Nguồn gốc Ba Giai, Tú Xuất

Tú Xuất
Tú Xuất tên thật là Nguyễn Đình Tú, Ông và Ba Giai là cặp bài
trùng sống vào cuối thế kỷ 19 ở Việt Nam, năm sinh và năm mất
cả hai ông đều không rõ, là một người thông minh, tri thức hơn
người nhưng cái duyên của ông với khoa bảng chẳng được suôn
sẽ.
Tiểu sử
Tú Xuất là con một đốc học Hà Nội, gốc ở Thanh Hóa hoặc Nghệ
An thường trú ở xã Phương Trung huyện Thanh Oai tỉnh Hà
Đông xưa, nay là Hà Tây, đến Tú Xuất là đời thứ tư. Tú Xuất
cũng thuộc dòng họ Nguyễn Đình nhưng không phải cùng gốc với
Ba Giai. Ông là con trai trưởng của cụ Nguyễn Đình Lập. Cụ Lập
đỗ cử nhân năm Gia Long thứ 12 (1812), là đốc học Hà Nội, có thời gian cụ đã làm đốc học lục tỉnh,
là giám khảo khoa thi hương ở Nghệ An. Vì có con trai là Tú Xuất gà bài cho bạn bị lộ nên cụ Lập bị
truất chức làm giáo thụ.
Ông nội Tú Xuất là Nguyễn Đình Linh. Hai ông chú của Tú Xuất cũng đỗ sinh đồ làm giáo thụ. Như
vậy dòng họ Tú Xuất cũng là dòng họ có học vấn. Cha có quyền lực không lớn nhưng có quan hệ rộng
rãi với nhiều nhà khoa bảng và quan chức trong tỉnh. Với Tú Xuất, ông có học hành lăn lộn nhiều năm
với khoa cử. Thông minh, tri thức hơn người, nhưng năm lần qua trường thi hương, ông vẫn không
vượt qua được vũ môn để thành ông nghè, ông cống. Có lẽ vì trái duyên với khoa bảng nên ông đã kết
thân với Ba Giai rồi trở thành một cặp bài trùng trong các chuyện nghịch ngợm. Thế là một lần nữa
trên đất Hà Thành lại rộ lên các chuyện mà mọi người cho là "táo trời" là "bạo thiên nghịch địa", dân
chúng thì nhiều người khen và cảm phục
Ba Giai Tú Xuất
“Ba Giai! Một người lãng mạn giang hồ, tinh ma quỉ quái, đã kết đảng với Tú Xuất mà gây nên không
biết bao nhiêu truyện quái ác, tức cười. thậm chí đi đến dâu thiên hạ cũng phải gờm mặt mà đặt cho
cái tên là “Quái kiệt Hà Thành”, là “Tràng An tứ quỉ”! (trang 9). Sách còn liệt kê những ‘chức’ giang
hồ mã thượng và Ba Giai phải chăng thuộc phường thảo khấu nhưng tại sao người người đọc truyện
vẫn ‘mê’ bởi tính chọc cười từ quan lại đến sư vãi… rất trí tuệ của ông.
Còn Tú Xuất lại là một nho sĩ ‘dòng dõi trâm anh, học vấn uyên bác, biện luận hùng hồn, trí mưu mẫn
tiệp như thế mà lại không chịu lập lấy công danh để rạng rỡ môn nha, hiển vinh thê tử? … Cái đó

chẳng qua ở trong còn nhiều ẩn tình khiến cho ông phải chán đời, mà liều lĩnh qua loa cho hết kiếp.
Vậy nếu bà con ai không xét kỹ mà vội buộc tiếng không hay, thì thực là oan cho ông lắm”.
Sự kết hợp giữa Ba Giai và Tú Xuất trở thành một cặp bài trùng và đã để lại rất nhiều giai thoại về các
chuyện nghịch ngợm dân chúng đồn đại là các ông chẳng từ một đối tượng nào. Từ quan tổng đốc, tri
phủ tri huyện, chánh tổng lý hương, hào lý ở địa phương đến những người buôn bán ở chợ tỉnh chợ
quê. Hễ cứ thấy họ nghênh ngang cậy tiền, cậy quyền thế để ức hiếp kẻ khác yếu hơn mình, ngứa mắt
là hai ông chọc ghẹo gây cười để làm nhục họ cho bõ ghét. Thế là Ba Giai trở thành một cặp bài trùng
với Tú Xuất. Từ việc căm ghét bọn chó săn tay sai, nịnh bợ Tây dùng lời thơ trào lộng chế diễu chúng,
Ba Giai đã cùng Tú Xuất biểu lộ thái độ bất bình, không chấp nhận cái trật tự xã hội đó bằng trí tuệ
theo cách riêng của mình để đánh gục uy thế của chúng bằng cách phơi trần bản chất và bộ mặt thực
của chúng ra trước đông đảo quần chúng. Các trò nghịch ngợm bằng trí thông minh đầy chất hài thể
hiện qua từng câu nói, lối nghĩ, lối hành động ấy (trừ một số truyện nhảm nhí thô tục các soạn giả gán
ghép vào sau này) khiến ta liên tưởng đến các truyện Trạng Quỳnh