Đặc điểm ngôn ngữ văn hóa của tên gọi đường phố thuộc các quận nội thành hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

NGUYỄN THỊ UYÊN

ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ - VĂN HÓA
CỦA TÊN GỌI ĐƢỜNG PHỐ
THUỘC CÁC QUẬN NỘI THÀNH HÀ NỘI

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Ngôn ngữ học
Mã số: 60 22 02 40

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Tất Thắng

Hà Nội - 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan toàn bộ nội dung và số liệu trong luận văn này
do tôi tự nghiên cứu, khảo sát và thực hiện. Kết quả luận văn là trung
thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Học viên

Nguyễn Thị Uyên


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy Cô khoa Ngôn ngữ học,
trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội đã tạo cơ sở nền
tảng kiến thức cho tôi trong suốt quá trình học tập.
Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến thầy hướng dẫn PGS.TS. Phạm Tất Thắng, thầy đã dành nhiều thời gian, tâm huyết chỉ

bảo, giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành luận văn thạc sĩ này.
Mặc dù tôi đã cố gắng hoàn thiện luận văn bằng sự cố gắng và
năng lực của mình nhưng chắc chắn luận văn vẫn không thể tránh khỏi
những thiếu sót, rất mong nhận được những đóng góp quý báu của quý
thầy cô và các bạn.
Xin chân thành cảm ơn.
Hà Nội, ngày 27 tháng 12 năm 2015
Học viên

Nguyễn Thị Uyên


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 7
1. Lí do chọn đề tài ...................................................................................... 7
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................ 8
2.1. Mục đích nghiên cứu ....................................................................... 8
2.2. Nhiê ̣m vụ nghiên cứu ........................................................................ 8
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ................................................................ 8
3.1. Đối tượng nghiên cứu....................................................................... 8
3.2. Phạm vi nghiên cứu.......................................................................... 9
4. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 9
5. Đóng góp của đề tài ................................................................................. 9
6. Bố cu ̣c của luâ ̣n văn ................................................................................. 9
CHƢƠNG 1.
TỔNG QUAN TÌ NH HÌNH NGHIÊN CƢ́U
VÀ CƠ SỞ LÍ THUYẾT
1.1. Tổ ng quan tiǹ h hiǹ h nghiên cứu điạ danh ............................................. 10
1.1.1. Tình hình nghiên cứu địa danh trên thế giới ................................. 10
1.1.2. Tình hình nghiên cứu địa danh ở Viê ̣t Nam Error! Bookmark not

defined.
1.2. Cơ sở lí thuyế t .................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Về khái niê ̣m địa danh ................. Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Phân loại đi ̣a danh ...................... Error! Bookmark not defined.
1.2.3. Mố i quan hê ̣ giữa đi ̣a danh và văn hóa Error!

Bookmark

not

defined.
1.2.4. Về đi ̣nh danh .............................. Error! Bookmark not defined.
1.2.5. Ý nghĩa của địa danh .................. Error! Bookmark not defined.
1.2.6. Về khái niê ̣m đường, phố ............. Error! Bookmark not defined.
1.3. Khái quát về địa bàn Hà Nội ................ Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Về đặc điể m tự nhiên ................... Error! Bookmark not defined.


1.3.2. Về đặc điể m xã hội - nhân văn ..... Error! Bookmark not defined.
1.4. Tiể u kế t .............................................. Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2.
ĐẶC ĐIỂM CẤU TẠO VÀ CÁCH THƢ́C ĐINH
DANH
̣
CỦA TÊN GỌI ĐƢỜNG PHỐ HÀ NỘI
2.1. Đặt vấn đề .......................................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Cấ u ta ̣o của tên gọi đường phố Hà Nội . Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Khái quát về cấu tạo địa danh ..... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Cấ u tạo tên gọi đường phố Hà Nội Error!

Bookmark

not

defined.
2.3. Cách thức định danh trong tên gọi đường phố Hà Nội Error! Bookmark

not defined.
2.3.1. Khái quát về phương thức định danh trong địa danh .............Error!

Bookmark not defined.
2.3.2. Cách thức định danh trong tên gọi đường phố Hà Nội ...........Error!

Bookmark not defined.
2.4. Tiể u kế t .............................................. Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3.
ĐẶC TRƢNG NGÔN NGỮ - VĂN HÓA
CỦA TÊN GỌI ĐƢỜNG PHỐ HÀ NỘI
3.1. Dẫn nhâ ̣p ............................................ Error! Bookmark not defined.
3.2. Các bình diện ngôn ngữ - văn hóa đươ ̣c thể hiê ̣n trong ý nghiã tên go ̣i
đường phố Hà Nô ̣i ..................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Tên gọi đường phố có mố i liên hê ̣ đế n môi trườn g tự nhiên của Hà
Nội ...................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Các tên gọi có mối liên hệ đến hoàn cảnh lịch sử- chính trị ....Error!

Bookmark not defined.
3.2.3. Các tên gọi có m ối liên hê ̣ đế n đời số ng kinh tế - văn hóa - xã hội

............................................................ Error! Bookmark not defined.

3.3. Mô ̣t số vấ n đề bấ t câ ̣p trong cách đă ̣t tên đường phố Hà Nô..............
Error!
̣i

Bookmark not defined.
3.3.1. Thực trạng tên gọi đường phố hiê ̣n nayError!

Bookmark

not

defined.
3.3.2. Một số kiế n nghi..........................
Error! Bookmark not defined.
̣
3.4. Tiể u kế t .............................................. Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN ......................................................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 11


QUY ƢỚC VIẾT TẮT
Quy ƣớc viết tắt tên các quận của Hà Nội
Hoàn Kiếm
Ba Đình
Đống Đa
Hai Bà Trưng
Tây Hồ
Thanh Xuân

Cầu Giấy
Hoàng Mai
Long Biên
Hà Đông
Nam Từ Liêm
Bắc Từ Liêm

HK
BĐ
ĐĐ
HBT
TH
TX
CG
HM
LB
HĐ
NTL
BTL


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Địa danh là một trong những địa hạt rất quan trọng trong Danh
học (Onomastics). Nó bao gồm các loại tên gọi như: tên sông núi, tên làng
xã, tên quận huyện,... trong đó có cả tên gọi đường phố như: đường Lê
Duẩn, đường Phan Chu Trinh, phố Hàng Bông, phố Hàng Buồm,...
Mỗi địa danh ra đời đều chứa đựng trong nó nhiều loại thông tin:
tính lịch sử, truyền thống, văn hóa, xã hội và cả những đặc trưng của mỗi
địa phương, mỗi cộng đồng dân tộc nhất định. Do đó, nghiên cứu địa danh

nói chung không chỉ đơn thuần là việc tìm hiểu thành phần cấu tạo, các
phương thức đặt tên của chúng, mà qua đó, chúng ta còn có thể hiểu thêm
về những đặc điểm mang tính lịch sử, văn hóa, xã hội,... gắn liền với sự
hình thành và phát triển của tên gọi đó.
1.2. Hà Nội là thủ đô của Việt Nam , là mảnh đất ngàn năm văn
hiến, có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời. Trong suố t quá triǹ h hiǹ h
thành và phát triển đó, Hà Nội đã hội tụ và kết tinh trong mình những bản
sắ c rấ t riêng, khó có thể pha trộn với các điạ phương khác . Tìm hiểu về
tên go ̣i đường, phố Hà Nô ̣i theo hướng tiế p câ ̣n của ngôn ngữ học để thấy
đươ ̣c những đă ̣c trưng ngôn ngữ và văn hóa của lớp điạ danh này , từ đó
phầ n nào hiể u thêm về những đă ̣c trưng ngôn ngữ - văn hóa , tư duy của
người Hà Nô ̣i cũng như của người Viê ̣t Nam.
1.3. Tình hình nghiên cứu về tên riêng trên thế giới và ở Việt Nam
hiện nay đã và đang phát triển khá mạnh mẽ. Ở Việt Nam, việc nghiên
cứu Địa danh đã phát triển mạnh từ những năm 60 của thế kỉ XX, gắn
với nhiều tên tuổi nổi tiếng như Lê Trung Hoa, Nguyễn Văn Âu, Nguyễn
Kiên Trường, Trần Trí Dõi,... Tuy nhiên, cho đến nay, những công trình

8


nghiên cứu về tên gọi đường phố nói chung và tên gọi đường phố Hà
Nội nói riêng còn thiế u tin
́ h hệ thống cũng như tính toàn diê ̣n.
Xuất phát từ những lí do nêu trên, chúng tôi tiến hành thực hiện đề
tài tìm hiểu về Đặc điểm ngôn ngữ - văn hóa của tên gọi đường phố
thuộc các quận nội thành Hà Nội.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Từ hướng tiế p câ ̣n ngôn ngữ văn hóa , luâ ̣n văn tiế n hành khảo sát ,

phân tích và miêu tả thành phần cấu tạo, cách thức định danh và tìm hiểu
đặc điểm ngôn ngữ - văn hóa của tên đường phố Hà Nội. Trên cơ sở những
kết quả nghiên cứu đó, luận văn đưa ra những nhận xét bước đầu về những
thành công và hạn chế về cách đặt tên đường phố Hà Nội để có thể góp
phần nhất định vào việc đặt tên đường phố Hà Nội mới sao cho tên gọi đó
vừa thuận lợi trong giao tiếp, lại vừa có tác dụng tuyên truyền, giáo dục tư
tưởng, tình cảm cho người dân Thủ đô đối với thành phố của mình.
2.2. Nhiê ̣m vụ nghiên cứu
Để đa ̣t đươ ̣c những mu ̣c đić h nghiên cứu , luâ ̣n văn cầ n giải quyế t
các nhiê ̣m vu ̣ sau đây:
- Xác định cơ sở lí thuyết để triển khai đề tài luâ ̣n văn.
- Miêu tả đă ̣c điể m cấ u ta ̣o, cách thức đinh
̣ danh của tên go ̣i đường
phố Hà Nô ̣i.
- Phân tích và đánh giá những đặc trưng văn hóa của tên go ̣i
đường phố Hà Nô ̣i thể hiện qua ý nghĩa của tên gọi.
3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là tên gọi của
trên điạ bàn thành phố Hà Nô ̣i (tính đến năm 2014).

9

đường và phố


3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi khảo sát của luận văn là tên g ọi đường phố của 12 quâ ̣n
hiê ̣n nay của thành phố Hà Nô ̣i , bao gồm các quâ ̣n : Hoàn Kiếm , Ba
Điǹ h, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Cầ u Giấ y, Thanh Xuân, Hà Đông, Hoàng

Mai, Long Biên, Tây Hồ , Nam Từ Liêm và Bắ c Từ Liêm.
4. Phƣơng pháp nghiên cƣ́u
Luận văn sử du ̣ng phươ ng pháp miêu tả làm phương pháp nghiên
cứu ch ủ yếu. Ngoài ra , luận văn còn sử du ̣ng các thủ pháp so sánh và
thố ng kê ngôn ngữ ho ̣c trong quá trình thu thập và xử lí tư liệu.
5. Đóng góp của đề tài
Kết quả nghiên cứu của luâ ̣n văn sẽ gó p phần miêu tả một bức
tranh khái quát nhấ t về tên g ọi đường phố Hà Nô ̣i . Nguồ n tư liê ̣u phong
phú của luận văn cũng góp phầ n phu ̣c vu ̣ cho những nghiên cứu tiế p theo
về điạ danh Viê ̣t Nam nói chung và điạ danh Hà Nô ̣i nói riêng.
6. Bố cục của luận văn
Ngoài phần Mở đầu và phần Kết luận , nô ̣i dung của luâ ̣n văn g ồm
3 chương sau đây:
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cở sở lí thuyết
Trong chương này , chúng tôi sẽ trình bày một cách tổng quan tình
hình nghiên cứu và những vấ n đề lí thuyế t điạ danh . Và đây cũng là
những cơ sở lí luận để chúng tôi thực hiê ̣n các nhi
ệm vụ nghiên cứu của mình.
Chương 2: Đặc điểm cấu tạo và cách thức định danh của tên gọi
đường phố Hà Nội
Chương này sẽ miêu tả về đă ̣c điể m cấ u ta ̣o hình thức và cách thức
đinh
̣ danh của tên go ̣i đường phố Hà Nô ̣i.
Chương 3: Đặc trưng ngôn ng ữ - văn hóa c ủa tên gọi đường phố
Hà Nội
Dựa vào các kế t quả nghiên cứu của chương
2, nội dung của
chương 3 tiế n hành phân tić h và đánh giá mố i quan hê ̣ giữa tên g ọi của
đường phố Hà Nội với các yếu tố lịch sử - văn hóa cũng như l ối tư duy
ngôn ngữ của người Hà Nội được phản ánh trong ý nghĩa của tên gọi

đường phố Hà Nội.
10


CHƢƠNG 1.
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CƢ́U
VÀ CƠ SỞ LÍ THUYẾT
1.1. Tổ ng quan tin
̀ h hin
̀ h nghiên cƣ́u điạ danh
Địa danh là một bô ̣ phâ ̣n rất quan trọng của tên riêng (cùng với
Nhân danh/ tên người). Nghiên cứu về địa danh đã được tiến hành từ rất
sớm và cho đến nay đã đạt được những thành tựu nhất định.
1.1.1. Tình hình nghiên cứu địa danh trên thế giới
- Ở phương Đông
Nghiên cứu về điạ danh đã xuấ t hiê ̣n từ rấ t sớm , ngay từ thời cổ
đa ̣i đã có những ghi chép về điạ danh

. Đó là những công triǹ h khởi
nguyên cho khuynh hướng nghiên cứu điạ danh ở góc đô ̣ điạ lí lich
̣ sử .
Chẳ ng ha ̣n, vào thời Đông Hán , ở Trung Quốc, Ban Cố đã ghi chép hơn
4.000 điạ danh trong Hán Thư (32 - 93 sau Công nguyên ), của Lệ Đạo
Nguyên (466? - 527) trong Thủy Ki m Chú ,... ( dẫn theo [77, 2]. Những
sách này không chỉ đơn thuần ghi lại tên địa danh mà trong đó , các tác
giả còn ghi rõ hoặc thuyết minh về nguồn gốc và quá trình diễn biến của
điạ danh, trình bày cách đọc và lí giải lí do go ̣i tên của chúng.
- Ở phương Tây
Những nghiên cứu về địa danh ở châu Âu đầu tiên chủ yếu với
mục đích là truyền giáo cho cư dân trên các châu lục , các quốc gia , các

vùng miền khác nhau, nên trong Thánh kinh của Thiên chúa giáo cũng đã
thu thâ ̣p rấ t nhiề u điạ danh với các nguồ n khác nhau . Năm 1790, cuố n từ
điể n điạ danh lầ n đầ u tiên đươ ̣c xuấ t bảnở Australia, (dẫn theo [67, 11]).
Đế n thế kỉ XIX, điạ danh ho ̣c mới trở thành mô ̣t bô ̣ môn khoa ho ̣c
ở phương Tây, với các tên tuổ i các công trình : T.A. Gibson (1835) với
Đi ̣a lí học từ nguyên : hướng đế n một danh sách phân loại về các từ ngữ
thường gặp, như tiề n tố hoặc hậu tố, trong các phức thể của tên đi ̣a li;́

11


TÀI LIỆU THAM KHẢO
I.

Tiế ng Viê ̣t

1.

Đào Duy Anh, Giản yếu Hán - Viê ̣t Tự - Điển, Nxb KHXH, 1992.

2.

Đào Duy Anh , Đất nước Việt Nam qua các đời , Nxb Thuâ ̣n Hóa ,
Huế , 1997.

3.

Nguyễn Văn Âu, Đi ̣a danh học Viê ̣t Nam, H., 2006.

4.

Nguyễn Văn Âu , Một số vấ n đề n về đi ̣a danh học Viê ̣t Nam, Nxb
ĐHQG HN, 2008.

5.

Nguyễn Tài Cẩ n, Một số chứng tích về ngôn ngư,̃ văn tự và văn hóa
(in lầ n thứ 2), Nxb ĐHQH HN, 2003.

6.

Đỗ Hữu Châu, Từ vựng ngữ nghiã tiế ng Viê ̣t, Nxb Giáo du ,̣c H., 1981.

7.

Hoàng Thị Châu, Mố i liên hê ̣ về ngôn ngữ cổ đại ở Đông Nam Á
qua một vài tên sông, 1996.

8.

Hoàng Thị Châu, Đi ̣a danh nước ngoài trên bản đồ thế giới : khái
niê ̣m, thuật ngữ và phương thức nhập ịa
nộidanh
đ , http:ngonngu.net.2007.

9.

Phan Huy Chú, Lịch triều hiến chương loại chí , Tâ ̣p 1, Nxb GD,
H., 2007.

10.

Mai Ngo ̣c Chừ , Vũ Đức Nghiệu, Hoàng Trọng Phiến, Cơ sở ngôn
ngữ học và tiế ng Viê ̣t, Nxb GD, H., 1997.

11.

Nguyễn Viế t Chức, Từ điển đường phố Hà Nội, Nxb Hà Nô ̣i, 2010.

12.

Trầ n Trí Dõi , Về một vài đi ̣a danh , tên riêng gố c Nam Đảo trong
vùng Hà Nội xưa , Những vấ n đề ngôn ngữ và văn hóa , Nxb Thời
đa ̣i, H., 2010.

13.

Trầ n Trí Dõi, Giáo trình lịch sử tiếng Việt, Nxb GDVN, H., 2011.

14.

Trầ n Trí Dõi , Bàn thêm về vấn đề địa danh học ở Việt Nam , T/c
Ngôn ngữ, Số 4, 2015.

15.

Đào Thi Diên, Hà Nội qua tài liệu và tư liệu lưu trữ
1873-1954, tâ ̣p 1,
Nxb Hà Nô ̣i, 2010.
12

16.

Trầ n Văn Dũng, Những đặc điểm chính của địa danh ở Dak Lawk,
Tóm tắt luận án tiến sĩ Ngữ văn, Trường ĐH Vinh, 2005.

17.

Thanh Đức , Nên thố ng nhấ t cách gọi các đường phố đô thi ̣ , T/c
Ngôn ngữ & đời số ng, Số 7, 1998.

18.

Trầ n Phú Huê ̣ Giang
, Văn hóa đi ̣a danh Trung ,Quố

c

19.

Nguyễn Thiê ̣n Giáp, Từ vựng học tiế ng Viê(tái
̣t bản), Nxb GD, 2005.

20.

Nguyễn Thiê ̣n Giáp (chủ biên), Dẫn luận ngôn ngữ học (tái bản),
Nxb GD, 2005.

21.

Nguyễn Thiê ̣n Giáp , Vấ n đề “từ” trong tiế ng Viê ̣t (tái bản lần 1),
Nxb GDVN, 2015.

22.

Lê Hải (dịch) Đi ̣a danh học, (Terome Donald Fellmann, Arthur Getis,
Judith Getis, “Human Geography: Landscapes of human activities"),
/>
23.

Lê Trung Hoa, Đi ̣a danh ở Thành phố Hồ Chí Minh, Nxb KHXH,
H., 1991.

24.

Lê Trung Hoa, Nguyên tắ c và phương pháp nghiên cứu đi ̣a danh
(tái bản), Nxb KHXH, 2002.

25.

Lê Trung Hoa, Những nét đặc thù của địa danh hành chính Nam
Bộ, T/c Ngôn ngữ, số 12, 2004.

26.

Lê Trung Hoa, Đi ̣a danh học Viê ̣t Nam, Nxb KHXH, H., 2006.

27.

Lê Trung Hoa, Đi ̣a danh - những tấ m bia li ̣ch sử - văn hóa của
đấ t nước, nguồ n />
28.

Nguyễn Hoài , Nguyễn Loan, Nguyễn Tuê ̣, Từ điển đường phố Hà
Nội, Nxb ĐHQG HN, 2002.

29.

Hô ̣i Ngôn ngữ ho ̣c Hà Nô,̣i Hà Nội những vấn đề ngôn ngữ văn hóa,
Nxb VHTT, 2001.

30.

Nguyễn Thị Quỳnh Hương, Bàn thêm về cách gọi đường và phố ,
T/c Ngôn ngữ & đời sống, Số 11, 1998.
13


31.

Nguyễn Văn Khang, Ngôn ngữ học xã hội - Những vấ n đề cơ bản ,
Nxb KHXH, H., 2009.

32.

Trịnh Cẩm Lan , Lí thuyết làn sóng trong nghiên cứu ngôn ngữ và
văn hóa Thăng Long – Hà Nội, T/c Ngôn ngữ, số 5, 2008.

33.

Phùng Thi ̣Thanh Lâm , Dấ u ấ n chính tri ̣ - văn hóa của đô thi ̣ Hà
Nội qua tư liê ̣u đi ̣a danh đường phố , Hô ̣i thảo của nhóm chuyên
gia liên hơ ̣p quố c về điạ danh , khu vực Đông Nam Á “Điạ danh
trong hô ̣i nhâ ̣p quố c tế ”, Hà Nội, 2015.

34.

Hồ Lê, Quy luật ngôn ngữ, quyể n 5, Nxb KHXH, 2004.

35.

Phan Huy Lê (chủ biên), Lịch sử Thăng Long Hà Nội , 2 tâ ̣p, Nxb
Hà Nội, 2012.

36.

Ngô Vi Liễn, Tên làng xã và đi ̣a dư các tỉnh Bắ c Kỳ, Nxb Văn hóa
Thông tin, 1999.

37.

Vương Lô ̣c, Từ điển từ cổ (Tái bản có bổ sung sửa đổi), Trung tâm
Từ điể n ho ̣c – Nxb Đà Nẵng, 2002.

38.

Từ Thu Mai , Nghiên cứu đi ̣a danh Quảng Tri ̣ , Luâ ̣n án Tiế n si ̃
Ngữ văn, Trường ĐH KHXH&NV HN, 2004.

39.

Hà Quang Năng, Một số nhận xét về tên phố Hà Nội có chữ “Hàng
”
(nhìn từ góc độ ngôn ngữ - văn hóa), Trong Hà Nội những vấn đề
ngôn ngữ văn hóa, Nxb VHTT, H., 2001.

40.

Nguyễn Thúy Nga, Đi ̣a danh Hà Nội thời Nguyễn - Khảo cứu từ
nguồ n tư liê ̣u Hán Nôm, Nxb KHXH, H., 2010.

41.

Phan Ngo ̣c, Bản sắc văn hóa Việt Nam, Nxb VHTT, H., 1998.

42.

Philippe Papin, Lịch sử Hà Nội, Nxb Nhã Nam, Nxb Thế giới, 2014.

43.

Hoàng Phê (chủ biên), Từ điển tiế ng Viê ̣t , Nxb Đà Nẵng - Trung
tâm Từ điể n ho ̣c, H., 2004.

44.

Nguyễn Vinh Phúc , Hà Nội . Con đường , dòng sông và lịch sử,
Nxb Trẻ, 2004.
14

45.

Nguyễn Vinh Phúc, Đi ̣a danh Hà Nội, Nxb Hà Nô ̣i, 2010.

46.

Nguyễn Vinh Phúc, Hà Nội qua những năm tháng, H., Nxb Trẻ.

47.

Nguyễn Vinh Phúc , Phố và đư ờng Hà Nội , H., Nxb Giao thông
vâ ̣n tải.

48.

Giang Quân, Hà Nội phố phường, Nxb H., 1999.

49.

Giang Quân(chủ biên), Từ điển đường phố Hà Nội, Nxb Hà Nội, 2009.

50.

Thúy Quỳnh, Lại nói chuyện phố và đường , T/c Ngôn ngữ & đời
số ng, Số 7, 1998.

51.

Trầ n Văn Sáng , Đi ̣a danh có nguồ n gố c dân tộc thiểu số ở Tây
Thừa Thiên Huế, Luâ ̣n án TS Ngữ văn, Học viện KHXH VN, 2013.

52.

Superanskaja A. V., Đi ̣a danh là gi,̀ Đinh Lan Hương dich,
̣ Nguyễn
Xuân Hòa hiê ̣u đin
́ h (bản thảo), 2002.

53.

Dương Thi ̣The, Phạm Thị Thoa, Tên làng xã Viê ̣t Nam đầ u thế kỉ
XIX thuộc các tỉnh từ Nghê ̣ tiñ h trở ra (Các tổng trấn xã bị lãm ,
1810-1813), Nxb KHXH, 1981.

54.

Phạm Văn Tình, Đường và phố Hà Nội, giá trị ngôn ngữ và văn hóa,
Trong Hà Nộinhững vấ n đề ngôn ngữ văn ho,́ aNxb VHTT, H., 2001.

55.

Vương Toàn, Cách ghi địa danh Hà Nội thời thuộc Pháp (Qua vố n
thư ti ̣ch ở Viê ̣n Thông tin Khoa học Xã hội ), Trong Ngôn ngữ văn
hóa Hà Nội, Nxb ĐHQG HN, 2007.

56.

Vương Toàn, Tiế n tới chuẩn hóa cách viế t đi ̣a danh tiế ng Viê ̣t: vấ n

đề không thể cứ để ngỏ, T/c Điạ chính, Số 6, 2005.

57.

Nguyễn Đức Tồ n, Về các khái niệm: tiếng Hà Nội, tiếng thủ đô trong
mối quan hệ với những khái niệm có liên quan (ngôn ngữ toàn dân,
ngôn ngữ dân tộc, ngôn ngữ văn học, phương ngữ, phương ngữ đô
thị, phương ngữ nông thôn), T/c Ngôn ngữ, số 5, 2008.

58.

Nguyễn Đức Tồ n , Về các phương thức cấ u tạo từ trong tiế ng Viê ̣t
từ góc độ nhận thức và bản thể, T/c Ngôn ngữ, Số 8+9, 2011.
15


59.

Nguyễn Đức Tồ n, Đặc trưng văn hóa - dân tộc của ngôn ngữ và tư
duy (Tái bản có sửa chữa và bổ sung), Nxb KHXH, H., 2015.

60.

Tạ Quang Tùng , Về các địa danh li ̣ch sử - văn hóa xứ Huế , T/c
Ngôn ngữ & đời số ng, Số 9, 2010.

61.

Tuyển tập các công trình nghiên cứu li ̣ch sử Thăng Long - Hà Nội,
Nxb Hà Nô ̣i, 2010.

62.

Nguyễn Văn Thảo , Công tác đi ̣a danh ở Viê ̣t Nam trong hội nhập
quố c tế , Hô ̣i thảo của nhóm chuyên gia Liên hơ ̣p quố c về điạ danh,
khu vực Đông Nam Á “Điạ danh tro
ng hô ̣i nhâ ̣p quố c tế ,”H., 2015.

63.

Hoàng Tất Thắng, Đi ̣a danh ở Đà Nẵng từ cách tiế p cận ngôn ngữ
học, T/c Ngôn ngữ, số 2, 2003.

64.

Phạm Tất Thắng, Đặc điểm của lớp tên riêng chỉ người(Chính danh)
trong tiế ng Viê, ̣tLuâ ̣n án PTSKHNgữ văn, Viê ̣n Ngôn ngữ ho,̣c1996.

65.

Phạm Tất Thắng , Một cách phân loại tên riêng trong tiế ng Viê ̣t ,
T/c Ngôn ngữ, Số 5, 2003.

66.

Phạm Tất Thắng , Sự khác biê ̣t giữa tên riêng và tên chung

, T/c

Ngôn ngữ & đời số ng, Số 6, 2004.

67.

Phạm Tất T hắ ng, Về vi ̣ trí của tên riêng trong hê ̣ thố ng từ loại
tiế ng Viê ̣t, T/c Từ điể n ho ̣c và Bách khoa thư, số 6, 2011.

68.

Vũ Thị Thắng, Đặc trưng ngôn ngữ - văn hóa đi ̣a danh Thanh Hoá ,
Luâ ̣n án TS Ngữ văn, Học viện KHXHVN, H., 2014.

69.

Thông cáo của Chính phủ “về việc đặt tên đường phố và công viên
tại các thành phố và tỉnh lỵ” , Viê ̣t Nam Dân quố c công báo số 1,
ra ngày thứ Bảy 29/9/1945, tr.13.

70.

Trầ n Ngo ̣c Thêm, Cơ sở văn hóa Viê ̣t Nam, Nxb GD, H., 1999.

71.

Vũ Kim Thủy, Phố khác đường, T/c Ngôn ngữ& đời số ng, Số 7, 1997.

72.

Thi Nham Đinh Gia Thuyế t , Tiểu sử các tên phố Hà Nội , Hô ̣i Hữu
Văn Đoàn, 1951.
16

73.

Lưu Minh Tri(chủ
biên), Bách khoa thư Hà Nội, Nxb VHTT, 2009.
̣

74.

Trung tâm lưu trữ quố c gia ,I Lịch sử Hà Nội qua tài liê ̣u lưu trư, ̃ T1,
Đi ̣a giới hành chính Hà Nội từ năm
1873 đến 1954, Nxb VHTT, 2000.

75.

Nguyễn Kiên Trường , Những đặc điểm chính của đi ̣a danh Hải
Phòng, Luâ ̣n án PTS Ngữ văn, Trường ĐH KHXH&NV HN, 1996.

76.

Nguyễn VănUẩ n, Hà Nội nửa đầu thế kỉ XX
, Nxb Hà Nô,̣i 2 tâ ̣p, 2010.

77.

Trương Nhâ ̣t Vinh , Khảo sát mối quan hệ giữa tên Nôm và tên
Hán Việt tương ứng của các làng trên một số địa bàn ở Hà Nội

,

Luâ ̣n văn Cao ho ̣c, Trường ĐH KHXH&NV HN, 2013.
78.

Đinh Xuân Vinh
, Nxb ĐHQG, HN, 2002.
̣ , Sổ tay đi ̣a danh Viê ̣t Nam

79.

Trầ n Quố c Vươ ̣ng , Văn hóa học đại cương và cơ sở văn hóa Việt
Nam, Nxb KHXH, H., 1996.

80.

Trầ n Quố c Vươ ̣ng , Văn hóa Viê ̣t Nam , tìm tòi và suy ngẫm , Nxb
KHXH, H., 2000.

81.

Website "1.000 năm Thăng Long - Hà Nội".

82.

/>
83.

/>
84.

/>

85.

/>%A1n_v%E1%BB%8B_h%C3%A0nh_ch%C3%ADnh_c%E1%
BA%A5p_huy%E1%BB%87n_c%E1%BB%A7a_Vi%E1%BB%
87t_Nam

86.

/>
87.

Ha-Noi-Ten-duong-pho-cung-con- nhieubat-cap/c/7040963.epi
17


88.

/>
II.

Tiế ng nước ngoài

89.

A.D. Mills, A dictionary of British place names, Oxford University
Press, New York, Alfred A. Knopf, New York, 2011.

90.

Je Hun Ryu, A cultura history of Korean toponyms, Korea

journal, Vol. 52, 2012.

91.

Naftali Kadmon, Toponymy - The Lore, Laws and Language of
Geographical Names, Van.Tange Press Inc., New York, 2000.

92.

R.R. Redwood, D. Alderman & M. Azaryahu, Geographies of
toponymic inscription: new directions in critical place-name
studies, Progress in Human Geography, Vol. 34 (4), 2010.

93.

Sir Alan Gardiner, The Theory of proper names, Second edition
Oxford University Press, London, 1954.

18