ôn tập văn 8 2016-2017

Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

Buổi 1
Ngày soạn 22/9/2013
Ngày dạy /9/2013

XÂY DỰNG ĐOẠN VĂN TRONG VĂN BẢN
A. Muc tiêu cần đạt
- Khái quát kiến thức về đoạn văn, từ ngữ chủ đề, câu chủ đề, quan hệ giữa các
câu trong một đoạn văn .
- Hướng dẫn học sinh trình bày một đoạn văn theo kiểu quy nạp, diễn dịch, song
hành, tổng hợp .
B -Tiến trình tổ chức dạy- học:
1.ổn định tổ chức:
2. Kiểm tra: sách vở
3 Giảng bài mới:
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
I. Ôn tập lí thuyết N tập lí thuyết
Yêu cầu hs nhắc lại lý thuyết
1. Thế nào là đoạn văn(7ph):
? Đặc điểm của một đoạn văn
-Đặc điểm cơ bản của đv:
+Là đơn vị trực tiếp tạo nên văn bản, gồm có
nhiều câu .
+Về hình thức: Bắt đầu bằng chữ viết hoa lùi đầu
dòng và kết thúc bằng dấu chấm xuống dòng.

+Về nội dung: thường biểu đạt một ý tương đối
hoàn chỉnh.
? Từ ngữ chủ đề và câu chủ đề 2 -Từ ngữ và câu trong đoạn văn (
a-Từ ngữ chủ đề và câu chủ đề trong đoạn
trong đoạn văn
văn:
* Từ ngữ chủ đề: Là các từ ngữ được dùng làm
đề mục hoặc các từ ngữ được lặp lại nhiều lần
( chỉ từ, đại từ, các từ ĐN) Nhằm duy trì đối
tượng được nói đến.
* Câu chủ đề : Mang ND khái quát lời lẽ ngắn
gọn thường đủ cả hai thành phần chính đứng đầu
hoặc cuối câu.
b-Cách trình bày nội dung đoạn văn:
? Các cách trình bày đoạn văn
- Trình bày theo kiểu song hành: - Khái quát
của đoạn văn không chỉ được bộc lộ trực tiếp ở
bất cứ câu nào mà được rút ra từ việc khái quát
nd ý nghĩa của tất cả các câu trong đoạn văn.(các
câu có quan hệ bình đẳng)
+Trình bầy theo lối diễn dịch: Câu chủ đề: đặt ở
đầu đoạn nêu ý chính. Các câu tiếp theo cụ thể
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

1

GV: Trần Hải Anh

Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

hoá ý chính)
II. Luyện tập
1. Viết đoạn văn song hành, diễn dịch, quy
Dựa vào đoạn 1 bài văn Ngô Tất nạp
Tố và tác phẩm Tăt Đèn .
? Cách trình bày nội dung của - Trình bày theo lối song hành
đoạn văn đoạn văn
? Đối tương của đoạn văn
- Tác giả Ngô Tất Tố
? Các từ ngữ duy trì đối tượng
- Ngô Tất Tố, ông, nhà văn, Ngô Tất Tố
? Các từ duy trì đối tượng thuộc
loại từ gì
- Là đại từ
? Đoạn văn cho chúng ta thông tin
gì về Ngô Tất Tố
- Họ tên tác giả, năm sinh năm mất
- Nguồn gốc xuất thân
- Sự nghiệp trước và sau cách mạng
- Giải thưởng
- Các tác phẩm chính
Bài tập 1 Dựa vào đoạn văn trên
em hãy viết một đoạn diễn dịch về - Câu chủ đề đứng đầu đoạn: Ngô Tất Tố là nhà

tác giả Ngô Tất Tố
văn hiện thức xuất sắc
Bài tập 2: Viết một đoạn văn theo
lối diễn dịch về văn bản trong lòng
mẹ - Nguyên Hồng
? Văn bản được trích từ tác phẩm
- VB Trong lòng mẹ trích từ Những ngày thơ ấunào của ai? Văn bản kể về ai
? Qua cuộc đối thoại của bà cô và tập hồi kí viết về tuổi thơ cay đắng của Nguyên
bé Hồng, tác giả muốn lên án xã Hồng. Từ cảnh ngộ và tâm sự của chú bé Hồng –
Nhân vật chính – tác giả còn cho thấy bộ mặt
hội như thê nào
lạnh lùng của một xã hội chỉ trọng đồng tiền, đầy
những thành kiến cổ hủ, tình máu mủ ruột thịt
cũng thành khô héo bởi thói nhỏ nhen, độc ác
? Văn bản thể hiện tình cảm của
bé Hồng dành cho ai và đó là tình - Trong lòng mẹ thể hiện tình yêu thương của
cảm như thế nào
chú bé Hồng đối với người mẹ bất hạnh. Dường
như càng trong cảnh ngộ cay đáng, tủi cực, tình
yêu thương càng mãnh liệt, cháy bỏng. Đó là
+ Phản ứng tâm lí của chú khi nghe những lời giả
dối, thâm độc của cô đã xúc phạm đến mẹ của
chú.
+Cảm giác sung sướng cực điểm của chú bé
Hồng khi gặp lại và được nằm trong lòng mẹ
Từ văn bản trong lòng mẹ hãy
- Đoạn trích Trong lòng mẹ tiêu biểu cho những

***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

2

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

nhận xét về bút pháp của Nguyên đặc sắc nổi bật của ngòi bút Nguyên Hồng: giàu
chất trữ tình, nhiều khi dạt dào những cảm xúc
Hồng
thiết tha, rất mực chân thành.
? Qua đó, em hãy nhận xét về tình - Đó là văn của một trái tim nhạy cảm, dễ bị tổn
thương, rễ rung động đến cực điểm với nỗi đau
cảm của tác giả
và niềm hạnh phúc bình dị của con người.
- Đoạn văn diễn tả cảm giác sung sướng khi
? Nội dung của đoạn trích trong được nằm trong lòng mẹ thật dạt dào cảm xúc,
lòng mẹ
thắm thiết trữ tình, trở thành một bài ca về tình
mẫu tử thiêng liêng
GV yêu cầu hs viết đoạn văn

4. Hướng dẫn học bài
- Nắm được kiến thức về cách viết đoạn văn

Bài tập: 1. Viết một đoạn văn theo lối diễn dịch về văn bản Tôi đi học của thanh tịnh
2. Tóm tắt văn bản tôi đi học của Thanh Tịnh

***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

3

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

Buổi 2
Ngày soạn: 10/9/2013
Ngày dạy: ... 10/ 2013

Tiết 1, Văn Bản: Tôi đi học
Thanh Tịnh (1911-1988)
A. Muc tiêu cần đạt
- Cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích “Tôi đi học” .
- Nghệ thuật miêu tả tâm lý của trẻ nhỏ ở tuổi đến trường trong một văn
bản tự sự qua ngòi bút Thanh Tịnh .
B. Chuẩn bị
-GV: soạn bài

- HS: Sgk, vở, vở soạn
C. Tổ chức hoạt động dạy và học
Hoạt động của GV
? Trình bày ngắn gọn về tác
giả - văn bản.

Hoạt động của trò
I. Giới thiệu tác giả - văn bản
1. Tác giả- Tên khai sinh: Trần Văn Ninh
- Năm sinh: 1911- 1988
- Quê: Thành phố Huế
-Quan niệm sáng tác: thơ văn: đậm chất trữ tình đằm
thắm, tình cảm êm dịu, trong trẻo.
c. Sự nghiệp sáng tác viết trên nhiều lĩnh vực: Truyện
ngắn, truyện dài, thơ, bút ký văn học. Thành công
nhất ở truyện ngắn và thơ.
2 Tác phẩm
- Tôi đi học là truyện ngắn giàu chất rữ tình, được in
trong tập Quê mẹ, xuất bản năm 1941- VB Được trích
dẫn và truyền tụng, vì giá trị giáo dục : đoạn văn ca
ngợi buổi đi học đầu tiên, ngày tựu trường, và đề cao
việc học, văn hóa, trong giai đoạn người đi học chưa
nhiều.

? Đọc xong truyện ngăn Tôi II. Nội dung
đi học, em có nhận xét gì về
1. Cách xây dựng tình huống truyện không phức
cách xây dựng tình huống
tập, nhưng cảm động. các yếu tố miêu tả và biểu cảm
truyện ngắn

xen kết nhau một cách hài hòa
? Cách tổ chức bố cục
2. Bố cục tác phẩm được tổ chức theo dòng hồi
truyện ngắn có gì độc đáo
tưởng của nhân vật “tôi”. “Những kỉ niệm mơn man”
của lần đầu tiên đi học được diễn tả theo trình tự thời
gian
- Từ hiện tại nhớ về quá khứ
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

4

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

- Những thay đổi trong tâm trạng và nhận thức của
nhân vật “tôi” được thể hiện theo từng chặng, từ lúc
cùng mẹ đi đến trường cho đến khi vào tiết học đầu
tiên
=> Các xây dựng bố cục trên phù hợp với bạn đọc
nhỏ tuổi nhưng vẫn khiến người lớn xúc động vì ai
cũng từng trải qua ngày đầu tiên đi học

? Phân tích tâm trạng của
nhân vật tôi qua các đoạn
- Khơi nguồn kỉ niệm
? Tác giả nhở về ngày khai
trường đầu tiên của mình
qua thời điểm và hình ảnh
nào
? Nhận xét về thời điểm và
các hình ảnh đó

3. Tâm trạng của nhân vật “ Tôi” trong ngày tựu
trường đầu tiên.
a. Khơi nguồn kỉ niệm
- Thời điểm: “ Hằng năm cứ vào cuối thu”.-> Diễn tả
sức sống lâu bền của kỉ niệm
- Hình ảnh
+ Cảnh thiên nhiên: Lá rụng nhiều, mây bàng bạc.
-> Những biến chuyển của trời đất cuối thu thường
gợi cho lòng người những bâng khuâng, hoài nhớ. là
thời điểm tựu trường sau ba tháng hè
+ cảnh sinh hoạt:” Mỗi lần thấy mấy em nhỏ… rã”
-> Hả đáng yêu này đã làm cho tác giả xúc động nhớ
về dĩ vãng .
- Tâm trạng: náo nức, tưng bừng, rộn rã, mơn man
nhớ về buổi tựu trường đầu tiên . Đây là những từ ngữ
có giá trị biểu cảm cao, thể hiện những cảm giác trong
sáng nảy nở trong lòng tác giả. Nó có tác dụng rút
ngắn khoảng cách giữa hiện tại và quá khứ. Chuyện
đã xảy ra lâu lắm rồi mà cứ như vừa mới hôm qua,
hôm kia mà thôi.

=>Khung cảnh hiện tại đã đánh thức kỉ niệm quá

? Tìm các chi tiết trong
đoạn văn trên đường tới
trường

b. Trên đường cùng mẹ tới trường.
+ Quen : Đã đi lại nhiều lần.
+ Lạ : Cảnh vật thay đổi.
Lòng thay đổi. vì “Hôm nay tôi đi học ”
- Tôi đã “người lớn ” hơn vì tôi không còn đi thả diều
và nô đùa như những đứa bạn khác nữ
-Thấy mình trang trọng và đứng đắn trong chiếc áo vải
dù đen… .gì hết
- Nghĩ: Người lớn cầm nổi bút thước.
? Nhận xét về cảm giác, tâm - Hình dung dễ dàng tư thế, cử chỉ ngộ nghĩ, ngây thơ,
trạng của nhân vật
đáng yêu của chú bé. Tâm trạng: hồi hộp , cảm giác
bỡ ngỡ mới mẻ của ngày đầu tiên đi học .
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

5

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

-> Đây là dấu hiệu đổi khác trong tình cảm và nhận
thức của một cậu bé ngày đầu tiên đến trường . Coi
việc đi học là một việc vô cùng quan trọng
- Tg đã miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, phù hợp với
lứa tưổi
? Tìm chi tiết miêu tả cảm
nhận của nhân vật tôi khi
đứng giữa sân trường

c. Khi đứng giữa sân trường
- Dày đặc người, quần áo sạch sẽ, gương mặt vui tươi
và sáng sủa-> Không khí của ngày hội tựu trường:
náo nức, vui vẻ, trang trọng
- Trường Mĩ Lí trước đây chỉ “cao ráo và sạch sẽ
hơn” các nhà khác trong làng. Nay thấy trường “vừa
xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình làng Hoà ấp
khiến lòng "tôi" đâm ra lo sợ vẩn vơ
-> So sánh lớp học với đình làng – nơi thờ cúng tế lễ,
? Các chi tiết đó diễn tả cảm nơi thiêng liêng cất dấu những điều bí mật
xúc gì
-Phép so sánh này diến tả xúc cảm nghiêm trang của
tác giả về mái trường, đề cao tri thức của con người
trong trường học
? Tìm các chi tiết miêu tả
d. Khi nghe ông đốc goi tên và rời mẹ vào lớp
tâm trạng của nhân vật tôi

-“ vang đội cả lòng”, “ cảm thấy mình chơ vơ”.
khi nghe gọi tên vào lớp học - Tim như “ngừng đập”.
- Gọi đến tên giật mình, lúng túng
- Thấy sợ khi phải xa mẹ. đây là cảm giác rất thật vì
cậu bé phải một mình bước vào thế giới khác. Đây là
cảm giác rất thật khi câu bé bước vào thế giới khác
-> Tâm trạng: hồi hôp căng thẳng
? Hãy liên hệ với văn bản đã -Liên tưởng: Khiến ta nhớ tới kí ức của người mẹ về
học cũng nói về chi tiết này ngày đầu tiên trong đời đến trường “ Mẹ còn nhớ sự
nôn nao , hồi hộp khi cùng bà ngoài đi tới gần ngôi
trường và nỗi chơi vơi hốt hoảng khi cổng trường
đóng lại , bà ngoại đứng ngoài cánh cổng”.
- Khi sắp vào lớp học “trong thời thơ ấu tôi chưa lần
? Vì sao: “Khi sắp vào lớp
nào thấy xa mẹ tôi như lần này ”- >Vì "tôi" bắt đầu
học “trong thời thơ ấu tôi
cảm nhận được sự độc lập của mình khi đi học.
chưa lần nào thấy xa mẹ tôi
như lần này”
e. Khi ngồi vào chỗ của mình và đón nhận tiết học
? Tìm chi tiết nói về cảm đầu tiên
giác và tâm trạng của tôi khi
ngồi vào chỗ của mình và
đón nhận tiết học đầu tiên
Ngôi trong lớp nghe những - Nhìn xung quanh, nhìn những bạn chưa quen biết
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

6

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

lời giảng đầu tiên

nhưng không hề xa lạ chút nào . Sự quyến luyến bất
ngờ và tự nhiên.
- Chợt nhớ về kỉ niệm cũ khi nhìn thấy cánh chim
- Vòng tay lên bảng chăm chỉ học
-> Một chút buồn khi từ giã tuổi thơ .
- Bắt đầu trưởng thành trong nhân thức và việc học
? Nhận xét về những cảm
hành trong bản thân .
giác đó của nhân vật tôi
- Yêu thiên nhiên, yêu tuổi thơ, và yêu sự học hành để
trưởng thành
- Cách kết thúc tự nhiên , bất ngờ, dòng chữ "Tôi đi
học” vừa khép lại văn bản và mở ra một thế giới mới,
một bầu trời mới , một tâm trạng ,tình cảm mới. dòng
chữ xuất hiện lần đầu tiên trên trang giấy trắng như
niềm tự hào hồn nhiên , trong trắng của nv "tôi" và
nỗi lòng của ta khi nhớ lại thủa thiếu thời.
4- Thái độ cử chỉ của người lớn đối với những em

? Nhận xét về tình cảm của bè lần đầu tiên đến trường
người lớn giành cho trẻ nhỏ Người lớn có trách nhiệm, tấm lòng đối với thế hệ
tương lai . Môi trường giáo dục đầm ấm : gia đìnhnhà trường là nguồn nuôi dưỡng các em trưởng thành
-Quí trọng, tin tưởng, biết ơn.
? Tình cảm cao đẹp của ông - Ông đốc: nói sẽ, cặp mắt hiền từ và cảm động, lấy
đốc khiến em có suy nghĩ gì cặp kính trắng xuống rồi nói, tươi cười nhẫn lại, ra
về tình thầy trò
dấu…-> đây là một người thầy nhân hậu, yêu thương
trẻ con hết lòng.
? Hãy chỉ ra hiệu quả nghệ
thuật của các hình ảnh so
sánh được sử dụng trong
đoạn văn(xem thêm ở câu 5
sách nâng cao ngữ văn 8)

5 Cảm giác của nhân vật tôi - “Tôi quên thế nào được
những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi
như mấy cánh hoa tươi mỉm cười giữa bầu trời quang
đãng”
- NT: so sánh, nhân hóa
-> diễn tả thật cụ thể những cảm giác đẹp đẽ, trong
sáng trong tâm hồn của cậu học trò nhỏ, vừa tạo nên
chất thơ tươi tắn và man mác .
* Các cậu học trò
-“ Họ như con chim non…Ngập ngừng e sợ…trong
cảnh lạ”.
-Miêu tả sinh động hình ảnh và tâm trạng lo sợ, bỡ
ngỡ, ngập ngừng, vụng về lúng túng lần đầu tiên đến
trường
- Đề cao sức hấp dẫn của nhà trường,.

***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

7

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

- Thể hiện khát vọng bay bổng của tác giả đối với
trường học
-“ Một con chim liệnh cánh… nhìn theo cánh chim”
Một chút buồn khi từ giã tuổi thơ .
- Bắt đầu trưởng thành trong nhân thức và việc học
hành trong bản thân .
- Yêu thiên nhiên, yêu tuổi thơ, và yêu sự học hành để
trưởng thành

?Nhắc lại những biện pháp
nghệ thuật và nội dung
chính của bài

IV. Tổng kết

1. Nghệ thuật
- Miêu tả tinh tế, chân thực diễn biến tâm trạng của
ngày đầu tiên đi học
- Sử dụng ngôn ngữ giàu yếu tố biểu cảm, hình ảnh so
sánh độc đáo nghi lại dòng liên tưởng , hồi tưởng của
nhân vật tôi
2. Nội dung:
- Truyện ghi lại những cảm giác trong sáng nảy nở
trong lòng "tôi" ngày đầu cắp sách tới trường
- Tác giả giàu xúc cảm với tuổi thơ và mái trường quê
hương

D. Hướng dẫn học bài
- Viết đoạn văn giới thiệu tác giả theo kiểu song hành
- Phát biểu cảm nghĩ của em về dòng cảm xúc của nhân vật tôi
- Dựa vào văn hãy kể về ngày đầu tiên đi học của em

Tuần 7
Ngày soạn: 5/10/2013
Ngày dạy: / 10/2013
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

8

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

Ôn tập văn bản : Trong lòng mẹ
Nguyên hồng
I.Mục đích yêu cầu
1. Giúp hs củng cố kiến thức về tác giả
2. Củng cố kiến thức về văn bản trong lòng mẹ
II. Chuẩn bị
1. Thầy: soạn bài
2. Trò:đọc, tóm tăt văn bản
III. Các hoạt động dạy và học
Hoạt động của trò
Hoạt động của trò
? Trình bày sự hiểu biết I. Giới thiệu chung
của em về tg?
1.Tác giả- Nguyên Hồng (1918-1982) , sinh ngày 5
tháng 11 năm 1918 tại thành phố Nam Định[1]. Sinh
trưởng trong một gia đình nghèo, mồ côi cha, từ nhỏ
theo mẹ ra Hải Phòng kiếm sống trong các xóm chợ
nghèo
- Là nhà văn của những người cùng khổ, có nhiều
sáng tác ở thể loại tiểu thuyết, kí, thơ.
Nguyên Hồng tham gia phong trào Mặt trận Dân chủ
(1936-1939) ở Hải Phòng. Tháng 9 năm 1939, ông bị
mật thám bắt và bị đưa đi trại tập trung ở Bắc Mê
(Hà Giang) năm 1940. Năm 1943, Nguyên Hồng
tham gia Hội Văn hóa Cứu quốc . Ông là Đảng viên

Đảng Cộng sản Việt Nam.
Ông là hội viên sáng lập Hội nhà văn Việt Nam năm
1957. Năm 1996, ông được Nhà nước truy tặng Giải
thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật
2.Văn bản
? Nêu xuất xứ của VB ? Vị - Gồm 9 chương đang báo 1938 in sách 1940
trí của đoạn trích?
- Đoạn trích thuộc chương IV của tác phẩm
- Tập hồi ký viết về tuổi thơ cay đắng của tác giả
từ cảnh ngộ và tâm sự của chú bé Hồng nhân vật
chính. TG còn cho ta thấy bộ mặt lạnh lùng của XH
chỉ trọng đồng tiền.
? Hồi kí là gì
-Hồi kí là một thể văn ghi chép, kể lại những biến cố
sảy ra trong quá khứ mà tác giả đồng thời là người
kể, người tham gia hoặc chứng kiến
? So sánh bố cục, mạch 3. - Giống:
truyên và cách kể truyện + Kể, tả theo trình tự thời gian, truyên hồi tưởng nhớ
“Trong lòng mẹ ” có gì lại kí ức tuổi thơ
giống, khác vb “Tôi đi + kể, tả, kết hợp biểu cảm
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

9

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

học ”.

- Khác:
+ VB: “Tôi đi học ” truyện liền mạch trong một thời
gian gắn, không ngắt quãng: buổi sáng đầu tiên tới
trường
+ VB: “Trong lòng mẹ” chuyện không thật liền, có
một gạch nối nhỏ, ngắn về thời gian vài ngày khi
chưa gặp và khi gặp mẹ

? Văn bản trên chia là mấy
phần. nội dung từng phần 4.Bố cục (hai phần )
2. Phân tích nhân vật bà cô -Đoạn một :Từ đầu ->Người ta hỏi đến chứ
và cậu bé Hồng
Cuộc đối thoại giữa người cô cay độc và chú bé
Hồng. ý nghĩ cảm xúc của chú bé về người mẹ bất
hạnh .
-Đoạn 2 còn lại :Cuộc gặp lại bất ngờ với mẹ và cảm
giác vui sướng cực điểm củ chú bé Hồng .
II. Tìm hiểu chi tiết
? Nêu hoàn cảnh của bé 1. Hoàn cảnh trớ trêu và đâu khổ của bé Hồng
Hồng
Là kết quả của cuộc hôn nhân không có tình yêu. Bố
nghiện ngập, gia đình trở nên sa sút rồi bần cùng. Bố
chết, chưa đợn tang chồng, nhưng vì nợ nần cùng

túng quá, mẹ phải bỏ đi tha phương cầu thực . Bé
Hồng mồ côi, bơ vơ thiếu vắng tình thương của mẹ,
phải sống trong sự ghẻ lạnh của bà cô và họ hàng bên
cha. Luôn bị bà cô tìm cách chia tách tình mẫu tử.
? Yêu cầu hs tóm tắt lại 2. Cuộc đối thoại giữa bé Hồng và bà cô
cuộc đói thoại giữa bé
Hồng và bà cô
? Nhận xét về nghệ thuật
xây dựng đối thoại và
nhân vật
Bà cô
Cậu bé hồng
- Lần 1. Một hôm, cô gọi ....mày không?
- Cúi đầu không đáp
- cười hỏi , đây là sự giả rối, độc ác. cười - Cười đáp lại. “không ! cháu.... cũng
hỏi chứ không phải lo lắng, hỏi, âu yếm hỏi về”
-> bề ngoài thơn thớt nói cười – mà trong - Nhận ra những ý nghĩa cay độc sau
nham hiểm giết người không dao
cái giọng nói và nét mặt “rất kịch” của
bà cô.. câu nghĩ về mẹ , không muốn
tình thương yêu và lòng kính mến mẹ
bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm
đến.
Lần 2 Sau lời từ chối của bé Hồng bà cô hỏi lần l2 Hồng có cử chỉ và hành động:
- Sao lại không vào... dạo trước đâu
“Im lặng… cay cay. nước mắt tôi.. giấu
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

10

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

- Giọng ngọt ngào. nhưng đó là sự ngọt
ngào độc ác. mắt long lanh nhìn chằp chặp
-> Không buông tha câu bé tội nghiệp, cứ
muốn kéo đứa cháu đáng thương vào một
trò chơi độc ác đã dàn tính sẵn
Vỗ vai cháu cười. “... em bé chứa?”.
- Nội dung câu nói mang tính xúc xiểm,
gièm pha, châm chọc . đặc biệt hai chữa
“em bé” được nói bằng sự ngân dài , thật rõ
-> Sự độc ác có tính toán

giếm”
- đáp lại thông minh, khẳng định cuối
năm mẹ về . trong lòng đau đớn (lòng
thắt lại, khoé mắt cay cay).

- Bà cô mặc kệ cháu “cười dài trong tiếng
khóc ”vẫn cứ tươi cười kể các truyện về chị
dâu mình dồi lại đổi giọng, vỗ vai nghiêm

nghị, tỏ rõ sự thương xót anh trai
- Chuyện bà cô kể đều nhăm tổn thương
câu bé . thái độ thích thú vì nhục mạ người
mẹ bất hạnh -> độc ác và tàn nhẫn. như vậy
đến đây sự giả dối, thâm hiểm được phơi
bầy toàn bộ

Chi tiết: “tôi cười dài trong tiếng
khóc” . ở đây hồng cười vì sự giả dối
của rất kich của bà cô , khóc vì thương
mẹ , giận dữ vì những cổ tục đày đoạ
mẹ
Thái độ thể hiên qua: Giọng văn dồn
dập với nhiều động từ: vồ, cắn, nhai,
nghiến
=>tâm trạng của Hồng lúc này : kìm
nén nỗi đau xót, tức tưởi đang dâng lên
trong lòng
- Căm ghét những cổ tục ngày xưa đã
đầy đoạ mẹ.

+ L3: nước mắt tôi…. có con?
Nỗi đau đớn tăng lên (nước mắt ròng
ròng, thương mẹ , căm tức mẹvì mẹ đã
dấu con), đâu đớn nhất là 2 tiếng “em
bé” “xoáy chẹt lấy tâm can tôi”

Cho đến khi chú bé phẫn uất, nức nở, nước - Ko nói đựơc vì uất ức, tức tước những
mắt ròng ròng rót xuống dồi “cười dài trong miếng đòn độc ác của bà cô
tiếng khóc” hỏi lại , người cô vẫn chưa chịu

buông tha . đối lập với tâm trạng đau đớn ,
xót xa như bị gai cào, muối sát của đứa
cháu là sự vô cảm sắc lạnh đến ghê rợn của
bà cô . cử chỉ vỗ vai , nhì vào mặt đứa cháu
dồi đổi giọng làm ra nghiêm nghị của người
cô sau đó thực ra là sự thay đổi đấu pháp
tấn công. dường như đã đánh đến miếng
đòn cuối cùng – khi thấy đứa cháu tức tưởi ,
phẫn uất đến đỉnh điểm bà ta mới hạ giọng
tỏ sự ngậm ngùi thương xót người đẫ mất .
đến đây sự thâm hiểm , giả dối mà trơ trẽn
của người cô đã phơi bày toàn bộ.
- Miêu tả theo hình thức tăng tiến và diễn ra theo trình tự thời gian . cách miêu tả này
khiến cho nhân vật bộc lộ hết tính cách của mình
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

11

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

- bà cô là người thâm hiểm , độc ác , tàn

nhẫn , thích thú khi thấy người khác đau
khổ
- Sự thâm hiểm của bà cô ngày càng được
bộc lộ rõ
- Khi thấy nỗi đau của cháu lên đến cực
điểm , bà cô mới ngậm ngùi , -> trơ trẽn
- Bà cô là người lạnh lùng, thâm hiểm , giả
rối, độc ác
- Nhân vật này mang ý nghĩa tố cáo hạng
người sống tàn nhẫn, khô háe cả tình máu
mủ ruột rà trong cái xã hội thực dân nửa
phong kiến lúc bấy giờ và không phải hoàn
toàn không có trong xã hội ngày nay
- Tố cáo định kiến hẹp hòi, tàn nhẫn đối với
người phụ nữ trong xã hội cũ trước đây

Đau đớn khi nghe những lời gièm pha ,
xúc xiểm người mẹ bất hạnh
- Nỗi đâu ngày càng tăng ,biến thành sự
phẫn uất
- sự phâNhận xét uất kên tới cực điểm
- Cậu bé mang trái tim nhân hậu, tình
yêu thương mẹ khiến cho câu vững tin
vào mẹ, tin vào ngày gạp lại

3 Niêm sung sướng khi được gặp mẹ
? Yêu cầu hs kể lại - Hs tự kể
đoạn trích
? Nêu nội dung chính
của đoạn trích

* Nếu ở đoạn trên là hồi ức của tác giả về một kỉ niệm cay
đắng , tủi nhục thì đến đoạn tiếp theo là hồi ức của nhân vật
? Dựa vào các chi tiết về một kỉ niệm ngọt ngào của tình mẫu tử
trong đoạn văn hs tóm
tắt, yêu câu nhận xét
các chi tiết
* Khi gặp mẹ:
Tôi chợt thấy thoáng một bóng người ngồi trên xe kéo
giống mẹ tôi. Tôi liền đuổi theo, gọi bối rối
-Mợ ơi! Mợ ơi! Mợ ơi!...
=>Tiếng gọi tha thiết khát khao tình mẹ
=> Thiếu thốn tình thương yêu ấp ủ của người mẹ nên tâm
hồn chú bé luôn âm ỉ cháy một nỗi khắc khoải mong nhớ
mẹ. niềm mong mỏi, khao khát được gặp mẹ đang cháy sôi
trong tâm hồn non nớt của đứa trẻ mồ côi
- “ cái lầm đó không những làm tôi thẹn mà còn tủi cực
nữa, khác gì cái ảo ảnh của một dòng nước trong suốt chảy
dưới bóng râm đã hiện ra trước con mắt gần rạn nứt của
người bộ hành ngã gục giữa sa mạc”
=>Đây là một giả thiết mà cậu bé tự đặt ra – giả định là một
hình ảnh so sánh độc đáo => hi vọng tột cùng- thất vọng***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

12

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

tuyệt vọng tột cùng-> Thể hiện niềm khát khao gặp mẹ
cháy bỏng. sự so sánh đó làm cho người đọc vô cùng xúc
động trước nỗi nhớ mẹ cháy bỏng trong tâm khảm chú
Tôi thở hồng hộc, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, tôi
ríu cả chân…..òa khóc nức nở
=> Tình yêu thương, nỗi xúc động bàng hoàng, niềm sung
sướng và cả sự tủi thân nghẹn ngào vỡ òa trong tiếng khóc
nức nở
- Vừa được ngồi lên xe mẹ…. nức nở. Khác hẳn với lần
trước vì đây là giọt nước mắt dỗi hờn mà hạnh phúc, tức
tưởng mà mãn nguyện.
Trong lòng mẹ:
-Được nhìn thấy mẹ: Gương mặt mẹ…tươi sáng, đôi mắt
trong và nước da mịn, màu hồng của hai gò má
- Được ngồi trong lòng mẹ: đùi áp đùi mẹ, đầu ngả vào
cánh tay mẹ, cảm giác ấm áp… mơn man khắp da
thịt….hơi thở thơm tho. Cảm nhận về tình mẹ: Người mẹ
có một êm dịu vô cùng
=> Cảm nhận niềm hạnh phúc, thiêng liêng của tình mẫu tử
-Xúc cảm: Phải bé lại và lăn vào lòng mẹ , để bàn tay người
mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm , và gãi rôm ở sống lưng cho
…vô cùng => Cảm hứng đặc biệt say mê cùng những rung
động vô cùng tinh tế
- Tạo ra của ánh sáng, màu sắc, hương thơm vừa lạ lùng
vừa gần gũi.. tình mẫu tử.

- Khi được gặp mẹ tâm trạng của Chú bé hồng bồng bềnh
trôi trong cảm giác vui sướng, rạo rực, không mảy may
nghĩ ngợi gì. những lời cay độc của bà cô , những tủi nhục
vừa qua bị chìm đi giữa dòng cảm xúc miên man ấy
=> Bằng lời văn chân thực giàu cảm xúc, đoạn trích cho ta
thấy tình cảm của bé Hồng đối với mẹ : Khát khao được
gặp mẹ, yêu thương ,quý trọng mẹ vô bờ bến. Cảm giác
sung sướng cực điểm của hồng khi được ở trong lòng mẹ.
Đoạn trích là bài ca về tình mẫu tử thiêng liêng, bất diệt
4. Quan điểm tiến bộ của ông về phụ nữ và trẻ em nghèo
? Nêu những hiểu biết - Ông hoàn toàn tình cảm với những đau khổ và khát vọng
của em về quan điểm về hạnh phúc thầm kín của người phụ nữ. Nhà văn đã bênh
phụ nữ và trẻ em nghèo vực người phụ nữkhi goá chồng đã phải sự hãi vì đã chót đi
bước nữa và nét nút sinh con khi chưa đoạn tang chồng.
Đồng thời ông còn là nhà văn của tuổi thơ . Ông đã viết rất
chân thực và cảm động về trẻ em nghèo với những nỗi đau
trong trái tim nhạy cảm dễ tổn thương và những nét đẹp
trong sáng trong tâm hồn non trẻ. chính vì vậy, có nhà
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

13

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

nghiên cứu đã nhận định ”Ng Hồng là nhà văn của phụ nữ
và nhi đồng”.
5. Nghệ thuật và nội dung
a. Nghệ thuật
? Nêu những nét Nt độc - Tạo dựng mach truyện , cảm xúc trong đoạn trích tự
đáo của văn bản
nhiên, chân thực.
? Những nét Nt đặc sắc - Kết hợp lời văn kể chuyện với miêu tả, biểu cảm tạo nên
ấy đã thể hiện nội dung những rung động trong lòng tác giả
gì.
- NT so sánh đặc sắc
- Khắc hoạ hình tượng nhân vật bé Hồng với lời nói, hành
động, tâm trạng sinh động, chân thật.
b. Nội dung
- Nỗi đau khổ của Hồng khi phải xa mẹ . tình yêu thương
nồng nàn mãnh liệt của bé hồng dành cho mẹ
- Tình mẫu tử là mạch nguồn tình cảm không bao giờ vơi
trong tâm hồn con người.
IV. Bài tập về nhà
1. Kể tóm tắt văn bản và nêu nội dung và nghệ thuật của văn bản
2. Kể lại đoạn văn khi Hồng gặp lại mẹ . cảm nhận của em về niềm sung sướng
khi gặp lại mẹ của bé Hồng. Qua đó nhận xét về vẻ đẹp của tình mẫu tử ( Dựa
vào kiến thức phần 3. Niềm sung sướng khi được gặp mẹ của bé Hồng)
3. Hãy trình bày sự cảm thông của em với nỗi cay đắng, tủi cực của Bé Hồng
trong chuyện (Dựa vào phần chữ nhỏ trang 15 sgk để làm bài )

Đề bài : Thuyết minh về văn bản Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng

I. Mở bài: Giới thiệu sơ lược về tác giả và hoàn cảnh ra đời, chủ đề của văn bản
II. Thân bài
1. Nhân vật bé Hồng
a. Hoàn cảnh:
Là kết quả của cuộc hôn nhân không có tình yêu. Bố nghiện ngập, gia đình trở
nên sa sút rồi bần cùng. Bố chết, chưa đợn tang chồng, nhưng vì nợ nần cùng túng
quá, mẹ phải bỏ đi tha phương cầu thực . Bé Hồng mồ côi, bơ vơ thiếu vắng tình
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

14

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

thương của mẹ, phải sống trong sự ghẻ lạnh của bà cô và họ hàng bên cha. Luôn bị bà
cô tìm cách chia tách tình mẫu tử.
b. Đặc điểm:
Bé Hồng luôn hiểu và bênh vực mẹ: Mẹ dù đi tha hương cầu thực, phải sống
trong cảnh ăn chực nằm chờ bên nội . Bà cô luôn soi mói, dèm pha tìm cách chia cắt
tình mẫu tử . Với trái tim nhậy cảm và bản tính thông minh, Hồng đã phát hiện ra ý
nghĩ cay độc trong giọng nói khi cười rất kịch của bà cô. Em biết rất rõ bà cô cố gieo
rắc vào đầu óc em những ý nghĩ để em khinh miệt vf ruồng rẫy mẹ. Bằng tình yêu

thương mẹ, bé Hồng đã rất hiểu , thông cảm với cảnh ngộ của mẹ nên em đã bênh
vực mẹ . Càng thương mẹ bao nhiêu, em càng ghê tởm, căm thù những cổ tục phong
kiến đã đầy đoạ mẹ . một ý nghĩ táo tợn như một cơn giông tố đang trào dâng trong
em.
Bé Hồng luôn khao khát được gặp mẹ. Khao khát đó của Hồng chẳng khác nào
khao khát của người bộ hành trên sa mạc khao khát một dòng nước , và em sẽ gục
ngã khi người ngồi trên chiếc xe kéo kia không phải là mẹ . Em đã ung sướng và
hạnh phúc khi được ngôi trong lòng mẹ . Khi mẹ gọi, em trèo lên xe, mừng ríu cả
chân lại. Em oà lên và cứ thế nức nở. Đó là giọt nước mắt của sự tủi thân bàng hoang.
Trong cái cảm giác sung sướng của đứa con ngôi cạnh mẹ, em đã cảm nhận được vẻ
đẹp của mẹ. Em mê man, ngây ngất đắm say trong tình yêu thương của mẹ.
2. Nhân vật mẹ bé Hồng:
Là phụ nữ gặp nhiều trái ngang, bất hạnh trong cuộc đời . thời xuân sắc là một
phụ nữ đẹpnhất phố hàng cau, bị ép duyên cho một người hơn gấp đôi tuổi mình. Bà
chôn vùi tuổi xuân trong cuộc hôn nhân ép buộc. Chồng chết, với trái tim khao khát
yêu thương, bà đã đi bước nữa thì bị cả xã hội lên án.
Luôn sống tình nghĩa : Đến ngày giỗ đầu của chồng...........
Yêu thương con: Khi gặp con khi được ôm hình hài máu mủ đã làm cho ngươi
mẹ lại tươi đẹp
3. Hình ảnh bà cô
Có tâm địa xấu xa độc ác. Bà là người đại diện là người phát ngôn cho những
hủ tục phong kiến. Bà được đào tạo từ xã hội phong kiến nên suy nghị của bầmng
nặng tính chất cổ hủ
4. Nghệ thuật đoạn trích
Những ngày thơ ấu là cuốn tiểu thuyết tự truyện thuộc thể hồi ký có sự kết hợp
hài hoà giữa sự kiện và bầy tỏ cảm xúc, là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ
thuật của Nguyên Hồng tha thiết, giầu chất trữ tình và thấm đẫm cảm xúc.
III. Tổng kết : nêu nghệ thuật, nội dung văn bản
Đề 2:
Nguyên Hồng xứng đáng là nhà văn của phụ nữ và trẻ em. Bằng sự hiểu biết của em

về văn bản Trong lòng mẹ, em hãy làm sáng tỏ ý kiến trên.
Hướng dẫn:
1. Giải thích:
Vì so Nguyên Hồng được đánh giá là nhà văn của phụ nữ và trẻ em
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

15

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

Đề tài: Nhìn vào sự nghiệp sáng tác của Nguyên Hồng, người đọc dễ nhận thấy
hai đề tài này đã xuyên suốt hầu hết các sáng tác của nhà văn.: Những ngày thơ ấu,
Hai nhà nghề, Bỉ vỏ...
Hoàn cảnh: Gia đình và bản thân đã ảnh hưởng sâu sắc đến sáng tác của nhà
văn. Bản thân là một đứa trẻ mồ côi sống trong sự thiếu thốn cả về vật chất lẫn tinh
thần lại còn bị gia đình và xã hội ghẻ lạnh .
Nguyên Hồng được đánh giá là nhà văn của phụ nữ và trẻ em không phải vì
ông viết nhiều về nhân vật này. Điều quan trọng ông viết về họ bằng tất cả tấm lòng
tài năng và tâm huyết của nhà văn chân chính. Mỗi trang viết của ông là sự đồng cảm
mãnh liệt của người nghệ sỹ , dường như nghệ sỹ đã hoà nhập vào nhân vật mà
thương cảm mà xót xa đau đớn, hay sung sướng, hả hê.

2. Nguyên Hồng là nhà văn của phụ nữ .
a. Nhà văn đã thấu hiểu và đồng cảm sâu sắc cho nỗi bất hạnh của người phụ
nữ
Thấu hiểu nỗi khổ về vạt chất của người phụ nữ. Sau khi chồng chết vì nợ nần
cùng túng quá, mệ hồng phải bỏ đi tha hương cầu thực buôn bán ngược xuôi dể kiếm
sống . Sự vất vả, lam lũ đã khiến người phụ nữ xuân sắc một thời trở nên tiều tuỵ
đáng thương “Mẹ tôi ăn mặc rách rưới, gầy rạc đi ”
Thấu hiểu nỗi đau đớn về tinh thần của người phụ nữ : Hủ tục ép duyên đã
khiến mẹ Hồng phải chấp nhận cuộc hôn nhân không tình yêu với người đàn ông gấp
đôi tuổi của mình. Vì sự yên ấm của gia đình, người phụ nữ này phải sống âm thầm
như một cái bóng bên người chồng nghiện ngập. Những thành kiến xã hội và gia đình
khiến mẹ Hồng phải bỏ con đi tha hương cầu thực , sinh nở vụng trộm dấu diếm.
b. Nhà văn còn ngượi ca vẻ đẹp tâm hồn, đức tính cao quý của người phụ nữ:
Giàu tình yêu thương con. Gặp lại con sau bao ngày xa cách, mẹ Hồng xúc
động đến nghẹn ngào. Trong tiếng khóc sụt sùi của người mẹ, người đọc như cảm
nhận được nỗi xót xa ân hận cũng như niềm sung sướng vô hạn vì được gặp con.
Bằng cử chỉ dịu dàng âu yếm xoa đầu, vuốt ve, gãi rôm...mẹ bù đắp cho Hồng những
tình cảm thiếu vắng sau bao ngày xa cách
c. Là người phụ nữ trọng nghĩa tình
Dẫu chẳng mặn mà với cha Hồng song vốn là người trọng đạo nghĩa mẹ Hồng
vẫn trở về trong ngày dỗ để tưởng nhớ người chồng đã khuất.
d. Nhà văn còn bênh vực, bảo vệ người phụ nữ:
Bảo vệ quyền bình đẳng và tự do , cảm thông vời mẹ Hồng khi chưa đoạn tang
chồng đã tìm hạnh phúc riêng.
Tóm lại: Đúng như một nhà phê bình đã nhận xét “Cảm hứng chủ đạo bậc nhất trong
sáng tạo nghệ thuật của tác giả Những ngày thơ ấu lại chính là niềm cảm thương vô
hạn đối với người mẹ . Những dòng viết về mẹ là những dòng tình cảmthiết tha của
nhà văn. Không phải ngẫu nhiên khi mở đầu tập hồi ký Những ngày thơ ấu, nhà văn
lại viết lời đề từ ngắn gọn và kính cẩn: Kính tặng mẹ tôi” . Có lẽ hình ảnh người mẹ
đã trở thành người mạch cảm xúc vô tận cho sáng tác của Nguyên Hồng để rồi ông

viết về học bằng tìh cảm thiêng liêng và thành kính nhất.
2. Nguyên Hồng là nhà văn của trẻ thơ.
a. Nhà văn thấu hiểu và đồng cảm sâu sắc cho nỗi khổ, nội bất hạh của trẻ thơ.
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

16

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

Nhà văn thấu hiểu nỗi thống khổ cả vạt chất lẫn tinh thần : Cả thời thơ ấu của
Hồngđược hưởng những dư vị ngọt ngào thì ít mà đau khổ thì không sao kể xiết : Mồ
côi cha, thiếu bàn tay chăm sóc của mẹ, phải ăn nhờ ở đậu người thân Gia đình và xã
hội đã không cho em được sống thực sự của trẻ thơ .....nghĩa là được ăn ngon, và
sóng trong tình yêu thương đùm bọc của cha mẹ, người thân. Nhà văn còn thấu hiểu
cả những tâm sự đau đớn của chú bé khi bị bà cô xúc phạm .....
b. Nhà văn trân trọng, ngợi ca phẩm chất cao quý của trẻ thơ:
Tình yêu thương mẹ sâu sắc mãnh liết . Luôn nhớ nhung về mẹ . Chỉ mới nghe
bà cô hỏi “Hồng, mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mợ mày không”, lập tức,
trong ký ức của Hồng trỗi dậy hình ảnh người mẹ
Hồng luôn tin tưởng khảng định tình cảm của mẹ dành cho mình. Dẫu xa cách
mẹ cả về thời gian, không gian, dù bà cô có tinh ma độc địa đến đâu thì Hồng cũng

quyết bảo vệ đến cùng tình cmr của mình dành cho mẹ . Hồng luôn hiểu và cảm
thông sâu sắc cho tình cảnh cũng như nỗi đaucủa mẹ . Trong khi xã hội và người thân
hùa nhau tìm cách trừng phạt mẹ thì bé Hồng với trái tim bao dung và nhân hậu yêu
thương mẹ sâu nặng đã nhận thấy mẹ chỉ là nạn nhân đáng thương của những cổ tục
phong kiến kia . Em đã khóc cho nỗi đau của người phụ ữ khát khao yêu thương mà
không được trọn vẹn . Hồng căm thù những cổ tục đó: “Giá những cổ tuch kia là một
vật như .....thôi”
Hồng luôn khao khát được gặp mẹ. Nỗi niềm thương nhớ mẹ nung nấu tích tụ
qua bao tháng ngày đã khiến tình cảm của đứa con dành cho mẹ như một niềm tín
ngương thiêng liêng thành kính. Trái tim của Hồng như đang rớm máu, rạn nứt vì nhớ
mẹ .Vì thế thoáng thấy người mẹ ngồi trên xe, em đã nhận ra mẹ ,em vui mừng cất
tiếng gọi mẹ mà bấy lâu em đã cất dấu ở trong lòng
c. Sung sướng khi được sống trong lòng mẹ.
Lòng vui sướng được toát lên từ những cử chivội vã bối rối từ giọt nước mắt
giận hờn, hạnh phúc tức tưởi, mãn nguyện
d. Nhà thơ thấu hiẻu những khao khát muôn đời của trẻ thơ:
Khao khát được sống trong tình thương yêu che chở của mẹ, được sống trong
lòng mẹ.
Đề 3:
Qua đoạn trích: Trong lòng mẹ, em hãy làm sáng tỏ nhận định sau: “Đoạn trích trong
lòng mẹ đã ghi lại những rung động cực điểm của một linh hồn trẻ dại”
Gợi ý:
a. Đau đớn xót xa đến tột cùng:
Lúc đầu khi nghe bà cô nhắc đến mẹ, Hồng chỉ cố nuốt niềm thương, nỗi đau
trong lòng. Nhưng khi bà cô cố ý muốn lăng nục mẹ một cách tàn nhẫn trắng
trợn...Hồng đã không kìm nén được nỗi đau đớn, sự uất ưc : “Cổ họng nghẹn ứ lại ,
khóc không ra tiếng ”. Từ chỗ chôn chặt kìm nén nỗi đau đớn, uất ức trong lòng càng
bừng lên dữ dội
b. Căm ghét đến cao độ nhữn cổ tục .
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

17

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

Cuộc đời nghiệt ngã, bất công đã tước đoạt của mẹ tất cả tuổi xuân, niềm vui,
hạnh phúc...Càng yêu thương mẹ bao nhiêu, thi nỗi căm thù xã hội càng sâu sắc quyết
liệt báy nhiêu: “Giá những cổ tục kia là một vật như ......... mới thôi”
c. Niềm khao khát được gặp mẹ lên tới cực điểm
Những ngày tháng xa mẹ, Hồng phải sống trong đau khổthiếu thốn cả vật chất,
tinh thần . Có những đêm Noen em đi lang thang trên phố trong sự cô đơ và đau khổ
vì nhớ thương mẹ. Có những ngày chờ mẹ bên bến tầu, để rồi trở về trong nỗi buồn
bực.....Nên nỗi khao khát được gặp mẹ trong lòng em lên tới cực điểm .........
d. Niềm vui sướng, hạnh phúc lên tới cực điểm khi được ở trong lòng mẹ.
Niềm sung sướng lên tới cức điểmkhi bên tai Hồng câu nói của bà cô đã chìm
đi, chỉ còn cảm giác ấm áp, hạnh phúc của đứa con khi sống trong lòng mẹ.

Tuần 8
Ngày soạn 11/10/2013
Ngày dạy:

ÔN TẬP VĂN BẢN: TỨC NƯỚC VỠ BỜ
( Trích “Tắt đèn” Ngô Tất Tố)
A. Muc tiêu cần đạt
 Kiến thức :
- Cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn tôi trích “Tức nước vỡ bờ” .
- Giá trị hiện thực và nhân đạo qua một đoạn trích trong tác phẩm “Tắt đèn”
- Thành công của nhà văn trong việc tạo tình huống truyện, miêu tả, kể chuyện và xây
dựng nhân vật .
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

18

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

 Kĩ năng :
- Tóm tắt văn bản truyện .
- Vận dụng kiến thức về sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong văn bản tự sự để
phân tích tác phẩm tự sự viết theo huynh hướng hiện thực .
B. Chuẩn bị.
Thầy: Nghiên cứu soạn bài.
Trò: Học bài cũ soạn bài.

C. Tổ chức hoạt động dạy và học :
1. ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ : không kiểm tra
3. Bài mới:
Hoạt của động thầy

Nội dung

? Giới thiệu về tác giả
Ngô Tất Tố (thời đại,
thân thế, sự nghiệp,
phong cách sáng tác, các
tác phẩm chính)

I. Giới thiêu tác giả- văn bản(12ph)
1. Tác giả
- Ngô Tất Tố (1893 – 1954) làng Lộc Hà, tổng Hội Phụ,
phủ Từ Sơn, Bắc Ninh (nay là thôn Lộc Hà, xã Mai Lâm,
huyện Đông Anh, Hà Nội). là một nhà văn, nhà báo, nhà
Nho học và nghiên cứu có ảnh hưởng ở Việt Nam giai
đoạn trước 1954
- Sự nghiệp: - Ông nổi tiếng trên nhiều lĩnh vực, được
coi là một tay ngôn luận xuất sắc trong đám nhà nho, có
mặt nhiều trên nhiều tờ báo, là cây bút phóng sự là nhà
văn của nông dân.
- Phong cách: Chủ nghĩa hiện thực về người nông dân
+ Nhà văn giao thời: giữa nền văn hóa mới và cũ.
* Tác phẩm
Tắt đèn (tiểu thuyết, báo Việt nữ, 1937), (Mai Lĩnh xuất
bản, 1939)

Lều chõng (phóng sự tiểu thuyết)
Tập án cái đình (Phóng sự,1939)
Việc làng (phóng sự)
- Giải thưởng Hồ Chí Minh (đợt 1).
? Trình bày những hiểu 2. Văn bản
biết của em về văn bản
- Tắt đèn là tác phẩm văn học tiêu biểu nhất của nhà văn
- Thể loại: tiểu thuyết, in trên báo Việt nữ năm 1937. Đây
là một tác phẩm văn học hiện thực phê phán với nội dung
nói về cuộc sống khốn khổ của tầng lớp nông dân Việt
Nam đầu thế kỉ 20 dưới ách đô hộ của thực dân Pháp.
- Đoạn trích thuộc chương XVIII của tác phẩm
? Đoạn văn có mấy tuyến - Có 2 tuyến nhân vật. Loại nv thấp cổ bé họng (gia đình
nhân vật? cách xây dưng chi Dậu và bà lão hàng xóm) và loại nhân vật đại diện

***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

19

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

các tuyến nhân vật trên cho giai cấp thống trị (cai lệ, đám người nhà nhà lí
có ý nghĩa nghệ thuỵât trưởng )
gì.
- Ý nghĩ NT:
+ Làm nổi bật >< giai cấp hết sức gay gắt ở nông thôn
VN trước CM.
+ Vừa tố cáo bộ mặt tàn bạo của giai cấp thống trị vừa
nêu lên vẻ đẹp của những người nông dân lương thiện và
giàu tinh thần phản kháng
? Xác định bố cục của * Bố cục:
đoạn văn , có người cho - 2 phần
rằng đây là một đoạn văn + P1: Tình cảnh chi dậu trước khi bọn cai lệ xông vào
giàu kich tính . em có + P2: Sự tàn ác của bọn đầu trâu mặt ngựa và sức mạnh
đồng ý với ý kiến này phản kháng của chị dậu .- Đoạn giàu kich tính nhất . mâu
không ? vì sao.
thuẫn giữa những người nông dân và giai cấp thống trị
được đẩy đến đỉnh cao đến mức “vỡ bờ”
? Gọi Hs tóm tắt đoạn - Tóm tắt đoạn trích Tức nước vỡ bờ: Vì thiếu tiền siêu
trích
của người em đã chết, anh dậu bị bọn tay sai đánh trói ,
lôi ra đình cùm kẹp , đến gần như chết mới tam trả về
nhà. bà hàng xóm thương tình , mang cho chị dậu bát gạo
nấu cháo . anh dậu vừa tỉnh lại , chưa kịp ăn cháo thì
người nhà cai lệ và lí trưởng đã xộc đến định trói anh dậu
điệu ra đình. van xin ko được , chị dậu liều mạng chống
trả và quật ngã hai tên tay sai
III. Tìm hiểu văn bản (20ph)
1.Tình huống truyện
- Mở đầu đoạn trích là không khí ngột ngạt, căng thẳng
? Chị dậu chăm sóc của một làng quê vào đợt thu thuế. xã hội đương thời có

chồng trong hoàn cảnh một thứ thuế rất rã man - đó là thuế thân – một thứ thuế
ntn
đánh vào dân đinh. Gia đình chi Dậu là nạn nhân của thứ
thuế này .
- Giữa vụ sưu thuế căng thẳng. Bọn tay sai hung hăng
vào nhà những người chưa nộp thuế để đánh trói.
- Gia đình nghèo chưa Chị Dậu phải bán cả con, cả chó,
cả gánh khoai mới đủ suất sưu cho anh Dậu...để cứu
chống đang ốm yếu, bị đánh đập từ đình về.
- Anh Dậu ốm rề rề...tưởng chết hôm qua vẫn có thể bị
? Tìm những chi tiết chị trói, hành hạ vì chưa có tiền nộp cho người em chống đã
Dậu chăm sóc chồng ốm chết từ năm ngoái
yế
- Bà cụ hàng xóm mang cho ít gạo để nấu cháo….
- Đúng lúc đó thì cai lệ và người nhà lí trưởng tiến vào
với những roi song tay và dây thừng-> sự bất nhân tàn
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

20

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

nhẫn của bon phong kiến->
-> Tình thế gia đình chị Dậu thật thê thảm , đáng thương,
? Nhận xét Tình thế gia nguy cấp
đình chị dậu
? Có thể gọi đoạn này - Thế tức nước đầu tiên được dồn tụ.
một cáchảnh là thế tức
nước đầu tiên không? Vì
sao?
? Khi kể chị Dậu chăm * NT: - Tương phản
sóc chồng giữa vụ thuế - Hình ảnh tần tảo dịu hiền của chị Dậu. tình cảm gia
tác giả sd biện pháp NT đình , làng xóm ân cần ấm áp mâu thuẫn với không khí
gì
căng thẳng chị Dậu của tiếng trống , tiếng tù và thúc thuế
ở đầu làng
- > Làm nổi bật tình cảnh khốn cùng của người nông dân
? Tác dụng của biện pháp nghèo dưới ách bóc lột của chế độ pk tàn nhẫn.
NT trên
- Làm nổi bật phẩm chất tốt đẹp của chị Dậu : bình tĩnh,
- Bất ngờ chị Dậu một đảm đang , tình nghĩa
mình đứng ra đối phó với
lũ ác nhân lúc này tính
mạng của anh Dậu phụ
thuộc vào cả sự đối phó
của chị. Chị Dậu đã tìm
mọi cách để đối phó để
bảo vệ chồng ntn. Quá
trình đối phó của chị với
2. Nhân vật cai lệ
hai tên tay sai ra sao

?Giải thích từ cai lệ? ? - Cai lệ: là một DT riêng. Viên cai chỉ huy một tốp lính
Hắn xuất hiện ở đây với lệ tay sai đắc lực của quan phủ giúp bọn lí dịch tróc lã
những người nghèo, chưa nộp thuế. Với người dân hắn
vai trò gì ?
như một hung thần ác sát tha hồ đánh trói bắt bớ tác oai,
tác quái, làm mưa, làm gió. -> NGhề nghiệp tay sai
? Tên cai lệ hiện lên qua + Chuyên môn : đánh trói, đàn áp người một cách
chuyên nghiệp
chi tiết nào?
( lời nói cử chỉ, hành + Cử chỉ , hành động: Sầm sập tiến vào...trợn ngược hai
động của y đối với chị mắt...đùng đùng giật phắt cả thừng...bịch luôn... sấn
đến...trói...tát...đánh bốp.
Dậu)
+ Ngôn ngữ: quát, thét, chửi mắng, hầm hè (Thằng
kia...ông...nộp tiền sưu mau. Mày định nói...)
? Hãy phân tích ngôn ngữ - Ngôn ngữ không phải là ngôn ngữ của của con người
của tên cai lệ qua chi tiết mà quát, thét, hầm hè giống tiếng sủa rít của thú giữ thô
bạo ra tay đáng trói người thiếu thuế, nhằm anh Dậu mà
trên?
không hề bận tâm việc anh Dậu ốm nặng, bỏ ngoài tai lời
van xin trình bày phép tắt của chị Dậu. Trả lại hắn áp lại
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

21

GV: Trần Hải Anh

Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

bằng lời chửi, thô tục, hành động đểu cáng hung hãn táng
tận lương tâm.
? Tại sao một tên tay sai
mạt hạng lại có quyền
đánh, trói người vô tội vạ
như vậy

? Em hãy phân tích diến
biến tâm lí của nhân vật
chị Dậu trong đoạn trích
( Thái độ cách xưng hô
nét mặt cử chỉ và hành
động)
? Tìm những từ ngữ thể
hiện cách xưng hô của
chị Dậu
? Nhận xét cách xưng hô
này
? Do đâu mà chị có sức
mạnh lạ lùng khi quật
ngã hai tên tay sai như
vậy?

? Việc hai tên tay sai

thảm bại trước chị Dậu
còn có ý nghĩa gì và
chứng tỏ điều gì?

- Vì hắn là tên tay sai chuyên nghiệp, hung bạo, dã mam,
không có tính người. Là công cụ bằng “ sắt” đắc lực của
cái trật tự xã hội tàn bạo lúc bấy giờ. Hắn nhân “phép
nước”, đại diện cho “nhà nước” để hành động .do đó hắn
sẵn sàng gây tội ác mà không bị ngăn chặn , không chùn
tay.
=> Tên cai lệ đã được khắc hoạ sống động nổi bật là tính
cách dã thú là hiện thân sinh động của trật tự thực dân
nửa phong kiến đương thời.
3. Tinh thần phản kháng của Chị Dậu
- Lúc đầu
+ Một mực van xin bằng giọng run run cháu xin hai
ông...làm phúc...xin khất
+ chị Dậu vần thiết tha : “khốn nạn....trống lại !”
+ Xám mặt ...van
-> Chị Dậu thiết tha van xin với hi vọng những kẻ nha
dịch sẽ thương tình . Đó là tư thế của kẻ dưới
- TRước sự đểu giả và tàn bạo của của cai lệ chị ”liều
mạng cự lại”
+Biết không thể van xin được nữa, chị Dậu chuyển sang
đấu lí : ”chồng tôi...ông không được phép...” - Cách xưng
hô tôi - ông-> cho thấy chị không còn là kẻ dưới mà
ngang hàng
- Đỉnh cao của tinh thần phản kháng là màn đấu lực :
+ Nghiên hai hàm răng...mày trói...bà cho mày xem.
+ Rồi chị túm lấy cổ hắn .. ra thềm

- “Mày – Bà” thể hiện sự căn giận khinh bỉ cao độ.chị
Dậu đã ở vào tư thế khác, tư thế của kẻ bề trên . Khẳng
định tư thế sẵn sàng đè bẹp đối phương.
- Chị Dậu quật lại hai tên tay sai để làm nổi bật sức mạnh
ghê gớm tư thế ngang tàng của chị. Với động tác...chị đã
biến chúng thành kẻ thảm bại tơi tả.
- Sức mạnh của lòng căm hờn, lòng yêu thương hành
động quyết liệt, dữ dội, sức mạnh bất ngờ của chị xuất
phát từ động cơ bảo vệ anh Dậu
- Hành động chiến thắng là tất yếu phù hợp với tính cách
mạnh mẽ, phù hợp với hoàn cảnh ngặt ngèo khẩn
thiết(con giun xéo lắm cũng quàn)
*Chị dậu vẫn chưa nguôi... chịu được

***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

22

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

? Quật ngã bọn tay sai:

“chị Dậu vẫn chưa nguôi
giận… chịu được ” câu
nói của chị Dậu có ý
nghĩa gì

- Thể hiện tính cách của người phụ nữ yêu thương chồng,
dám hi sinh vì chồng, biết nhẫn nhục chịu đựng nhưng
đồng thời lại có tinh thần phản kháng mạnh mẽ , một
sức sống kiên cường.
- Nói lên chân lí sâu xa của đời sống : tức nước thì vỡ bờ,
có áp bức thì có đấu tranh, con đường sống duy nhất của
quần chúng bị áp bức chỉ có thể là con đường đấu tranh
chống áp bức để tự giải phóng mình

- Thảm bại nhanh chóng bất ngờ-> lí thú dẫn dắt đến cho
ta sự hả hê khoan khoái chứng tỏ bản chất tàn ác đểu
cáng phũ phàng chỉ quen bắt nạt đe doạ áp bức những
? Chi tiết tên cai lệ bị chị người nhút nhát cam chịu còn thực lực thì yếu ớt.
Dậu ấn dúi ra cửa ngã
chổng quèo trên đất
miệng lảm nhảm thét trói
vợ chồng kẻ thiếu sưu
gợi cho em cảm xúc gì?
- Cái kết thúc bế tác của
tác phẩm cho thấy nhà
văn chư hoàn toàn nhận
thức được chân lí. Nhưng
bằng cảm quan hiện thực
mạnh mẽ, nhà văn đã
cảm nhận được xu thế

của hiện thực “tức nước
thì vỡ bờ và sức mạnh
của tức nước vỡ bờ đó.
Cho nên dù chư chỉ ra
con đường đấu tranh cách
mạng tất yếu của quần
chúng nhưng “nhà văn đã
xui người nông dân nổi
loạn” (Nguyễn Tuân)
? Nhận xét biện pháp
nghệ thuật tác giả sử
dụng trong đoạn văn
Gợi ý:
? Lựa chọn chi tiết
? Phương thức biểu đạt
? Nghệ thuật tương phản

- NT: tăng tiến, Kết hợp các chi tiết điển hình. Tự sự kết
hợp với miêu tả và biểu cảm. thể hiện rõ sự đương đầu
mãnh liệt của chị dậu: Từ nhũn nhạn, thiết tha van xin
đến cứng cỏi thách thức, quyết liệt, thương phản tính
cách chị dậu với bon cai lệ và người nhà lí trưởng
=> Tạo được nhân vật chị Dậu giống thật, chân thật, sinh
động, có sức truyền cảm
-> Hợp lý
-> Chị Dậu mộc mạc, hiền dịu vị tha, nhẫn nhục, giàu

***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

23

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

? Sư thay đổi của chị Dậu
có được miêu tả chân
thực hợp lí không?
? Qua đó Nhận xét tính
cách của chị Dậu
? Nhân vật chị Dậu trong
cuộc đương đầu với thế
lực áp bức gợi cho em
những cảm xúc gì
? Nhân vật chị Dậu tiêu
biểu cho lớp người nào
trong XH cũ

lòng yêu thương. Tiềm tàng tinh thần phản kháng áp bức
- Sự cảm phục và lòng kính yêu sâu sắc . chị là nhân vật
điển hình cho người phụ nữ VN trong XH TD nửa PK
- Tiêu biểu cho người phụ nữ trong XH cũ là người dịu
dàng, đảm đang hết lòng thương yêu chồng con nhưng

cũng kiên cường đứng dậy đấu tranh

=> HĐ của chị dậu tuy
chỉ bột phát và căn bản
chưa giải quyết được gì
(chỉ lúc sau , cả nhà chị
lại bị trói ra đình trình
quan) tức là chị vẫn bế
tắc nhưng có thể tin rằng
khi có ánh sáng CM rọi
tới, chị sẽ là người đi
hàng đầu trong công
cuộc đấu tranh . chính
với ý nghĩa ấy mà
Nguyễn Tuân viết : “tôi
nhớ có lần nào , tôi đã
gặp chị dậu ở một đám
đong phá kho thóc Nhật ,
ở một cuộc cướp chính
quyền huyện là tổng khởi
nghĩa”.
- Với hình tượng chị Dậu
lần đầu tiên trong văn
học VN có một điển hình III. Tổng kết
chân thực, toàn vẹn, đẹp 1. Nghệ thuật
đẽ về người phụ nữ nông
- Tạo tình huống truyện có kịch tính Tức nướ vỡ bờ
dân sau luỹ tre làng Vn.
- Khắc hoạ nhân vật rõ nét.
? Qua đó ,hãy nhận xét - Ngòi bút kể, miêu tả nhân vật chân thực sinh động.

nghệ thuật khắc hoạ nhân - Ngộ ngữ kể truyện, miêu tả , đối thoại của nhân vật rất
dặc sắc
vật của tác giả
- Kết hợp các chi tiết điển 2. Nội dung
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

24

GV: Trần Hải Anh


Trường THCS Thanh Phong

Năm học 2013-2014

************************************************************************************************************************************************

hình về bộ dạng,lời nói
,hành động để khắc hoạ
nhân vật
? Từ đó có thể nhận ra
thái độ nào của tác giả
đối với thực trạng XH và
đối với phẩm chất của
người nông dân trong
XH cũ.

- Lên án giai cấp thống trị áp bức vô nhân đạo.

+ Một XH đầy rẫy bất công tàn ác
+Một Xh có thể gieo hoạ xuống đầu người dân lương
thiên bất cứ lúc nào
+ Một XH tồn tại trên cơ sở của các lí lẽ và hành động
bạo ngược
( Vạch trần bộ mặt tàn ác, bất nhân của XH TD PK
đương thời.)
- Sự thấu hiểu, thông cảm sâu sắc của tác giả với tình
cảnh cơ cực, bế tắc của người nông dân
- Cổ vũ tinh thần phản kháng của họ
- Vẻ đẹp tầm kín của người phụ nữ nông dân , vừa giàu
tình thương yêu vừa có sức sống tiềm tàng mạnh mẽ
- ý nghĩa: Với cảm quan nhạy bén , nhà văn NTT đã
phản ánh hiện thựcvề sức mạnh phản kháng mãnh liệt
chống áp bức của người nông dân hiền lành, chất phác.

? Ý nghĩa của văn bản
IV. Bài tập (GV hướng dẫn hs viết bài )
1.Tác giả chọn thời điểm nào để cai lệ và người nhà lí trưởng xuất hiện? Ý nghĩa của
việc lựa chọn này ?
Gợi ý: Dựa vào phần 1. Tình thế gia đình chị Dậu
2. Tác giả đã tập trung tô đậm những chi tiết nào khi miêu tả cai lệ ? Tại sao nói cai lệ
xuất hiện như một công cụ của một xã hội bất nhân
Gợi ý: Phần 2. Nhân vật cai lệ và nội dung
3.Hãy nêu chi tiết có ý nghĩa quyết định đối với tình huống tức nước vỡ bờ
4.Cảm nhận về vẻ đẹp tâm hồn của chị Dậu
Gợi ý: - Giàu tình yêu thương
- Tiềm tàng sức mạnh phản kháng
5. Em hiểu thế nào về nhan đề “tức nước vỡ bờ”? Theo em cách đặt tên như vậy có
thoả đáng không ?

Gợi ý
- Kinh nghiệm dân gian được đúc kết trong câu tục ngữ đó đã bắt gặp sự khám phá
chân lí đời sống của cây bút hiện thực NTT , được ông thể hiện thật sinh động, đầy
thán phục. đoạn trích chẳng những làm toát lên cái lô gíc hiện thực “tức nước vơ bờ”
có áp bức có đấu tranh mà còn toát lên cái chân lí con đường sống của quần chúng bị
áp bức chỉ còn là con đường đấu tranh để tự giải phóng không còn con đường nào
khác
- Có áp bức, có đấu tranh. Tp kết thúc bế tắt nhưng nhà văn mặc dù chưa nhận ra con
đường đấu tranh tất yếu nhưng đã cảm nhận được xu thế “tức nước vỡ bờ” Dự báo
cơn bão táp của quần chúng nhân dân sẽ nổi dậy
***********************************************************************************************************************************************

Ôn tập ngữ văn 8

25

GV: Trần Hải Anh