảm
khi ngời yêu bị hành hạ,chàng
trai đã nhắn nhủ cô gái điều gì ?
( Gợi mở : chàng trai đã nói về
vấn đề sống- chết của hai ngời
.Nếu sống thi hai ngời ra sao?
chết thì nh thế nào?)
- HS trả lời. Gv nhận xét, định h-
ớng
- Gv : Nghệ thuật nào đợc sử
dụng ? Hãy phân tích tác dụng
của chúng ?
- HS thảo luận trả lời.
- Gv định hớng.
- Gv : Cái chết đuựơc chàng trai
nhắc lại 6 lần nhng không trùng

lặp,ghê sợ mà nó hiện hình trong
thiên nhiên tạo vật tràn đầy sức
- Em ngã lăn chiêng cạnh miệng cối lợn dũi,
Em ngã lăn đùng liền bên máng lợn vầy,
Ngã không kịp chống, không kịp ngợng.
2/ Cử chỉ, hành động và tâm trạng của trang trai
lúc ở nhà chồng của cô gái.
+ Chạy lại đỡ cô gái dậy.
+ Rũ áo,trải đầu cho cô.
+làm ống lam thuốc cho cô gái uống khỏi đau
- Cử chỉ an ủi vỗ về cô gái lúc bị nhà chồng đánh
đập, hắt hủi.
-Những cử chỉ bộc lộ niềm xót xa, thơng cảm sâu
sắc đối với ngời yêu - Điều mà cô gái rât cần vào lúc
này nh cần một chỗ dựa tinh thần.
+ Sống( Đôi ta cùng gỡ, ta vuốt lại ): Sẽ đoàn tụ bên
nhau
+ Chết - vẫn bên nhau.
- Chàng trai đã nhắn nhủ và khẳng định với cô gái
sống chết sẽ bên nhau mãi mãi, không gì có thể chia
lìa
-Điệp từ chết , điệp ngữ, khiến cho lời tiễn dặn nh lời
nguyền gắn bó thuỷ chung của chàng trai với cô gái
sống . Do đó, lời tiễn dặn tuy xót
xa nhng không quá bi luỵ . Nó vẫn
hớng tới sự sống, đoàn tụ và sự tr-
ờng tồn của một tình yêu đích
thực.
Chính vì vậy, trong lời tiễn dặn
cuối cùng khi ở nhà cô gái, chàng

trai khẳng định lại một lần nữa
tình yêu của mình đối với cô gái.
- Gv đọc đoạn cuối :Đôi ta yêu
nhau, tình Lú ủa mặn nồng
-GV: Em hãy tìm và phân tích
những biện pháp tu từ trong
đoạn thơ này ?
- HS tìm, pt và trả lời.
- Gv định hớng.
-GV;Những biện pháp tu từ so
sánh,phếp điệp,lặp cấu trúc lời
tiễn dặn cuối cất lên nh những lời
thề nguyền giản dị mà thiêng liêng
càng về cuối càng dồn dập mãnh
liệt.Dờng nh không thể có gì ngăn
cản nổi,tàn phá nổi tình yêu của
chàng trai và cô gái. Gió có thể tàn
nhng tình yêu của hai ngời không
bao giờ thay đổi. Lời tiễn dặn còn
nh là lời phánh kháng quyết liệt
chống lại những tập tục phong
kiến hà khắc đối với tình yêu và
hạnh phúc lứa đôi.
Hoạt động 3
Đánh giá, tổng hợp
Gv : Qua việc tìm hiểu đoạn
trích,em hãy nhận xét một cách
khái quát về giá trị t tởng và
nghệ thuật của đoạn trích ?.
Gợi mở : Đoạn trích cho em cảm

nhận đợc một tình yêu nh thế nào
trong một hoàn cảnh éo le đau
khổ. Đằng sau đó là khát vọng
gì?và thái độ nh thế nào đối với xã
hội phong kiến đơng thời?
Đoạn trích đã thể hiện những đặc
điểm gì của truyện thơ,tác dụng
của nó trong việc diễn tả tâm trạng
- Cuối cùng chàng trai khẳng định lại một lần nữa
tình yêu thắm thiết thuỷ chung của mình với cô gái
+ Nghệ thuật so sánh,điệp từ ,điệp ngữ,đối lậpđợc
sử dụng tài tình, có tác dụng bộc lộ tình cảm nồng
nàn đằm thắm,thuỷ chung sâu sắc và niềm tin , ý chí
mãnh liệt của chàng trai về một ngày đoàn tụ và
hạnh phúc .Đó cũng là khát vọng tự do,khát vọng đ-
ợc sống trong tình yêu và hạnh phúc của chàng trai
và cô gái Thái.
i.
III Tổng kết
- Đoạn trích là khúc hát dạt dào cảm xúc thể hiện
một tình yêu chân thành,trong sáng ,thuỷ trung, cao
đẹp của chàng trai dân tộc thái đối với cô gái trong
cảnh ngộ éo le,đau khổ. Đó là niềm khát vọng mãnh
liệt tình yêu tự do và hạnh phúc lứa đôi.
- Đoạn trích thể hiện khá đầy đủ đặc điểm nghệ
thuật truyện thơ dân gian:lối kể tự sự kết hợp với trữ
tình,các biện pháp tu từ sosánh, ẩn dụ điệp
từ,ngữ;phép lặp cấu trúc.tạo cho lời tiễn dặn một
giọng điệu trữ tình tha thiết mang phong vị văn hoá
dân tộc Thái.

Có lẽ vì thế mà đồng bào Thái luân tự hào rằng :
Hát tiễn dặn lên , gà ấp phải bỏ ổ, côgái quên