Bảo vệ quyền nhân thân của người lao động trong pháp luật lao động ở việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN THỊ HOÀI THƢƠNG

BẢO VỆ QUYỀN NHÂN THÂN
CỦA NGƢỜI LAO ĐỘNG TRONG PHÁP LUẬT
LAO ĐỘNG Ở VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Hà Nội – 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYÊN THỊ HOÀI THƢƠNG

BẢO VỆ QUYỀN NHÂN THÂN
CỦA NGƢỜI LAO ĐỘNG TRONG PHÁP LUẬT LAO
ĐỘNG Ở VIỆT NAM
Chuyên ngành : Luật kinh tế
Mã số

: 60 38 01 07

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Thị Hoài Thu

Hà Nội – 2015


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình
nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính
xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh
toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc
gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể
bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!

NGƢỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Thị Hoài Thƣơng


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
ATVSLĐ
An toàn lao động, vệ sinh lao động
BLDS

Bộ luật dân sự

BLLĐ

Bộ luật lao động

DN

Doanh nghiệp

KCN

Khu công nghiệp

KCX

Khu chế xuất

NLĐ

Ngƣời lao động

NSDLĐ

Ngƣời sử dụng lao động

XHCN

Xã hội chủ nghĩa

TNLĐ,BNN Tai na ̣n lao đô ̣ng, bê ̣nh nghề nghiê ̣p


MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
LỜI NÓI ĐẦU ................................................................................................. 1
CHƢƠNG 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUYỀN NHÂN THÂN VÀ
BẢO VỆ QUYỀN NHÂN THÂN CỦA NGƢỜI LAO ĐỘNG ............. Error!
Bookmark not defined.
1.1. Khái quát chung về quyền nhân thân của ngƣời lao độngError! Bookmark
not defined.

1.1.1. Quan niệm về quyền nhân thân của người lao độngError! Bookmark
not defined.
1.1.2. Phân loại quyền nhân thân của người lao độngError! Bookmark not
defined.
1.1.3. Ý nghĩa quyền nhân thân của người lao độngError! Bookmark not
defined.
1.2. Bảo vệ quyền nhân thân của ngƣời lao động .. Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Khái niệm bảo vệ quyền nhân thân của người lao động ............... Error!
Bookmark not defined.
1.2.2. Nguyên tắc bảo vệ quyền nhân thân của người lao động.............. Error!
Bookmark not defined.
1.2.3. Các biện pháp bảo vệ quyền nhân thân của người lao động. ....... Error!
Bookmark not defined.
1.3. Sự cần thiết phải bảo vệ quyền nhân thân của ngƣời lao động. ..........Error!
Bookmark not defined.


CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT LAO ĐỘNG VIỆT NAM TRONG
VIỆC BẢO VỆ QUYỀN NHÂN THÂN CỦA NGƢỜI LAO ĐỘNG ...... Error!
Bookmark not defined.

2.1. Lƣợc sử quá trình phát triển chế định bảo vệ quyền nhân thân của ngƣời
lao động ............................................................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.1.Trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp (Trước năm 1986)
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Trong nền kinh tế thị trường đến trước khi có Bộ luật lao động (Từ năm
1986 đến năm 1994) ........................................ Error! Bookmark not defined.
2.1.3. Trong nền kinh tế thị trường từ khi có Bộ luật lao động đến nay (Từ
năm 1994 đến nay) .......................................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Thực trạng các quy định pháp luật lao động hiện hành trong việc bảo vệ
quyền nhân thân của ngƣời lao động và thực tiễn triển khaiError!

Bookmark

not defined.

2.2.1. Bảo vệ quyền lao động của người lao động và thực tiễn triển khai
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Bảo vệ tính mạng sức khỏe người lao động và thực tiễn triển khai
......................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Bảo vệ danh dự nhân phẩm, uy tín của người lao động và thực tiễn
triển khai ......................................................... Error! Bookmark not defined.
2.3 Các biện pháp bảo vệ quyền nhân thân của ngƣời lao động ................Error!
Bookmark not defined.

2.3.1. Biện pháp tự bảo vệ............................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2 Biện pháp liên kết tạo sức mạnh tập thểError!

Bookmark

not

defined.
2.3.3. Biê ̣n pháp bồ i thường thiê ̣t hại.............. Error! Bookmark not defined.
2.3.4. Biê ̣n pháp thanh tra , kiểm tra , giải quyết khiếu nại tố cáo và xử lý vi
phạm pháp luật về lao động ............................ Error! Bookmark not defined.


2.3.5. Biện pháp giải quyết tranh chấp ........ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN
PHÁP LUẬT VÀ

NÂNG CAO HIỆU QUẢ BẢO VỆ QUYỀN NHÂN

THÂN CỦA NGƢỜI LAO ĐỘNG TRONG PHÁP LUẬT LAO ĐỘNG
VIỆT NAM .................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1. Những yêu cầu đặt ra cần phải nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền nhân thân
của ngƣời lao động trong pháp luật Lao động Việt NamError! Bookmark not
defined.

3.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền nhân thân của
ngƣời lao động trong pháp luật Lao động Việt NamError!

Bookmark

not

defined.

3.3. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật về bảo vệ
quyền nhân thân của ngƣời lao động. ........................ Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN .................................................................................................... 99
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


LỜI NÓI ĐẦU

1.

Tính cấp thiết của đề tài
Năm 1986, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng chính thức

tuyên bố đƣờng lối đổi mới, với nội dung cơ bản là chuyển nền kinh tế kế
hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế nhiều thành phần vận
hành theo cơ chế thị trƣờng có sự quản lý của Nhà nƣớc theo định hƣớng
XHCN; dân chủ hóa đời sống xã hội trên cơ sở xây dựng nhà nƣớc pháp quyền
của dân, do dân và vì dân… Và bảo vệ quyền con ngƣời trong đó có quyền lợi
của NLĐ đƣợc coi là một trong những chính sách lớn của Đảng và Nhà nƣớc.
Do nhiều nguyên nhân nhƣ sức ép doanh số, sự cạnh tranh của các doanh
nghiệp, dẫn đến chủ sử dụng lao động luôn phải tìm cách giảm chi phí đầu vào,
phát sinh hay do thiếu hiểu biết pháp luật, sự biến chất về đạo đức của
NSDLĐ... Đã dẫn tới hệ quả NLĐ bị buộc làm việc quá thời gian quy định, làm
việc trong điều kiện không đảm bảo ATVSLĐ, bị xúc phạm danh dự nhân
phẩm, bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, bị NSDLĐ trốn đóng BHXH, hay
bị sa thải trái pháp luật…Do đó, vấn đề bảo vệ quyền nhân thân của NLĐ trở
nên cần thiết hơn bao giờ hết.
BLLĐ 2012 có các quy định bảo vệ quyền nhân thân cho NLĐ nhƣng
trong số các quy định đó vẫn còn có những quy định chƣa phù hợp với thực
tiễn áp dụng hoặc vì những nguyên nhân khác nhau những quy định này của
BLLĐ lại không đƣợc thực hiện đúng trên thực tế. Bên cạnh đó, quan hệ lao
động thƣờng xuyên thay đổi dẫn đến có những quyền nhân thân của NLĐ cần

đƣợc bảo vệ nhƣng lại chƣa đƣợc ghi nhận trong BLLĐ. Do đó, trên thực tế,
quyền nhân thân của NLĐ chƣa đƣợc đảm bảo một cách triệt để.
Do đó, tôi đã chọn đề tài "Bảo vệ quyền nhân thân của người lao động
trong Pháp luật lao động ở Việt Nam" làm luận văn Thạc sỹ luật học của mình.
Với mong muốn nghiên cứu những vấn đề lí luận và thực tiễn áp dụng pháp


luật về bảo vệ quyền nhân thân của NLĐ nhất là trong bối cảnh nền kinh tế thị
trƣờng hiện nay nhằm đƣa ra nhƣng kiến nghị hoàn thiện BLLĐ về vấn đề bảo
vệ quyền nhân thân của NLĐ và giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi các quy
định của BLLĐ về bảo vệ quyền nhân thân của NLĐ trên thực tế.
2. Tình hình nghiên cứu
Bảo vệ quyền nhân thân của NLĐ và đảm bảo thực thi quyền nhân thân
của NLĐ trong thực tế luôn là đề tài thu hút đƣợc sự quan tâm của nhiều giới
trong xã hội. Bởi trong quan hệ lao động, NLĐ luôn ở vị trí yếu thế hơn so với
NSDLĐ, và là ngƣời phải thực hiện các nghĩa vụ lao động nên thƣờng đối diện
với các rủi ro dẫn đến quyền nhân thân của họ rất dễ bị xâm phạm. Qua tìm
hiểu, đã có nhiều bài viết và công trình nghiên cứu đề cập tới một số khía cạnh
bảo vệ quyền nhân thân của NLĐ nhƣ: vấn đề việc làm, thời giờ làm việc, thời
giờ nghỉ ngơi, vấn đề ATVSLĐ, vấn đề lƣơng tối thiểu…Cũng nhƣ đã có rất
nhiều đề tài nghiên cứu trực tiếp về bảo vệ quyền nhân thân của NLĐ nhƣ:
Cuốn sách chuyên khảo “Đảm bảo quyền con ngƣời trong pháp luật lao
động Việt Nam” do PGS.TS.Lê Thị Hoài Thu chủ biên năm 2013.
Luận văn thạc sỹ “Bảo vệ quyền nhân thân của ngƣời lao động dƣới góc
độ pháp luật lao động” của Ths.Đỗ Minh Nghĩa do PGS.TS Nguyễn Hữu Chí
hƣớng dẫn;
Khóa luận tốt nghiệp “Bảo đảm sự an toàn tính mạng, sức khỏe cho ngƣời
lao động là một trong những nhiệm vụ quan trọng của luật lao động” của tác
giả Đỗ Viết Huy năm 2012;
Khóa luận tốt nghiệp “Bảo vệ quyền nhân thân của ngƣời lao động theo

quy định của pháp luật lao động Việt Nam” của Nhâm Thúy Lan do Tiến sỹ
Nguyễn Kim Phụng hƣớng dẫn năm 2004;
Tuy nhiên, những nghiên cứu trên đã đƣợc thực hiện từ khá lâu, có những
công trình trƣớc khi BLLĐ 2012 có hiệu lực. Chính vì vậy, các quy định của
pháp luật cũng nhƣ các số liệu thống kê về tình hình thực tế đã có những sự


thay đổi đáng kể. Với việc lựa chọn đề tài: “Bảo vệ quyền nhân thân của ngƣời
lao động trong Pháp luật lao động ở Vi ệt Nam” học viên mong muốn sẽ có
những đóng góp tích cực vào tình hình nghiên cứu chế định bảo vệ quyền nhân
thân của NLĐ trong pháp luật lao động Việt Nam.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.
3.1. Mục đích nghiên cứu
Luận văn muốn làm rõ những vấn đề lí luận cơ bản về pháp luật bảo vệ
quyền nhân thân của NLĐ cũng nhƣ sự cần thiết phải ban hành các quy định về
bảo vệ quyền nhân thân của NLĐ ở Việt Nam, có tham khảo kinh nghiệm điều
chỉnh của pháp luật quốc tế cũng nhƣ của một số nƣớc trong lĩnh vực này.
Từ đó, Luận văn đƣa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về
bảo vệ quyền nhân thân của NLĐ và nâng cao hiệu quả áp dụng, đáp ứng yêu
cầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam
trong giai đoạn hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt đƣợc mục đích trên, Luận văn cầ n làm rõ những nhiệm vụ cụ thể:
- Nghiên cứu làm rõ những vấn đề lí luận cơ bản về pháp luật về bảo vệ
quyền nhân thân của NLĐ.
- Phân tích, đánh giá thực trạng các quy định của pháp luật về bảo vệ
quyền nhân thân của NLĐ và việc thực thi các quy định đó trên thực tế cũng
nhƣ đánh giá những kết quả, những bất cập, nguyên nhân của sự bất cập đó.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật bảo vệ quyền nhân
thân của ngƣời lao động trong thực tiễn.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tƣợng nghiên cứu: Luận văn tập trung vào đánh giá thực trạng các
quy định pháp luật lao động Việt Nam về quyền nhân thân đối với NLĐ. Trong
chừng mực nhất định cũng có đề cập đến các quy phạm quốc tế có liên quan.


- Phạm vi nghiên cứu: Bảo vệ quyền nhân thân của NLĐ trong pháp luật
lao đô ̣ng ở Vi ệt Nam là một đề tài rất rộng , số lƣơ ̣ng văn bản quy đinh
̣ về vấ n
đề này rất nhiều . Vì vậy, phạm vi nghiên cứu xin đƣợc giới hạn ở các vấn đề
chính của quyền nhân thân của NLĐ đó là quyền lao động

, quyề n đƣơ ̣c đảm

bảo về tính mạng sức khoẻ, quyề n đƣơ ̣c đảm bảo về danh d ự nhân phẩm, uy tiń
của NLĐ trong pháp luật lao động ở Việt Nam.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phƣơng pháp luận của Chủ nghĩa Mác_Lê Nin với phép
duy vật biện chứng và duy vật lịch sử.
Phƣơng pháp cụ thể: phƣơng pháp lịch sử, tổng hợp, so sánh, phân tích số
liệu, tài liệu, thống kê… để làm rõ từng mặt, từng lĩnh vực của đề tài.
6. Bố cục luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, Luâ ̣n văn gồm 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận về quyền nhân thân và bảo vệ quyền
nhân thân của ngƣời lao động.
Chƣơng 2: Thực trạng pháp luật lao động Việt Nam trong việc bảo vệ
quyền nhân thân của ngƣời lao động.
Chƣơng 3: Một số giải pháp kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật và
nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền nhân thân của ngƣời lao động trong pháp
luật lao động Việt Nam.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Quốc hội (2013), Hiến pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam, Hà Nội.
2. Quốc hội (2007), Bộ luật lao động của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam năm 1994 được sửa đổi, bổ sung năm 2002, 2006, 2007, Hà Nội.
3. Quốc Hội (2012), Bộ luật lao động của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam năm 2012 và các văn bản hướng dẫn thi hành, Hà Nội.
4. Quốc hội (2014), Luật bảo hiểm xã hội năm 2006 và năm 2014, Hà Nội.
5. Quốc hội (2014), Luật bảo hiểm y tế, Hà Nội.
6. Quốc hội (2015), Luật an toàn, vệ sinh lao động, Hà Nội.
7. Chính phủ (2013), Nghị định số 45/2013/NĐ-CP ngày 10/05/2013 của
Chính Phủ Quy định chi tiết một số điều của Bộ luật lao động về thời giờ
làm việc, thời giờ nghỉ ngơi và an toàn lao động, vệ sinh lao động, Hà Nội.
8. Chính phủ (2013), Nghị định số 95/2013/NĐ-CP ngày 22-08-2013 của
chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động,
bảo hiểm xã hội, đưa người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài
theo hợp đồng, Hà Nội.
9. Đảng Cộng sản Việt Nam (1986), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ VI, Nxb Sự thật, Hà Nội.
10. Đảng Cộng sản Việt Nam (1991), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ VII, Nxb Sự thật, Hà Nội.
11. Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ VIII, Nxb Sự thật, Hà Nội.
12. Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ X, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
13. Bộ lao động thƣơng binh và xã hội (2015), Thông báo tình hình tai nạn
lao động 06 tháng đầu năm 2015, Hà Nội.

14. PGS.TS.Lê Thị Hoài Thu (2013), Đảm bảo quyền con người trong pháp
luật lao động Việt Nam, Nhà xuất bản Đại học quốc gia Hà Nội.
15.PGS.TS.Lê Thị Hoài Thu (2014), Pháp luật hợp đồng lao động từ quy
định đến thực tiễn, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp (số 23-T12/2014), tr 5253.
16.PGS.TS.Lê Thị Hoài Thu (2015), Những yếu tố ảnh hưởng đến việc thực
thi pháp luật về hợp đồng lao động trong các doanh nghiệp, Tạp chí
nghiên cứu lập pháp (số 08-T4/2015), tr 51-58.
17.TS.Bùi Đăng Hiếu (2009), Khái niệm và phân loại quyền nhân thân, Tạp
chí Luật học (số 7/2009), tr 40-46.
18. Ths. Nguyễn Thanh Hải (2014), Nhân quyền nhìn từ góc độ quyền lao
động

của

công

dân

trong

nền

kinh

tế

thị

trường,

/>ew=article&id=9758:s-kcb-nckh&catid=309:s-kcb-nckh&Itemid=357
19. Đỗ Minh Nghĩa, “Bảo vệ quyền nhân thân của người lao động dưới góc
độ pháp luật lao động”, Luận văn thạc sĩ, Hà Nội 2012.
20. Khuất Văn Trung (2012), Pháp luật về thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ
ngơi ở Việt Nam thực trạng và hướng hoàn thiện, Luận văn thạc sĩ, Hà Nội
2012, tr 35-37.
21. Nhâm Thúy Lan (2004), Bảo vệ quyền nhân thân của người lao động theo
quy định của pháp luật lao động Việt Nam, Khóa luận tốt nghiệp 2004.
22.Báo mới, Báo động tình trạng mất an toàn vệ sinh lao động (2014)
/>23.Hà Anh (2011), Ngang nhiên giữ bằng đại học của nhân viên,
/>

24.Hoàng Mạnh (2015), Tai nạn lao động nghiêm trọng: 70% lỗi do người sử
dụng lao động, />25.Huỳnh Trung Hiếu (2014), Hài hòa lợi ích giữa người lao động và người
sử

lao

dụng

động,

/>5:hai-hoa-loi-ich-giua-nguoi-lao-dong-va-nguoi-su-dung-lddnsg&catid=42:bai-viet&Itemid=253&lang=vi
26.Hƣơng Huyền (2015), Thiệt thòi vì “Tái cơ cấu”, />27.Lê Tuyết – Tất Thảo (2015) , Mức lương tối thiểu và đời sống công nhân:
không làm thêm thì đói, (LĐ) - Số 189 />28.Mai Chi (2015), Bị ép tăng ca đến 90 giờ mỗi tháng, nhiều công nhân ngất
xỉu,

/>
nhieu-cong-nhan-ngat-xiu-20150108151332323.htm.

29.Nhiệt Băng(2013), Cuối năm doanh nghiệp tăng ca vượt quy định, (LĐ) –
Số 283,

/>
ca-vuot-quy-dinh-162845.bld.
30.Tử

Trực

(2015),

Trả

lương

bằng

phiếu

mua

thực

phẩm,

/>31.Thanh Hòa (2015), Sẽ ban hành thông tư chống quấy rối tình dục vào năm
2016,

/>
quay-roi-tinh-duc-vao-2016-3227150.html.

32.Vĩnh Thủy (2015), Khiêng nạn nhân bị tai nạn lao động đến công ty đòi
bồi thường, />33.Sóc Trăng (2015), Ba năm kiện sếp cưỡng bức bất thành nữ nhân viên
nuốt nước mắt nhận bồi thường 120 triệu, />