Hoạt động bảo hiểm tiền gửi việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
--------o0o---------

NGUYỄN THỊ LỆ

HOẠT ĐỘNG BẢO HIỂM TIỀN GỬI
VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

Hà Nội - 2015


CAM KẾT
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố
trong bất kỳ công trình nào khác.


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm sâu sắc, sự
chỉ bảo ân cần, sự giúp đỡ chân thành của ngƣời thân, bạn bè và đồng nghiệp. Tôi
xin cảm ơn sự giúp đỡ đó.
Đặc biệt, xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới sự hƣớng dẫn đầy nhiệt tâm của TS.
Nguyễn Thị Thƣ, Khoa Tài chính- Ngân hàng, Trƣờng đại học kinh tế, Đại học Quốc
gia Hà Nội là ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn tôi thực hiện đề tài nghiên cứu này.
Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc vì sự giúp đỡ tận tình của ThS. Đỗ
Duy Cƣờng, phòng Nghiên cứu tổng hợp và Hợp tác quốc tế cùng các anh chị công
tác tại phòng Nghiệp vụ và phòng Kế toán - Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong suốt
quá trình hoàn thành luận văn.

Hà nội, ngày 22 tháng 06 năm 2015.


MỤC LỤC
Danh mục viết tắt.................................................................................................................. i
Danh mục các bảng .............................................................................................................ii
Danh mục sơ đồ ..................................................................................................................iii
Danh mục biểu đồ...............................................................................................................iii
LỜI MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 4
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN
VỀ BẢO HIỂM TIỀN GỬI ............................................. Error! Bookmark not defined.
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ..................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1 Tình hình nghiên cứu ngoài nước ............... Error! Bookmark not defined.
1.1.2 Tình hình nghiên cứu trong nước ............... Error! Bookmark not defined.
1.2 Cơ sở lý luận về Bảo hiểm tiền gửi ................. Error! Bookmark not defined.
1.2.1 Khái niệm về Bảo hiểm tiền gửi .................. Error! Bookmark not defined.
1.2.2 Mô hình tổ chức, đặc điểm và chức năng của Bảo hiểm tiền gửi ..... Error!
Bookmark not defined.
1.2.3 Vai trò của Bảo hiểm tiền gửi ..................... Error! Bookmark not defined.
1.2.4 Kinh nghiệm Bảo hiểm tiền gửi ở một số nước trên thế giới ............ Error!
Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ......... Error! Bookmark not defined.
2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài ...................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Phương pháp nghiên cứu tổng quát .......... Error! Bookmark not defined.
2.1.2 Phương pháp nghiên cứu cụ thể ................. Error! Bookmark not defined.
2.2 Công cụ thực hiện luận văn ............................. Error! Bookmark not defined.
2.2.1 Công cụ tra cứu trực tuyến ......................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2 Các nguồn tư liệu, cơ sở dữ liệu và nguồn số liệuError! Bookmark not
defined.
2.3 Địa điểm, thời gian nghiên cứu ....................... Error! Bookmark not defined.

2.3.1 Địa điểm nghiên cứu ................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2 Thời gian nghiên cứu .................................. Error! Bookmark not defined.


CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT
NAM TỪ NĂM 2010 – 2014 .......................................... Error! Bookmark not defined.
3.1 Sự cần thiết khách quan hình thành Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam và Luật Bảo
hiểm tiền gửi. ......................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1.1 Sự cần thiết khách quan hình thành Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ..... Error!
Bookmark not defined.
3.1.2 Quá trình hình thành và phát triển của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam Error!
Bookmark not defined.
3.2 Hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam từ năm 2010 -2014 ............ Error!
Bookmark not defined.
3.2.1 Thực trạng hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam từ năm 2010-2014
............................................................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.2 Những thành tựu đạt được của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong giai
đoạn 2010 - 2014 ................................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.3 Hạn chế và nguyên nhân của hoạt động của tổ chức BHTG Việt Nam
............................................................................. Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT
NAM

………………………………………………………………………………..

...Error! Bookmark not defined.

4.1 Đánh giá vai trò của Bảo hiểm tiền gửi đối với sự phát triển và an toàn của hệ
thống ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam ............. Error! Bookmark not defined.
4.1.1 Sứ mệnh của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam .. Error! Bookmark not defined.

4.1.2 Vai trò của Bảo hiểm tiền gửi đối với sự phát triển lành mạnh của hệ
thống ngân hàng thương mại tại Việt Nam ......... Error! Bookmark not defined.
4.2 Giải pháp nâng cao vai trò của Bảo hiểm tiền gửi đối với sự phát triển lành
mạnh của hệ thống ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam hiện nay ................. Error!
Bookmark not defined.
4.2.1 Xây dựng mức phí Bảo hiểm tiền gửi, tỷ lệ bồi thường tương ứng với mức
độ rủi ro ............................................................... Error! Bookmark not defined.


4.2.2 Lựa chọn mô hình tổ chức Bảo hiểm tiền gửi hiệu quảError!

Bookmark

not defined.
4.2.3 Tăng mức chi trả Bảo hiểm tiền gửi và mở rộng loại tiền gửi được bảo
hiểm ...................................................................... Error! Bookmark not defined.
4.2.4 Cải tiến, tăng cường hoạt động thanh tra và công khai thông tin và hoạt
động của các tổ chức tín dụng ............................. Error! Bookmark not defined.
4.3. Những kiến nghị để thực hiện Luật Bảo hiểm tiền gửi ở Việt Nam………………...104
4.3.1. Kiến nghị đối với Chính phủ………………………………………………………….104
4.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước…………………………………………….105
4.3.3. Kiến nghị đối với tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi Việt Nam………………...107
KẾT LUẬN ...................................................................... Error! Bookmark not defined.8

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................ 89


DANH MỤC VIẾT TẮT
Stt

Ký hiệu

Tiếng Anh

Nguyên nghĩa

1

BHTG

Bảo hiểm tiền gửi

2

BHTGVN

Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam

3

CHLB

4

DIF

5

DIV

6

FDIC

7

Cộng hòa Liên Bang
Deposit insurance Fund

Quỹ bảo hiểm tiền gửi

Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam
Federal Deposit Insurance

Tổ chức Bảo hiểm Tiền

Corporation

gửi Hoa Kỳ

FED

Federal Reserve

Cục dự trữ Liên Bang Mỹ

8

FFIEC

Federal Financial Institutions
Exammination Council

Ủy ban giám sát định chế tài
chính liên bang

9

GDP

Gross Domestic Product

Tổng sản phẩm quốc dân

10

IADI

International Association of
Deposit Insurer

Hiệp hội Bảo hiểm tiền

11

NHNN

12

OCC

gửi quốc tế

Ngân hàng Nhà nƣớc
Office of the Comptroller of
Currency

Cơ quan giám sát tiền tệ
thuộc Bộ Tài chính
Cơ quan giám sát các tổ

13

OTS

Office of Thrift Supervision

chức nhận tiền gửi phi Ngân
hàng thuộc Bộ Tài chính

14

SAIF

Saving association insurance
fund

Quỹ bảo hiểm hiệp hội tiết
kiệm Liên bang Mỹ

15

TCTD

16

TMCP

17

WTO

Tổ chức tín dụng
Thuơng mại cổ phần
World Trade Organization

i

Tổ chức thƣơng mại thế giới


DANH MỤC CÁC BẢNG
Stt

Bảng

1

Bảng 3.1

2

Bảng 3.2

3

Bảng 3.3

Nội dung
Huy động vốn của hệ thống ngân hàng Việt Nam
Tỷ lệ nợ khó đòi/tổng dƣ nợ của các ngân hàng thƣơng mại
Nhà nƣớc giai đoạn 2010 - 2014
Phí bảo hiểm tiền gửi từ 2010 - 2014

ii

Trang
44
46
60


DANH MỤC SƠ ĐỒ
Stt

Sơ đồ

1

Sơ đồ 3.1

Nội dung
Cơ cấu tổ chức bộ máy của tổ chức BHTG Việt
Nam

Trang
53

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Stt

Biểu đồ

1

Biểu đồ 3.1

Nội dung
Số lƣợng tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi Việt
Nam từ 2010-2014

iii

Trang
58


LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Việt Nam đang thực hiện công cuộc đổi mới, đặc biệt là sau khi Việt Nam

gia nhập tổ chức Thƣơng mại thế giới, điều đó đặt ra nhiều cơ hội lớn nhƣng luôn
chứa đựng những yếu tố rủi ro tiềm ẩn, những thách thức đối với hệ thống tài chính
ngân hàng, đặc biệt là nền kinh tế đang phát triển nhƣ Việt Nam. Do đó, rất cần sự
phát triển cân bằng giữa hệ thống tài chính - ngân hàng và sự ổn định của xã hội.
Thật vậy, hệ thống tài chính - ngân hàng là xƣơng sống của nền kinh tế. Ngân hàng
thƣờng đƣợc coi là hệ thống tuần hoàn vốn của nền kinh tế từng quốc gia và toàn
cầu. Chính do vai trò quan trọng của ngân hàng đối với nền kinh tế, nhất là nền kinh
tế thị trƣờng mà ngân hàng ngày càng trở nên thiết yếu. Trong lĩnh vực kinh doanh
tiền tệ việc mất khả năng thanh toán dẫn đến phá sản tạo ra những phản ứng dây
truyền trong hệ thống các tổ chức tín dụng làm suy yếu hệ thống tài chính quốc gia
là rất có khả năng xảy ra. Với đặc thù của một tổ chức tài chính kinh doanh trong
lĩnh vực tiền tệ là đi vay để cho vay nên hoạt động ngân hàng chứa đựng nhiều yếu
tố rủi ro. Nguyên nhân xảy ra rủi ro có thể do từ phía khách hàng, từ chính ngân
hàng, thậm chí có thể do một tin đồn thất thiệt nào đó gây ra. Khi rủi ro xảy ra nó
không chỉ gây thiệt hại đối với chính ngân hàng đó, mà còn ảnh hƣởng đến các các
ngân hàng khác và có thể dẫn tới sự đổ vỡ dây chuyền mang tính hệ thống, làm mất
lòng tin đối với ngƣời gửi tiền, là nguyên nhân gây ra những cuộc khủng hoảng tài
chính khu vực và thế giới nhƣ rủi ro thanh khoản do sự cố rút tiền hàng loạt. Thực
tế đã cho thấy những cuộc khủng hoảng tài chính xảy ra đều bắt nguồn từ nguyên
nhân đổ vỡ của một hoặc một số ngân hàng nhƣ cuộc khủng hoảng tài chính Châu
Á năm 1997 - 1998, cuộc khủng hoảng tài chính thế giới xảy ra từ năm 2008 mà
đến nay vẫn chƣa kết thúc. Tại Việt Nam sự cố rút tiền hàng loạt do tin đồn hoặc
thông tin không chính xác ở ngân hàng thƣơng mại cổ phần (TMCP) Á Châu (ACB)
năm 2003, ngân hàng thƣơng mại cổ phần (TMCP) Phƣơng Nam (Southern Bank),
ngân hàng thƣơng mại cổ phần Nông thôn Ninh Bình (năm 2005) cũng đã làm cho
các ngân hàng này điêu đứng nếu nhƣ không có sự can thiệp kịp thời của ngân hàng
4


Nhà nƣớc và các cơ quan liên quan.

Để phòng ngừa rủi ro, đảm bảo cho các tổ chức tài chính nói chung, các ngân
hàng nói riêng hoạt động an toàn, hiệu quả, bất kỳ một quốc gia nào cũng phải đề ra
một hệ thống chính sách và giải pháp nhằm phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro, đảm bảo
quyền lợi của ngƣời gửi tiền và sự an toàn lành mạnh của mỗi ngân hàng cũng nhƣ
của cả hệ thống. Chính vì vậy, chính phủ đã sử dụng công cụ Bảo hiểm tiền gửi
(BHTG) để bảo vệ ngƣời gửi tiền và góp phần đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng
thông qua các công cụ kiểm soát rủi ro mà Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (BHTGVN)
thực hiện.
Đặc biệt ngày 18 tháng 6 năm 2012 luật Bảo hiểm tiền gửi ra đời và có hiệu
lực từ 01/01/2013 đã góp phần bảo vệ ngƣời gửi tiền, cũng nhƣ quyền lợi của ngƣời
tiêu dùng trong lĩnh vực dịch vụ tài chính, đồng thời góp phần duy trì sự ổn định
của các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động
ngân hàng, xây dựng và bảo vệ niềm tin của ngƣời dân với tổ chức tín dụng, góp
phần ổn định kinh tế vĩ mô.
Tổ chức Bảo hiểm tiền gửi đƣợc thành lập và đi vào hoạt động từ năm 2000,
Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã chứng minh đƣợc vị trí và vai trò vủa mình trong
việc bảo vệ ngƣời gửi tiền, góp phần ổn định hệ thống tài chính – ngân hàng và nền
kinh tế. Trƣớc tình hình đó tôi đã chọn đề tài "Hoạt động Bảo hiểm tiền gửi Việt
Nam" làm để tài luận văn thạc sĩ của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
 Mục đích nghiên cứu
Với đề tài “Hoạt động Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam” mục đích của Luận văn là
Nghiên cứu về các hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, mô hình tổ
chức của Bảo hiểm tiền gửi, trên cơ sở đánh giá khách quan đó và những kinh
nghiệm quốc tế từ Mỹ, CHLB Đức, để đƣa ra các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng
cao vai trò của BHTG đối với sự phát triển lành mạnh của hệ thống ngân hàng
thƣơng mại ở Việt Nam.
 Nhiệm vụ nghiên cứu
-

Để làm rõ vấn đề nghiên cứu, trƣớc tiên, ngƣời viết tìm hiểu một cách tổng
5


quan về Bảo hiểm tiền gửi (khái niệm, đặc điểm, vai trò….)
Sau khi nắm bắt đƣợc các kiến thức nền tảng, ngƣời viết đi sâu tìm hiểu các

-

hoạt động chủ yếu của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Viêt Nam từ đó có những đánh giá
về thành công và hạn chế trong hoạt động của tổ chức từ năm 2010 đến năm 2014.
Trên cơ sở nghiên cứu các kinh nghiệm của Tổ chức Bảo hiểm Tiền gửi Hoa

-

Kỳ, CHLB Đức luận văn rút ra bài học cho Việt Nam cũng nhƣ đƣa ra một số giải
pháp nhằm nâng cao vai trò của Bảo hiểm tiền gửi đối với sự phát triển lành mạnh
của hệ thống ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam hiện nay.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
 Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu Mô hình tổ chức và hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam
Nghiên cứu mối quan hệ của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tín
dụng khác
 Phạm vi nghiên cứu
Hoạt động của BHTG ở VN giai đoạn 2010-2014
4. Kết quả nghiên cứu đề tài dự kiến
Bằng những nghiên cứu của mình, Luận văn đã có một số đóng góp nhất
định nhƣ hệ thống hóa các kiến thức liên quan đến hoạt động BHTG cũng nhƣ
những khía cạnh hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi hiện đại; tìm hiểu và nghiên cứu
các mô hình hoạt động của Tổ chức Bảo hiểm tiền gửi. Từ các kinh nghiệm thực

tiễn của Hoa Kỳ, CHLB Đức luận văn chắt lọc ra đƣợc các bài học cho riêng Việt
Nam.
Sau khi phân tích làm rõ thực trạng hoạt động của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi
Việt Nam tác giả đã đƣa ra đƣợc những đánh giá về thành công và hạn chế trong
suốt quá trình hoạt động. Từ đó đề xuất đƣợc một số giải pháp để có thể nâng cao
vai trò của Bảo hiểm tiền gửi đối với sự phát triển lành mạnh của hệ thống ngân
hàng thƣơng mại ở Việt Nam hiện nay.
5. Cấu trúc luận văn
PHẦN GIỚI THIỆU
Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận về Bảo hiểm tiền gửi
6


Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu.
Chƣơng 3: Thực trạng hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam từ năm 2010 2014
Chƣơng 4: Giải pháp nâng cao vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam.
KẾT LUẬN

7


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng Việt
1. Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, 2014. Chiến lược phát triển Bảo hiểm tiền gửi
Việt Nam giai đoạn 2015-2025. Hà Nội.
2. Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, 2014. Báo cáo kết quả hoạt động 2014- Phương
hướng nhiệm vụ năm 2015. Hà Nội.
3. Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, 2014. Quá trình hình thành và phát triển của Bảo
hiểm tiền gửi Việt Nam. Hà Nội.
4. Bảo hiềm tiền gửi Việt Nam, 2012, 2013, 2014. Báo cáo thường niên. Hà Nội.

5. Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014. Tạp chí Bào hiểm
tiền gửi Việt Nam. Hà Nội.
6. Hoàng Văn Châu, 2002. Giáo trình Bảo hiểm trong kinh doanh. Hà Nội:
Nhà xuất bản Khoa học và kỹ thuật.
7. Nguyễn Thị Hiền Chi, 2002. Hoạt động Bảo hiểm tiền gửi tại một số nước có
nền kinh tế thị trường và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam. Luận văn thạc
sĩ. Đại học Kinh tế.
8. Nguyễn Thị Chi, 2002. Hoạt động Bảo hiểm tiền gửi tại một số nước có nền kinh tế
thị trường và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam. Luận án thạc sĩ kinh tế. Đại
học Kinh tế.
9. Chính phủ, 2005. Nghị định số 109/2005/NĐ-CP ngày 14/8/2005 về sửa đổi bổ
sung một số điều Nghị định số 89/1999/NĐ-CP. Hà Nội.
10. Ngân hàng Nhà Nƣớc, 2006. Thông tư số 03/2006/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà
Nước hướng dẫn thi hành Nghị định số 89/1999/NĐ-CP và Nghị định số
109/2005/NĐ- CP. Hà Nội.
11. Quốc hội, 1994. Luật phá sản doanh nghiệp 01/07/1994. Hà Nội.
12. Quốc hội, 1997. Luật các tổ chức tín dụng số 02/1997/QH10 ngày 12/12/1997
và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật các tổ chức tín dụng số
20/2004/QH11 ngày 15/6/2004. Hà Nội.
8


13. Quốc hội, 1997. Luật số 06/2012/QH13 Luật Bảo hiểm tiền gửi. Hà Nội.
14. Quốc hội, 1997. Nghị định số 89/1999/NĐ-CP ngày 01/09/1999 của Thủ tướng
chính phủ về Bảo hiểm tiền gửi. Hà Nội.
15. Nguyễn Thị Kim Oanh, 2004. Các giải pháp phát triển Bảo hiểm tiền gửi Việt
Nam. Luận án tiến sĩ kinh tế.
16. Nguyễn Thị Kim Oanh, 2004. Bảo hiểm tiền gửi nguyên lý, thực tiễn và định
hướng. Hà Nội: Nhà xuật bản lao dộng – xã hội.
17. Thủ tƣớng chính phủ, 1999. Quyết định số 218/1999/QĐ-TTg ngày 09/11/1999

về thành lập Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Hà Nội.
18. Thủ tƣớng chính phủ, 2000. Quyết định số 75/2000/QĐ-TTg ngày 28/06/2000
của Thủ tướng chính phủ về việc ban hành Điều lệ tổ chức hoạt động của Bảo
hiểm tiền gửi Việt Nam. Hà Nội.
Tiếng Anh
19. Clifford F.Thies and Daniel A.Gerlowski, 1989. Deposit Insurance: A history of
failure.
20. Central deposit insurance corporation, CDIC , 2013,2014. Annual Report.
21. FDIC, 2007. Historical Statistics on Banking-Bank and Thrift Failure
22. FDIC, 2013, 2014. Annual Report.
23. Kunt A.D and Kane E.J, 2001. Deposit insurance around the globle: whete
dose it work – World Bank and Boston college

9