Vấn đề quyền con người và can thiệp nhân đạo trong luật quốc tế

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

PHẠM THỊ HỒNG XUYẾN

VẤN ĐỀ QUYỀN CON NGƯỜI VÀ CAN THIỆP
NHÂN ĐẠO TRONG LUẬT QUỐC TẾ

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

PHẠM THỊ HỒNG XUYẾN

VẤN ĐỀ QUYỀN CON NGƯỜI VÀ CAN THIỆP
NHÂN ĐẠO TRONG LUẬT QUỐC TẾ
Chuyên ngành : Luật quốc tế
Mã số

: 60 38 01 08

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS.GVC. LÊ VĂN BÍNH

HÀ NỘI - 2015

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào
khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác,
tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán
tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia
Hà Nội.
Do vậy, tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có
thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Người cam đoan

Phạm Thị Hồng Xuyến


MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
MỞ ĐẦU ...............................................................................................................1
Chương 1: TỔNG QUAN VỀ QUYỀN CON NGƯỜI ...................................7
1.1. Lý luận chung về quyền con người .................................................................. 7
1.1.1. Khái niệm quyền con người .................................................................... 7
1.1.2. Lịch sử phát triển của tư tưởng về quyền con người - Các thế hệ quyền
con người .................................................................................................. 9
1.2. Khái niệm pháp luật quốc tế về quyền con ngườiError! Bookmark not defined.
1.3. Một số văn kiện quốc tế về quyền con ngườiError! Bookmark not defined.
1.4. Nội dung pháp luật quốc tế về quyền con ngườiError! Bookmark not defined.

1.5. Mối quan hệ giữa Luật quốc tế về quyền con người và Luật nhân đạo
quốc tế ............................................................. Error! Bookmark not defined.

1.6. Cơ chế bảo vệ và phát triển quyền con người trong luật quốc tếError! Bookmark not d
1.6.1. Cơ chế quốc tế về bảo vệ và phát triển quyền con người .............. Error!
Bookmark not defined.
1.6.2. Cơ chế quốc gia bảo vệ và phát triển quyền con người ................. Error!
Bookmark not defined.
Chương 2: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CAN THIỆP NHÂN

ĐẠO ĐỂ BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI TRONG LUẬT QUỐC TẾError! Bookmar
2.1.Lý luận chung về can thiệp nhân đạo ............ Error! Bookmark not defined.
2.1.1.Khái niệm can thiệp nhân đạo ................ Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Mục đích, ý nghĩa của việc can thiệp nhân đạo ... Error! Bookmark not
defined.


2.2. Can thiệp nhân đạo và các nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế hiện đạiError! Bookmar
2.2.1. Can thiệp nhân đạo và nguyên tắc không dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng
vũ lực trong quan hệ quốc tế .................. Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Can thiệp nhân đạo và nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ
của nhau trong luật quốc tế ..................... Error! Bookmark not defined.
2.3. Cơ sở pháp lý của can thiệp nhân đạo .......... Error! Bookmark not defined.
2.4. Quy trình can thiệp nhân đạo trong pháp luật quốc tếError! Bookmark not defined.
2.5. Hệ quả của can thiệp nhân đạo ..................... Error! Bookmark not defined.
2.6. Can thiệp nhân đạo hay trách nhiệm bảo vệ Error! Bookmark not defined.

2.7. Mối quan hệ giữa quyền con người và can thiệp nhân đạoError! Bookmark not define
Chương 3: THỰC TIỄN CAN THIỆP NHÂN ĐẠO VÀ MỘT SỐ
KIẾN NGHỊ, GIẢI PHÁP ................................... Error! Bookmark not defined.

3.1. Thực tiễn can thiệp nhân đạo ........................ Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Can thiệp nhân đạo theo quyết định của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc
....................................................................Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Can thiệp nhân đạo không theo nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên
hợp quốc ................................................. Error! Bookmark not defined.
3.1.3. Tồn tại những vi phạm nghiêm trọng quyền con người và Luật Nhân đạo
quốc tế nhưng chưa có động thái của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc
....................................................................Error! Bookmark not defined.

3.2. Những bất cập của hoạt động can thiệp nhân đạo, giải pháp và kiến nghịError! Bookm
3.2.1. Những bất cập của hoạt động can thiệp nhân đạo Error! Bookmark not
defined.
3.2.2. Những kiến nghị và giải pháp về can thiệp nhân đạo trong luật quốc tế
hiện đại.................................................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN............................................................ Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................11



DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
ASEAN

Chữ viết đầy đủ
: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (Association of
Southeast Asian Nations)

AU

: Liên minh châu phi (African Union)

CH

: Cộng hòa

ĐƯQT

: Điều ước quốc tế

LHQ

: Liên hợp quốc

NATO

: Tổ chức hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (Nord Atlantic
Treaty Organization)

NQ

: Nghị quyết

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Tri thức về quyền con người có ý nghĩa quan trọng cho sự phát triển và

tiến bộ của các xã hội cũng như là tiền đề cho sự phát triển đầy đủ về nhân
cách và năng lực của mỗi cá nhân. Ở phạm vi rộng hơn, tri thức về quyền con
người là tiền đề cho hòa bình và thịnh vượng của toàn nhân loại.
Ai sinh ra đều có quyền được sống, được tự do và được mưu cầu hạnh
phúc. Mỗi cá nhân được nhận sự bảo đảm bằng các quy định và các thiết chế
trong pháp luật quốc gia cũng như pháp luật quốc tế.
Luật quốc tế về quyền con người là tổng thề các nguyên tắc và quy
phạm pháp luật điều chỉnh quan hệ giữa các chủ thể luật quốc tế trong việc
bảo vệ và phát triển các quyền cơ bản của con người ở từng quốc gia cũng
như trên phạm vi toàn cầu. Các quốc gia có nghĩa vụ tôn trọng các quyền cơ
bản của con người và hợp tác quốc tế trong việc bảo vệ, phát triển quyền con
người trên cơ sở nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của quốc
gia khác và không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực trong quan hệ
quốc tế.
Luật pháp quốc tế cũng có những chế định nghiêm khắc để bảo vệ
quyền con người và khi có sự vi phạm nhân quyền nghiêm trọng tại một quốc
gia thì LHQ thông qua Hội đồng Bảo an có quyền sử dụng vũ lực quân sự để
can thiệp vào quốc gia. Đây là quy định có tính “thiện chí, tích cực” trong
pháp luật quốc tế.
Tình hình quốc tế hiện nay đang diễn ra vô cùng phức tạp. Có rất nhiều
cuộc xung đột vũ trang, xung đột sắc tộc ở phạm vi các quốc gia, khu vực.
Đặc biệt là sự tồn tại và bành chướng của các tổ chức khủng bố thế giới với
rất nhiều hành vi xâm hại nghiêm trọng đến quyền con người, để lại những
hậu quả vô cùng nặng nền cho nhân loại. Từ một nhóm thuộc Al-Qaeda, Nhà

1


nước Hồi giáo tự xưng (IS) đang chứng tỏ là lực lượng khủng bố đáng sợ nhất
hiện nay với những tội ác và hình phạt man rợ vi phạm nghiêm trọng các

quyền con người hiện nay như hành quyết các con tin nước ngoài với hình
thức man rợ như chặt đầu, thiêu sống, dìm xuống hồ rồi quay video, tiến hành
thảm sát hàng loạt binh sỹ bại trận, xử bắn tất cả đàn ông, bắt phụ nữ và bé
gái trở thành nô lệ tình dục…
Từ đó đặt ra một nhiệm vụ cấp bách của cộng đồng quốc tế nhằm tiêu
diệt chủ nghĩa khủng bố để bảo vệ các quyền con người khỏi những xâm hại
nghiêm trọng đó.
Bên cạnh đó, nhiều quốc gia với ngọn cờ vi phạm nhân quyền ở để tiến
hành can thiệp nhân đạo để sử dụng vũ lực can thiệp vào công việc nội bộ
quốc gia khác với mục đích “nhân đạo”.
Chính vì vậy, việc nghiên cứu nội dung quyền con người, mối quan hệ
giữa quyền con người và can thiệp nhân đạo là cơ sở để giải quyết các vấn đề
liên quan. Từ những lý do trên đây, học viên đã chọn và thực hiện nghiên cứu đề
tài: “Vấn đề quyền con người và can thiệp nhân đạo trong luật quốc tế” với
mong muốn kiến nghị một số giải pháp trong việc bảo vệ quyền con người.
2. Tình hình nghiên cứu
Có rất nhiều các công trình nghiên cứu khoa học về quyền con người
và về vấn đề can thiệp nhân đạo ở phạm vi trong và ngoài nước.
Ở Việt Nam, việc nghiên cứu vấn đề quyền con người và vấn đề can
thiệp nhân đạo đã được một số chuyên gia đề cập dưới các góc độ và ở phạm vi
khác nhau.
Về giáo trình và ấn phẩm khoa học: Giáo trình lý luận và pháp luật về
quyền con người do tập thể tác giả Nguyễn Đăng Dung, Vũ Công Giao, Lã
Khánh Tùng – Khoa Luật, ĐHQGHN 20011; Quyền con người, tập hợp những
bình luận và khuyến nghị chung của Ủy ban công ước LHQ – sách tham khảo,

2


khoa Luật, ĐHQGHN, NXB CAND 2010; Bảo vệ các quyền con người bằng

pháp luật quốc tế - đề tài NCKH của PGS.TS Nguyễn Bá Diến và Hoàng Ngọc
Giao, Luật quốc tế về quyền con người của nhóm dễ bị tổn thương – sách
chuyên khảo – Khoa Luật ĐHQGHN, NXB Lao động xã hội 2010, Giới thiệu
các văn kiện quốc tế về quyền con người: Khoa Luật – DDHQGHN….
Về các bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành có liên quan: Tạp chí
Luật học, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, Tạp
chí Nhân quyền… đã đề cập đến vấn đề quyền con người, can thiệp nhân đạo ở
cả phương diện lý luận và thực tiễn.
Ở cấp độ luận văn và luận án tiến sỹ luật học: Một số đề tài nghiên
cứu về quyền con người, can thiệp nhân đạo cũng đã được triển khai như:
Can thiệp nhân đạo trong Luật quốc tế hiện đại -Ths. Nguyễn Thị Xuân Sơn;
Can thiệp nhân đạo quốc tế - Ths. Ngô Văn Thìn; Can thiệp nhân đạo trong
hoạt động giữ gìn hòa bình và an ninh quốc tế - Ths. Trần Thị Vân Trà…
Ngoài ra, chúng ta còn có thể kể đến các tài liệu khác trên các website
như http: //nghiencuuquocte.net; ; ;

Ở cấp độ quốc tế, có rất nhiều học giả trên thế giới nghiên cứu về vấn
đề quyền con người và vấn đề can thiệp nhân đạo như Richard B. Lillich
“Quyền con người - những vấn đề luật pháp, chính sách và thực tiễn”; Janis
Mark W “Luật nhân quyền châu Âu - văn bản và tư liệu”; James T.H.Tang
“Nhân quyền và quan hệ quốc tế ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương”…
và các bài viết được đăng trên các tạp chí chuyên ngành và trên website như
bài viết của Philip Lynch “Hài hòa hóa luật nhân quyền quốc tế và chính
sách pháp luật quốc gia: Sự hình thành và vai trò trung tâm nguồn luật quyền
con người”..

3


Những công trình nghiên cứu nói trên đã đề cập đến những vấn đề khác

nhau về quyền con người: nghiên cứu lý luận về quyền con người; phân biệt
quyền con người và quyền công dân; các thế hệ quyền con người; quyền con
người trong pháp luật thực định Việt Nam, một số khía cạnh pháp lý, xã hội
về quyền con người. Tuy nhiên chưa có nhiều đề tài nghiên cứu vấn đề can
thiệp nhân đạo gắn với tình hình thực tiễn chính trị - xã hội của thế giới trong
thời gian hiện nay.
Nghiên cứu đề tài quyền con người và sự can thiệp nhân đạo sẽ hiểu
được nội dung các quyền con người cụ thể trong luật pháp quốc tế, từ đó làm
cơ sở để đánh giá thế nào là vi phạm nhân quyền một cách nghiêm trọng, và
đánh giá sự cần thiết hay không cần thiết việc can thiệp nhân đạo vào quốc
gia hay không khi có sự vi phạm nghiêm trọng quyền con người và tìm hiểu
hệ quả của việc can thiệp nhân đạo vào công việc nội bộ của quốc gia.
Nghiên cứu sự can thiệp nhân đạo để phân biệt được rõ học thuyết về
can thiệp nhân đạo hiện nay có lỗi thời hay không, có nên bác bỏ học thuyết
can thiệp nhân đạo hay không?
Nghiên cứu học thuyết về can thiệp nhân đạo để phân biệt can thiệp
nhân đạo với pháp luật nhân đạo quốc tế, tránh sự nhầm lần giữa hai khái
niệm này.
Nghiên cứu vấn đề can thiệp nhân đạo có ý nghĩa thực tiễn to lớn, là
sơ sở để bảo vệ chủ quyền quốc gia, tránh các nước khác lợi dụng học thuyết
can thiệp nhân đạo để dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực để can thiệp vào
công việc nội bộ của quốc gia.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là pháp luật quốc tế và pháp luật quốc gia về
quyền con người và hoạt động can thiệp nhân đạo trong luật quốc tế.

4


Nghiên cứu quyền con người, sự can thiệp nhân đạo và mối quan hệ

giữa quyền con người và can thiệp nhân đạo.
Nghiên cứu nội dung các quyền con người trong pháp luật quốc tế và
pháp luật quốc gia, mối quan hệ giữa quyên con người và sự can thiệp nhân đạo.
Nghiên cứu sự can thiệp nhân đạo, phân biệt can thiệp nhân đạo và
pháp luật nhân đạo quốc tế. Cơ chế can thiệp nhân đạo, hệ quả của việc can
thiệp nhân đạo.
Nghiên cứu thực tiễn hoạt động can thiệp nhân đạo tại một số quốc gia.
4. Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu vấn đề quyền con người và can thiệp nhân đạo đề từ đó
kiến nghị một số giải pháp cho vấn đề can thiệp nhân đạo hiện nay nhằm mục
tiêu bảo vệ quyền con người.
5. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong để tài là phương pháp
duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Mác - Lênin. Bên cạnh đó kết hợp
các biện pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, nghiên cứu và đánh giá các sự
kiện, quan điểm.
6. Tính mới và những đóng góp của đề tài
Có rất nhiều công trình, bài nghiên cứu chung về quyền con người, sự
tham gia của Việt Nam với các công ước về quyền con người. Tuy nhiên chưa
có nhiều đề tài nghiên cứu quyền con người trong mối quan hệ tổng thể với
các vấn đề khác như vấn đề quyền con người và sự can thiệp nhân đạo.
Nghiên cứu đề tài quyền con người và sự can thiệp nhân đạo sẽ hiểu
được nội dung các quyền con người cụ thể trong luật pháp quốc tế, từ đó làm
cơ sở để đánh giá thế nào là vi phạm nhân quyền một cách nghiêm trọng, từ
đó đánh giá xem sự cần thiết hay không cần thiết việc can thiệp nhân đạo vào

5


quốc gia hay không khi có sự vi phạm nghiêm trọng quyền con người và tìm

hiểu hệ quả của việc can thiệp nhân đạo vào công việc nội bộ của quốc gia.
Nghiên cứu sự can thiệp nhân đạo để phân biệt được rõ học thuyết về
can thiệp nhân đạo hiện nay có lỗi thời hay không, có nên bác bỏ học thuyết
can thiệp nhân đạo hay không?
Nghiên cứu vấn đề can thiệp nhân đạo có ý nghĩa thực tiễn to lớn, là
sơ sở để bảo vệ chủ quyền quốc gia, tránh các nước khác lợi dụng học thuyết
can thiệp nhân đạo để dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực để can thiệp vào
công việc nội bộ của quốc gia.
7. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận văn được kết cấu gồm 3 chương:
Chương 1. TỔNG QUAN VỀ QUYỀN CON NGƯỜI,
Chương 2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CAN THIỆP NHÂN
ĐẠO ĐỂ BẢO VỆ QUYỀN CON NGƯỜI TRONG LUẬT QUỐC TẾ
Chương 3. THỰC TIỄN CAN THIỆP NHÂN ĐẠO TRONG LUẬT
QUỐC TẾ VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ, GIẢI PHÁP.

6


Chương 1
TỔNG QUAN VỀ QUYỀN CON NGƯỜI
1.1. Lý luận chung về quyền con người
1.1.1. Khái niệm quyền con người
Quyền con người là những giá trị cao quý, kết tinh từ nền văn hóa của
tất cả các dân tộc trên thế giới. Đây là tiếng nói chung, mục tiêu chung và
phương tiện chung của toàn nhân loại để bảo vệ và thúc đẩy nhân phẩm, hạnh
phúc của mọi người.
Khi chiến tranh thế giới lần thứ II kết thúc, cộng đồng quốc tế và các
lực lượng tiến bộ đã cùng nhau ký kết Hiến chương thành lập nên Liên hợp

quốc với mục đích thực hiện sự hợp tác quốc tế… trong sự phát triển và sự
tôn trọng nhân quyền và những quyền tự do cơ bản cho tất cả mọi người.
Quyền con người đã trở thành một hệ thống các tiêu chuẩn pháp luật quốc tế
có tính chất bắt buộc với mọi quốc gia. Quyền con người là khái niệm chính
trị - pháp lý rất quan trọng không chỉ trong luật quốc gia mà còn trong luật
quốc tế.
Có rất nhiều định nghĩa về quyền con người ở cả cấp độ quốc tế và
quốc gia. Mỗi định nghĩa nghiên cứu quyền con người ở một góc độ nhất
định. Tuy nhiên, ở cấp độ quốc tế, định nghĩa quyền con người của Văn
phòng Cao ủy Liên hợp quốc về quyền con người thường được trích dẫn bởi
các nhà nghiên cứu. Theo định nghĩa này, quyền con người là những đảm bảo
pháp lý toàn cầu có tác dụng bảo vệ các cá nhân và các nhóm chống lại những
hành động hoặc sự bỏ mặc mà làm tổn hại đến nhân phẩm, những sự được
phép và tự do cơ bản của con người. [38,1]
Về mặt pháp lý, quyền con người là phẩm giá, năng lực, nhu cầu và lợi
ích hợp pháp của con người được thể chế bảo vệ bởi luật quốc gia và luật
quốc tế. Những đặc tính quan trọng nhất của quyền con người được tất cả các
văn kiện của Liên hợp quốc công nhận gồm:

7


Một là, quyền con người là bất khả xâm phạm không thể phân chia, liên
quan với nhau và phụ thuộc lẫn nhau. Tính không thể phân chia của nhân nhân
quyền bắt nguồn từ nhận thức rằng các quyền con người đều có tầm quan trọng
như nhau nên về nguyên tắc không có quyền nào được coi là có giá trị cao hơn
quyền nào. Việc tước bỏ hay hạn chế bất kỳ quyền con người nào đều tác động
tiêu cực đến nhân phẩm, giá trị và sự phát triển của con người.
Tuy nhiên, tính chất không thể phân chia không hàm ý rằng mọi quyền
con người đều cần phải được chú ý và quan tâm ở mức độ giống hệt nhau

trong mọi hoàn cảnh. Trong từng bối cảnh cụ thể, cần và có thể ưu tiên thực
hiện một số quyền nhất định, miễn là phải dựa trên những yêu cầu thực tế của
việc bảo đảm các quyền đó chứ không phải dựa trên sự đánh giá về giá trị của
các quyền đó. Ví dụ trong bối cảnh dịch bệnh đe dọa hoặc với những người bị
bệnh tật, quyền được ưu tiên thực hiện là quyền được chăm sóc y tế. Còn
trong bối cảnh nạn đói, quyền được ưu tiên phải là quyền về lương thực, thực
phẩm. Ở góc độ rộng hơn, trong một số hoàn cảnh, cần ưu tiên thực hiện
quyền của một số nhóm xã hội dễ bị tổn thương trong khi vẫn tôn trọng quyền
của tất cả các nhóm khác.
Tính liên quan với nhau và phụ thuộc lẫn nhau của nhân quyền thể hiện
ở chỗ việc đảm bảo các quyền con người, toàn bộ hoặc một phần nằm trong
mối liên hệ phụ thuộc và tác động lẫn nhau. Sự vi phạm một quyền sẽ trực
tiếp hoặc gián tiếp tác động tích cực đến việc đảm bảo các quyền khác.
Thực tế cho thấy để đảm bảo các quyền bầu cử, ứng cử (các quyền
chính trị cơ bản) thì cần đồng thời bảo đảm một loạt quyền kinh tế, xã hội,
văn hóa khác có liên quan như quyền được giáo dục, quyền được chăm sóc y
tế… vì nếu không thì các quyền bầu cử, ứng cử rất ít có ý nghĩa với những
người đói khổ, bệnh tật, hay mù chữ.

8


Tương tự, việc bảo đảm các quyền kinh tế, xã hội, văn hóa đều gắn liền
với sự phát triển của các quyền dân sự, chính trị. Bởi lẽ kết quả của việc bảo
đảm các quyền dân sự, chính trị chính là sự ổn định, lành mạnh trong quản lý
nhà nước, quản lý xã hội…
Hai là, quyền con người có tính phổ quát tức là phải được thực hiện
trên cơ sở bình đẳng và không phân biệt đối xử với tất cả mọi người vì bất cứ
lý do gì, chẳng hạn như về chủng tộc, dân tộc, giới tính, tôn giáo, độ tuổi,
thành phần xuất thân..

Ba là, quyền con người được thực hiện trên cơ sở tôn trọng nhân phẩm
và giá trị của mỗi con người. Nhà nước có trách nhiệm hàng đầu trong việc
thúc đẩy và thực hiện quyền con người.
Vì sao phải nghiên cứu nội dung quyền con người:việc nghiên cứu
quyền con người là nhiệm vụ vô cùng quan trọng bởi lẽ con người là tế bào xã
hội, là chủ nhân của nhân loại. Chính vì vậy, việc nghiên cứu quyền con
người là nền tảng để phát triển đầy đủ nhân cách năng lực của mình và cũng
là nền tảng của sự phát triển và tiến bộ xã hội…
Hiện nay, quyền con người đã trở thành vấn đề thu hút sự chú ý rộng
rãi của dư luận thế giới, một nhân tố không kém phần quan trọng trong các
chương trình nghị sự và văn kiện của các hội nghị quốc tế, các tổ chức quốc tế
và khu vực, cũng như các hiệp định song phương và đa phương.
1.1.2. Lịch sử phát triển của tư tưởng về quyền con người - Các thế hệ
quyền con người
Quyền con người là một trong những thành tựu và động lực và động
lực phát triển của xã hội loài người. Cuộc đấu tranh vì quyền con người đã
trải qua nhiều thời kỳ lịch sử đầy máu và nước mắt ở khắp nơi trên thế giới.
Lịch sử hình thành, tồn tại và phát triển của loài người xét cho cùng là cuộc
đấu tranh vì quyền con người. Vì thế, quyền con người là một phạm trù lịch

9


sử và sự hình thành, phát triển của nó gắn liền với quá trình phát triển đầy
biến động của lịch sử loài người.
Cùng với sự phát triển về kinh tế và xã hội của loài người, nội dung
quyền con người tiếp tục phát triển. Cùng với sự phát triển và hoàn thiện pháp
luật quốc tế về quyền con người, nhận thức về quyền con người trên toàn thế
giới đã không ngừng được tăng lên trong nhiều thập kỷ qua.
Trong lý luận về quyền con người hiện đại, khái niệm “Thế hệ quyền

con người” được thừa nhận với ý nghĩa khái quát những nội dung và đặc
trưng cơ bản của quyền con người ở tất cả các lĩnh vực, trong điều kiện tồn tại
khác nhau của sử phát triển xã hội và quyền con người. [9,41]
Căn cứ vào quá trình hình thành và phát triển chế các quy định của luật
quyền con người trong thực tiễn quan hệ quốc tế và pháp luật quốc tế, có thể
phân chia thành các thế hệ quyền con người như sau:
Thế hệ quyền con người thứ nhất: Thế hệ quyền con người thứ nhất gắn
với cách mạng tư sản ở Châu Âu thế kỷ XVII - XVIII, Thời kỳ này được tính
từ khi có cuộc Cách mạng dân quyền tư sản Pháp vào năm 1789. Thế hệ
quyền con người thứ nhất là sự khẳng định mạnh mẽ các quyền dân sự, chính
trị như quyền sống, quyền tự do, quyền được xét xử công bằng trước pháp
luật. Các quyền này gắn liền với tự do cá nhân. Mục đích của thế hệ quyền
này về cơ bản là hạn chế sự lạm quyền và sự tùy tiện xâm hại đến cuộc sống
tự do của cá nhân con người từ phía các quan chức và cơ quan Nhà nước qua
đó xác định nghĩa vụ của Nhà nước trong việc thừa nhận, tôn trọng và đảm
bảo thực hiện các quyền của con người. Quyền con người ở thế hệ thứ nhất
được ghi nhận ở các văn bản pháp luật quốc gia như Tuyên ngôn độc lập của
Hợp chủng quốc Hoa kỳ, Tuyên ngôn dân quyền và nhân quyền của Pháp
1796 và các văn kiện pháp lý quốc tế như Tuyên ngôn toàn thế giới về quyền
con người và Công ước quốc tế về các quyền con người phổ cập, khu vực,
song phương, đa phương.
10


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
I. Tiếng Việt
1. Phạm Ngọc Anh (2005), Tư tưởng Hồ Chí Minh về quyền con người, NXB
Chính trị quốc gia, Hà Nội.
2. Vũ Ngọc Bình (2000), Quyền con người trong quản lý tư pháp, NXB
Chính trị quốc gia, Hà Nội.

3. Vũ Ngọc Bình (2002), Sách bỏ túi về quyền con người, NXB Chính trị
quốc gia, Hà Nội.
4. Vũ Ngọc Bình (2007), Giới thiệu Công ước của Liên Hợp Quốc về Quyền
trẻ em, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
5. Bộ Tư pháp (2003), Cẩm nang các vấn đề liên quan đến đấu tranh về
quyền con người, Hà Nội.
6. Bùi Ngọc Cường (2004), Một số vấn đề về Quyền tự do kinh doanh trong
pháp luật kinh tế hiện hành ở Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
7. Nguyễn Đăng Dung (2004), Tính nhân bản của Hiến Pháp và bản tính của
các cơ quan nhà nước, NXB Tư pháp, Hà Nội
8. Đại học Luật Hà Nội (2009), Giáo trình Luật Quốc tế, Nxb Công an nhân
dân, Hà Nội
9. Đại học Quốc gia Hà Nội (2009), Giáo trình Lý luận chung về Nhà nước
và Pháp luật, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.
10.Đại học Quốc gia Hà Nội (2010), Quyền con người - Tập tài liệu chuyên
đề của Liên hợp quốc, Nxb Nxb Công an nhân dân.
11.Đại học Quốc gia Hà Nội (2011), Giáo trình Lý luận và pháp luật về
quyền con người, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.
12.Nguyễn Văn Động, Các quyền hiến định về chính trị của công dân Việt
Nam, NXB Tư pháp, 2006
13.Nguyễn Văn Động, Các quyền hiến định về xã hội của công dân Việt Nam,
NXB Tư pháp, 2004

11


14. Hiến chương Liên Hợp Quốc về quyền con người, 1945
15. Hiến pháp nước Cộng Hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2013
16. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Trung tâm Nghiên cứu quyền
con người (1996), Một số vấn đề về quyền kinh tế và xã hội, Nxb Chính trị

quốc gia.
17. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Trung tâm Nghiên cứu quyền
con người (1996), Một số vấn đề về quyền dân sự và chính trị Nxb Chính
trị quốc gia.
18. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Trung tâm Nghiên cứu quyền
con người (1998), Các văn kiện quốc tế về quyền con người, Nxb Chính trị
quốc gia.
19. Học viện quan hệ quốc tế (2005), Can thiệp nhân đạo trong chính sách
đối ngoại của Mỹ, Nxb Thế giới.
20. Hội luật gia Việt Nam (2007), Pháp luật quốc gia và quốc tế về bảo vệ
quyền của các nhóm xã hội dễ bị tổn thương, NXB Đại học quốc gia Hà Nội.
21. Hội luật gia Việt Nam (2007), Tập hợp các văn kiện pháp lý quốc tế cơ
bản về quyền con người, NXB Tư pháp, 2007
22. Hội luật gia Việt Nam (2008), Bảo vệ quyền con người của các nhóm dễ
bị tổn thương, NXB Hồng Đức.
23. Phạm Văn Khánh, Góp phần tìm hiểu quyền con người, NXB Khoa học
xã hội, 2006
24. Tường Duy Kiên (2006), Quốc hội Việt Nam với việc bảo đảm quyền con
người, NXB Tư pháp.
25. Nguyễn Thị Kim Ngân (2012), Hoàn thiện cơ chế thực hiện điều ước
quốc tế tại Việt Nam, luận văn tiến sỹ luật học
26. Nguyễn Thị Xuân Sơn (2006), Can thiệp nhân đạo trong luật quốc tế hiện
đại, luận văn thạc sỹ luật học

12


27. Trần Quang Tiệp (2004), Bảo vệ quyền con người trong luật hình sự, luật
tố tụng hình sự Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia, Trí Thành, Các quyền
tự do dân chủ với nhân dân Đông Dương, NXB Chính trị quốc gia, 2002

28. Trung tâm Nghiên cứu quyền con người (2005), Các văn kiện cơ bản về
Luật nhân đạo quốc tế, NXB Lý luận chính trị.
29. Trung tâm Nghiên cứu quyền con người (2005), Luật nhân đạo quốc tế Những vấn đề cơ bản, NXB Lý luận chính trị.
30. Trung tâm Nghiên cứu quyền con người (2007), Những nội dung cơ bản
về quyền con người, NXB Tư pháp.
31. Viện Nghiên cứu quyền con người, Bình luận và khuyến nghị chung của
các Ủy ban Công ước thuộc Liên hiệp quốc về quyền con người, NXB
Công an nhân dân, 2008
32. Viện Nghiên cứu quyền con người, Các văn kiện quốc tế và luật của một
số nước về tiếp cận thông tin, NXB Công an nhân dân, 2007.
II. Tiếng Anh
33. James T.H.Tang, Nhân quyền và quan hệ quốc tế ở khu vực Châu Á - Thái
Bình Dương
34. Janis Mark W, Luật nhân quyền châu Âu - văn bản và tư liệu.
35. Kofi Annan (2001), Human Rights and Humannitarian Interventiong in
XXI Centery
36. Miriam Reidy Pros, Intervention humanitaire, un problem esthique” (Can
thiệp nhân đạo, một vấn đề đạo đức.
37. Richard B. Lillich “Quyền con người - những vấn đề luật pháp, chính
sách và thực tiễn
38. OHCHR, Freequenty Asked Question an a human rights based approach to
development cooperation, Newyork and Geneva, 2006,

13


III. Tiếng Pháp
39. Bernard Kouchner (1970), Le droit d’ingerence, Esdition Paris
40. Miriam Reidy Prost(2006), Intervention humanitaire, un problem esthique,
université de Nanterre, Pais

IV. Website
41. http:// nghiencuuquocte.net;
42. ;
43.
44.

14