Quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học ở huyện tủa chùa, tỉnh điện biên

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

HOÀNG TUYẾT BAN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG
CHO HỌC SINH TIỂU HỌC Ở HUYỆN TỦA CHÙA
TỈNH ĐIỆN BIÊN

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI – 2015

1


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

HOÀNG TUYẾT BAN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG
CHO HỌC SINH TIỂU HỌC Ở HUYỆN TỦA CHÙA
TỈNH ĐIỆN BIÊN

LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 60 14 01 14

Cán bộ hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc

HÀ NỘI - 2015

2


MỤC LỤC
Lời cảm ơn................................................................................................... i
Danh mục chữ viết tắt.................................................................................

ii

Mục lục......................................................................................................... iii
Danh mục bảng, biểu..................................................................................

vii

MỞ ĐẦU...................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO
DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TIỂU HỌC.......................... 6
1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề..................................................... 6
1.1 1. Ở nước ngoài....................................................................................... 6
1.1.2. Ở trong nước....................................................................................... 8
1.2. Một số khái niệm sử dụng để nghiên cứu đề tài..................................... 10
1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường................................... 10
1.2.2. Kỹ năng sống, giáo dục kỹ năng sống................................................. 14
1.2.3. Quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống.......................................... 17
1.3. Giáo dục kỹ năng sống trong trường tiểu học........................................ 18
1.3.1. Vị trí, nhiệm vụ và quyền hạn của trường Tiểu học............................ 18
1.3.2. Giáo dục kỹ năng sống trong trường Tiểu học.................................... 20
1.4. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống trong trường tiểu

học................................................................................................................. 23
1.4.1. Quản lý chương trình, nội dung.............................................................

23

1.4.2. Xây dựng kế hoạch hoạt động............................................................. 24
1.4.3. Quản lý công tác kiểm tra đánh giá .................................................... 24
1.4.4. Phối hợp các lực lượng tham gia ........................................................ 26
1.4.5. Quản lý cơ sở vật chất và các điều kiện thực hiện hoạt động giáo
dục kỹ năng sống........................................................................................... 29
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống ở
trường Tiểu học............................................................................................. 29
1.5.1. Mục tiêu, chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục tiểu học.... 29

3


1.5.2. Đặc điểm phát triển tâm sinh lý của học sinh tiểu học........................ 30
1.5.3. Trình độ của đội ngũ giáo viên...........................................................

38

1.5.4. Nhận thức của các lực lượng tham gia quản lý hoạt động giáo dục
kỹ năng sống cho học sinh tiểu học..............................................................

39

1.5.5. Văn hóa nhà trường ............................................................................ 39
1.5.6. Môi trường và các điều kiện cơ sở vật chất........................................ 41
Tiểu kết chương 1.......................................................................................... 43

Chương 2. THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO
DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRONG CÁC TRƯỜNG
TIỂU HỌC TẠI HUYỆN TỦA CHÙA, TỈNH ĐIỆN BIÊN................... 45
2.1. Khái quát chung về Huyện Tủa Chùa.................................................... 45
2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa, xã hội của huyện Tủa Chùa...... 45
2.1.2. Tình hình về giáo dục của huyện Tủa Chùa........................................ 47
2.2. Thực trạng về giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường tiểu
học Huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên........................................................... 50
2.2.1. Thực trạng nhận thức về hoạt động giáo dục KNS cho học sinh tiểu
học của CBQL, GV, CMHS và các lực lượng xã hội khác........................... 50
2.2.2. Thực trạng về hoạt động giáo dục KNS cho học sinh TH ở các
trường TH Huyện Tủa Chùa......................................................................... 54
2.3. Thực trạng về quản lý hoạt động giáo dục KNS Huyện Tủa Chùa....... 56
2.3.1. Thực trạng quản lý việc xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục kỹ
năng sống trong các trường tiểu học............................................................ 56
2.3.2. Thực trạng quản lý thực hiện chương trình, nội dung giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh................................................................................. 58
2.3.3. Thực trạng quản lý công tác kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động
giáo dục kỹ năng sống cho học sinh............................................................. 66
2.3.4. Thực trạng quản lý sự phối hợp các lực lượng trong trường và
ngoài xã hội để tổ chức các hoạt động GD kỹ năng sống............................. 68
2.3.5. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất phục vụ hoạt động GD kỹ năng

4


sống............................................................................................................... 69
2.3.6. Đánh giá chung .................................................................................... 69
Tiểu kết chương 2.......................................................................................... 73
Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ÐỘNG GIÁO

DỤC KỸ NĂNG SỐNG TRONG CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TRÊN
ĐỊA BÀN HUYỆN TỦA CHÙA, TỈNH ÐIỆN BIÊN.............................. 74
3.1. Một số định hướng có tính nguyên tắc trong việc xây dựng các giải
pháp quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh Tiểu học..................... 74
3.1.1. Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước trong hoạt động giáo dục 74
3.1.2. Quản lý giáo dục KNS phải góp phần hình thành, phát triển nhân
cách học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, thực hiện mục
tiêu giáo dục tiểu học.................................................................................... 74
3.1.3. Các biện pháp quản lý phải phát huy được tiềm năng của cán bộ và
giáo viên, kích thích động lực và nhu cầu rèn luyện của học sinh................ 74
3.1.4. Các biện pháp phải tác động đồng bộ vào các yếu tố, các khâu của
hoạt động giáo dục kỹ năng sống.................................................................. 74
3.1.5. Các biện pháp phải đảm bảo tính khả thi, thiết thực........................... 74
3.1.6. Các biện pháp phải kế thừa, phát huy được kinh nghiệm, sự phát
triển của xã hội.............................................................................................. 74
3.2. Đề xuất biện pháp quản lý công tác giáo dục kỹ năng sống trong
trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay......................................................

74

3.2.1. Nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm cho các lực lượng giáo dục
trong và ngoài nhà trường về giáo dục KNS và quản lý giáo dục KNS cho
học sinh trong giai đoạn hiện nay.................................................................

74

3.2.2. Kế hoạch hóa quá trình quản lý hoạt động giáo dục KNS cho HS ..... 77
3.2.3. Quản lý công tác bồi dưỡng năng lực sư phạm, kỹ năng tổ chức hoạt
động giáo dục kỹ năng sống cho đội ngũ GV tham gia tổ chức thực hiện............. 79
3.2.4. Tăng cường chỉ đạo đổi mới, đa dạng hóa hình thức, phương pháp tổ

chức các hoạt động giáo dục kỹ năng sống............................................................... 80

5


3.2.5. Tăng cường sự phối hợp giữa các lực lượng tham gia tổ chức thực
hiện giáo dục kỹ năng sống cho học sinh...................................................... 83
3.2.6. Đảm bảo các điều kiện cơ sở vật chất và tài chính phục vụ cho hoạt
động giáo dục kỹ năng sống.......................................................................... 86
3.2.7. Đổi mới công tác kiểm tra, giám sát đánh giá việc thực hiện chương
trình GD KNS gắn với công tác thi đua khen thưởng................................... 89
3.2.8. Mối quan hệ giữa các biện pháp.......................................................... 90
3.3. Khảo sát tính khả thi và sự cấp thiết của các biện pháp đề xuất............ 91
3.3.1. Mục đích khảo sát............................................................................... 91
3.3.2. Đối tượng khảo sát.............................................................................. 91
3.3.3. Các biện pháp được khảo sát............................................................... 91
3.3.4. Nội dung khảo sát................................................................................ 92
3.3.5. Kết quả khảo sát.................................................................................. 92
Tiểu kết chương 3.......................................................................................... 94
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ………………………………………. 95
1. Kết luận..................................................................................................... 95
2. Khuyến nghị.............................................................................................. 96
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................... 98
PHỤ LỤC..................................................................................................... 100

6


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài

Trong thời kì công nghiệp hóa - hiện đại hóa, con người ngoài việc nắm
vững tri thức, phát triển năng lực hoạt động trí tuệ, cần phải có phẩm chất và
kỹ năng sống tốt. Đặc biệt trong xu thế hội nhập và một xã hội không ngừng
biến đổi hiện nay, đòi hỏi con người phải thường xuyên ứng phó với những
thay đổi hàng ngày của cuộc sống. Mục tiêu giáo dục không chỉ giúp con
người học để biết, học để làm, học để làm người mà còn học để cùng chung
sống. Do đó, vấn đề giáo dục kỹ năng sống cho học sinh là vấn đề cấp thiết
hơn bao giờ hết.
Kỹ năng sống không phải tự nhiên có mà là kết quả rèn luyện của mỗi
người trong suốt cuộc đời, trong các mối quan hệ xã hội, dưới ảnh hưởng của
giáo dục, trong đó giáo dục nhà trường có vai trò hết sức quan trọng. Giáo dục
nhà trường tạo ra những cơ sở ban đầu quan trọng nhất cho sự phát triển nhân
cách nói chung và kỹ năng sống của trẻ nói riêng. Ở trường phổ thông hoạt
động quản lý giáo dục trong công tác tổ chức, quản lý giáo dục kỹ năng sống
là một yêu cầu tất yếu, gắn liền với vai trò và nhiệm vụ của nhà trường.
Giáo dục Tiểu học là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân,
vì vậy vai trò của nhà trường đối với việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
tiểu học càng trở nên có ý nghĩa hơn. Học sinh tiểu học là những học sinh
đang trong quá trình hình thành và phát triển các phẩm chất nhân cách, những
thói quen cơ bản chưa ổn định mà đang được hình thành và củng cố. Do đó
việc giáo dục kỹ năng sống cho các em là một việc làm rất cần thiết, là nền
tảng giúp các em phát triển nhân cách sau này.
Từ năm học 2010 - 2011, Bộ giáo dục và Đào tạo đã đưa nội dung giáo
dục kỹ năng sống được lồng ghép vào các môn học và các hoạt động ngoài
giờ lên lớp ở các bậc học phổ thông nói chung và bậc tiểu học nói riêng. Đây
là một chủ trương cần thiết và đúng đắn đã được xã hội và đặc biệt là các bậc

7

cha mẹ quan tâm, đón nhận và coi đây là một chương trình giáo dục hết sức
cần thiết đối với học sinh.
Trong thực tế, lo lắng trước những cảnh báo về những hành vi, việc làm
và cả những hậu quả thương tâm của một lớp trẻ thiếu kỹ năng sống. Ở thành
phố và các khu vực thuận lợi nói chung, thành phố Điện Biên Phủ nói riêng,
tranh thủ những tháng nghỉ hè vừa qua, không ít phụ huynh bên cạnh việc cho
con đi học ngoại ngữ, năng khiếu, thể thao, cũng ráo riết tìm kiếm những
trung tâm huấn luyện kỹ năng sống cho trẻ với kỳ vọng: Trẻ sẽ có đủ tự tin,
bản lĩnh để vững bước vào đời. Ở nông thôn và những nơi vùng sâu, vùng xa,
vùng đặc biệt khó khăn, nhất là vùng có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số như
Huyện Tủa Chùa, hầu hết phụ huynh lại không quan tâm tới việc giáo dục kỹ
năng sống cho con em mình, các em lớn lên với những bản năng sẵn có; để
rồi đã có rất nhiều hậu quả đau lòng đã xảy ra khi các em thiếu đi kỹ năng
sống trong xã hội hiện nay.
Do đó, việc đưa KNS vào trường học không chỉ được nhiều phụ huynh
tán thành, mà còn được đông đảo đội ngũ cán bộ giáo viên ủng hộ. Qua ba
năm triển khai và thực hiện, chúng tôi nhận thấy: Kỹ năng sống thực sự
không phải là những gì quá cao siêu, phức tạp, mà là những nội dung hết sức
đơn giản, gần gũi với trẻ em; là những kiến thức tối thiểu để giúp các em tự
tin hơn, tự lập hơn trong cuộc sống. Việc tổ chức hoạt động giáo dục KNS
trong các nhà trường được thực hiện theo tinh thần chỉ đạo của các cấp quản
lý. Tuy nhiên, thực tế cho thấy tại tỉnh Điện Biên nói chung và huyện Tủa
Chùa nói riêng, khi đưa hoạt động giáo dục kỹ năng sống vào trường học,
việc quản lý hoạt động này như thế nào để phát huy tốt hiệu quả của nó thì
các trường học còn gặp không ít lúng túng. Bên cạnh đó, Phòng GD&ĐT mặc
dù đã ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ hoạt động giáo
dục KNS nhưng mới chỉ dừng ở mức độ kế hoạch, còn việc tổ chức thực hiện
kế hoạch như thế nào, kiểm tra đánh giá ra sao, các điều kiện để tổ chức thực
hiện kế hoạch được đảm bảo như thế nào...chưa được thực hiện đồng bộ và

8


bài bản. Từ đó dẫn tới việc, chất lượng hoạt động giáo dục KNS cho học sinh
phổ thông nói chung và học sinh tiểu học nói riêng của huyện Tủa Chùa đạt
kết quả chưa cao.
Với những ý nghĩa đó, tôi đã chọn vấn đề “Quản lý hoạt động giáo
dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học ở Huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện
Biên” làm luận văn tốt nghiệp cao học; với mong muốn trước hết là tìm ra
những biện pháp quản lý sát với tình hình thực tiễn của đơn vị mình để nâng
cao chất lượng hoạt động GDKNS, góp phần vào việc nâng cao chất lượng
giáo dục toàn diện; đồng thời, đóng góp xứng đáng vào công cuộc xóa đói,
giảm nghèo và nâng cao chất lượng cuộc sống cho con người, cho đồng bào
các dân tộc trên địa bàn huyện Tủa Chùa.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất các biện pháp quản
lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh Tiểu học tại huyện Tủa
Chùa Tỉnh Điện Biên, qua đó góp phần đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện
nay.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về giáo dục KNS cho học sinh Tiểu học và
quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh trong các trường Tiểu học.
3.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng của quản lý hoạt động giáo dục
KNS cho học sinh trong các trường Tiểu học huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện
Biên.
3.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh Tiểu
học tại huyện Tủa Chùa nhằm góp phần đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện
nay.
3.4. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

4.1. Khách thể nghiên cứu

9


Hoạt động giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống cho học sinh các trường
tiểu học huyện Tủa chùa, tỉnh Điện Biên.
4.2. Đối tượng nghiên cứu
Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh
Tiểu học ở Huyện Tủa chùa, Tỉnh Điện Biên.
5. Giả thuyết khoa học
Nếu triển khai đồng bộ các biện pháp quản lý đề xuất thì chất lượng
hoạt động giáo dục KNS cho học sinh Tiểu học của Huyện Tủa Chùa sẽ được
nâng cao, góp phần đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn
hiện nay.
6. Phương pháp nghiên cứu
Kết hợp các nhóm nghiên cứu sau:
6.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nhằm tổng hợp các vấn đề lý luận làm cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên
cứu. Tìm hiểu và phân tích các quan điểm lý lụan thể hiện trong các văn kiện
của Đảng, văn bản của Chính phủ, nghiên cứu trên sách, báo chí, các tài liệu
chuyên môn liên quan đến nội dung đề tài.
6.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
+ Phương pháp điều tra: Nhằm khảo sát thực trạng về giáo dục, về
KNS, giáo dục KNS và quản lý giáo dục KNS cho học sinh Tiểu học tại
Huyện Tủa Chùa, Tỉnh Điện Biên.
+ Phương pháp chuyên gia: Nhằm tìm hiểu thêm các nội dung được đề
cập trong đề tài nghiên cứu; các vấn đề về đời sống văn hóa của địa phương
trên địa bàn có liên quan đến việc thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu và mức
độ tin cậy của các sản phẩm nghiên cứu.

+ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Nhằm tập hợp và phân tích các
thành công của giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục trong việc giáo dục kỹ
năng sống cho học sinh tiểu học tại huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên cũng như
của các địa phương khác.

10


6.3. Phương pháp xử lý thông tin
Ngoài các phương pháp trên tác giả còn sử dụng các phương pháp xử lý
số liệu điều tra, để xử lý kết quả.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
7.1. Ý nghĩa lý luận
Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận việc quản lý hoạt động giáo dục
KNS cho học sinh Tiểu học nhằm từng bước nâng cao chất lượng giáo dục.
7.2. Ý nghĩa thực tiễn
Đề xuất những biện pháp quản lý phù hợp với thực tế và có tính khả thi
để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học của địa phương.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo
và các phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về giáo dục KNS cho học sinh Tiểu học và
quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh trong các trường Tiểu học.
Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho
học sinh Tiểu học ở Huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên.
Chương 3. Một số giải pháp quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học
sinh Tiểu học ở Huyện Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên.

11

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đặng Quốc Bảo (2010), Chuyên đề phát triển nguồn nhân lực phát triển
con người. Đại học Giáo dục
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2009), Điều lệ trường tiểu học. Nhà xuất bản
Giáo dục
3. Nguyễn Quốc Chí – Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2010), Đại cương khoa học
quản lí. Nhà xuất bản Đại học Quốc Gia Hà nội
4. Nguyễn Đức Chính (2011), Đo lường và đánh giá trong giáo dục và dạy
học. Đại học Giáo dục
5. Vũ Cao Đàm (1997), Phương pháp nghiên cứu khoa học. Nhà xuất bản
khoa học kỹ thuật Hà Nội
6. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ XI. Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Hà Nội.
7. Nguyễn Tiến Đạt (2010), Giáo dục so sánh. Nhà xuất bản Đại học Quốc
gia Hà Nội.
8. Trần Khánh Đức (2010), Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong
thế kỷ XXI. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam.
9. Đặng Xuân Hải (2003), Quản lý sự thay đổi trong giáo dục, đại học
Quốc gia Hà Nội.
10. Nguyễn Thị Phương Hoa (2010), Lý luận dạy học hiện đại. Bài giảng
Cao học quản lý giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội.
11. Nguyễn Công Khanh (2013), Phương pháp giáo dục Giá trị sống, Kỹ
năng sống. Nhà xuất bản Đại học Sư phạm.
12. Nguyễn Thị Mỹ Lộc – Đinh Thị Kim Thoa – Trần Văn Tính (2009),
Tâm lý học phát triển. Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội.
13. Nguyễn Thị Mỹ Lộc (2010), Đại cương khoa học quản lý. Nhà xuất bản
Đại học Quốc gia Hà Nội.

12

14. Nguyễn Thị Mỹ Lộc – Đinh Thị Kim Thoa – Bùi Thị Thuý Hằng
(2011), Giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho học sinh tiểu học. Nhà
xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
15. Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Trọng Hậu, Nguyễn
Quốc Chí, Nguyễn Sĩ Thư (2012), Quản lý giáo dục một số vấn đề lý
luận và thực tiễn. Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
16. Luật Giáo dục (2005), Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
17. Hà Nhật Thăng - Trần Hữu Hoan (2011), Xu thế phát triển giáo dục.
Giáo trình đào tạo thạc sĩ quản lý giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội.
18. Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội, Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm
học 2012-2013
19. Diane Tillman (2010), Những giá trị sống dành cho trẻ từ 8 đến 14 tuổi
Nhà xuất bản trẻ, TP. Hồ Chí Minh.
20. Phạm Viết Vượng (2008), Giáo dục học. Nhà xuất bản Đại học Quốc
gia Hà Nội.

13