Xây dựng chương trình nhà trường phần phi kimlớp 10 hóa học 10 trung học phổ thông

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN VĂN THỊNH

XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH NHÀ TRƢỜNG PHẦN PHI KIM
LỚP 10 HÓA HỌC 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM HÓA HỌC

HÀ NỘI – 2015

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN VĂN THỊNH

XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH NHÀ TRƢỜNG PHẦN
PHI KIM LỚP 10 HÓA HỌC 10
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM HÓA HỌC
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN HÓA HỌC)
Mã số: 60 14 01 11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Phạm Văn Hoan

HÀ NỘI – 2015

LỜI CẢM ƠN

2


MỤC LỤC

Lời cảm ơn ........................................................................................................ 1
Danh mục các kí hiệu viết tắt .......ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
Mục lục .............................................................................................................. 3
Danh mục các bảng ......................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
Danh mục các hình vẽ ..................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 5
CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ..... 9
1.1 DẠY HỌC TÍCH CỰC ............................................................................... 9
1.1.1. Phƣơng pháp dạy học tích cực ................................................................ 9
1.1.2 Đặc trƣng của các phƣơng pháp dạy học tích cựcError! Bookmark not
defined.
1.1.3. Một số phƣơng pháp dạy học tích cực cần phát triển ở trƣờng Trung
học phổ thông .................................................. Error! Bookmark not defined.
1.1.4 Một số kĩ thuật sử dụng trong dạy học tích cựcError! Bookmark not
defined.
1.1.5 Điều kiện áp dụng phƣơng pháp dạy học tích cựcError! Bookmark not
defined.
1.2.THỰC TRẠNG SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC Ở
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG NƢỚC VÀ Ở HUYỆN
LƢƠNG TÀI ................................................... Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Mục đích và yêu cầu ............................. Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Nội dung và kết quả khảo sát ................ Error! Bookmark not defined.
1.2.3.Đánh giá chung ...................................... Error! Bookmark not defined.
1.3. CHƢƠNG TRÌNH NHÀ TRƢỜNG........ Error! Bookmark not defined.
1.3.1. Cơ sở lí luận .......................................... Error! Bookmark not defined.

3


1.3.2 Thực tiễn của vấn đề xây dựng và phát triển chƣơng trình, xây dựng và
phát triển chƣơng trình nhà trƣờng. ................ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: XÂY DỰNG CHƢƠNG TRÌNH NHÀ TRƢỜNG
CHƢƠNG 5, CHƢƠNG 6 HÓA HỌC 10 THPT VÀ ĐỀ XUẤT THỰC
HIỆN ............................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
2.1. CHUẨN KIẾN THỨC KĨ NĂNG 2 CHƢƠNG HALOGEN VÀ OXI –
LƢU HUỲNH THEO BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠOERROR! BOOKMARK
NOT DEFINED.
2.3.NGUYÊN TẮC XÂY DỰNGERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
2.4.XÂY DỰNG ..........................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
BÀI GIẢNGCHƢƠNG 5. NHÓM HALOGENError!

Bookmark

not

defined.
BÀI GIẢNGCHƢƠNG 6 . OXI – LƢU HUỲNHError!

Bookmark

not

defined.
TIểU KếT CHƢƠNG 2 ................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
CHƢƠNG 3 THỰC NGHIỆM SƢ PHẠMERROR! BOOKMARK NOT
DEFINED.
3.1. Mục đích thực nghiệm ............................ Error! Bookmark not defined.
3.2. Nhiệm vụ thực nghiệm ............................ Error! Bookmark not defined.
3.3. Đối tƣợng thực nghiệm ........................... Error! Bookmark not defined.
3.4. Tiến trình thực nghiệm ............................ Error! Bookmark not defined.
3.4.1. Chuẩn bị cho tiết lên lớp ...................... Error! Bookmark not defined.
3.4.2. Tiến hành giảng dạy ............................. Error! Bookmark not defined.
3.4.3. Tổ chức kiểm tra .................................. Error! Bookmark not defined.
3.4.4. Xử lí kết quả thực nghiệm .................... Error! Bookmark not defined.
3.5. Kết quả thực nghiệm .............................. Error! Bookmark not defined.
3.5.1. Kết quả bài kiểm tra 15 phút ................ Error! Bookmark not defined.
3.5.2. Kết quả bài kiểm tra 1 tiết ..................... Error! Bookmark not defined.
3.6. Nhận xét về thực nghiệm sƣ phạm .......... Error! Bookmark not defined.

4


3.6.1. Nhận xét định tính ................................ Error! Bookmark not defined.
3.6.2. Nhận xét định lƣợng ............................. Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 11
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 108

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài

Thế giới đang bƣớc sang thế kỉ 21, thế kỉ của nền kinh tế tri thức, của Công
nghệ thông tin và truyền thông, của hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh đó, mỗi quốc
gia muốn phát triển đòi hỏi phải tự khẳng định, thông qua tham gia cạnh tranh lành
mạnh, nhờ có nguồn nhân lực với trình độ cao. Khi đó, đổi mới nền giáo dục quốc
dân đƣợc nhiều nƣớc tính đến và quyết tâm xây dựng. Họ kì vọng có một nền giáo
dục mới, hƣớng theo giáo dục suốt đời, hƣớng vào ngƣời học. Với mong muốn sao
cho sau khi học xong phổ thông ngƣời học có thể sẵn sàng tham gia vào đời sống xã
hội, có thể sẵn sàng bƣớc vào lao động sản xuất hoặc tiếp tục học ở trình độ cao
hơn. Nhƣ thế, những kiến thức, kĩ năng học đƣợc phải trợ giúp đắc lực cho công
dân trong khâu tìm việc làm, đáp ứng tốt yêu cầu phát triển kinh tế xã hội.
Từ đó, nhiều quốc gia đã chuyển hƣớng giáo dục, xây dựng lại chƣơng trình
giáo dục phổ thông, chuyển từ chƣơng trình tiếp cận nội dung sang chƣơng trình
tiếp cận năng lực ngƣời học. Các nƣớc này coi đó nhƣ một giải pháp tự nhiên để có
thể loại bỏ những bất cập, yếu kém của nền giáo dục phổ thông hiện có.
Đến nay đã có nhiều nƣớc xây dựng chƣơng trình giáo dục phổ thông theo
tiếp cận năng lực, nhƣ: Úc, Niu Di-lân, Đan Mạch,…
Một số nƣớc (Úc, Niu Di-lân,. . .) có phân cấp quản lí chƣơng trình, có
chƣơng trình quốc gia và chƣơng trình nhà trƣờng.
Hƣớng tới việc đổi mới chƣơng trình giáo dục phổ thông sau 2015 theo tiếp
cận năng lực, nhất thiết phải đƣa các đơn vị cơ sở cùng tham gia vào quá trình phát

5


triển chƣơng trình. Thậm chí họ phải tham gia ngay từ đầu để cùng xây dựng, qua
đó tiếp thu, tiến tới làm chủ chƣơng trình, từ đó, không lạ lẫm khi triển khai.
Vì thế, ý tƣởng thí điểm phát triển chƣơng trình giáo dục nhà trƣờng nhƣ tinh
thần công văn 791/HD-BGDĐT ngày 25/6/2013 của Bộ Giáo dục và Đào tạo là hết
sức đúng đắn và cần thiết.
Tuy nhiên, đây là một thử thách đối với các nhà trƣờng, bởi thực tế chƣa có

mô hình để có thể học theo. Đây có thể xem là việc vừa làm vừa học.
Muốn thực hiện đƣợc điều đó không còn cách nào khác chúng ta phải đổi
mới phƣơng pháp dạy học. Ở đây có 3 vấn đề chúng ta cần phải thực hiện:
1. Thí điểm về nội dung: Nội dung chƣơng trình giáo dục của nhà trƣờng
đƣợc xây dựng theo định hƣớng phát triển năng lực HS, cụ thể là :
- Giáo dục toàn diện
- Có sự “phân hóa”, hướng tới từng cá nhân người học,
- Thể hiện quan điểm tích hợp.
- Lựa chọn, sắp xếp lại nội dung – trên cơ sở đảm bảo Chuẩn KT – KN phù
hợp với sự phát triển tâm, sinh lí HS ở từng giai đoạn học tập; thiết thực với HS,
hướng tới phát triển năng lực của HS (các năng lực chung nhƣ tƣ duy phê phán,
sáng tạo, năng lực hợp tác, giao tiếp, … cũng nhƣ những năng lực chuyên biệt môn
học).
2. Về phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: Chú trọng tới sử dụng các
phƣơng pháp dạy học tích cực; chú ý cho HS thực hành, vận dụng kiến thức, kĩ
năng vào các tình huống thực tiễn, các tình huống có tính “phức hợp”, tìm tòi khám
phá, nghiên cứu, thực hiện các dự án học tập, thảo luận, thuyết trình,… ; tăng cƣờng
các hình thức tổ chức hoạt động GD với sự tham gia, phối hợp, gắn kết của cộng
đồng; hoạt động xã hội của HS; quan tâm ứng dụng có hiệu quả về công nghệ thông
tin; chú ý dạy học “hƣớng tới từng đối tƣợng HS” (quan tâm tới sự khác biệt về NL,
sự đa dạng trong phong cách học của HS để sử dụng các hình thức và PPDH cho
phù hợp).
Tổ chức dạy học: Ở THPT kết hợp tổ chức học tập theo lớp và theo môn học,
chuyên đề.

6


3. Về đánh giá kết quả học tập của HS: Phối hợp đánh giá của GV và tự đánh
giá của HS. Chú ý tới đánh giá quá trình. Sử dụng có hiệu quả kết quả đánh giá

trong nâng cao chất lƣợng dạy và học. Trong thiết kế tiêu chí, công cụ đánh giá
thƣờng xuyên cũng nhƣ định kì không chỉ tập trung vào ghi nhớ kiến thức; cũng
không chỉ quan tâm tới kiến thức, kĩ năng môn học trong đánh giá mà chú ý quan
tâm tới khả năng HS giải quyết vấn đề ở các bối cảnh, tình huống “phức hợp” và
thực tiễn. Và hơn nữa, cần quan tâm tới cả thái độ, giá trị.
Xuất phát từ những nhu cầu và thực trạng trên tôi quyết định chọn đề tài : ”
Xây dựng chƣơng trình nhà trƣờng phần phi kim lớp 10 - Hóa học 10 THPT”. Thực
tế đây chỉ là phần áp dụng có tính minh họa đối với một phần nội dung SGK.Với
mong muốn giúp học sinh ở lớp 10 có đƣợc một cách tiếp cận mới với kiến thức và
thông qua đó nâng cao năng lực chuyên môn của bản thân.
2. Mục đích nghiên cứu
Góp phần phát triển năng lực cho học sinh, trong đó trọng tâm là năng lực
phát hiện và giải quyết vấn đề.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu chương trình và sách giáo khoa Hóa học THPT;
- Nghiên cứu các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo
về việc thí điểm chương trình nhà trường;
- Nghiên cứu vấn đề năng lực, trong đó tập trung nghiên cứu năng lực phát
hiện và giải quyết vấn đề trong học tập của học sinh;
- Xây dựng chương trình nhà trường đối với 2 chương: Chương Halogen và
chương Oxi-Lưu huỳnh;
- Thiết kế giáo án giảng dạy 2 chương trên;
- Áp dụng một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực thực nghiệm các
giáo án đã xây dựng tại lớp 10 trường THPT Lương Tài 2 , trường THPT Lương
Tài số3, trường THPT Tư Thục Hải Á.
- Đánh giá sự phát triển năng lực của học sinh sau quá trình thực nghiệm,
trong đó đặc biệt quan tâm tới năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề.
4. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
4. 1. Khách thể nghiên cứu

7


Quá trình dạy học Hóa học ở một số trƣờng Trung học phổ thông huyện
Lƣơng Tài II - Bắc Ninh.
4. 2. Đối tượng nghiên cứu
- Cơ sở lý luận và thực tiễn về đổi mới phƣơng pháp dạy học hóa học.
- Một số nội dung kiến thức 2 chƣơng: Chƣơng Halogen và Chƣơng OxiLƣu huỳnh, môn Hóa học 10 THPT.
- Chƣơng trình nhà trƣờng.
5. Phạm vi nghiên cứu
Hoạt động dạy và học của giáo viên và học sinh khi tiến hành dạy chƣơng
Halogen và chƣơng Oxi- Lƣu huỳnh môn Hóa học 10 THPT tại một số trƣờng
THPT huyện Lƣơng Tài – Bắc Ninh theo chƣơng trình nhà trƣờng.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng tốt chƣơng trình nhà trƣờng và vận dụng thích hợp các
phƣơng pháp, kĩ thuật dạy học tích cực đối với chƣơng Halogen và chƣơng Oxi-Lƣu
huỳnh sẽ góp phần phát triển năng lực học tập cho học sinh.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý luận: Tổng quan các tài liệu trong nƣớc
và ngoài nƣớc về lý luận dạy học có liên quan đến đề tài, trong đó chú trọng nghiên
cứu sâu về chƣơng trình nhà trƣờng. Sử dụng phối hợp các phƣơng pháp phân tích,
đánh giá, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa . . . trong nghiên cứu các tài liệu có liên
quan tới việc đổi mới phƣơng pháp dạy học.

- Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu

thực tiễn: điều tra cơ bản thực trạng công tác dạy và học ở trƣờng Trung học phổ
thông Lƣơng Tài hiện nay, việc sử dụng các kỹ thuật dạy học, các phƣơng tiện trực
quan, các thiết bị nghe nhìn và đặc biệt là việc ứng dụng CNTT vào dạy học Hóa
học.

- Thực nghiệm sƣ phạm để kiểm chứng giả thuyết khoa học của đề tài.
- Phƣơng pháp xử lý thống kê toán học: Tổng hợp, phân tích kết quả thực
nghiệm, đƣa ra những đánh giá định tính, định lƣợng từ đó rút ra kết luận cho đề tài.
8. Lịch sử vấn đề nghiên cứu
9. Cấu trúc của luận văn
Mở đầu (Lí do chọn đề tài)

8


Chương 1. Một số vấn đề cơ sở lí luận và thực tiễn
Chương 2. Xây dựng chương trình nhà trường và thiết kế bài giảng đối với
chương Halogen và chương Oxi- Lưu huỳnh môn Hóa học 10 THPT.
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm
Kết luận
Tài liệu tham khảo
Phụ lục (Gồm các bảng biểu, phiếu điều tra, khảo sát, đề kiểm tra,...)
Chƣơng 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1DẠY HỌC TÍCH CỰC
1.1.1. Phương pháp dạy học tích cực
1.1.1.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học hóa học
Định hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học đã đƣợc xác định trong các Nghị
quyết
Trung ƣơng từ năm 1996, đƣợc thể chế hóa trong Luật Giáo dục (12-1998),
đặc biệt tái khẳng định trong điều 28.2, Luật Giáo dục (2005): “Phương pháp giáo
dục phải phát huytính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học;
bồi dưỡng cho người họcnăng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập
và ý chí vươn lên”.
Mục đích cuối cùng của đổi mới phƣơng pháp dạy học ở trƣờng phổ thông là

giúp HS phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo; rèn luyện thói quen, khả
năng tự học, tinh thần hợp tác, kĩ năng vận dụng kiến thức vào những tình huống
khác nhau trong học tập, trong thực tiễn; tạo niềm tin, niềm vui, hứng thú trong học
tập. Muốn vậy, cần thay đổi lối học truyền thụ một chiều sang dạy học theo
“phƣơng pháp dạy học tích cực ”.. Làm cho “học” là quá trình kiến tạo, HS tìm tòi,
khám phá, phát hiện, luyện tập, khai thác và xử lí thông tin, tự hình thành hiểu biết,
năng lực và phẩm chất, để đáp ứng những yên cầu của cuộc sống hiện tại và tƣơng
lai.
Cụ thể hóa những định hƣớng trên, việc đổi mới phƣơng pháp hóa học hiện
nay đi theo các định hƣớng sau:

9


- Chuyển từ mô hình dạy học truyền thụ 1 chiều sang mô hình hợp tác 2
chiều.
- Học không chỉ để nắm kiến thức mà cả phƣơng pháp đi đến kiến thức.
- Học cách học, trọng tâm là cách tự học, cách tự đánh giá.
- Học lấy việc áp dụng kiến thức và bồi dƣỡng thái độ làm trung tâm.
- Rèn trí thông minh cho HS.
- Sử dụng các phƣơng tiện kĩ thuật hiện đại và đặc biệt lƣu ý đến những ứng
dụng của công nghệ thông tin.
1.1.1.2. Tính tích cực trong học tập
Tính tích cực trong học tập là tính tích cực nhận thức, đặc trƣng ở khát vọng
hiểu biết, cố gắng trí tuệ và nghị lực cao trong quá trình chiếm lĩnh tri thức. Trong
học tập, HS phải tự “khám phá” ra những hiểu biết mới đối với bản thân dƣới sự tổ
chức và hƣớng dẫn của GV. Đến một trình độ nhất định thì sự học tập tích cực sẽ
mang tính nghiên cứu khoa học và ngƣời học cũng có thể khám phá ra những tri
thức mới cho khoa học.
Tính tích cực trong học tập liên quan trƣớc hết đến động cơ học tập. Động cơ

đúng tạo ra hứng thú và chính hứng thú là tiền đề của tự giác. Tính tích cực tạo ra
nếp tƣ duy độc lập, tính hợp tác bởi vì tự mỗi cá nhân không thể tự biết đƣợc hết
mọi thứ. Sự biểu hiện và cấp độ tính tích cực học tập, mối liên quan giữa động cơ
và hứng thú trong học tập đƣợc diễn đạt trong các sơ đồ.
1.1.1.3. Phương pháp dạy học tích cực
1.1.3.1. Khái niệm phƣơng pháp dạy học tích cực
Thuật ngữ “phƣơng pháp” bắt nguồn từ tiếng Hi Lạp (methodos) có nghĩa là
con đƣờng để đạt đƣợc mục tiêu. Theo đó, phƣơng pháp dạy học là con đƣờng để
đạt mục tiêu dạy học. Theo nghĩa rộng có thể hiểu: phƣơng pháp dạy học là hình
thức và cách thức hoạt động của GV và HS trong những điều kiện xác định nhằm
đạt mục tiêu dạy học. PPDH là một khái niệm rất phức hợp, có nhiều bình diện,
phƣơng diện khác nhau. Nếu xét theo độ rộng của khái niệm, có thể phân biệt khái
niệm PPDH theo 3 bình diện. Đó là các quan điểm dạy học, phƣơng pháp dạy học
và kỹ thuật dạy học.

10


Quan điểm dạy học: là những định hƣớng tổng thể cho các hành động
phƣơng pháp, trong đó có sự kết hợp giữa các nguyên tắc dạy học làm nền tảng,
những cơ sở lý thuyết của lí luận dạy học, những điều kiện dạy học và tổ chức cũng
nhƣ những định hƣớng về vai trò của GV và HS trong quá trình dạy học.
Quan đểm dạy học là những định hƣớng mang tính chiến lƣợc, cƣơng lĩnh, là
mô hình lý thuyết của phƣơng pháp dạy học.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007), Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục THPT
môn hóa học. NXB Giáo dục, Hà Nội.
2.Chiến lƣợc phát triển giáo dục giai đoạn 2011-2020.
3.Chuẩn kiến thức kĩ năng môn Hóa học 10
4.Chƣơng trình giáo dục THPT môn hóa học

5.Công văn hƣớng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học 2013 – 2014.
6.Công văn số 3535/BGDĐT-GDTrH ngày 27/5/2013
7.Công văn số 791/HD-BGDĐT, ngày 25/6/2013 về việc hƣớng dẫn xấy dựng kế
hoạch giáo dục theo định hƣớng phát triển năng lực HS.
8.Dự án Việt – Bỉ (2010), Dạy và học tích cực: Một số phương pháp và kĩ thuật dạy
học. NXB Đại học Sƣ phạm, Hà Nội.
9.Dự án Việt Bỉ (2007, 2008, 2009), Tài liệu tập huấn thực hành đánh giá kĩ năng áp
dụng 3 phương pháp. Tài liệu hội thảo đánh giá kết quả áp dụng dạy học tích cực,
Hà Nội.
10.Đặng Thị Oanh – Nguyễn Thị Sửu (2010), Phương pháp dạy học môn Hóa học ở
trường phổ thông. NXB Trƣờng Đại học Sƣ phạm Hà Nội.
11.Đề án Đổi mới căn bản, toàn diện GDVN
12.Đề án Đổi mới CT và SGK GDPT sau 2015
13.Đề án Đổi mới đồng bộ PPDH và KT, ĐG trong GDPT, theo QĐ số 4763/QĐBGD ĐT ngày 1/11/2012
14.Kết luận số 51/KL/TƢ của HNTƢ lần thứ 6 ngày 29/10/2012
15.Luật Giáo dục 2009 sửa đổi, bổ sung LGD 2005

11


16.Nguyễn Cƣơng (2007), Phương pháp dạy học hóa học ở trường phổ thông và
đại học, một số vấn đề cơ bản. NXB Giáo dục, Hà Nội.
17.Nguyễn Xuân Trƣờng , Bài tập hóa học 10 ( cơ bản).NXB Giáo dục Việt Nam
18.Nguyễn Xuân Trƣờng , Hóa học 10 ( cơ bản).NXB Giáo dục Việt Nam.
19.Vũ Cao Đàm (2007) Phương pháp luận nghiên cứu khoa học. NXB Giáo dục, Hà
Nội.

12