Một số đặc điểm của phật giáo thời Ngô - Đinh - Tiền Lê và ý nghĩa của nó đối với lịch sử Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------------------------------------

TRỊNH THỊ HÒA

MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA PHẬT GIÁO
THỜI NGÔ – ĐINH – TIỀN LÊ VÀ Ý NGHĨA CỦA NÓ
ĐỐI VỚI LỊCH SỬ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC
Chuyên ngành: Triết học

Hà Nội - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
--------------------------------------

TRỊNH THỊ HÒA

MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA PHẬT GIÁO
THỜI NGÔ – ĐINH – TIỀN LÊ VÀ Ý NGHĨA CỦA NÓ
ĐỐI VỚI LỊCH SỬ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Triết học
Mã số: 60 22 03 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Đỗ Thị Hòa Hới

Hà Nội – 2015


LỜI CAM ĐOAN

Luận văn “ Một số đặc điểm của Phật giáo thời Ngô – Đinh – Tiền
Lê và ý nghĩa của nó đối với lịch sử Việt Nam” là công trình nghiên cứu
của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Đỗ Thị Hòa Hới, Trường Đại
học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Các tài liệu sử
dụng tham khảo, trích dẫn trong Luận văn đều đảm bảo có nguồn gốc rõ ràng,
trung thực. Các kết quả nghiên cứu được công bố trong Luận văn là hoàn toàn
chính xác, không trùng lặp với các công trình khoa học đã công bố trong và
ngoài nước.
Tôi xin cam đoan điều này là đúng sự thật. Nếu sai, tôi hoàn toàn chịu
trách nhiệm trước pháp luật.
Hà Nội, ngày 25 tháng 11 năm 2015
Tác giả

TRỊNH THỊ HÒA


LỜI CẢM ƠN

Trước hết tôi xin bày tỏ tình cảm biết ơn chân thành tới tất cả các thầy cô
trong Khoa sau đại học - Trường Đại học Khoa học Xã Hội và Nhân Văn Hà Nội –
Đại học Quốc Gia Hà Nội với những chỉ dẫn và giúp đỡ trong quá trình học tập
cũng như khi tiến hành làm luận văn.
Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến cô PGS.TS Đỗ Thị Hòa Hới, người trực

tiếp hướng dẫn khoa học, các thầy giáo trong khoa Triết học - Trường Đại học
Khoa học Xã Hội và Nhân Văn Hà Nội – Đại học Quốc Gia Hà Nội đã có những ý
kiến đóng góp quý báu cho nội dung của luận văn.
Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn gia đình và các bạn đồng nghiệp đã động
viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài.
Vì thời gian thực hiện luận văn có hạn nên không thể tránh khỏi những hạn
chế và thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp của quý thầy cô, bạn bè và
đồng nghiệp.
Hà Nội, ngày 25 tháng 11 năm 2015
Tác giả

TRỊNH THỊ HÒA


MỤC LỤC
A MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 7
1. Lý do chọn đề tài.......................................................................................... 7
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu. ............................................................... 9
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn.Error! Bookmark not
defined.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận vănError! Bookmark not
defined.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu.Error!

Bookmark

not

defined.
6. Những đóng góp của luận văn .................. Error! Bookmark not defined.

7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn.Error!

Bookmark

not

defined.
8. Kết cấu của luận văn . ............................... Error! Bookmark not defined.
NỘI DUNG..................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1: NHỮNG ĐIỀU KIỆN CHO SỰ PHÁT TRIỂN PHẬT
GIÁO THỜI NGÔ – ĐINH – TIỀN LÊ VÀ DIỆN MẠO CỦA NÓ. Error!
Bookmark not defined.
1.1 Bối cảnh cho sự phát triển Phật giáo thời kỳ Ngô – Đinh – Tiền Lê.
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1 Điều kiện chính trị - kinh tế xã hội ......... Error! Bookmark not defined.
1.1.2 Điều kiện văn hoá – tư tưởng ................. Error! Bookmark not defined.
1.2 Diện mạo của Phật giáo trƣớc và trong thời Ngô – Đinh – Tiền Lê.
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.1 Diện mạo Phật giáo trước thời Ngô – Đinh – Tiền Lê. .................. Error!
Bookmark not defined.


1.2.2 Diện mạo Phật giáo thời Ngô – Đinh – Tiền Lê.Error! Bookmark not
defined.
CHƢƠNG 2: ĐẶC ĐIỂM CỦA PHẬT GIÁO THỜI NGÔ – ĐINH –
TIỀN LÊ NỘI DUNG VÀ Ý NGHĨA CỦA NÓ ĐỐI VỚI LỊCH SỬ VIỆT
NAM ............................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1 Đặc điểm nhập thế của Phật giáo thời Ngô – Đinh – Tiền Lê ..... Error!
Bookmark not defined.
2.1.1 Đặc điểm Phật giáo nhập thế trong đời sống chính trị - xã hội. ... Error!

Bookmark not defined.
2.1.2 Đặc điểm Phật giáo nhập thế biểu hiện qua vai trò của các thiền sư.
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2 Đặc điểm dung thông của Phật giáo thời Ngô – Đinh – Tiền Lê . Error!
Bookmark not defined.
2.2.1 Đặc điểm dung thông của Phật giáo với văn hóa tín ngưỡng bản địa.
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2 Đặc điểm dung thông của Phật giáo trong Tam giáo.Error! Bookmark
not defined.
2.2.3 Đặc điểm dung thông giữa các tông phái khác nhau trong Phật giáo .. Error!
Bookmark not defined.
2.3 Ý nghĩa của Phật giáo thời Ngô – Đinh – Tiền Lê đối với lịch sử Việt
Nam thời kỳ này. ........................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.1 Một số giá trị nổi bật của Phật giáo thời Ngô – Đinh – Tiền Lê đối với
lịch sử Việt Nam thời kỳ này. .......................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2 Một số hạn chế của Phật giáo thời Ngô – Đinh – Tiền Lê.............. Error!
Bookmark not defined.
KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO. .................................................... 11



A MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Phật giáo ra đời vào khoảng thế kỷ thứ VI TCN ở Ấn Độ và nhanh chóng trở
thành một tôn giáo lớn thu hút được đông đảo tín đồ tham gia. Sở dĩ Phật giáo có
sự lôi cuốn mạnh mẽ như thế không chỉ vì Phật giáo có giáo lý cao siêu mà quan
trọng hơn đem lại quan niệm sự công bằng, bình đẳng giữa con người với con
người, ngợi ca tình thương lòng từ bi bác ái. Phật giáo sau khi ra đời ở Ấn Độ đã
nhanh chóng lan tỏa đi ra các nước trong khu vực. Với sự mềm mỏng, khoan dung,

uyển chuyển trong giáo lý, giáo lễ, giáo luật dựa trên tinh thần “khế lý khế cơ” đi
đến đâu Phật giáo cũng nhanh chóng hòa hợp, ăn sâu bám rễ vào nền văn hóa nơi
mà nó truyền bá tới. Mà ở Việt Nam cũng không phải là một ngoại lệ.
Phật giáo truyền vào Việt Nam vào khoảng đầu công nguyên khi nước ta
đang chìm đắm trong vòng nô lệ của phong kiến phương Bắc. Đứng trước nỗi bất
hạnh của một dân tộc bị mất độc lập chủ quyền, có nguy cơ bị đồng hóa về mặt văn
hóa. Phật giáo đã không đứng ngoài cuộc mà chia sẻ đứng về phía người dân Việt
Nam bị đọa đầy đau khổ, động viên, ủng hộ họ trong các cuộc đấu tranh giành lại
độc lập dân tộc. Và trong suốt hai ngàn năm lịch sử du nhập và phát triển ở Việt
Nam, Phật giáo luôn đồng hành cũng dân tộc, đứng về phía dân tộc để chống lại
các thế lực ngoại bang.
Với sự hội nhập của Phật giáo với văn hóa dân tộc, nên những tư tưởng cao
siêu thấm đẫm tinh thần triết học Phật giáo tự khi nào đã thấm vào trong quần
chúng nhân dân lao động trở thành giá trị định hướng cho suy nghĩ và hành động
của người Việt. Phật giáo đã kết hợp với văn hóa tín ngưỡng bản địa tạo nên một
lâu đài tráng lệ về văn hóa mà vẫn đậm bản sắc dân tộc. Với những kết quả to lớn
của Phật giáo hòa nhập với văn hóa Việt Nam thì việc đúc rút nghiên cứu về
những đặc điểm, đặc trưng của Phật giáo trong các triều đại trong lịch sử sẽ luôn là


một vấn đề bức thiết đặt ra đối với những người muốn tìm hiểu về Phật giáo Việt
Nam.
Việc nghiên cứu lịch sử Phật giáo Việt Nam bởi thế đã có nhiều công trình
nghiên cứu, tuy nhiên không phải giai đoạn lịch sử Phật giáo nào cũng được các
nhà nghiên cứu tìm hiểu và phân tích một cách đẩy đủ, hệ thống rạch ròi mà tiêu
biểu là thời đại Ngô – Đinh – Tiền Lê. Do đây là một giai đoạn lịch sử bản lề từ
thời kỳ mất chủ quyền bước vào kỷ nguyên độc lập tự chủ, tuy ngắn ngủi nhưng lại
chứa đầy ắp những sự kiện lịch sử cần phân tích, làm rõ. Phân tích sự phát triển
của Phật giáo trong giai đoạn này là hết sức quan trọng, nhất là những đặc điểm
của nó. Chỉ có giải quyết được vấn đề những điều kiện, tiền đề cho sự tồn tại và

phát triển của Phật giáo này thì chúng ta mới lý giải rõ ràng được tại sao Phật giáo
thời kỳ này lại có những đặc điểm như vậy. Và giai đoạn đã kế thừa những gì của
Phật giáo giai đoạn trước đó. Đồng thời làm rõ được giai đoạn này góp phần đi tới
luận giải được những lý do, đặc điểm nào đã đưa Phật giáo thời đại Lý – Trần phát
triển lên đến đỉnh cao vàng son.
Hiện nay đất nước ta đang ở giai đoạn đầu của thời kỳ quá độ trong việc xây
dựng và hoạch định phát triển kinh tế xã hội văn hóa với những khó khăn và thách
thức rất lớn. Vì vậy đòi hỏi Đảng và Nhà nước và đặc biệt là các nhà khoa học cần
có những nghiên cứu từ trong truyền thống các kinh nghiệm lịch sử đưa ra kiến
giải hợp lý để làm bài học đưa đất nước, kinh tế, khoa học và cả văn hóa không
ngừng đi lên. Tuy nhiên để có thể đưa ra những kiến giải khoa học một mặt chúng
ta cần phải dựa trên những lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, nhưng mặt khác cần phải đào sâu tìm hiểu lại lịch sử văn hóa của dân tộc để
đúc rút, học hỏi những bài học kinh nghiệm của ông cha ta đã để lại. Và tôi thiết
nghĩ tìm hiểu sâu hơn về cách ứng xử với Phật giáo của thời Ngô – Đinh - Tiền Lê
từ việc tìm hiểu bối cảnh những vấn đề chính trị - xã hội và đặc điểm của Phật giáo
thời kỳ này sẽ cung cấp cho hậu thế những kiến thức và gợi ý bổ ích.


Vì vậy nghiên cứu một số đặc điểm của Phật giáo trong các triều đại mở đầu
kỷ nguyên tự chủ trên là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng. Điều đó
không những góp phần giúp chúng ta tìm hiểu tinh hoa tư tưởng và văn hóa dân tộc
trong quá khứ mà còn giúp ta có một cái nhìn khách quan về vị trí của Phật giáo
trong các triều đại Ngô- Đinh –Tiền Lê đã đóng góp cho dân tộc Việt Nam.
Chính vì những lý do nêu trên mà tôi lựa chọn vấn đề tìm hiểu: “Một số đặc
điểm của Phật giáo thời Ngô – Đinh – Tiền Lê và ý nghĩa của nó đối với lịch
sử Việt Nam” làm đề tài luận văn thạc sỹ triết học của mình.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu.
Lịch sử Phật giáo truyền vào nước ta từ những thế kỷ đầu công nguyên, đến
nay đã ngót 2000 năm. Qua thời gian dài Phật giáo đã để lại cho dân tộc ta nhiều

dấu ấn, có thế thấy từ tín ngưỡng đến văn hóa, phong tục tập quán, từ tư tưởng
chính trị, luật pháp đến tình cảm. Với ảnh hưởng lâu dài, sâu rộng của Phật giáo ở
nước ta, cho đến ngày nay có rất nhiều công trình nghiên cứu về Phật giáo Việt
Nam nói chung, đóng góp của Phật giáo cho tư tưởng Việt Nam, văn hóa Việt
Nam, mà điển hình là các công trình sau:
Tác phẩm được cho là công trình nghiên cứu sớm nhất về tinh hoa Phật giáo
Việt Nam lưu truyền cho đến ngày nay là tác phẩm “Thiền uyển tập anh”. Đây là
công trình tập trung nghiên cứu truyền thừa hai dòng thiền Tỳ Ni Đa Lưu Chi và
Vô Ngôn Thông với những đại diện là những thiền sư cụ thể. Tuy nhiên tác phẩm
này lại chưa đi sâu tìm hiểu và đánh giá về các mặt đầy đủ, cụ thể của Phật giáo
thời Ngô – Đinh –Tiền Lê.
Đến thế kỷ cận hiện đại ở nước ta có hai công trình nghiên cứu về Phật giáo
là “Phật giáo Việt Nam từ khởi nguyên đến thế kỷ XIII” của Trần Văn Giáp, “Việt
Nam Phật giáo sử luận” của Thích Mật Thể. Hai cuốn sách này đã mang những
giá trị nhất định đều đáp ứng phần nào đó yêu cầu hiểu biết về lịch sử Phật giáo tại
Việt Nam của người đương thời, đều để lại những kiến thức và kinh nghiệm cho


những người nghiên cứu Phật giáo về sau. Tuy nhiên hai công trình này với số
lượng trang có hạn nên khi trình bày về lịch sử Phật giáo Việt Nam còn hết sức đại
cương nhất là thời kỳ Ngô – Đinh – Tiền Lê thì lại bàn rất ít.
Vào đầu thập niên 90 của thế kỷ XX, Nguyễn Lang đã cho xuất bản cuốn
sách “Việt Nam Phật giáo sử luận” gồm 3 tập với dung lượng gần 1200 trang viết
về sự du nhập và phát triển của Phật giáo Việt Nam từ khởi nguyên đến giữa thế
kỷ XX. Cuốn sách đã viết rất chi tiết và cụ thể về từng giai đoạn nhất là trong giai
đoạn bước đầu du nhập và phát triển của Phật giáo vào Việt Nam, đặc biệt là hai
thiền phái Tỳ Ni Đa Lưu Chi và Vô Ngôn Thông. Tác giả đã phân tích chỉ rõ vị trí
và vai trò của từng nhà sư đối với sự phát triển của Phật giáo nói riêng và đất nước
nói chung. Tuy nhiên công trình này lại ít đề cập cụ thể đến diện mạo giai đoạn
Phật giáo thời Ngô – Đinh –Tiền Lê mà lại trực tiếp đi tìm hiểu Phật giáo thời Lý.

Hoặc có trình bày thì chỉ dừng lại ở các thiền sư cụ thể mà chưa tập trung chỉ rõ
được những đặc điểm chung của Phật giáo thời kỳ này.
Năm 1991, nhà xuất bản bản Khoa Học Xã Hội Hà Nội đã cho xuất bản
cuốn “Lịch sử Phật giáo Việt Nam” do Nguyễn Tài Thư chủ biên với dung lượng
hơn 500 trang trong đó đã giành hơn 30 trang để phân tích về Phật giáo thời Ngô –
Đinh – Tiền Lê, qua đó đưa ra những kiến giải tổng quan nhất về vai trò Phật giáo
thời Đinh – Lê, đã bắt đầu chuẩn bị cho sự phát triển đến cực thịnh của Phật giáo
thời Lý – Trần. Tuy nhiên để đi sâu một cách có hệ và làm rõ từng đặc điểm Phật
giáo của thời Ngô – Đinh – Tiền Lê thì lại còn một số những khoảng trống cần
được tiếp tục bổ sung trong công trình.
Năm 1993, Nhà xuất bản Khoa Học Xã Hội Hà Nội đã cho ra mắt quyển sách “
Lịch sử tư tưởng Việt Nam tập 1” do Nguyễn Tài Thư chủ biên,


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.
1. Đào Duy Anh (1969), Đất nước Việt Nam qua các thời đại, Nxb Khoa học
Xã hội, Hà Nội.
2. Đào Duy Anh (1958), Lịch sử Việt Nam, Nxb Văn học, Hà Nội.
3. Đào Duy Anh (1992), Việt Nam văn hóa sử cương, Nxb TP. Hồ Chí Minh.
4. Huỳnh Công Bá (2006), Lịch sử tư tưởng Việt Nam, Nxb Thuận Hóa, Huế.
5. Phan Kế Bính (2005), Việt Nam phong tục, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội.
6. Trần Lâm Biền (1989), “Bước đi của ngôi chùa Việt”, Tạp chí Kiến trúc số 2,
tr29 – 35.
7. Lê Thanh Bình – Đỗ Thanh Hải (2012), Tôn giáo và quan hệ quốc tế, Nxb
Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội.
8. Minh Chi (2003), Truyền thống văn hóa và Phật giáo Việt Nam, Nxb Tôn
giáo, Hà Nội.
9. Nguyễn Đổng Chi (1942), Việt Nam cổ văn học sử, Nxb Văn học, Hà Nội.
10. Phan Huy Chú (1960), Lịch triều hiến chương loại chí, bản dịch tập 1, Nxb
Sử học, Hà Nội.

11. Quỳnh Cư – Đỗ Đức Hùng ( 1999), Các triều đại Việt Nam, Nxb Thanh
niên, Hà Nội.
12. Minh Chi (2004), “Vài suy nghĩ về sự hội nhập của Phật giáo vào nền văn
hóa Việt Nam”, Tạp chí nghiên cứu Tôn giáo số 4, tr25 – 36.
13. Nguyễn Trọng Chuẩn (2007), Lịch sử tư tưởng triết học Việt Nam, tập 1,
Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
14. Nguyễn Hồng Dương – Thượng tọa Thích Thọ Lạc (2010), Phật giáo thời
Đinh – Tiền Lê trong công cuộc dựng nước và giữ nước, Nxb Khoa học Xã
hội, Hà Nội.
15. Nguyễn Hồng Dương (2004), Tôn giáo trong mối quan hệ văn hóa và phát
triển ở Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.


16. Đại Việt sử ký toàn thư tập 1 (1983), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
17. Đại Việt sử ký toàn thư (1998), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội.
18. Đại Việt sử ký toàn thư toàn tập (2010), Nxb Khoa học Xã hội , Hà Nội
19. Trần Văn Giàu (1993), Đạo đức Phật giáo trong thời đại, Nhà xuất bản TP.
Hồ Chí Minh.
20. Trần Văn Giàu (2008), Tổng tập, Sự phát triển của tư tưởng Việt Nam từ thế
kỷ XIX đến cách mạng tháng Tám, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội.
21. Trần Văn Giáp (2000), Phật giáo Việt Nam từ khởi nguyên đến thế kỷ XIII,
(Tuệ Sỹ dịch), Nxb Sài Gòn, TP.Hồ Chí Minh.
22. Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Đại học Quốc gia Hà Nội (2011), Hội thảo
khoa học quốc tế: Quốc sư Khuông Việt và Phật giáo Việt Nam đầu kỷ
nguyên độc lập.
23. Hoàng Xuân Hãn (2003), Lý Thường Kiệt – lịch sử ngoại giao và tông pháp
triều Lý, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội
24. Trần Thị Hạnh (2012), Nội dung cơ bản của triết học Phật giáo thời Lý,
giảng viên trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội, Đại học
Quốc gia Hà Nội.

25.Nguyễn Duy Hinh (2009), Lịch sử Phật giáo Việt Nam, Nxb Tôn giáo và Nxb
Từ điển Bách Khoa.
26. Nguyễn Duy Hinh (2004), Một số bài viết về Tôn giáo học, Nxb Khoa học
xã hội, Hà Nội.
27. Nguyễn Duy Hinh (1986), “Hệ tư tưởng Lý”, Tạp chí nghiên cứu lịch sử số 1.
28. Nguyễn Duy Hinh – Lê Đức Hạnh (2011), Phật giáo trong văn hóa Việt
Nam, Nxb Văn hóa thông tin và Viện Văn hóa.
29. Nguyễn Hùng Hậu (2010), Đại cương lịch sử triết học Việt Nam, Nxb Chính
trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.


30. Đỗ Quang Hưng (2010), Đời sống tôn giáo tín ngưỡng ở Thăng Long Hà
Nội, Nxb Hà Nội, Hà Nội.
31. Đỗ Quang Hưng (2011), Tham luận “Phật giáo và chính trị đầu kỷ nguyên
độc lập – tiếp cận từ luận điểm của M.Weber, Trường ĐHKHXH&NV HN –
ĐHQG Hà Nội.
32. Trần Trọng Kim (2005), Việt Nam sử lược, NxbTổng hợp, TP.Hồ Chí Minh.
33. Đặng Thị Lan (2006), Đạo đức Phật giáo với đạo đức con người Việt Nam,
Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội.
34. Nguyễn Lang (2011), Việt Nam Phật giáo sử luận tập I- II – III, Nxb Văn
học, Hà Nội.
35. Phan Huy Lê ( chủ biên) (2012), Lịch sử Việt Nam tập 1, Nxb Giáo dục Việt
Nam, Hà Nội.
36. Nguyễn Công Lý (2002), Văn học Phật giáo thời Lý – Trần. Diện mạo và
đặc điểm, Nxb Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh.
37. Nguyễn Công Lý, (2010), Phật giáo thời Lý – Trần với bản sắc dân tộc Đại
Việt, (Khoa Văn học và Ngôn ngữ Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân
Văn, Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh.
38. Thích Thanh Nghiêm (1995), Lịch sử Phật giáo Thế giới, Nxb Hà Nội.
39. Nguyễn Quang Ngọc (2002), Tiến trình lịch sử Việt Nam, Nxb Giáo dục, Hà

Nội.
40. Nguyễn Danh Phiệt (2002), Lịch sử Việt Nam từ X- XV, Nxb Khoa học xã
hội, Hà Nội.
41. Nguyễn Gia Phú (1996), Lịch sử tư tưởng Phương Đông và Việt Nam, Nxb
Đại học Tổng hợp, TP.Hồ Chí Minh.
42. Nguyễn Thị Thanh Tâm (2012), Luận Văn Thạc sỹ, Vai trò của Phật giáo
trong đời sống chính trị Việt Nam thời Lý – Trần (1009-1400), Khoa Triết


Học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội, Đại học Quốc
gia Hà Nội.
43.Nguyễn Thị Toan (2002), “Phật giáo và chính trị”, Tạp chí nghiên cứu Phật
học.
44. Bồ Đề Tân Thanh (2012), Phật giáo Việt Nam từ khởi nguyên đến năm 1981,
Nxb Văn học, Hà Nội.
45. Nguyễn Tài Thư - chủ biên (1993), Lịch sử tư tưởng Việt Nam, Nxb Khoa
học xã hội, Hà Nội.
46. Nguyễn Tài Thư (1984), Lịch sử tư tưởng Phật giáo Việt Nam, Nxb Khoa
học xã hội, Hà Nội.
47. Nguyễn Tài Thư (1988), Lịch sử Phật giáo Việt Nam, Nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội.
48. Lê Mạnh Thát (2006), Lịch sử Phật giáo Việt Nam tập 1, Nxb Tổng hợp TP.
Hồ Chí Minh.
49. Lê Mạnh Thát (2006), Lịch sử Phật giáo Việt Nam tập 2, Nxb Tổng hợp TP.
Hồ Chí Minh.
50. Hoàng Thị Thơ (2010), “Phật giáo với trách nhiệm dân tộc trong lịch sử và
hiện nay”, Tạp chí nghiên cứu Phật học số 2.
51. Đoàn Thăng (dịch), Thiền Uyển tập anh ngữ lục, Tư liệu Viện Văn học.
52. Phạm Hồng Tung (2008), Văn hóa chính trị và lịch sử dưới góc nhìn văn
hóa chính trị, Nxb Văn học, Hà Nội.

53. Từ điển Phật Học Việt Nam, (2011), Nxb Thời đại, Hà Nội.
54.Từ điển Tôn giáo (2002), Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội.
55.UBKHXH, Viện Triết học, Mấy vấn đề về Phật giáo và lịch sử tư tưởng Việt
Nam, Hà Nội.
56.Viện Sử học (1981), Tìm hiểu xã hội Việt Nam thời Lý – Trần, Nxb Khoa học
xã hội, Hà Nội.


57. Viện Văn học (1977), Thơ văn Lý – Trần tập 1, Nxb Khoa học xã hội, Hà
Nội.
58. Viện Thông tin khoa học, Bộ môn Khoa học về tín ngưỡng tôn giáo (1997),
Những đặc điểm cơ bản của một số tôn giáo ở Việt Nam, Hà Nôi.
59. Hoàng Tân Xuyên (2012), Mười tôn giáo lớn trên thế giới, Nxb chính trị
quốc gia – sự thật, Hà Nội.
60. Nguyễn Thanh Xuân (2007), Một số tôn giáo ở Việt Nam, Nxb Tôn giáo, Hà
Nội.
61. Nguyễn Hữu Vui ( 2002 ), Lịch sử triết học, Nxb Chính trị - Quốc gia, Hà
Nội.