Tự chọn K10 - HK2

Tự chọn bám sát :
Một số lu ý về phơng pháp đọc - hiểu
văn học dân gian
A. Kết quả cần đạt :
Giúp HS :
- Nắm đợc các đặc trng cơ bản của văn học dân gian, những đặc điểm chính của một
số thể loại văn học dân gian đã học.
- Bớc đầu biết cách đọc- hiểu tác phẩm văn học theo đặc trng thể loại.
- Trân trọng và yêu thích những tác phẩm văn học dân gian của dân tộc. Có ý thức
vận dụng vào việc đọc - hiểu văn bản văn học dân gian cụ thể.
B. Phơng tiện thực hiện :
- Tài liệu tham khảo.
- Thiết kế bài dạy.
C.Cách thức tiến hành :
GV tổ chức hớng dẫn cho HS ôn tập lí thuyết và
làm bài tập qua các ngữ liệu cơ bản.
D.Tiến trình dạy học :
Nội dung bài học :
Nội dung chủ đề :
HĐ của GV và HS Yêu cầu cần đạt
- GV phát vấn, HS trả lời
? Khi đọc hiểu tác phẩm văn học dân
gian, cần chú ý những điều gì
? ý nghĩa của việc đặt tác phẩm văn
học dân gian vào hệ thống thể loại
? Lấy ví dụ cụ thể minh hoạ
I. Một số lu ý về phơng pháp đọc - hiểu văn
học dân gian :
1. Nắm vững đặc trng thể loại vì không một tác
phẩm văn học dân gian nào lại vợt ra khỏi
những đặc trng thể loại.

-> Cần lấy những đặc trng chung về thể loại
làm căn cứ để đọc hiểu những tác phẩm cụ
thể.
2. Muốn đọc hiểu tác phẩm văn học dân gian
một cách chính xác, cần đặt nó vào trong hệ
thống những văn bản tơng quan thích ứng, ( về
đề tài, thể loại, cách diễn đạt ).
* Ví dụ : Hình ảnh Thuyền trong ca dao th-
ờng mang ý nghĩa ẩn dụ nhng trong từng trờng
hợp cụ thể, đều có sắc thái riêng.
+ Thuyền ơi có nhớ bến chăng,
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
+ Thuyền đà đến bến anh ơi,
Sao anh chẳng bắc cầu noi lên bờ.
? Văn học dân gian có tính diễn xớng.
tính thực hành, đặc trngđó giúp em
hiểu tác phẩm nh thế nào khi đọc
hiểu, Lấy ví dụ ?
GV hớng dẫn HS làm bài tập
? Giả sử Đăm Săn vào phút cuối cùng
của cuộc đấu lại chấp nhận lấy trâu và
voi của Mtao Mxây mà tha chết cho
hắn thì điều gì nghiêm trọng sẽ xảy ra
- HS suy nghĩ, dự kiến những khả năng
sẽ xảy ra
Để phân tích, chứng minh điều đó HS
cần nắm vững đặc trng của thể loại sử
thi.
? Sau khi học xong truyền thuyết
Truyện An D ơng Vơng và Mị Châu

Trọng Thuỷ , em hãy cho biết : Liệu
- > thuyền để chỉ ngời con trai nay đây
mai đó.
+ Thuyền tình đã ghé tới nơi,
Khách tình sao chả xuống chơi thuyền tình.
+ Lênh đênh một chiếc thuyền tình,
Mời hai bến nớc gửi mình nơi nao.
->thuyền chỉ ngời con gái, bến chỉ ngời
con trai.
3. Trong quá trình sinh thành, biến đổi, lu
truyền, tác phẩm văn học dân gian luôn gắn bó
mật thiết và phục vụ trực tiếp cho các hình thức
sinh hoạt cộng đồng khác nhau.
- Để đọc hiểu chính xác và sâu sắc ý nghĩa
tác phẩm, cần đặt nó trong mối quan hệ với
các hình thức sinh hoạt cộng đồng.
* Ví dụ :
+Bài Thách cới cần đặt trong quan hệ giao
duyên iễn ra trong khuôn khổ cuộc hát đối đáp
nam nữ. ( chỉ là lời hát đùa, nhng cái thật ở đây
cái thật lòng của đôi nam nữ lao động
nghèo yêu đời, hồn nhiên tha thiết, tình cảm
mãnh liệt.
+ Truyện An Dơng Vơng và Mị Châu
Trọng Thuỷ, cần đặt trong quan hệ với lễ hội
hằng năm tại khu di tích Cổ Loa,... Nh vậy, ta
mới hiểu đúng ý nghĩa của những hình tợng,
những chi tiết nghệ thuật của truyền thuyết.
II. Bài tập :
1.Bài tập 1 :

Xuất phát từ đặc trng thể loại của sử thi anh
hùng Tây Nguyên, em hãy trả lời những thắc
mắc sau đây:
- Nếu xuất phát từ đặc trng của sử thi, thì Đăm
Săn không còn là ngời anh hùng.
2.Bài tập 2:
hình ảnh ngọc trai- giếng n ớc có
mang ý nghĩa ca ngợi mối tình chung
thuỷ không
- HS trả lời nhiều cách
- GV gợi ý : HS cần dựa trên đặc trng
thể loại truyền thuyết.
HDHB :
Về nhà tìm thêm ví dụ những tác phẩm văn học dân gian đã học, phân tích ; chú
ý đặc trng thể loại.
Tự chọn bám sát :
những giá trị cơ bản của văn học dân gian
qua các tác phẩm đã học
A. Kết quả cần đạt :
Giúp HS :
- Hiểu vị trí, vai trò và những giá trị to lớn về nội dung và nghệ thuật của văn học dân
gian trong mối quan hệ với văn học viết và với đời sống tinh thần văn hóa dân tộc.
- Trân trọng và yêu thích những tác phẩm văn học dân gian của dân tộc. Có ý thức
vận dụng những hiểu biết chung về văn học dân gian trong việc đọc hiểu văn bản
văn học dân gian cụ thể.
B. Phơng tiện thực hiện :
- Tài liệu tham khảo.
- Thiết kế bài dạy.
C.Cách thức tiến hành :
GV tổ chức hớng dẫn cho HS ôn tập lí thhuyết và

làm bài tập qua các ngữ liệu cơ bản.
D.Tiến trình dạy học :
Nội dung bài học :
Nội dung chủ đề :
HĐ của GV và HS Yêu cầu cần đạt
? Văn học dân gian có giá trị cơ bản
gì về nội dung
? Chứng minh qua các tác phẩm đã
học
- HS lấy ví dụ và phân tích
- GV nhận xét bổ sung
1.Giá trị nội dung :
- Phản ánh chân thực cuộc sống lao động,
chiến đấu để dựng nớc và giữ nớc của dân tộc.
+ Ví dụ : Truyền thuyết An Dơng Vơng và Mị
Châu - Trọng Thuỷ ( công cuộc dựng nớc và
giữ nớc của cha ông ta thời kì Âu Lạc ).
Sử thi Đăm Săn ( phản ánh công cuộc
chinh phục thiên nhiên xây dựng cuộc sống
của cộng đồng )
- Thể hiện truyền thống dân chủ và tinh
thần nhân văn sâu sắc của nhân dân.
+ Truyện cổ tích Tấm Cám ( khát vọng công
bằng xã hội, quan niệm về đạo lí của nhân
dân); ca dao than thân.
- Bộc lộ đời sống tâm hồn phong phú của
nhân dân ( yêu đời, lạc quan, yêu cái thiện, cái
? Giá trị về nghệ thuật của văn học
dân gian qua những tác phẩm đã học

? Lấy ví dụ minh hoạ
GV hớng dẫn HS làm bài tập
- Gợi ý : Về mặt lí luận, nội dung bài
học đã gợi ra những ý chính, HS đa ra
những dẫn chứng cụ thể để phân tích,
đẹp trong cuộc sống, căm ghét cái xấu, sự độc
ác, sống tình nghĩa thuỷ chung,...)
+ Trong ca dao : ca dao yêu thơng tình nghĩa,
ca dao hài hớc.
- Tổng kết những tri thức, kinh nghiệm
sống của nhân dân về mọi lĩnh vực trong mối
quan hệ giữa con ngời với tự nhiên, xã hội và
với chính bản thân mình.
+ Tục ngữ về đạo đức lối sống.
2.Giá trị về nghệ thuật :
- Xây dựng những mẫu hình nhân vật đẹp, tiêu
biểu cho truyền thống quý báu của dân tộc.
*Ví dụ : Đăm Săn tiêu biểu cho tinh thần bất
khuất, chiến đấu dũng cảm của ngời anh hùng
vì hạnh phúc cộng đồng ;
An Dơng Vơng dù bị thất bại trớc âm
mu của Triệu Đà vẫn tiêu biểu cho tinh thần
bất khuất của dân tộc ;
Tấm tiêu biểu cho lòng yêu đời, ham
sống của những ngời lao động bị áp bức trong
xã hội cũ.
- Văn học dân gian là nơi hình thành nên
những thể loại văn học cơ bản và tiêu biểu của
dân tộc do nhân dân lao động sáng tạo nên.
Văn học dân gian còn là kho lu giữ những

thành tựu ngôn ngữ nghệ thuật mang đậm bản
sắc dân tộc mà các thế hệ đời sau cần học tập
và phát huy.
+ Các nhà văn, nhà thơ của văn học tiếp thu
học tập nhiều ở văn học dân gian : những tác
phẩm văn học viết tiêu biểu là kết tinh của hai
bộ phận văn học VH dân gian và VH viết
( Truyện Kiều, Thơ Hồ Xuân Hơng, Thơ
Nguyễn Khuyến, Thơ Tố Hữu,...).
**Bài tập :
Đóng góp của văn học dân gian cho nền văn
học dân tộc trên phơng diện hình thức nghệ
thuật :