Động cơ lựa chọn nghề nghiệp của học sinh lớp 12 trên địa bàn huyện việt yên, tỉnh bắc giang

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
----------------------

Nguyễn Văn Tòng
ĐỘNG CƠ LỰA CHỌN NGHỀ NGHIỆP
CỦA HỌC SINH LỚP 12 TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN VIỆT YÊN, TỈNH BẮC GIANG
Chuyên ngành: Tâm lý học
Mã số: 60 31 04 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ TÂM LÝ HỌC
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM MẠNH HÀ

Hà Nội – 2015


Lời cam đoan

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng
dẫn của Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà – Phó Khoa Công tác Thanh niên – Học viện
Thanh Thiếu niên Việt Nam. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực
và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ một công trình nào khác.

Tác giả luận văn


Lời cảm ơn
Để hoàn thành luận văn cao học này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các
Thầy (cô) trong Khoa Tâm lý học – Trường Đại Học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại
Học Quốc Gia Hà Nội đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập
và thực hiện luận văn cao học.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Tiến sĩ Phạm Mạnh Hà, người đã tận tình dành
nhiều thời gian quý báu để giúp đỡ, hướng dẫn tôi trong suốt quá trình tiến hành nghiên
cứu và đóng góp những ý kiến quan trọng giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn cao học này.
Qua đây tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tập thể các thầy, cô giáo và
các em học sinh lớp 12 trên địa bàn huyện Việt Yên thuộc 03 trường: THPT Việt Yên 1,
THPT Việt Yên 2 và THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm. Đó là những người đã tạo điều kiện và
hỗ trợ tôi trong suốt quá trình tiến hành nghiên cứu thực tiễn, giúp tôi có được những số
liệu quý báu để góp phần vào việc hoàn thành luận văn cao học.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến những người bạn và người thân
trong gia đình tôi, những người đã ủng hộ tôi về mặt tinh thần, giúp tôi có thể hoàn thành
luận văn của mình.
Trong quá trình nghiên cứu, đề tài của tôi còn nhiều thiếu sót, tôi kính mong nhận
được sự bổ sung, đóng góp ý kiến quý giá của các Thầy (cô) giáo để đề tài của tôi được
hoàn thiện hơn.
Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 04 năm 2015
Học viên

Nguyễn Văn Tòng


MỤC LỤC
Lời cam đoan................................................................................................... 1
Lời cảm ơn ...................................................................................................... 2
Mục lục............................................................................................................ 3
Danh mục các ký hiệu và chữ viết tắt ............................................................. 5
Danh mục các bảng ......................................................................................... 6
Danh mục các đồ thị...................................................................................... 10
MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 11
Chƣơng 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨUError! Bookmark

not defined.
1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề .... Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Tổng quan các nghiên cứu về động cơ, động cơ lựa chọn nghề nghiệp ở nước
ngoài.............................................................. Error! Bookmark not defined.
1.1.1.1. Các công trình nghiên cứu về động cơ ở nước ngoàiError! Bookmark not
defined.
1.1.1.2. Các công trình nghiên cứu động cơ lựa chọn nghề nghiệp ở nước ngoài
....................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Tổng quan các nghiên cứu về động cơ, động cơ lựa chọn nghề nghiệp ở
trong nước. .................................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2.1. Các công trình nghiên cứu về động cơ ở trong nướcError! Bookmark not
defined.
1.1.2.2. Các công trình nghiên cứu về động cơ lựa chọn nghề nghiệp ở trong nước
....................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài ....... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Khái niệm chung về động cơ và động cơ lựa chọn nghềError! Bookmark
not defined.
1.2.1.1. Khái niệm chung về động cơ ........... Error! Bookmark not defined.


1.2.1.2. Khái niệm chung về động cơ lựa chọn nghề nghiệpError! Bookmark not
defined.
1.2.1.3. Đặc điểm tâm lý của học sinh THPTError! Bookmark not defined.
Chƣơng 2.TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUError! Bookmark
not defined.
2.1. Vài nét về địa bàn nghiên cứu và đối tượng nghiên cứuError! Bookmark not
defined.
2.1.1. Vài nét về địa bàn nghiên cứu............. Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Vài nét về khách thể nghiên cứu ......... Error! Bookmark not defined.
2.2. Tổ chức nghiên cứu................................ Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Tổ chức nghiên cứu về mặt lý thuyết.. Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Tổ chức nghiên cứu về mặt thực tiễn .. Error! Bookmark not defined.
2.3. Phương pháp nghiên cứu ....................... Error! Bookmark not defined.
2.3.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu. ....... Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Phương pháp chuyên gia ..................... Error! Bookmark not defined.
2.3.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi. . Error! Bookmark not defined.
2.3.4. Phương pháp phỏng vấn. .................... Error! Bookmark not defined.
2.3.5. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán họcError! Bookmark not
defined.
Chƣơng 3.KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........... Error! Bookmark not defined.
3.1. Thực trạng lựa chọn nghề nghiệp của học sinh lớp 12 trên địa bàn huyện Việt
Yên, tỉnh Bắc Giang hiện nay. ...................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1.Tầm quan trọng của việc lựa chọn nghề nghiệp . Error! Bookmark not
defined.
3.1.2. Mức độ hiểu biết về nghề lựa chọn ..... Error! Bookmark not defined.
3.1.3. Những vấn đề liên quan đến thực trạng chọn nghềError! Bookmark not
defined.


3.1.4. Khó khăn khi chọn nghề .................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Động cơ thúc đẩy việc lựa chọn nghề nghiệp của học sinhError! Bookmark
not defined.
3.2.1. Xác định và phân loại động cơ chọn nghềError! Bookmark not defined.
3.2.2. Mối quan hệ tương quan giữa các loại động cơ chọn nghềError! Bookmark
not defined.
3.2.3. Độ mạnh của động cơ chọn nghề ........ Error! Bookmark not defined.
3.2.4. Mối quan hệ giữa động cơ chọn nghề với việc tìm hiểu các thông tin liên
quan đến nghề .............................................. .Error! Bookmark not defined.
3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến động cơ lựa chọn nghề nghiệp của học sinh..Error!
Bookmark not defined.

3.3.1. Xác định các yếu tố ảnh hưởng và độ mạnh của động cơ chọn nghề..Error!
Bookmark not defined.
3.3.2. Tính bền vững của động cơ chọn nghềError! Bookmark not defined.
3.4. Giải pháp giúp học sinh có được động cơ lựa chọn nghề đúng đắnError!
Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................ Error! Bookmark not defined.
1. KẾT LUẬN ............................................... Error! Bookmark not defined.
2. KIẾN NGHỊ .............................................. Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 12
PHỤ LỤC ...................................................... Error! Bookmark not defined.


Danh mục các ký hiệu và chữ viết tắt
CNH-HĐH

Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

HS

Học sinh

TLH

Tâm lý học

ĐH

Đại học

CĐ

Cao đẳng

ĐC

Động cơ

ĐCCN

Động cơ chọn nghề

VY1

Việt Yên 1

VY2

Việt Yên 2

NBK

Nguyễn Bỉnh Khiêm

ĐTB

Điểm trung bình

ĐLC

Độ lệch chuẩn


Danh mục các bảng
STT

Tên bảng

Trang

2.1

Mẫu nghiên cứu

53

3.1

Tầm quan trọng của việc lựa chọn nghề nghiệp

63

3.2

Mức độ tìm hiểu về việc chọn nghề của học sinh

64

3.3

Lựa chọn nghề nghiệp theo quyết định của học sinh

67

3.4

Lĩnh vực nghề nghiệp theo lựa chọn của học sinh

69

3.5

Lựa chọn bậc đào tạo của học sinh
Những khó khăn học sinh gặp phải khi chọn nghề

71
73

3.6
3.7

Những khó khăn học sinh gặp phải khi chọn nghề theo đánh giá
của giáo viên

75

3.8

Những hoạt động để khắc phục khó khăn

77

3.9

Vấn đề quan tâm khi quyết định chọn nghề

78

3.10 Bảng hệ số KMO nhân tố thúc đẩy
3.11 Các động cơ lựa chọn nghề nghiệp của học sinh

80
81-82

3.12 Mối tương quan giữa các nhóm động cơ

83

3.13 Độ mạnh của động cơ chọn nghề theo giới tính

86

3.14 Độ mạnh của động cơ chọn nghề theo trường

87

3.15 Các động cơ lựa chọn nghề nghiệp theo giáo viên

88

3.16

Mối quan hệ giữa ĐC chọn nghề với việc tìm hiểu các thông tin
liên quan đến nghề

90

3.17 Hệ số KMO - xác định những nhân tố ảnh hưởng đến chọn nghề

91

3.18 Các nhóm yếu tố ảnh hưởng hành vi chọn nghề

91

3.19 Độ mạnh của các yếu tố ảnh hưởng tới sự hình thành động cơ
chọn nghề
Các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn nghề của học sinh
3.20
theo đánh giá của giáo viên

93
94

STT

Tên bảng

Trang

3.21 Những việc làm khi ra trường xin việc gặp khó khăn

95

3.22 Những biện pháp giúp hình thành động cơ chọn nghề cho học
sinh
Những biện pháp giúp hình thành động cơ chọn nghề đúng đắn
3.23
cho học sinh theo ý kiến của giáo viên

97
99


Danh mục các đồ thị

STT
3.1

Tên biểu đồ
Khó khăn trong lựa chọn nghề theo trường

Trang
72


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong cuộc sống, nghề nghiệp được coi như là một phương tiện để đảm bảo sự
phát triển bền vững và hạnh phúc của con người. Sự nghiệp của một cá nhân có thể thành
đạt hay không phụ thuộc khá nhiều vào cách cá nhân đó có chọn được một nghề phù hợp
với bản thân hay không. Thành đạt ở đây không chỉ được đo đếm vào địa vị xã hội, danh
tiếng, tiền bạc mà cá nhân đạt được mà đó còn là sự thỏa mãn, niềm hạnh phúc của cá
nhân khi nghĩ về kết quả mình đã làm cho bản thân, cộng đồng và xã hội.
Với thế hệ trẻ hiện nay, trong thời kỳ kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế thì việc trang bị
cho mình một nghề với chuyên môn vững vàng lại càng quan trọng bởi điều đó giúp họ
tồn tại và phát triển. Trong bối cảnh chuyển đổi cơ cấu các ngành kinh tế, CNH – HĐH
hiện nay, để lựa chọn cho mình có một nghề nghiệp ổn định và phù hợp là một việc
không hề dễ dàng. Trên thực tế số người thất nghiệp hay phải làm việc không đúng với
chuyên môn, sở thích, tính cách khá phổ biến. Trong công việc, họ thấy khó khăn trong
việc đáp ứng những yêu cầu, đòi hỏi của nghề. Nghề nghiệp không làm họ có hứng thú,
thiếu hẳn động cơ gắn bó với nghề… và hệ quả của nó đó là năng suất lao động giảm sút,
sự thỏa mãn lao động thấp, tỷ lệ tai nạn lao động tăng lên, lãng phí thời gian và kinh phí
để đào tạo và đào tạo lại. Để hạn chế được những hệ quả không mong muốn trên, giáo
dục nhà trường phải tập trung hình thành động cơ chọn nghề đúng đắn cho các em học
sinh, đặc biệt là các em học sinh lớp 12 trước khi tốt nghiệp ra trường. Chúng tôi cho
rằng nếu các em học sinh có động cơ lựa chọn nghề dựa trên năng lực, sở trường và hứng
thú của cá nhân, đáp ứng nhu cầu nhân lực của xã hội sẽ giúp các em có được định hướng
đúng đắn trong lựa chọn nghề nghiệp phù hợp. Chính vì vậy, việc nghiên cứu động cơ
chọn nghề và những yếu tố ảnh hưởng đến động cơ chọn nghề của học sinh THPT là thực
sự cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Kết quả nghiên cứu động cơ chọn nghề của các em
học sinh sẽ giúp các nhà quản lý giáo dục, thầy cô giáo, gia đình có biện pháp hỗ trợ phù

hợp để từ đó các em lựa chọn được cho bản thân mình


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt:
1 - Đỗ Ngọc Anh (2006), Xu hướng nghề nghiệp của sinh viên ngành văn hoá thông tin
trong quá trình đào tạo tại các trường cao đẳng - đại học ở TP-HCM, Luận án Tiến sỹ,
Viện Khoa học Giáo dục, Hà Nội.
2 - Đặng Danh Ánh (2003), Những nẻo đường lập nghiệp, Nhà xuất bản Lao động - Xã
hội, Hà Nội.
3 - Bộ Giáo dục – Đào tạo (2008), Chương trình giáo dục phổ thông cấp trung học phổ
thông, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội.
4 - Phạm Tất Dong (1989), Giúp bạn chọn nghề, NXB Giáo dục.
5 - Giáo sư Phạm Tất Dong và Nguyễn Như Ất (2002), Sự lựa chọn tương lai – Tư vấn
hướng nghiệp, NXB Thanh niên.
6 - Vũ Dũng (chủ biên) (2000), Từ điển Tâm lý học, Nhà xuất bản Khoa học xã hội, Hà
Nội.
7 - Phạm Mạnh Hà (2006), Thực trạng công tác hướng nghiệp trong các trường trung
học phổ thông ở Hà Nội, Đề tài NCKH mã số QX 04 - 06, ĐHQG Hà Nội 2006, Hà Nội.
8 - Phạm Mạnh Hà (2009), Tập bài giảng Tâm lý học hướng nghiệp.
9. Phạm Mạnh Hà (2011), Đặc điểm tâm lý trong hoạt động chọn nghề của học sinh lớp
12 THPT hiện nay, Luận án Tiến sĩ Tâm lý học, Trường Đại học Khoa học xã hội và
nhân văn, ĐHQG Hà Nội.
10 - Phạm Minh Hạc, Lê Khanh, Trần Trọng Thuỷ (1989), Tâm lý học tập I, II, NXB
Giáo dục.
11 - Phạm Minh Hạc (2002), Tuyển tập tâm lý học, NXB Giáo Dục.
12- Phạm Minh Hạc (chủ biên); Lê Đức Phúc (2004), Một số vấn đề nghiên cứu nhân
cách, NXB Chính Trị Quốc Gia.
13 - Trần Lệ Hằng (2008), Thực trạng hoạt động tư vấn hướng nghiệp cho học sinh trung
học phổ thông ở nước ta hiện nay, Viện Tâm lý học, Hà Nội.

14 - Dương Diệu Hoa (2005), Giáo dục lao động và hướng nghiệp trong vấn đề lựa chọn
nghề nghiệp của HS trung học phổ thông, ĐHSP Hà Nội, Hà Nội.
15 - Malcolm Hornby (2001), 35 bước chọn nghề, Nhà xuất bản trẻ, Thành phố Hồ Chí
Minh.
16 - Nguyễn Văn Hộ, Nguyễn Thị Thanh Huyền (2006), Hoạt động Giáo dục hướng
nghiệp và giảng dạy kỹ thuật trong trường trung học phổ thông, Nhà xuất bản Giáo dục,
Hà Nội.
17 - Lê Hương (2006), “Cấu trúc động cơ của con người”, Tạp chí Tâm lý học (6).
18 - Đặng Phương Kiệt (2001), Cơ sở tâm lý học ứng dụng, NXB Đại học Quốc gia.
19 - Phạm Thị Nguyệt Lãng (1987), Cơ sở tâm lý học của việc hình thành động cơ vì xã
hội của học sinh, Luận án PTS khoa học sư phạm tâm lý, Viện khoa học giáo dục Hà
Nội.
20 - A.N.Lêonchiev (1989), Hoạt động – Ý thức – nhân cách, NXB Giáo dục.
21 - N.Đ. Lêvitốp (1962), Tâm lý học trẻ em và tâm lý học sư phạm, tập 2, Nhà xuất bản
giáo dục, Hà Nội.
22 - B.Ph. Lômov (2000), Những vấn đề lý luận và phương pháp luận tâm lý học, NXB
Đại học Quốc gia.
23 - Võ Sỹ Lợi (2014), Giáo trình Tâm lý học II, Khoa Sư Phạm – Trường Đại
học Đà Lạt.
24-TS. Phùng Đình Mẫn (chủ biên), TS. Phan Minh Tiến, ThS. Trương Thanh Thúy
(2005), Một số vấn đề cơ bản về hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT, NXB
Giáo dục.
25- Đào Thị Oanh (2000), Tâm lý học lao động, NXB Đại học Quốc gia.
26 - Phạm Tố Oanh (1996), Nhận thức nghề và dự định chọn nghề của học sinh phổ
thông trung học, Luận án tiến sỹ, Đại học Sư phạm Hà Nội, Hà Nội.
27 - Khăm – Phăn – Khăm – On (1994), Động cơ học tập và quan hệ của nó với nguyện
vọng chọn nghề của học sinh Lào, Luận án Phó Tiến Sĩ khoa học sư phạm Tâm lý.
28 - Nguyễn Viết Sự (2004), Giáo dục nghề nghiệp những vấn đề và giải pháp, Nhà xuất

bản Giáo dục, Hà Nội.


29 - Lê Xuân Tiến (1997), Tìm hiểu động cơ học tập của học sinh lớp 5, Luận án Tiến sĩ
Khoa học sư phạm Tâm lý.
30 - Trần Thị Thìn (2004), Động cơ học tập của sinh viên sư phạm - thực trạng và
phương hướng giáo dục, Luận án Tiến sĩ Tâm lý học.
31 - Đỗ Mộng Tuấn (1986), “Động cơ và xu hướng nghề nghiệp của sinh viên”, Tạp chí
Đại học và trung học chuyên nghiệp (12), tr 27 - 30.
32 – Nguyễn Quang Uẩn (chủ biên), Nguyễn Văn Lũy, Đinh Văn Vang (2003), Giáo
trình Tâm lý học đại cương, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội.
33- Nguyễn Quang Uẩn (chủ biên)(2004), Tâm lý học đại cương, NXB Đại học Sư phạm
.
34-Nguyễn Khắc Viện (chủ biên)(2001), Từ điển Tâm lý, NXB văn hóa thế giới.
Website:
35 - />36 - />37. />