Phân tích, đánh giá hiệu quả của mô hình cánh đồng mẫu lớn tại huyện vũ thư, tỉnh thái bình theo hướng sử dụng và quản lý đất đai bền vững

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------------

Trần Thị Sim

PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA MÔ HÌNH
CÁNH ĐỒNG MẪU LỚN TẠI HUYỆN VŨ THƯ,
TỈNH THÁI BÌNH THEO HƯỚNG SỬ DỤNG
VÀ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI BỀN VỮNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Hà Nội – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------------

Trần Thị Sim

PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ CỦA MÔ HÌNH
CÁNH ĐỒNG MẪU LỚN TẠI HUYỆN VŨ THƯ,
TỈNH THÁI BÌNH THEO HƯỚNG SỬ DỤNG
VÀ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI BỀN VỮNG
Chuyên ngành: Quản lý đất đai
Mã số
: 60850103

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Cao Huần

Hà Nội – 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng toàn bộ những nội dung và số liệu trong luận văn
này do tôi tự nghiên cứu, khảo sát và thực hiện không trùng với bất kỳ luận văn, đề
tài nào đã công bố. Nếu có gì sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Hà Nội, tháng 1 năm 2015
Học viên

Trần Thị Sim


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành chương trình sau đại học và viết luận văn này, tôi đã nhận
được sự hướng dẫn, giúp đỡ tận tình của các thầy cô trong trường Đại học Khoa
học tự nhiên – Đại học Quốc gia Hà Nội.
Trước tiên, tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong khoa Địa lý, trường
Đại học Khoa học Tự nhiên – Đại học Quốc gia Hà Nội, đặc biệt là những thầy cô
đã tận tình dạy bảo cho tôi trong suốt quá trình học tập tại trường.
Tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến Giáo sư – Tiến sĩ Nguyễn Cao Huần người
đã dành rất nhiều thời gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn
thành luận văn tốt nghiệp.
Nhân đây, tôi xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo, tập thể cán bộ Ủy ban
nhân dân huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình đã tạo rất nhiều điều kiện giúp đỡ để tôi có
đầy đủ dữ liệu, số liệu nghiên cứu.
Mặc dù tôi đã có nhiều cố gắng để hoàn thiện luận văn một cách tốt nhất bằng

tất cả khả năng của mình nhưng vẫn không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong
nhận được sự đóng góp quý báu của các thầy cô và các bạn.
Hà Nội, tháng 1 năm 2015
Học viên

Trần Thị Sim


DANH MỤC KÝ HIỆU VIẾT TẮT

UBND

: Ủy ban nhân dân

NLT

: Nông lâm trường

HTX

: Hợp tác xã

GTSX

: Giá trị sản xuất

GTGT

: Giá trị gia tăng

CPTG

: Chi phí trung gian

LĐ

: Lao động

KHKT

: Khoa học kỹ thuật

CĐML

: Cánh đồng mẫu lớn


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ
HIỆU QUẢ CỦA MÔ HÌNH CÁNH ĐỒNG MẪU LỚN ................................................ 4
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan. ............................................. 4
1.1.1. Trên thế giới....................................................................................................... 4
1.1.2. Ở Việt Nam ........................................................................................................ 9
1.2. Một số vấn đề cơ bản liên quan đến mô hình cánh đồng mẫu lớn .................... 19
1.2.1. Khái niệm về cánh đồng mẫu lớn ................................................................... 19
1.2.2. Quan niệm về hiệu quả sử dụng đất ............................................................... 22
1.2.3. Quan điểm sử dụng đất nông nghiệp bền vững ............................................. 26
1.2.4. Mô hình cánh đồng mẫu lớn và xây dựng nông thôn mới. ........................... 27
1.3. Các bước nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu về hiệu quả sử dụng đất

nông nghiệp của mô hình cánh đồng mẫu lớn................................................................. 28
1.3.1. Các bước đánh giá hiệu quả sử dụng đất của mô hình cánh đồng mẫu lớn.
............................................................................................................................................. 28
1.3.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 30

Tiểu kết chương 1: ....................................................................................................30
CHƯƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI ẢNH
HƯỞNG TỚI VIỆC XÂY DỰNG MÔ HÌNH CÁNH ĐỒNG MẪU LỚN Ở
HUYỆN VŨ THƯ, TỈNH THÁI BÌNH ...................................................................32
2.1. Vị trí địa lý .............................................................................................................. 32
2.2. Đặc điểm điều kiện tự nhiên .................................................................................. 33
2.2.1. Địa hình ........................................................................................................... 33
2.2.2. Đặc điểm khí hậu............................................................................................. 33
2.2.3.Chế độ thuỷ văn ................................................................................................ 35
2.2.4. Đất .................................................................................................................... 35
2.2.5. Cơ cấu cây trồng .............................................................................................. 39
2.3. Đặc điểm kinh tế xã hội ......................................................................................... 39
2.3.1. Dân số và lao động .......................................................................................... 39

87


2.3.2. Cơ cấu các ngành kinh tế................................................................................ 41
2.3.3. Thực trạng phát triển cơ sở hạ tầng ............................................................... 42
2.4. Tình hình sử dụng đất đai ..................................................................................... 43
2.4.1. Hiện trạng sử dụng đất năm 2013 của huyện Vũ Thư .................................. 43
2.4.2. Tình hình biến động đất đai giai đoạn 2010-2013 ......................................... 46
2.5. Tình hình công tác quản lý đất đai ....................................................................... 49
2.5.1. Công tác cấp GCNQSD đất ............................................................................. 49
2.5.2. Công tác đo đạc, lập bản đồ ............................................................................ 49

2.5.3. Công tác thống kê, kiểm kê đất đai ................................................................. 49
2.5.4. Công tác tuyên truyền pháp luật, chính sách pháp luật ................................ 49

Tiểu kết chương 2 .....................................................................................................50
CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH, SO SÁNH HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤTCỦA MÔ
HÌNH CÁNH ĐỒNG MẪU LỚN TẠI HUYỆN VŨ THƯVÀ ĐỀ XUẤT
PHƯƠNG HƯỚNG SỬ DỤNG VÀ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI THEO HƯỚNG
BỀN VỮNG ...............................................................................................................51
3.1. Định hướng xây dựng mô hình cánh đồng mẫu lớn ở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái
Bình. .................................................................................................................................... 51
3.1.1. Phương hướng và mục tiêu xây dựng mô hình cánh đồng mẫu lớn ............ 51
3.1.2. Tiêu chí xây dựng “Cánh đồng mẫu lớn” của huyện Vũ Thư ...................... 51
3.1.3. Quy hoạch, xây dựng kế hoạch thực hiện...................................................... 52
3.1.4. Phân công trách nhiệm thực hiện .................................................................. 53
3.2. Thực trạng mô hình cánh đồng mẫu lớn ở huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. .............. 53
3.2.1. Mô hình lúa xuân – lúa mùa – đậu tương ở xã Nguyên Xá ......................... 54
3.2.2. Mô hình lúa xuân - dưa lê - lúa mùa ở xã Song An, huyện Vũ Thư ........... 56
3.3. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất của mô hình cánh đồng mẫu lớn trên địa bàn
huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình theo hướng sử dụng và quản lý đất bền vững. ........... 60
3.3.1. Đánh giá hiệu quả kinh tế............................................................................... 60
3.3.2. Đánh giá về hiệu quả xã hội ........................................................................... 65
3.3.3. Đánh giá về hiệu quả môi trường. .................................................................. 66
3.4. Đánh giá tổng hợp về hiệu quả của mô hình cánh đồng mẫu lớn so với ngoài
mô hình cánh đồng mẫu lớn. ........................................................................................... 68

88


3.5. Thuận lợi, khó khăn khi xây dựng cánh đồng mẫu lớn ở huyện Vũ Thư. ............... 70
3.5.1. Thuận lợi khi xây dựng cánh đồng mẫu lớn.................................................. 70

3.5.2. Những khó khăn khi triển khai “Cánh đồng mẫu lớn” ................................ 70
3.6. Định hướng nâng cao hiệu quả sử dụng đất trong xây dựng mô hình cánh đồng
mẫu lớn theo hướng sử dụng đất bền vững ở huyện Vũ Thư. ....................................... 72
3.6.1. Căn cứ để định hướng ..................................................................................... 72
3.6.2. Định hướng nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp huyện Vũ Thư theo
hướng phát triển bền vững. ................................................................................................... 72
3.6.3. Một số giải pháp để nâng cao hiệu quả của mô hình cánh đồng mẫu lớn ở
huyện Vũ Thư. .................................................................................................................... 74

Tiểu kết chương 3 .....................................................................................................77
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................79

89


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Diện tích thực hiện mô hình cánh đồng mẫu lớn vụ hè thu
năm 2011 - đông xuân 2011-2012 ở tỉnh phía Nam............................... 16
Bảng 1.2. Hiệu quả kinh tế từ mô hình cánh đồng mẫu lớn trong vụ
hè thu năm 2011 (số liệu 05 tỉnh ĐBSCL) ................................................ 17
Bảng 1.3. Trình tự đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp của mô hình cánh
đồng mẫu lớn…………………………………………………………..29
Bảng 2.1. Một số yếu tố khí hậu của huyện Vũ Thư năm 2013………………...….35
Bảng 2.2. Tính chất đất huyện Vũ Thư ...................................................................... 38
Bảng 2.3. Dân số và lao động của huyện Vũ Thư năm 2010-2013…… ................. .40
Bảng 2.4. Tổng giá trị sản xuất theo các ngành qua một số năm ……………… ..... 41
Bảng 2.5. Hiện trạng sử dụng đất năm 2013.............................................................. 45
Bảng 2.6. Biến động sử dụng đất giai đoạn 2010-2013 ............................................ 47
Bảng 3.1. Quy mô của mô hình Cánh đồng mẫu lớn huyện Vũ Thư,
tỉnh Thái Bình……… .............................................................................. 53

Bảng 3.2. Chi phí trung gian của các loại hình sử dụng đất tại xã Nguyên Xá,
huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình…… .......................................................... 60
Bảng 3.3 Bảng tính giá trị sản xuất của các loại hình sử dụng đất
tại Nguyên Xá, Vũ Thư, Thái Bình…… .................................................. 62
Bảng 3.4. Chi phí trung gian của các loại hình sử dụng đất tại
xã Song An, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình ............................................. 63
Bảng 3.5. Bảng tính giá trị sản xuất của các loại hình sử dụng đất
tại Song An, Vũ Thư, Thái Bình……….................................................. 64
Bảng 3.6. Hiệu quả của các kiểu sử dụng đất trong mô hình cánh đồng mẫu
lớn huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình…… ................................................... 65
Bảng 3.7. Hiệu quả của các kiểu sử dụng đất ngoài mô hình cánh đồng
mẫu lớn, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình…………………… .................. 65
Bảng 3.8. Hiệu quả sử dụng đất của mô hình cánh đồng mẫu lớn tính trên
một công lao động……… .................................................................... …66
Bảng 3.9. So sanh tỷ lệ các chất trong sử dụng phân bón ......................................... 67
Bảng 3.10. Bảng đánh giá tổng hợp về hiệu quả mô hình cánh đồng mẫu lớn
so với ngoài mô hình cánh đồng mẫu lớn .............................................. 69

90


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 2.1. Vị trí địa lý huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình ............................................... 32
Hình 2.2. Bản đồ đất tỉnh Thái Bình .......................................................................... 37
Hình 2.3. Bản đồ hiện trạng sử dụng đất huyện Vũ Thư........................................... 44
Hình 3.1. Bản đồ hiện trạng sử dụng đất xã Nguyên Xá năm 2013 .......................... 55
Hình 3.2. Hình ảnh về mô hình cánh đồng mẫu lớn về trồng lúa tại
xã Nguyên Xá, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình…… ................................. 56
Hình 3.3. Hình ảnh về mô hình cánh đồng mẫu lớn về trồng lúa trồng lúa
tại xã Song An, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình……................................. 58

Hình 3.4. Hình ảnh về mô hình cánh đồng mẫu lớn về trồng dưa lê
tại xã Nguyên Xá, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình…… ........................... 58
Hình 3.5. Bản đồ hiện trạng sử dụng đất xã Song An năm 2013 .............................. 59

91


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.

Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn (2008), “Cẩm Nang sử dụng đất
nông nghiệp. Tập 2: Phân hạng đánh giá đất đai”, Nhà xuất bản khoa học và
kỹ thuật.

2.

Chỉ thị số 24/2003/CT-TTg ngày 08/10/2003 về phát triển công nghiệp chế
biến nông, lâm, thủy sản của Thủ tướng Chính Phủ.

3.

Vũ Trọng Bình và Đặng Đức Chiến “Cánh đồng mẫu lớn: Lý luận và tiếp
cận thực tiễn trên thế giới và ở Việt Nam”, Viện chính sách và phát triển
chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn.

4.

Nguyễn Cao Huần (2005), “Đánh giá cảnh quan theo tiếp cận kinh tế sinh
thái”, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.

5.

Nguyễn Trí Ngọc (2012), “Báo cáo kết quả triển khai mô hình “ Cánh đồng
mẫu lớn” trong sản xuất lúa của cả nước trong vụ hè thu 2011 - đông xuân
2011-2012 và định hướng phát triển trong thời gian tiếp theo”.

6.

Trần Văn Tuấn (2004), Tập bài giảng “Đánh giá đất”, Trường Đại học Khoa
học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Hà Nội.

7.

Trần Văn Tuấn (2004), Tập bài giảng “Quy hoạch sử dụng đất”, Trường Đại
học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc Gia Hà nội.

8.

Quyết định số 80/2002/QĐ-TTg ngày 24/6/2002 về Chính sách tiêu thụ nông
sản - hàng hóa thông qua hợp đồng của Thủ tướng Chính phủ

9.

UBND huyện Vũ Thư, Báo cáo quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội
huyện Vũ Thư các năm 2010-2013.

10.

UBND huyện Vũ Thư, Báo cáo quy hoạch tổng thể vùng sản xuất nông

nghiệp giai đoạn 2006-2010, định hướng đến năm 2020.

11.

UBND huyện Vũ Thư, Kết quả thống kê và kiểm kê đất đai huyện Vũ Thư
năm các năm 2010-2013.

12.

FAO (1976), A framework for land evaluation. Soil Bulletin 2. Rome