Đánh giá ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến hoạt động trồng trọt tại huyện nghị lộc, tỉnh nghệ an giai đoạn 2000 2013 và đề xuất giải pháp ứng phó cho giai đoạn 2014 2030

i


ii


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Lƣu Đức Hải, ngƣời đã tận tình
hƣớng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.
Tôi gửi lời cảm ơn chân thành đến UBND huyện Nghi Lộc – tỉnh Nghệ An đã
giúp đỡ nhiệt tình trong quá trình thực hiện tại địa phƣơng.
Tôi xin chân thành cảm ơn Khoa Môi trƣờng – Trƣờng Đại học Khoa học tự
nhiên cùng các thầy, cô giáo đã dạy dỗ và truyền đạt những kiến thức bổ ích cho tôi
trong suốt quá trình học tập.
Tôi xin gửi lời cảm ơn tới những đồng nghiệp tại Trƣờng Đại học Sƣ phạm Kỹ
thuật Vinh đã tạo điều kiện về thời gian cũng nhƣ tham khảo tài liệu để hoàn thành
luận văn này. Đồng thời cảm ơn đến gia đình đã động viên tinh thần trong quá trình
thực hiện luận văn này.

Hà Nội, ngày …. tháng 2 năm 2015
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Ngô Ngọc Dung

iii


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu riêng của tôi. Các số liệu
trong luận văn là trung thực, không sử dụng số liệu của các tác giả khác khi chƣa
đƣợc công bố hoặc chƣa đƣợc sự đồng ý. Những kết quả nghiên cứu của tác giả

chƣa đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Hà Nội, ngày …. tháng 2 năm 2015
TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Ngô Ngọc Dung

iv


MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ........................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ...................................................1
2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI ........................................................................................2
CHƯƠNG 1 ................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU..................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
1.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN CỦA HUYỆN NGHI LỘC ... ERROR! BOOKMARK NOT
DEFINED.

1.1.1. Vị trí địa lí .................................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Đặc điểm địa hình, thổ nhƣỡng .................... Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Điều kiện khí tƣợng – thủy văn ................... Error! Bookmark not defined.
1.1.4. Các nguồn tài nguyên thiên nhiên ................ Error! Bookmark not defined.
1.2. ĐIỀU KIỆN KINH TẾ XÃ HỘI VÀ ĐẶC ĐIỂM HOẠT ĐỘNG TRỒNG TRỌT
........................................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
1.2.1. Cơ cấu ngành và tăng trƣởng kinh tế huyện Nghi Lộc ..... Error! Bookmark
not defined.
1.2.2. Điều kiện xã hội ........................................... Error! Bookmark not defined.
1.3. BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ CÁC BIỂU HIỆN CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TẠI

ĐỊA PHƢƠNG ĐẾN NĂM 2030 ...................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
1.3.1. Khái niệm biến đổi khí hậu và các biểu hiện của biến đổi khí hậu ở địa
phƣơng đến năm 2030 ...................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Các kịch bản biến đổi khí hậu ở Việt Nam và những dự báo thay đổi các
yếu tố khí hậu ở địa phƣơng đến năm 2030 ..... Error! Bookmark not defined.
1.4. TÍNH NHẠY CẢM VÀ TỔN THƢƠNG DO BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ĐẾN HOẠT
ĐỘNG TRỒNG TRỌT ..................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

v


1.5.1. Trên thế giới ................................................. Error! Bookmark not defined.
1.5.2. Ở Việt Nam .................................................. Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 2 ................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... ERROR! BOOKMARK NOT
DEFINED.
2.1. ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI NGHIÊN CỨU ....ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu .................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Phạm không gian vi nghiên cứu ................... Error! Bookmark not defined.
2.2. PHƢƠNG PHÁP TIẾP CẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........ ERROR!
BOOKMARK NOT DEFINED.
2.2.1. Phƣơng pháp tiếp cận ................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................. Error! Bookmark not defined.
CHƯƠNG 3 ................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .............. ERROR! BOOKMARK NOT
DEFINED.
3.1. BIỂU HIỆN VÀ DỰ BÁO BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU HUYỆN NGHI LỘC ĐẾN
NĂM 2030 .....................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.1.1. Chế độ nhiệt ................................................. Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Chế độ mƣa .................................................. Error! Bookmark not defined.

3.1.3. Xâm mặn ...................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.4. Nƣớc biển dâng ............................................ Error! Bookmark not defined.
3.1.5. Thiên tai và các hiện tƣợng thời tiết cực đoan khác .. Error! Bookmark not
defined.
3.2. HIỆN TRẠNG SẢN XUẤT VÀ TÍNH NHẠY CẢM VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
CỦA HOẠT ĐỘNG TRỒNG TRỌT TẠI HUYỆN NGHI LỘC, TỈNH NGHỆ AN
........................................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.2.1. Hiện trạng sản xuất ngành trồng trọt............ Error! Bookmark not defined.

vi


3.2.2. Tính nhạy cảm với biến đổi khí hậu của hoạt động trồng trọt huyện Nghi
Lộc, tỉnh Nghệ An ............................................ Error! Bookmark not defined.
3.3. ĐÁNH GIÁ VÀ DỰ BÁO NHỮNG ẢNH HƢỞNG VẢ TỔN THƢƠNG HOẠT
ĐỘNG TRỒNG TRỌT TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NGHI LỘC ĐẾN NĂM 2030
........................................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
3.3.1. Nƣớc biển dâng ............................................ Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Xâm mặn ...................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.3. Tác động của gia tăng nhiệt độ .................... Error! Bookmark not defined.
3.3.4. Thay đổi lƣợng mƣa ..................................... Error! Bookmark not defined.
3.4. ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU TRONG
LĨNH VỰC TRỒNG TRỌT HUYỆN NGHI LỘC ........ ERROR! BOOKMARK NOT
DEFINED.

3.4.1. Giải pháp cho giai đoạn 2014-2020 ............. Error! Bookmark not defined.
3.4.2. Giải pháp cho giai đoạn 2020 - 3020 ...........................................................67
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
I. KẾT LUẬN ......................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
II. KIẾN NGHỊ ....................................................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

TÀI LIỆU THAM KHẢO ..............................................................................................3

vii


MỤC LỤC BẢNG

Bảng 1.1. Số đợt rét đậm, rét hại ở Nghệ An……………………………………22
Bảng 1.2. Số đợt nắng nóng sảy ra ở Nghệ An………………………………....23
Bảng 1.3. Cơn bảo ảnh hƣởng trực tiếp từ 1980-2010…………….……...………23
Bảng 1.4. Nhiệt độ không khí trung bình từng thập kỷ tỉnh Nghệ An……....…….24
Bảng 1.5. Mức tăng nhiệt độ trung bình tỉnh Nghệ An so với thời kỳ 1980-1999 theo
kịch bản phát thải trung bình B2………………………..……...……………….……25
Bảng 1.6. Mức thay đổi (%) lƣơng mƣa trung bình tỉnh Nghệ An so với thời kỳ 19801999 theo kịch bản phát thải trung bình B2…………………………………………..25
Bảng 1.7. Nƣớc biển dâng theo kịch thải thấp (cm)………………………..…….26
Bảng 1.8. Nƣớc biển dâng theo kịch thải trung bình (cm)………………………..27
Bảng 1.9. Nƣớc biển dâng theo kịch thải cao (cm)………..……………...……….27
Bảng 1.10. Diện tích có nguy cơ bị ngập theo các kịch bản nƣớc biển dâng (% diện
tích)……………………………………………………………………..………….…28

Bảng 2.1. Bảng ma trận chỉ số tổn thƣơng …………………………………….…37
Bảng 3.1. Tổng lƣợng mƣa qua từng thập kỷ tỉnh Nghệ An…………………..…39
Bảng 3.2. Diện tích đất nông nghiệp bị ngập khi nƣớc biển dâng tỉnh Nghệ An....51
Bảng 3.3. Dự báo đất lúa bị ngập nƣớc biển huyện Nghi Lộc…….…………......52
Bảng 3.4. Tổng hợp cải tiến mô hình canh tác lúa thích ứng với BĐKH……..….58
Bảng 3.5. Tổng hợp cải tiến mô hình canh tác lạc thích ứng với BĐKH……..….61
Bảng 3.6. Tổng hợp các phƣơng hƣớng cải tiến mô hình canh tác ngô thích ứng với
biến đổi khí hậu…………………………………………………………..…………..65

0

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1.1. Sơ đồ vị trí huyện Nghi Lộc................................................

4

Hình 1.2. Bãi biển Nghi Lộc………………………………………….

10

Hình 1.3. Khu du lịch Bãi Lữ…………………………………………

10

Hình 1.4. Hệ thống giao thông nội đồng của huyện Nghi Lộc………

17

Hình 1.5. Hệ thống hạ tầng phục vụ sản xuát lúa của huyện Nghi
Lộc...........................................................................................

17

Hình 3.1. Cây lúa ở huyện Nghi Lộc...................................................

42

Hình 3.2. Cây ngô ở huyện Nghi Lộc................................................

43

Hình 3.3. Cây lạc ở huyện Nghi Lộc....................................................

45

Hình 3.4. Cây vừng ở huyện Nghi Lộc..............................................

46

Hình 3.5. Trồng rau ở huyện Nghi Lộc..................................................

46

1


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Diễn biến diện tích, sản lƣợng lúa giai đoạn 2001-2013....................

43

Biểu đồ 3.2. Diễn biến diện tích, sản lƣợng ngô giai đoạn 2001-2013.…………....

44

Biểu đồ 3.3. Diễn biến diện tích, sản lƣợng lạc giai đoạn 20012013……....………....................................................................................

2

45


TÀI LIỆU THAM KHẢO
TÀI LIỆU BẰNG TIẾNG VIỆT
1. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng (2012), Kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển
dâng cho Việt Nam. Hà Nội.
2. Bộ Nông nghiệp và phát triển Nông thôn (2012), Kế hoạch hành động ứng
phó với biến đổi khí hậu của ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn giai
đoạn 2011-2015 và tầm nhìn đến năm 2050. Hà Nội.
3. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng (2008), Chương trình mục tiêu quốc gia ứng
phó với biến đổi khí hậu. Hà Nội.
4. Chi cục thống kê tỉnh Nghệ An (2014), Niên giám thống kê tỉnh Nghệ An
năm 2013.
5. Chính phủ nƣớc cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2007), Chương trình
mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu. Hà Nội.
6. Đài khí tƣợng thủy văn Bắc Trung Bộ (2011), Số liệu quan trắc khí tượng,
thủy văn tỉnh Nghệ An. Hà Nội.
7. Nguyễn Võ Linh (1999), Đề xuất một số mô hình sản xuất nông nghiệp hiệu
quả ở vùng đất trũng vùng Tây Sông Hậu. Viện quy hoạch & Thiết kế Nông
nghiệp. Hà Nội.
8. Võ Văn Minh, Nguyễn Văn Khánh, Nguyễn Ngọc Quy và Trần Duy Vinh
(2011), “Công nghệ thủy canh hồi lưu cải tiến - Giải pháp cho nền nông
nghiệp sinh thái đô thị và ứng phó với biến đổi khí hậu" trang 229– 234, Kỷ
yếu Hội thảo Khoa học và công nghệ phục vụ phát triển kinh tế - xã hội vùng
Nam Trung Bộ - Tây Nguyên, Quảng Nam.
9. Nguyễn Bính Thìn (2009), Thực hiện chương trình hành động thích ứng với biến
đổi khí hậu của ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn. Hà Nội.
10. Trần Thục (2008), Hướng tới chương trình hành động của ngành nông nghiệp và

phát triển nông thôn nhằm giảm thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu. Hà Nội.

3


11. Tổ chức phát triển Hà Lan (2013), Sổ tay các mô hình thí điểm sinh kế thích
ứng với biến đổi khí hậu.
12. Tổ chức phát triển Hà Lan (2011), Báo cáo tác động của biến đổi khí hậu và
chiến lược thích ứng với biến đổi khí hậu ở huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An.
13. Tổng cục Thống kê (2011), Số liệu thống kê quốc gia năm 2010. Hà Nội.
14. Viện khoa học Khí tƣợng Thủy văn và Môi trƣờng (2010), Biến đổi khí hậu
và tác động ở Việt Nam. Hà Nội.
15. Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An (2011), Kế hoạch hành động ứng phó với
biến đổi khí hậu tỉnh Nghệ An giai đoạn 2011-2015 có tính đến năm 2020.

4


TÀI LIỆU BẰNG TIẾNG ANH
16. Borton and Lim (2005), The selection of agricultural plant to reduce stress
in climate change.
17. FAO (2007), Global Initiative on Plant Breeding Capacity Build.
18. IRRI (2010), Reseach on rice varieties to be adopted to climate change.
19. Fisher and co-worker (2002), Impact of Climate chang to Culvivation.
20. Gunther Fisher, Mahendra Shah, and Harrij van Velthuizen (2002), Climate
Change and Agricultural Vulnerability. Vienna, Austrea: International
Institute for Applied Systems Analysis Publications Department.
21. Pham Thi Thu Huong, A. P. Everaarts, Neeteson J. J, and P. C. Struik
(2013), “Vegetable Production in Red River Delta of Vietnam.I.
Opportunities and Constraints.” NJAS - Wageningen Journal of Life

Sciences 67:27 – 36.
22. (Kutzbach 1977), Some concepts of Climate change anh relevant problems.
23. IPCC (2007), “Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on
Climate Change”,WGI “The Physical Science of CC”; WGII “Impacts,
Adaptation & Vulnerability”; III “Mitigation of CC”. Việt Nam, Ha Noi, 30
p.

5