Nguồn sử liệu hương ước thăng long hà nội trước năm 1945

I H C QU C GIA HÀ N I
I H C KHOA H C XÃ H

------------------------

THÙY HIÊN

NGU N S LI
- HÀ N I

LU N ÁN TI

Hà N i - 2015

C

CH S


I H C QU C GIA HÀ N I
I H C KHOA H C XÃ H

------------------------

THÙY HIÊN

NGU N S LI
- HÀ N

C

Chuyên ngành:

L ch s S h c và S li u h c

Mã s :

62225801

LU N ÁN TI

CH S
NG D N KHOA H C:
1. PGS.TS. PH M XUÂN H NG
2.

XÁC NH N NCS
C AH

NH S A THEO QUY T NGH
NG

ng d n khoa h c

N ÁN
Ch t ch h
Lu n án Ti

GS.TS. Nguy n Quang Ng c

Hà N i - 2015

L I CAM

Tôi xin cam
riêng tôi. Tên
nào

b n lu n án này là công trình khoa h c c a
tài lu n án không trùng v i b t c nghiên c u

c công b . Các tài li u, s li u s d ng trong lu n án
c trích d n trung th c, khách quan và rõ ràng v xu t x .

Hà N i, tháng

2015

Th Thùy Hiên


L IC M
Lu n án này là k t qu nghiên c u khoa h c c l p c a nghiên c u sinh, song
không th
c hoàn thành n u thi u v ng s
ng d n t n tình c a th y cô, s giúp
c a b n bè, ng nghi p,
s
ng viên, h tr c a
i thân.

L i u tiên tôi xin
c dành
bày t s trân tr ng và bi t
sâu s c v i
các giáo
ng d n PGS.TS. Ph m Xuân H ng và PGS.TS.
Quân. Các
th y
t n tình giúp
tôi th c hi n và hoàn thành lu n án ti n này
ch b o trong su t quá trình tôi h c t p và công tác t i khoa L ch s ,
ng i h c
KHXH&NV,
Tôi xin cám
các th y cô
và
công tác t i B môn Lý lu n S h c,
Khoa L ch s : PGS.TS. Hoàng H ng, PGS.TS. Phan
Th o, PGS.TS. Tr n
Kim nh và th y Lê
Sinh. S quan tâm ng viên, khích l , t n tình ch b o,
góp ý và t o
u ki n thu n l i nh t c a các th y cô
nâng , giúp tôi t p trung
hoàn thành lu n án.
Tôi xin
c bày t lòng tri ân i v i các th y cô giáo khoa L ch s ,
ng
i h c KHXH&NV,
tôi h c t p và công tác, nh t là c PGS.TSKH.

Nguy n H i K , th y GS.TS. Nguy n Quang Ng c - nh ng
i
cho tôi nhi u ý
ki n quý báu trong quá trình nghiên c u; th y
H u Thành giúp hi u
các
b n Hán - Nôm, và PGS.TS. Hoàng Anh Tu n
h t lòng t o
u ki n trong quá
trình tôi làm th t c b o v .
Xin c m
các b n ng nghi p TS.
Th
Th o, TS. Ph m c Anh,
TS. Nguy n Th Hoài
TS.
Bích H nh, ThS. Nguy n Ng c Phúc, ThS.
T ng
L i, ThS. Tr nh
B ng, (Khoa L ch s ,
ThS. Ph m
(Khoa
h c,
ThS. Nguy n Quang Anh (Vi n
VNH&KHPT), TS. Tr n Thái Hà
Sài Gòn), ThS. Nguy n Th Thanh (Ban Qu n
lý Di tích và Danh th ng Hà N i), TS. Nguy n Lan Dung (Vi n S h
Các b n
luôn chia s , giúp , cung c p tài li u và nh ng thông tin h u ích cho vi c th c hi n
lu n án. Tôi xin ghi nh n và luôn luôn trân tr ng s giúp quý báu c a các b n.

Tôi
xin g i l i c m
Vi n Nghiên c u Hán Nôm và Vi n Thông tin
Khoa h c Xã h i t o u ki n nghiên c u sinh ti p c n kh i tài li u c a lu n án.
Xin
cc m
Phòng
t o Sau i h c, i h c KHXH&NV, c bi t
là PGS.TS. Ph m
Quy t và ThS. Lê Th Kim Tân
t n tình giúp
trong quá
trình h c t p và hoàn thi n h
lu n án.
Gia
nh ng
i thân
luôn bên c nh
là ngu n ng viên và ch
d a v ng ch c tôi không ng ng c g ng trong h c t p và công tác.
Tôi mong mu n s
góp c a Lu n án này i v i
v c L ch s s h c
và S li u h c, dù r t nh bé, s là s
n
và ghi nh n có ý
nh t i v i s
giúp
và ng h c a th y cô, quan, bè b n và gia

M CL C
M

U ............................................................................................................... 1
1. Lý do ch
tài ........................................................................................... 1
2. M
ng và ph
................................ ................. 3
3. Ngu n tài li u ................................................................ ................................ 5
u ............................................................................... 6
a lu n án .................................................................................... 7
6. C u trúc c a lu n án ...................................................................................... 7
T NG QUAN ..................................................................................... 8
1.1. Nh ng công trình nghiên c u có liên quan tr c ti
tài ............... 8
1.1.1. Các nghiên c u v
c
c ......................... 8
1.1.2. Các nghiên c u v c
.......................................... 9
1.2. Nh ng công trình nghiên c u v
c
- Hà N i ........................................................................................... 9
1.2.1. Các nghiên c u v
c Vi t Nam ............................................ 11
1.2.2. Các nghiên c u v
- Hà N i ......................... 21
1.3. Nh n xét rút ra t các công trình nghiên c

c và
ng nghiên c u................................................................................................ . 24
KHÁI QUÁT V
C
- HÀ N I ................................ ................................ ........................ 26
2.1. Khái ni
c ................................................................................... 26
c Vi t Nam ...................................................................... 30
c t i Vi n Nghiên c u Hán Nôm ............................ 31
2.2.2.
c t i Vi n Thông tin Khoa h c Xã h i ................... 32
t i nh
............................................... 33
2.3. V
- Hà N i ........................................................... 33
m hình thành ........................................................................... 34
i ............................................................................................... 40
2.3.3. B n g c và b n sao ................................................................ .............. 46
2.3.4. Phân lo i .............................................................................................. 47
Ti u k
................................................................................................ . 51
N CHUY
IC
C
- HÀ N I .................................................................................... 53
cc
.................................................................. 53
3.1.1. S xu t hi n ......................................................................................... 53
m hình th c ................................ ............................................. 57
m n i dung ................................................................ .............. 62

n chuy n ti p
(t
c ngày 12-8-1921) ........................................................... 69
u ki
i ................................................................................... 69
m hình th c ................................ ............................................. 75
m n i dung ................................................................ .............. 78
cc
(t sau ngày 12-8...................................... 84
3.3.1. B i c nh l ch s ................................................................................... 84
m hình th c ................................ ............................................. 85
m n i dung ................................................................ .............. 88
Ti u k
................................................................................................ . 92
I S NG XÃ H
- HÀ N I
C.............................................................................................. 94
4.1. Các v
chính tr - xã h i ........................................................................ 94
c
qu n lý dân ng
.................................. 94
4.1.2. B máy qu n lý c
................................................................... 100
4.1.3. M t s thi t ch t qu n ...................................................................... 109
4.1.4. Qu n lý n p s ng ................................ ................................................ 112
4.1.5. Qu n lý tr t t tr an ............................................................................ 114
4.2. M t s khía c nh c

i s ng kinh t ........................................................ 115
4.2.1. Tình
................................................................ ................. 115
4.2.2. Các ngành kinh t ................................ ................................................ 122
4.3. V
is
ng ................................ ................................ 124
4.3.1. Phong t c t p quán ................................................................ .............. 124
ng ................................ .......................................................... 132
4.3.3. Giáo d c .............................................................................................. 140
Ti u k
................................................................................................ . 144
K T LU N ........................................................................................................... 146
DANH M C CÔNG TRÌNH KHOA H C C A TÁC GI LIÊN QUAN
N LU N ÁN ................................................................................................ .... 151
TÀI LI U THAM KH O ................................................................................... 152
PH L C


DANH M C B NG
B ng 1.1.

Các công b tr c ti

B ng 2.1.

S li u th ng kê v

B ng 2.2.

T ng h p tên g i c

B ng 2.3.

T ng h p lo

B ng 2.4.

Phân lo

B ng 3.1.

S

c
- Hà N i
c
c-

c

48
49

n các n

nh v

nc

ng ph

c

c 1906

B ng 3.3.

Các hình th c x ph

B ng 3.4.

Các n i dung x ph t c

B ng 4.1.

Kho n ti n khao v ng nh m ch

B ng 4.2.

Kho n ti n ph c

B ng 4.3.

Kho n l

B ng 4.4.

Kho n ti n, ru ng ph c p cho Phó lý (1920-1945)

B ng 4.5.

63
64

c 1906

65

c 1906

67

ng (1920-1945)

101

ng (1920-1945)

102
-1945)

102
104

n (1920-1945)
ng c

40
48

c theo ch vi t

u kho
c 1906

B ng 3.2.

10

105

B ng 4.6.

T ng h p ho

c ph

B ng 4.7.

Các hình th c s d ng ru

B ng 4.8.

H th

B ng 4.9.

Chi phí t t

B ng 4.10.

So sánh chi phí m t s k t t

136

B ng 4.11.

M

137

B ng 4.12.

Chi phí t t

t công

th t

c
a thôn Th

ct t

c

109
117
132

135

138


M
1. Lý do ch

U

tài

c là m t khái ni m quen thu c không ch
i s ng xã h i
mà c
c h c thu t. T lâu
c s quan tâm c a
gi i h c thu t t nhi
h
c, xã h i h c, nhân h c, lu t
h
c nghiên c u t nhi
, v i nh ng khung lý thuy t, h
n m t hi u bi
n v l ch s phát tri n, v vai
trò c
c trong qu n lý làng xã c truy n, v m t lo
n pháp lu t
c a các c
ng xã h i c

;v
c Vi
i sánh v i
c, lu t làng c a m t s qu c gia khác cùng ch u
ng c
c, Nh t B n; v vi c
mc
c qua các th i k ; v bài h c kinh nghi m trong
vi c qu n lý xã h i Vi
m s
c
c, hi n nay có hàng nghìn
t p trung t
nc
u và m t kh
ng l
c kh o
m t i chính các c
ng s n sinh ra chúng. S
ng không ch v lo i
hình, ch t li u, ch vi
n i dung ph n ánh c
c hình
thành nên nh
ng nghiên c u ho
t/m t s
c c th
suy chi
c tính chung c
c Vi t Nam, ho c tìm hi u nh ng v n

l ch s c th
c ph n ánh trong ngu n s li
t lát c
i, ho c
l
i c
c Vi t Nam. D hi u t i sao hi n ch có nh ng nghiên c u
chuyên bàn v
c thu c m t chuyên ngành nh
c h c, s h c,
lu t h c; ho c v m
n trong l ch s phát tri
cc ,
cc
c m i; ho c là v m t ph
a lý hay m t kho
c nh
nh. Nh ng k t qu
c trong công tác nghiên c
t
c cho n nay m
i dày d
ng, song có th nói
t x ng t m, b i v n còn thi u v ng nh ng nghiên c u bao quát và toàn di n
v
c. V
ng khía c
t t i s nh t trí trong nghiên c u
v
c. Nhi u kho ng tr ng nh n th

cl
y.
Trong khi ch
i nh ng cái nhìn h th
và toàn di n v
u mà ch c ch
c c n ph i có s chung tay góp s c c a
nhi u cá nhân, t p th nhà nghiên c u v i nh ng n l c và s
th i gian, ti n
c a, công s c, áp d ng nh
u qu
x lý kh
u tài li
t m t c n ph i
c trong m t dòng ch y liên t c, m t khác c
c thù
c
c nh
a lý riêng bi t. Ch khi có c hai cái nhìn l ch
1


i y, thì m i có th nhìn nh n v
c m t cách th
s
u c a nó.
1.2. M
m g p g l n trong gi i nghiên c
nay là g
cv i

làng xã, v i nông thôn, m t trong nh ng h ng s c a n
t Nam, y u t
tr i không ch
trong hi n t
c m
a bàn
mang tính ch
i nh
ng, tr i h
c quan tâm.
Li u có hay không s khác bi t gi
c c a khu v c này v i kh
c
mà chúng ta v
ng bi
- Hà N i là trung tâm chính tr ,
kinh t
i trong chi u dài l ch s
a Vi
al i
là m t trong nh
mc
cc
chuy n t
cc
cc
- th c s là m
giúp hi
c trên m t
nh, mà còn h a h n s góp vào hi u bi t chung, toàn di

v
c Vi
n di
chuy n ti p gi
cc v
cc
u th k XX.
t hi n m t s nghiên c
c c th ,
nh ng v
l ch s d a trên ngu
u này, th m chí là ch
c Hà N i
ng nghiên c u, song v n còn thi u v ng nghiên c u v h th ng
- Hà N i
i góc nhìn s li u h c, nh m ch ra nh
hình th c và n i dung ph n ánh c
c m
a lý c th ,
n hi u bi t sâu s
c Vi t Nam nói chung.
1.3. Dù là lo i hình tài li u quen thu c, song th c t vi c s d ng, khai thác
c còn r t nhi
có s tùy ti n trong công b gi i
thi
u, nh t là
i tính toàn v n c
n, thi u s phân bi t rõ
gi
i l p, sao

d khi
i s d ng nh m l n, và h qu là sai l ch
c a k t qu nghiên c u. Vi c khai thác có khi thi u s phê phán nghiêm túc, khi l i vì
nh ki n ch quan mà b qua m t b ph
c có giá tr
u
- Hà N i s góp ph n ch ra m t s nguyên t c mang tính
n trong vi c khai thác, s d ng ngu
cc
Hà N i nói riêng, m r ng ra là c
c Vi
n vi c khai thác
u qu
i v i ngu n tài li u này.
c còn là v
c a th c ti n,
i nhà nghiên c u ph i nh n
v b n ch t, v các y u t
n s hình thành và phát tri n c a
c bi t m i quan h gi a y u t n i sinh (nhu c u t thân c a ch th
c) v i y u t ngo i sinh (nhu c u ki m soát c
c), vi c th c hi n
xây d ng
c,
cm
c hi u qu th c s ,
i s ng xã h
a l i gi i cho bài toán hóc búa mà th c ti
t
ra cho các nhà qu n lý, c n ph i có m t s hi u bi t th

chính câu chuy n c a
2


quá kh . Vi c nghiên c u quá trình phát tri
- Hà N i s
góp ph n cung c p lu n c khoa h c cho vi c xây d ng
c,
c, h tr
qu n lý xã h i c
m t cách hi u qu .
V i nh
nh ch n v
n s li
c
- Hà N
tài lu n án Ti
h c.
2. M
ng và ph
2.1. M
u
- Góp ph n tìm hi
c Vi t Nam, t l ch s hình thành và phát tri n,
m và giá tr s li u.
s li u c
c bi
i v i nghiên c u i s ng
xã h i
- Hà N i

m, tính ch t c a ngu n.
khoa h c cho vi c tri n khai xây d ng và th c hi n
c hi n nay.
2.2. M c tiêu nghiên c u
- Nh n di n quá trình hình thành và chuy
ic
c
Hà N i
m hình th c và n i dung c a t
n.
-T
c
- Hà N i góp ph n vào nh n th c chung v l ch
s hình thành, cùng nh ng bi
i hình th c và n i dung c
c Vi t Nam.
- Nhìn nh n khái quát m i m t c
is
truy n th ng
Hà N i.
2.3. Nhi m v nghiên c u
nh t p h
c
- Hà N i
phê kh o các
y ut
ic
c hi
t p trung Vi n Nghiên c u Hán Nôm, Vi
Qu

c còn r i rác các c
c công b trong
nh ng n b n g
- Tìm hi u quá trình hình thành và phát tri n c
c
- Hà
N i, bao g
u ki
n phát tri
m v hình th c,
n i dung c a t
n, t trong m i liên h
iv
c Vi t Nam
nói chung.
nh ng thông tin ph n ánh c a ngu
c, phác h a nh ng
n c a i s ng xã h i
- Hà N i, nh m làm n i b t giá tr s
li u chính c a ngu n.
2.4
ng nghiên c u:
- Hà N i v
t
ngu n s li u.
c là b lu t chính th
a m t làng hay m t c
ng
nông thôn. Dù m
n phát tri

c mang nh
m
3


1.

2.
3.
4.
5.
6.
7.

8.

9.

10.
11.

12.
13.
14.

Ph

c Anh (2008)

th ng pháp lu

c v qu n lý kinh thành
K y u H i th o Khoa h c Qu n lý và phát tri n
- Hà N i, NXB Hà N
o k ni m 1000
h
- Hà N i, Hà N i, tr.161-182.
Nguy n Th B c (2009), M i quan h gi a pháp lu
i
s ng xã h i Vi t Nam hi n nay, LVTHS Lu t h
i.
c làng M L c , T p chí Nghiên c u L ch s
(2), tr.81-84.
S qu n lý c
iv
c trong l ch
s T p chí Nghiên c u L ch s (3), tr.42-51.
cC
B cK
T p chí Nghiên c u L ch s (3), tr.73-83.
(1919)
nc
c nên làm th
, Nam Phong
t p chí (26), tr.109.
u tìm hi u v c
m
B c K qua m t s
n t c l b ng ch
T p chí Hán Nôm (1),
tr.58-71.

i thay v t t t i m t s t nh B c K qua c i
m: nhìn t
n t cl
T p chí Hán Nôm (4),
tr.65-78.
ng khác bi t v
i h i, tang ma, khao v ng t i
B cK
c và sau c
T p chí Nghiên c u L ch
s (6), tr.23-33.
Nguy n T Chi (2003), Góp ph n nghiên c
i, NXB
hóa Dân t c, T
- Ngh thu t, Hà N i.
Nguy
u trúc và gi i c u trúc b n s
Khoa L ch s , M t ch
ng nghiên c u l ch s (2006-2011), NXB Th
gi i, Hà N i, tr.163-191.
Nguy n Vi t Ch c (2010), T
ng ph Hà N i, NXB Hà N i, Hà N i.
i Doãn, Nguy n Quang Ng c (cb) (1994), Kinh nghi m t ch c qu n
lý nông thôn Vi t Nam trong l ch s , NXB CTQG, Hà N i.
i Doãn, Nguy
Tìm hi u kinh nghi m t ch c qu n
lý nông thôn m t s khu v c
NXB Chính tr Qu c
gia, Hà N i.
152

15.
16.

17.
18.
19.

20.
21.
22.

23.
24.
25.
26.

27.
28.
29.
30.
31.
32.

i Doãn (2010), T
c, m t cách ti p c n l ch s , NXB
i.
Nguy n Lan Dung (2005), Sinh ho t làng xã huy n Hoàn Long, t
trong cu c c

n 1915c),
i.
Nguy n Lan Dung (2010), M t vài nét v
cc
a huy n
Hoàn Long, t
, T p chí Nghiên c u l ch s (10), tr.45-55.
Nguy n H
c làng công giáo vùng châu th sông
H ng n
u th k
T p chí Dân t c h c (5), tr.19-24.
Nguy n H
is
oc
ng b ng B c B
n cu i n a th k
,H
ng
Giám m c Vi t Nam, S
o theo cung cách Vi t Nam, NXB Tôn giáo, Hà
N i, tr.
L
c, NXB Pháp lý, Hà N i.
c Thuân (1991),
, T p chí
Hán Nôm (1), tr.11-15.
Truy n th ng Vi
a
bàn th nghi m: các làng xã t nh Hà Tây ,

Các giá tr truy n th
i Vi t Nam hi n nay, Hà N i, tr.154-255.
V m ts
c làng Vi t
ng b ng B c B ,
LAPTSKH L ch s , Hà N i.
c và qu n lý làng xã, NXB Khoa h c Xã h i,
Hà N i.
c và pháp lu
T
(1), tr.44-57.
Tr
c trong xây d ng nông thôn
m
B môn L ch s
ng và phát tri n (1974-2014), NXB
CTQG, Hà N i, tr.119-130.
Hoàng H
C
c , Nam Phong t p chí (36), tr.
t nét cá tính làng xã Vi t Nam truy n th ng:
Nhìn t
, T p chí Nghiên c
(2), tr.75-77.
Ninh Vi t Giao (cb) (1998),
c Ngh An, NXB Chính tr Qu c gia,
Hà N i.
Ninh Vi
c trong xã h
T

(1), tr.58-66.
Hoàng Giáp (1998), T c l L
NXB
c, Hà N i.
Pierre Gourou (1936), Les paysans du delta Tonkinois (
i nông dân châu
th B c K ), B n d ch Nxb Tr , TP.HCM, 2003.
153


33.
34.

35.

36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.

43.

44.
45.

46.
47.

48.

Nguy n Th L Hà (2012), T
m chính sách c
i Pháp thu c T p chí Khoa h c Xã h i Vi t Nam (9), tr.
Nguy n Th L Hà (2013), Cu c th nghi m chính sách c
chính c a chính quy n Pháp t
(1913-1920) , T p chí Nghiên
c u L ch s (3), tr.46-56.
Nguy n Th L Hà (2014),
ng c a chính sách c
i s ng làng xã t
i k Pháp thu c, LATS L ch s ,
Hà N i.
Tr n Th Thu Hà (2010),
cc
huy n L p Th ch t
Yên (1921-1942)
i.
Th H o (2003),
- Hà N i,
tài H
Dân gian Vi t Nam.
Th H
pl
, T p chí
Hán Nôm (3), tr.48-53.
Th H o (2010), L
- Hà N i, Hà N i, NXB Th
i.

Ph m Xuân H
o (2010), Biên niên l ch s
Hà N i, NXB Hà N i, Hà N i.
Thùy Hiên (2012),
u tìm hi
cc
B cK
T p chí Khoa h c t p 28 (2), tr.104-116.
Thùy Hiên (2014),
c c
-1907):
Nhìn t l ch s
c và c
B cK
,
T p chí Nghiên c u L ch s (3), tr.31-41, 67.
Thùy Hiên (
Cách s d ng ru
t công làng xã qua tài li u
ng h
- Hà N i , K y u H i ngh khoa h c cán
b tr và h
ih
-2014
i h c Qu c gia, Hà
N i, tr.290-326.
V v
qu n lý làng xã huy
c
c) , T p chí Nghiên c u l ch s (4), tr.39-48.

u (2009), V
qu n lý làng xã t nh Phú Th t
n
(Qua n
c c
i c
i),
LVTHSLS
i.
Di
L làng và
ng c
i v i pháp lu t hi n
T p chí Nghiên c u L ch s (1), tr.1-11.
Nguy n Th Kim Hoa (1999),
c dòng h trong m t s
ng huy n Ki n Th y , T p chí Hán Nôm (2), tr.72-75.
Ki u Thu Ho
c và các giá tr
n
c Hà Tây c truy
T
(3), tr.3-9.
154


49.
50.
51.
52.

53.
54.
55.
56.
57.

58.
59.
60.

61.

62.

63.

Nguy n Th
c m t s làng Qu
1945 T p chí Nghiên c u L ch s (4), tr.28-35.
Ph
(1989),
NXB Tr , H i Nghiên c u gi ng d y
c TP HCM.
H
c thi
(1959), b n d ch c a Nguy n S Giác, Nam Hà n
quán, Sài Gòn.
S Hùng (cb) (2009),
c Hà N i, t p 1, NXB T
n Bách

khoa & Vi
i.
Hùng (cb) (2009),
c Hà N i, t p 2, NXB T
n Bách
khoa & Vi
i.
Nguy
Tác ph
c t ng gi i
ng H Chí Minh, t p 2, NXB KHXH, Hà N i, tr.723-1069.
Bùi Th Huy n (2010),
cc
n Yên L c, t
(1921-1942),
i.
Tính hi
i và s chuy n bi n c
t
Nam th i c
i, NXB CTQG, Hà N i.
ng Th
c và vai trò c
u
ki n xây d
c pháp quy n Vi t Nam hi n nay, LVTHS Lu t h c,
i.
a danh
và tài li
v làng xã B c K ,

i.
Nguy n Qu
i s
ng tôn giáo c
i Vi t
ng b ng sông H
c, LVTHS.
Nguy n Qu
n Ng c Qu nh (2008),
c v i nh ng l
n
ng b ng sông H
, K y u H i th o qu c t Vi t
Nam h c l n th ba, tr.307-319.
Nguy n Th Qu
at tôn giáo c a c
ng b ng sông H
, T p chí Nghiên
c u Tôn giáo (6), tr.31-42.
Nguy n Th Qu
ng c
is
hóa Vi
ng b ng sông H
T p chí Nghiên
c u Tôn giáo (11), tr.31-38
Nguy n Th Qu
u n p s ng c
i Công giáo Vi t
ng b ng sông H

nH
N ps
oc
i Công giáo Vi t Nam, NXB T
n Bách khoa, Hà
N i, tr.243-272.
155


64.

65.

66.

67.

68.
69.
70.

71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.

80.

Nguy n Th Qu
c làng Công giáo v i vi c xây
d ng n p s ng m i theo tinh th
n H
(cb),
ng Giám m c Vi t Nam, NXB Tôn giáo,
Hà N i, tr.189-209.
Nguy n Th Qu
ng c
trong vi c
xây d
is
ng b ng sông H ng qua
c , T p chí Nghiên c u Tôn giáo (1), tr.48-56.
Nguy n Th Qu
c làng Công giáo Vi t Nam t
truy n th
n hi
i , Vi n Nghiên c u Tôn giáo
ih
Trung Qu c,
i s ng tôn giáo Vi t Nam và Trung Qu c, NXB T
n
Bách khoa, Hà N i, tr.288-319.
Nguy n Th Qu
ns
truy n th
n hi

ng b ng
sông H ng , T p chí Khoa h c Xã h i Vi t Nam (1), tr.64-71.
Nguy n Th Qu
ng b ng
sông H ng, LATS Tôn giáo h c, Hà N i.
Nguy n Th
cc
n Vi t Yên, t nh B c
Giang,
i.
Tr
um
ch Hán Nôm v Hà N i c
trong kho sách c a Vi n Nghiên c
T p chí Hán Nôm (4),
tr.54-49.
Nguy n H i K (1996), M t làng Vi t c truy n
ng b ng B c B , NXB
Khoa h c Xã h i, Hà N i.
c Khánh, Lê H ng Khánh, T Hi n Minh (1996),
c Qu ng
c 1945, S
ng Ngãi.
Nguy
(2001),
a b B c K th i Pháp thu , T p chí Nghiên
c u l ch s (3), tr.43-48.
), L ch s Vi t Nam, t p 3, NXB Giáo d c, Hà N i.
Phan Huy Lê (cb) (2010), a b c Hà N i: huy n Th
n,

t p 1 b n d ch và sách d n, NXB Hà N i, Hà N i.
Phan Huy Lê (cb) (2010), a b c Hà N i: huy n Th
n,
t p 2 H th
u, nghiên c
, NXB Hà N i, Hà N i.
i Vi t s
, t p 2, NXB KHXH, Hà N i.
Nguy n Th Long (2000), Hà N
c, NXB Hà N i, Hà N i.
Nguy n Phú L
- giáo cu i th k XIX p
T p chí Nghiên c u L ch s (5), tr.51-54.
Lê Th Luy n (2008),
cc
n Mê Linh, t
(1922-1942)
i.
156


81.
82.

KLTNLS
Tr n Tr ng M
chính B c K
tr.28-33.

c làng Qu nh Anh (H i H u nh),

i.
t vài nh n xét v ch
a th
, T p chí Dân t c h c (2),

83.
84.
85.
86.

87.
88.

89.

90.
91.
92.
93.

94.

95.
96.

c-

c trong làng xã

T p chí Nghiên c u L ch s (4), tr.43-49.

Vài nét v
u ch nh và b
c
Qu
T p chí Nghiên c u L ch s (6), tr.45-55, 82.
Góp ph
nh thu t ng
c ,
c T p chí Nghiên c u L ch s (3+4), tr.77-83.
Ngu n g
u ki n xu t hi
c trong
làng xã
ng b ng trung du B c B
T p chí Nghiên c u L ch s (1),
tr.49-57.
n (2000), Vài nét v hình th
b
c làng Vi t c
truy n , T p chí Hán Nôm (1), tr. 21-27.
n (cb), Hoàng Minh L i (2001),
c làng xã B c b Vi t
Nam v i lu t làng KanTo Nh t B n (Th k XVII-XIX), NXB Vi n S h c,
Hà N i.
ng và khác bi t v hình th
nc a
c Vi t Nam và Tri u Tiên th i trung c
T p chí Nghiên c u
L ch s (5), tr.19-29.
n (2010),

cc
ng b ng B c B , NXB Chính
tr Qu c gia, Hà N i.
Shimao Minoru (2002), S li
n vi
c
B c b Vi t Nam th i Lê , T p chí Hán Nôm (2), tr.12-22.
Nguy n H
m
n khoán l
nv
h c
t
T p chí Hán Nôm (2), tr.47-51.
Ph m Xuân
M y nét v tình hình các làng xã
t nh B c Ninh th i k 1921c T p chí Nghiên c u L ch s
(1), tr.12-23, 27.
H
u các hình th c gi gìn tr t t tr an trong
c làng xã huy n Phú Bình - Thái Nguyên th i thu
T p chí
Khoa h c và Công ngh (3), tr. 96-99
Tr
Di s n Hán Nôm Vi t Nam
y u, t p I, NXB
Khoa h c Xã h i, Hà N i.
Tr
Di s n Hán Nôm Vi t Nam
y u, t p II, NXB

Khoa h c Xã h i, Hà N i.
157


97.
98.
99.
100.

101.

102.

103.

104.
105.

Tr
Di s n Hán Nôm Vi t Nam
y u, t p III, NXB
Khoa h c Xã h i, Hà N i.
Tr
3), Di s n Hán Nôm Vi t Nam
y u, B di, quy n
ng, NXB Khoa h c Xã h i, Hà N i.
Tr
3), Di s n Hán Nôm Vi t Nam
y u, B di, quy n
H , NXB Khoa h c Xã h i, Hà N i.

Nguy
c Nghinh (1978), L
Nông thôn Vi t Nam trong
l ch s (nghiên c u xã h i nông thôn truy n th ng), t p II, NXB KHXH, Hà
N i, tr.148-161.
Kim Ng
u m t s v
trong
c các làng xã (huy n L p Th ch i Pháp thu
T p
chí Nghiên c u L ch s (3), tr.52-57.
Nguy n Quang Ng c (1996), M t s
ng giá tr
c ph n ánh trong
cc
a các làng thu c huy
u th k XX ,
Các giá tr truy n th
i Vi t
Nam hi n nay, t p II, Hà N i, tr.196-243.
Nguy n Quang Ng c (1998),
c, m
c qu n lý nông
thôn Vi t Nam truy n th ng , Vi t Nam h c-K y u h i th o qu c t l n th
nh t, Nxb. Th gi i, Hà N i, tr.544-550.
Nguy n Quang Ng c (2009), M t s v
làng xã Vi t Nam, NXB
i.
Nguy n Tá Nhí (d ch) (1993),
c c Hà Tây, B o tàng t ng h p S

106. Nguy
c c a s li
T p chí Hán Nôm, (6), tr.20-25.
107. Nguy n Tá Nhí (2004), T c l
c , T p chí
Hán Nôm (2), tr.50-53.
108. Nguy n Tá Nhí (ch trì) (2010),
- Hà N i: Tuy n
t
c t c l , NXB Hà N i, Hà N i.
109. Mai Kim Oanh (2001), M t s
c v phong t c t
c x Ngh
n Nghiên c
Hà N i.
110. Philippe Papin, Olivier Tessier (cb) (2002), Làng vùng châu th sông H ng:
v
còn b ng , NXB
ng-Xã h i, Hà N i.
111. Nguy n H ng Phong (1959), Xã thôn Vi t Nam, NXB
a, Hà N i.
112. Hoàng Tr ng Phu (1975), Nh n xét v t
Lê Gia H i d
vi n t nh Hà Tây.
158


113.

ng (và nh

c, NXB

i khác) (2012),

c, Hà N i.
114.

Ph

n Vi t Nam qua m t s
T p chí Khoa h c và Ph n (1), tr.6-9, 18.

làng xã c truy
115.

c và phong t c

Nguy n Th

ng (1989), Gi i thi u kho sách t c l

n Vi n Nghiên

c u Hán Nôm , T p chí Hán Nôm (2), tr.40-43
- Hà N

116.
li

c 1945, T p 1, NXB Hà N i, Hà N i.

117.

- Hà N

(cb) (2010),
li

c 1945, T p 3, NXB Hà N i, Hà N i.

118.

M ts v

v Hà N i và nghiên c u Hà N i v
, B môn L ch s

m t không gian l ch s -

ng và

phát tri n (1974-2014), NXB CTQG, Hà N i, tr.492-511.
119.

Qu c s quán tri u Nguy n,

i Nam th c l c, t p 2, tái b n l n 1, NXB Giáo

d c, Hà N i.
c (1999), Vi t Nam nh ng s ki n l ch s (1858-1918), NXB

120.

Giáo d c, Hà N i.
121.

Nguy n Th Minh Quý (2011), Nghiên c

c c truy n

huy
122.

i.

Lê Th Quý (2004), Nh ng v

ph n

c

c t nh B c Ninh

Hà N i, 65 tr.

123.

Ph m Qu nh (1930), V

124.

Ph

l p hi

c trong qu n lý xã h i

hi n nay, Lu

nông thôn Vi t Nam

i.

o (1993), Chúng ta k th a di s n nào trong khoa h c k thu t, pháp

125.
lu
126.

c Nam, Impr Tonkinoise, Hanoi.

c, nông thôn, nông nghi p, NXB Khoa h c Xã h i, Hà N i.

Tr

t s tài li u b ng ch vi t v a m

m y cu c kh

mi n núi Ngh

cv

T p chí Nghiên c u L ch s (50),

tr.58-61.
127.

Tên làng xã Vi

u th k XIX thu c các t nh t Ngh

ra: Các

tr n t ng xã danh b lãm (1981), NXB KHXH, Hà N i.
128.

t ngu n s
cc
th i c

li u phong phú-nh

n

, Vi n S h c (1992), Nông dân và nông thôn Vi t Nam

i, t p 2, NXB KHXH, Hà N i, tr.253-264

159


129.
130.

131.

Nguy n Thanh (2000)
c Thái Bình, NXB
Nguy n Th Thanh (2012), M t s khía c nh c
Long-Hà N i (qua kh
Lu
N i.
Kh
i.

132.
133.
134.
135.
136.
137.

138.
139.
140.
141.
142.
143.

144.
145.
146.

c, Hà N i.
i s ng th
ch s Vi t Nam, Hà
c huy n Th ch Th t,
NXB

ng Xã h i, Hà N i.
H
c Th (2003), L làng Vi t Nam trong tâm th c dân gian, NXB
Thông tin, Hà N i.
H
c Th
ng (1999), L làng Vi t Nam, NXB Hà N i, Hà
N i.
c Th , Nguy
a
,
NXB B
, Hà N i.
n (2004),
c v i vi c xây d
huy n Qu nh Ph , Thái Bình
ih
i.
Nguy n H u Thông (cb) (2007), M ch s ng c
c trong làng Vi t

Trung B : D n li u t làng xã các t nh Qu ng Bình, Qu ng Tr , Th a Thiên
Hu , NXB Thu n Hoá, Hu .
thâm nh p c a Nho giáo vào làng xã Vi t Nam
, T p chí Nghiên c u Tôn giáo (6), tr.17-21.
c Thuân (2004), T c l
ph ch Kim Ngân , T p chí Hán Nôm
(4), tr.24-31.
n và n i dung t c l làng xã c
truy
T p chí Hán Nôm (3), tr.53-60.
c Thuân (2006), T c l c truy n làng xã Vi t Nam, NXB Khoa h c
Xã h i, Hà N i.
u Thu n (
c và s li u làng xã. Di n âm, di
di n ca và di n t T p chí Hán Nôm (4), tr.90-99.
c Ti t (1998), V
c l làng, NXB Chính tr Qu c gia, Hà N i.
Nguy n Huy Tính (2003),
cm i-m
n góp ph n qu n lý
xã h i nông thôn Vi t Nam hi n nay, LATS Lu t h c, Hà N i.
nt cl L
cl
Thông báo Hán Nôm h c 1997, tr.650-663.
Võ Quang Tr ng, Ph m Qu
(1996),
S

160

147.
148.
149.
150.
151.

152.
153.
154.
155.
156.
157.
158.
159.

160.
161.

162.
163.

Võ Quang Tr
m, tuy n ch n, gi i thi u) (2000),
c Thanh Hoá, NXB Khoa h c Xã h i, Hà N i.
Tr n T (1984),
u t ch c c a làng Vi t c truy n B c B , NXB
KHXH, Hà N i.
c trong quá trình th c hi n dân ch
nông

thôn Vi t Nam hi n nay, NXB Chính tr Qu c gia, Hà N i.
Nguy
n (2010), Hà N i n
u th k XX, NXB Hà N i, Hà N i.
u tìm hi u công cu c b o v tài nguyên môi
ng c a ông cha ta (qua ngu n tài li
i Vi
c
cách m ng tháng Tám 1945)
i.
Vi c c
c c a làng B La (t
(1919), Nam
Phong t p chí (27), tr.286.
cc
t
(1921), Nam Phong t p chí (46),
tr.327.
Vi n S h c (1977), Nông thôn Vi t Nam trong l ch s , t p 1, NXB KHXH,
Hà N i.
Vi n S h c (1990), Nông dân và Nông thôn Vi t Nam th i c n i, t p 1,
NXB KHXH, Hà N i.
Vi n Thông tin Khoa h c Xã h i (1991),
c Vi t Nam th i k
c
i, Hà N i.
Vi n Thông tin Khoa h c Xã h i (1994),
c Vi
b n Hán Nôm), Hà N i.
Hoàng Hoa Vinh (2000), Vai trò c

c làng Nh t trong vi c xây
d
t nh Hà Nam
ih
i.
Hu nh Khái Vinh (1994-1996),
c m i v i vi c xây d
hóa
ng b ng B c B ,
tài c p B
ih
Hà N i, Hà N i.
Ph m Th
l và l t th
i th i H ng
T p chí Hán Nôm (5), tr.33-37.
Ph m Th Thùy Vinh (2005), Nghiên c
c ch Hán
c a Tri u Tiên và Vi t Nam,
tài nghiên c u t i Hàn Qu c t tháng 9/20049/2005 do Qu Cao h c Hàn Qu c tài tr .
Ph m Th Thu Vinh (2005),
um cb
c c nh t c a Tri u Tiên , T p chí Hán Nôm (3), tr.61-67.
Ph m Th Thùy Vinh (2006),
c ch
Hán Tri u Tiên và Vi t Nam th i k Trung C
, T p chí Nghiên c u
c Á (2)
161

164.

165.

166.

167.
168.

Ph m Th Thùy Vinh (2007), Nh
ng và d bi
b
c ch Hán c a Tri u Tiên và Vi t Nam , H i th o Qu c t quan
h
c Vi t Nam-Hàn Qu c, H i S h c Hàn Qu c, H i Khoa h c L ch
s Vi
ng t ch c, Hà N i, tr.239-259.
Ph m Th Thùy Vinh (2012),
c
Tri u Tiên, tham chi u v i Vi
K y u H i th o Khoa h c Qu c t
Vi t Nam-Hàn Qu c, quá kh , hi n t
do
ch c
Nguy n Th Hoàng Y n (2006), Kh
Long - Hà N i, LVTHS Ng
i.
ANH
Peter Federic Baugher (1980), The Contradiction of Colonialism, the French

Experience in Indochine 1860-1940, University of Winconsin
-colonial and Colonial
Beyond Hanoi:
Local Government in Vietnam, Vietnam Update Series, pp.54-89.

169.
Religious Studies Review
(1), pp.24-39.
170.

atholic Village
and their Conventions in the Red River Delta , Vietnam Social Sciences (3),
pp.74-81.
TI NG NGA
171.
n (1996), Nh ng khía c nh kinh t
c làng xã mi n B c Vi t Nam (th k XVIII-n
u th k XIX), LATS,
TI NG TRUNG
172. Ph
[Research on
Village Covenants in Vietnamese Rural Communities Management], Lu n án
Ti
t h c.

173.

C
kí hi

c làng Ng c Hà t ng N i huy n Hoàn Long, t nh
, VTTKHXH.

174.
, VTTKHXH.
162


175.
-06

.

176.

, kí
, VTTKHXH.

177.
, VTTKHXH.
178.
-18

.

179.

,
VTTKHXH.

180.
181.
hi

, VTTKHXH.

182.

, kí
HU 0571

.

183.
, VTTKHXH.
184.
(
Hoàn Long, Hadong
185.
186.
187.
188.
t
189.
t

, VTTKHXH.
-08,
, VTTKHXH.
, VTTKHXH.

c thôn H Yên, xã Lãng Yên, t ng Thanh Nhàn, huy n Hoàn Long,
, VTTKHXH.
c thôn H Yên, xã Lãng Yên, t ng Thanh Nhàn, huy n Hoàn Long,
-15
u Khoa s .

190.
Hadong

, VTTKHXH.

191.

,
, VTTKHXH.

192.

,
-17

193.
194.
195.

ng tr

.
, kí hi
c, kí hi u

, VTTKHXH.
, VTTKHXH.

, VTTKHXH.
163


196.
-16

.

197.
, VTTKHXH.
198.
199.
200.
201.

202.
203.
204.
205.
206.
207.
208.
209.
210.
211.

212.
213.
214.
215.
216.
217.
218.

, VTTKHXH.
T c l làng Phúc Xá, t ng Phúc Lâm, huy n Hoàn Long, t
hi
, VTTKHXH.
T c l làng Phúc Xá, t ng Phúc Lâm, huy n Hoàn Long, t
, kí
hi
-19
u Khoa s .
c làng Yên Ph , t
ng, huy n Hoàn Long, t n
, kí
hi
, VTTKHXH.
NÔM
A. 1981, VNCHN.
A.1595, VNCHN.
[
l b ], kí hi u A. 1944, VNCHN.
[Hoàn Long H Kh
u l ], kí hi u AF.a2/25,
VNCHN.

[
]
a2/27, VNCHN.
[
],
a2/26, VNCHN.
[
],
,
VNCHN.
[
],
,
VNCHN.
[
]
,
VNCHN.
[
],
,
VNCHN.
[
],
,
VNCHN.
[
],
,
VNCHN.

[
],
,
VNCHN.
[B ch Mã t tam giáp l ]
.1023, VNCHN.
[
, VNCHN.
[
v ng biên], kí hi u A.716, VNCHN.
A.731, VNCHN.
164


219.
220.
221.
222.
223.
224.
225.
226.
227.
228.
229.
230.
231.
232.
233.
234.

235.
236.
237.
238.
239.
240.

[Hoàn Long

],

,

VNCHN.
VHv.2605, VNCHN.
[
], kí hi u A.1410, VNCHN.
[Yên Lãng dân phong t c l ], kí hi u A.2901, VNCHN.
[Hoàn Long Tây giáp khoán l ], kí hi u AF.a2/30, VNCHN.
T c l ph
c, kí hi u A.715, VNCHN, b n d ch t p 1 c a Vi n S h c
do
ng d ch (2 t p), Hà N i, 1974.
T c l ph
c, kí hi u A.715, VNCHN, b n d ch t p 2 c a Vi n S h c
ng d ch (2 t p), Hà N i, 1973.
[
], kí hi
, VTTKHXH.
[

],
193, VTTKHXH.
[H Kh
c], kí hi u H 196, VTTKHXH.
[
],
, VTTKHXH.
[
X
],
526,
VTTKHXH.
[
],
H 673, VTTKHXH.
[
],
194, VTTKHXH.
[
]
, VTTKHXH.
[Hoàn Long huy n Tàm Xá
c], kí hi u H
195, VTTKHXH.
[
], kí
, VTTKHXH.
[
],
, VTTKHXH.

[Th a sao chính b n Th Quan thôn tu b c i
], kí hi
, VTTKHXH.
[Qu nh Lôi tr
c], ký hi
, VTTKHXH.
[
c], kí hi u H 0200,
VTTKHXH.
[B ch Mai xã Nh t Nh M t N
c b ], E7,
1924, No 2397, TTLTQGI.
165


241.
242.
243.
244.

IV.
245.
246.
247.
248.
249.

[
ng bi],
ng Hàng B , qu n Hoàn Ki m.

[
c th bi ký],
n Hoàn Ki m.
[
c v ng t bi chí],
ng Hàng Bông, qu n Hoàn Ki m.
[Thân c m kh t ]
qu n Hoàn Ki m.

TTLTQGI-RHD 2319
TTLTQGI-RHD 730
TTLTQGI-RST 36542-6
TTLTQGI-RST 36570-1
TTLTQGI-RST 78547

166

c,
c,
ng Xuân,