Pháp luật về thương lượng tập thể trong các doanh nghiệp việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

LÊ THỊ THU HẰNG

PH¸P LUËT VÒ TH¦¥NG L¦îNG TËP THÓ
TRONG C¸C DOANH NGHIÖP VIÖT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

LÊ THỊ THU HẰNG

PH¸P LUËT VÒ TH¦¥NG L¦îNG TËP THÓ
TRONG C¸C DOANH NGHIÖP VIÖT NAM
Chuyên ngành: Luật kinh tế
Mã số: 60 38 01 07

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. LÊ THỊ HOÀI THU

HÀ NỘI - 2015


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của
riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong
bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong
Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã
hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ
tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để
tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN

Lê Thị Thu Hằng


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các từ viết tắt
Danh mục biểu đồ
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
Chƣơng 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THƢƠNG LƢỢNG TẬP
THỂ VÀ PHÁP LUẬT VỀ THƢƠNG LƢỢNG TẬP THỂ .......... 7
1.1.
Quan niệm về thƣơng lƣợng tập thể ................................................. 7
1.1.1. Định nghĩa thương lượng tập thể ......................................................... 7
1.1.2. Các hình thức thương lượng tập thể ... Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Ý nghĩa của thương lượng tập thể ...... Error! Bookmark not defined.
1.2.

1.2.1.
1.2.2.
1.2.3.
1.2.4.

Pháp luật về thƣơng lƣợng tập thể . Error! Bookmark not defined.
Khái niệm pháp luật về thương lượng tập thểError! Bookmark not defined.
Nguyên tắc pháp luật về thương lượng tập thểError! Bookmark not defined.
Nội dung pháp luật thương lượng tập thểError! Bookmark not defined.
Vai trò pháp luật về thương lượng tập thểError! Bookmark not defined.

Quy định của ILO về thƣơng lƣợng tập thể và kinh nghiệm
một số nƣớc trên thế giới – những gợi mở cho Việt namError! Bookmark no
1.3.1. Quy định của ILO về vấn đề thương lượng tập thểError! Bookmark not defined
1.3.2. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới – những gợi mở cho
Việt nam ............................................. Error! Bookmark not defined.
1.3.

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ THƢƠNG LƢỢNG
TẬP THỂ VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH TRONG CÁC
DOANH NGHIỆP VIỆT NAM ....... Error! Bookmark not defined.
2.1.
Về chủ thể thƣơng lƣợng tập thể .... Error! Bookmark not defined.
2.2.
Về nội dung thƣơng lƣợng tập thể .. Error! Bookmark not defined.
2.3.
Về trình tự, thủ tục thƣơng lƣợng tập thểError! Bookmark not defined.


Biện pháp bảo đảm thực hiện thƣơng lƣợng tập thể một

cách hiệu quả .................................... Error! Bookmark not defined.
2.5.
Đánh giá thực trạng thi hành pháp luật về thƣơng lƣợng
tập thể trong các doanh nghiệp Việt namError! Bookmark not defined.
2.5.1. Về thành công..................................... Error! Bookmark not defined.
2.5.2. Về hạn chế .......................................... Error! Bookmark not defined.
2.4.

Chƣơng 3: HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ THƢƠNG LƢỢNG
TẬP THỂ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP Ở VIỆT NAMError! Bookmar
3.1.
Yêu cầu của việc hoàn thiện pháp luật về thƣơng lƣợng tập
thể trong các doanh nghiệp Việt namError! Bookmark not defined.
3.2.
Một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về thƣơng
lƣợng tập thể trong các doanh nghiệp ở Việt namError! Bookmark not defin
3.2.1. Hoàn thiện một số quy định liên quan đến chủ thể thương lượng
tập thể ................................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.2. Hoàn thiện các quy định về trình tự, thủ tục tiến hành thương
lượng tập thể ....................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Một số giải pháp khác ........................ Error! Bookmark not defined.

Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật về thƣơng
lƣợng tập thể trong các doanh nghiệp ở Việt namError! Bookmark not defin
3.3.1. Về các quy định của pháp luật về thương lượng tập thểError! Bookmark not de
3.3.2. Về thực tiễn thực hiện ........................ Error! Bookmark not defined.
3.3.

KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 11

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BLLĐ:

Bộ luật Lao động năm 2012

ILO:

Tổ chứ Lao động quốc tế

NLĐ:

Người lao động

NSDLĐ:

Người sử dụng lao động


DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Số hiệu biểu đồ

Tên biểu đồ

Biểu đồ 2.1: Đình công trong các loại hình doanh nghiệp từ
năm 1995 đến 2010

Trang

Error!
Bookmark
not
defined.


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Hệ thống quan hệ lao động là một thể chế then chốt của thị trường lao
động trong một nền kinh tế thị trường và ảnh hướng đến kinh tế vĩ mô, công
bằng xã hội và ổn định chính trị. Với mỗi quốc gia, thách thức cơ bản nhất là
làm thế nào để tạo ra một thị trường lao động ổn định, điều hòa lợi ích của
các bên trong quan hệ lao động và hạn chế thấp nhất tỷ lệ tranh chấp lao
động và đình công.
Thương lượng tập thể góp phần phòng ngừa, hạn chế hoặc trực tiếp giải
quyết được các xung đột và tranh chấp trong quan hệ lao động; tôn trọng,
khẳng định vị trí pháp lý của NLĐ và NSDLĐ; tăng hiệu quả sản xuất, kinh
doanh và tính cạnh tranh trong doanh nghiệp; thiết lập quan hệ lao động hài
hòa, ổn định bền vững, thúc đẩy tính dân chủ, bình đẳng, công khai của mỗi
bên trong quan hệ lao động, qua đó, tạo môi trường mang tính hiện đại hóa,
tính bền vững và hòa nhập vào môi trường lao động quốc tế.
Chỉ thị số 22/CT-TW ngày 05/6/2008 của Ban Chấp hành trung ương
về tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo việc xây dựng quan hệ lao động hài
hòa, ổn định và tiến bộ trong doanh nghiệp đã chỉ ra rằng:
Cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý và tạo lập môi trường
để đại diện người sử dụng lao động, hiệp hội DN, hiệp hội ngành
nghề hoạt động có hiệu quả nhằm hỗ trợ DN trong việc thực thi
pháp luật và chính sách về lao động, nâng cao trách nhiệm của
người sử dụng lao động trong việc chăm lo lợi ích, đời sống vật
chất và tinh thần cho NLĐ, thực hiện tốt cơ chế phối hợp ba bên ở

cấp ngành và địa phương về quan hệ lao động, thúc đẩy ký kết
TƯLĐTT cấp ngành, cấp khu vực [1].

1


Đồng thời, Chị thị số 22/CT-TW coi nội dung xây dựng quan hệ lao
động hài hoà, ổn định và tiến bộ trong doanh nghiệp là nhiệm vụ vừa cấp
bách, vừa lâu dài để thực hiện cho được mục tiêu ổn định chính trị, xã hội,
đẩy mạnh thu hút đầu tư, phát triển kinh tế, tạo việc làm, từng bước nâng cao
đời sống vật chất và tinh thần cho NLĐ.
Thực hiện chủ trương này của Đảng, pháp luật về thương lượng tập thể
lần đầu tiên được quy định tại BLLĐ có hiệu lực thi hành từ 01/5/2013. Tuy
nhiên, trong thời gian qua, pháp luật về thương lượng tập thể của Việt nam
chưa đóng góp xứng đáng với vai trò của thương lượng tập thể trong việc cân
bằng lợi ích, giảm thiểu xung đột, xây dựng một mối quan hệ lao động hài
hòa, ổn định. Điều này xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó,
thương lượng tập thể ở Việt nam mới trong giai đoạn đầu hình thành và phát
triển, khung pháp luật về pháp luật về thương lượng còn chưa hoàn thiện
được xem là những nguyên nhân chính.
Xuất phát từ vai trò, ý nghĩa quan trọng của thương lượng tập thể trong
việc phát triển quan hệ lao động và thực tiễn thi hành pháp luật về thương
lượng tập thể nước ta hiện nay nên tác giả đã lựa chọn đề tài “Pháp luật về
thương lượng tập thể trong các doanh nghiệp ở Việt nam” để nghiên cứu.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Nhận thức được vai trò quan trọng với mục tiêu xây dựng quan hệ lao
động hài hòa, ổn định, thương lượng tập thể hiện đang là vấn đề được Nhà
nước quan tâm, đầu tư. Bên cạnh đó, Việt nam đã và đang nhận được sự giúp
đỡ, hỗ trợ từ ILO cũng như các nước khác trên thế giới trong việc xây dựng
pháp luật về thương lượng tập thể. Nhiều công trình nghiên cứu và hội thảo

đã được thực hiện như:
Ở cấp độ luận văn, luận án đã có luận án tiến sĩ Cơ chế ba bên trong
việc giải quyết tranh chấp lao động ở Việt nam của TS. Nguyễn Xuân Thu;

2


luận văn thạc sĩ Thương lượng tập thể theo pháp luật lao động Việt nam của
tác giả Phan Vân Ngọc năm 2014, Tăng cường thương lượng trong quan hệ
lao động ở doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (Nghiên cứu trường hợp
hai doanh nghiệp: Công ty TNHH Quốc tế D&S và Công ty TNHH Brother
Việt nam) của tác giả Đồng Thị Lương Hiền năm 2010 trong ngành xã hội
học, Pháp luật về thương lượng tập thể trong lao động ở Việt nam của tác giả
Nhân Thị Lệ Quyên năm 2009; đề tài luận văn Vận dụng kinh nghiệm của
Singapore trong việc xây dựng pháp luật về thương lượng tập thể ở Việt nam
của tác giả Đặng Phương Dung 2010.
Nhiều cuộc hội thảo đã được tổ chức bởi Bộ Lao động-Thương binh và
Xã hội, Tổng Liên đoàn Lao động Việt nam, Phòng Thương mại và Công
nghiệp Việt nam… Một số cuộc hội thảo, tọa đàm có thể kể đến trong thời
gian gần đây: Hội thảo thương lượng, ký kết và thực hiện thảo ước lao động
tập thể ngành, nhóm, doanh nghiệp ngày 3-4/4/2015 do Công đoàn ngành
Công thương, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội tổ chức tại Hòa Bình; Hội
thảo quốc gia về “Chính sách tiền lương tại Việt nam trong bối cảnh Kinh tế
thị trường và Hội nhập” do Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội và ILO tổ
chức tại Hà Nội vào ngày 25-26/11/2014 với thông điệp “Tiền lương tối thiểu
và thương lượng tập thể hiệu quả - chìa khóa để tối đa hóa lợi ích của hội
nhập kinh tế”; Hội nghị xu hướng và thực tiễn tốt về thương lượng tập thể và
giải quyết tranh chấp – Triển vọng hội nhập kinh tế ASEAN 2015” được tổ
chức tại Chiba – Nhật Bản từ 26/-27/2/2014; Hội thảo quốc tế song phương
“Công tác phát triển đoàn viên và kỹ năng thương lượng của cán bộ công

đoàn cơ sở” của Liên đoàn Lao đông thành phố Hà Nội và Liên hiệp Công
đoàn thành phố Oslo (Nauy) ngày 11-12/11/2013 tại Hà Nội…
Ở cấp độ bài viết, công trình nghiên cứu công bố trên các báo, tạp chí
chuyên ngành liên quan đến vấn đề thương lượng tập thể đã có: Thương

3


lượng tập thể cơ sở pháp lý góp phần ổn định, hài hòa quan hệ lao động của
tác giả Nguyễn Thu Ba trên Tạp chí Lao động và Xã hội số 442/2012; Vai trò
của tổ chức đại diện lao động trong đối thoại xã hội, thương lượng tập thể và
thỏa ước lao động tập thể của Ths. Đào Mộng điệp trên Tạp chí Luật học số
1/2014; Điều kiện phát triển thương lượng tập thể của Ths. Hoàng Thị Minh
trên Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 4/2011; Một số vấn đề về chủ thể thương
lượng tập thể theo pháp luật Việt nam, của Nguyễn Thị Bích trên Tạp chí Tòa
án nhân dân kỳ II số 14 tháng 7/2014; Sử dụng hành động công nghiệp trong
thương lượng tập thể ở Thụy Điển và việc sử dụng đình công ở Việt nam, của
TS.Hoàng Thị Minh và Ths. Phan Minh Huyền trên Tạp chí Nghiên cứu lập
pháp số 19/2011…
Như vậy, vấn đề thương lượng tập thể đã được giới khoa học cũng như
các nhà hoạt động thực tiễn quan tâm, nghiên cứu để càng ngày được phát
triển và hoàn thiện tại Việt nam. Tuy nhiên, các nghiên cứu này chủ yếu đề
cập đến một khía cạnh của thương lượng tập thể hoặc ở mức độ tổng quát mà
chưa đi sâu nghiên cứu pháp luật về thương lượng tập thể ở cấp độ doanh
nghiệp tại Việt nam. Trên cơ sở kế thừa và học hỏi những công trình nghiên
cứu đi trước, tác giả sẽ tập trung nghiên cứu cụ thể hơn về vấn đề “Pháp luật
về thương lượng tập thể trong các doanh nghiệp ở Việt nam”.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài
Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm rõ vấn đề lý luận về thương
lượng tập thể, pháp luật về thương lượng tập thể hiện hành, qua đó, đưa ra

một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện nâng cao hiệu quả áp dụng các
quy định của pháp luật về thương lượng tập thể trong các doanh nghiệp Việt
nam trong thực tiễn thi hành.
Trên cơ sở mục đích nghiên cứu, luận văn có những nhiệm vụ nghiên
cứu như sau:

4


Thứ nhất, khái quát và phân tích sâu về thương lượng tập thể, qua đó làm
nổi lên ý nghĩa quan trọng của thương lượng tập thể trong quan hệ lao động.
Thứ hai, phân tích, làm rõ những nội dung của pháp luật về thương
lượng tập thể và vai trò của pháp luật về thương lượng tập thể trong việc xây
dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định.
Thứ ba, nghiên cứu các quy định của ILO và kinh nghiệm của một số
nước về thương lượng tập thể, qua đó, rút ra những quy định phù hợp với thực
tiễn về thương lượng tập thể ở nước ta hiện nay.
Thứ tư, phân tích thực trạng pháp luật về thương lượng tập thể và thực
tiễn thi hành trong các doanh nghiệp Việt nam, trong đó, đi sâu đánh giá vào
một số loại doanh nghiệp điển hình như doanh nghiệp nhà nước, doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Thứ năm, trên cơ sở đánh giá thực trạng và thực tiễn thi hành pháp luật
về thương lượng tập thể ở Việt nam hiện nay, cũng như, qua phân tích, so
sánh và học hỏi kinh nghiệm của ILO và quốc tế, luận văn đưa ra một số yêu
cầu chung mang tính định hướng, một số giải pháp và kiến nghị cụ thể để
hoàn thiện các quy định pháp luật về thương lượng tập thể trong các doanh
nghiệp ở nước ta.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lý luận có liên quan
đến các quy định của pháp luật về thương lượng tập thể trong các doanh nghiệp

ở Việt nam. Luận văn không tập trung nghiên cứu nội dung chi tiết về các kỹ
năng thương lượng tập thể và ký kết các thỏa ước lao động tập thể, thỏa ước lao
động tập thể cấp ngành, liên ngành, thỏa ước cấp vùng, địa phương.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu đề tài
Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ
nghĩa Mác - Lênin, đặc biệt là chủ nghĩa duy vật biện chứng, quan điểm
khách quan, toàn diện và phương pháp lịch sử cụ thể. Ngoài ra, luận văn còn

5


sử dụng một số phương pháp nghiên cứu nghiên cứu khoa học khác: Phương
pháp phân tích, so sánh, tổng hợp và thống kê.
6. Những điểm mới và đóng góp của luận văn
Luận văn là kết quả nghiên cứu khoa học có hệ thống và tương đối toàn
diện về pháp luật về thương lượng tập thể ở doanh nghiệp Việt nam nên kết
quả nghiên cứu của luận văn có một số điểm mới cụ thể là:
- Phân tích đi sâu nghiên cứu tổng quan pháp luật về thương lượng tập
thể ở cấp độ doanh nghiệp tại Việt nam trong các quy định về pháp luật lao
động Việt nam hiện hành.
- Chỉ ra những vướng mắc, bất cập của các quy định hiện hành liên
quan đến thương lượng tập thể ở doanh nghiệp Việt nam hiện nay.
- Đưa ra những định hướng sửa đổi, giải pháp khắc phục và một số kiến
nghị để góp phần xây dựng và phát triển thương lượng tập thể ở doanh nghiệp
Việt nam hiện nay.
Với kết quả nêu trên, luận văn sẽ giúp phần nào cho các doanh nghiệp,
công đoàn, NLĐ hiểu rõ được các quy định về pháp luật thương lượng tập thể
trong thực tiễn thi hành, cũng như mong muốn sẽ được sử dụng làm tài liệu
tham khảo cho những người nghiên cứu, học tập, công tác thực tiễn liên quan
đến vấn đề thương lượng tập thể.

7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ
lục, nội dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Khái quát chung về thương lượng tập thể và pháp luật về
thương lượng tập thể.
Chương 2: Thực trạng pháp luật về thương lượng tập thể và thực tiễn
thi hành trong các doanh nghiệp Việt nam.
Chương 3: Hoàn thiện pháp luật về thương lượng tập thể trong các
doanh nghiệp ở Việt nam.

6


Chương 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THƢƠNG LƢỢNG TẬP THỂ VÀ
PHÁP LUẬT VỀ THƢƠNG LƢỢNG TẬP THỂ
1.1. Quan niệm về thƣơng lƣợng tập thể
1.1.1. Định nghĩa thương lượng tập thể
Theo Từ điển tiếng Việt thì “thương lượng” là quá trình trong đó có hai
hay nhiều bên có lợi ích chung và lợi ích riêng không đồng nhất cùng ngồi với
nhau để thảo luận nhằm tìm kiếm một thỏa thuận chung.
Theo Từ điển Luật học thì “Thương lượng là hình thức giải quyết tranh
chấp kinh tế, theo đó, các bên tự bàn bạc để thống nhất cách thức loại trừ
tranh chấp mà không cần tới sự tác động hay giúp đỡ của người thứ ba”.
Theo Văn phòng Lao động quốc tế thì mặc cả là một quá trình qua đó
đi tới một thỏa thuận giữa người mua và người bán về giá cả hàng hóa và dịch
vụ. Trên thị trường lao động liên tục diễn ra quá trình này giữa NSDLĐ và
NLĐ, nó được gọi là thương lượng [29].
Trong quan hệ lao động, thương lượng được hiểu là một quá trình thỏa
thuận để đạt được sự thống nhất ý chí giữa NLĐ và NSDLĐ về việc mua bán,

sử dụng hàng hóa sức lao động và giải quyết những vấn đề phát sinh trong
quan hệ lao động. Thương lượng trong quan hệ lao động được thực hiện giữa
NLĐ và NSDLĐ, được gọi là thương lượng cá nhân về quan hệ lao động cá
nhân xác lập trên cơ sở hợp đồng, hoặc thương lượng tập thể được thực hiện
giữa đại diện của một số hoặc tập thể NLĐ với một số NSDLĐ hoặc đại diện
của những người sử dụng lao động nhằm thống nhất về những vấn đề trong
quan hệ lao động mang tính tập thể.
Từ điển Luật học đã giải thích “thương lượng tập thể là việc bàn bạc,
thỏa thuận giữa đại diện của tập thể người lao động và người sử dụng lao

7


động nhằm đạt tới sự thỏa thuận về nội dung của thỏa ước lao động tập thể
trong doanh nghiệp”. Cách giải thích này dễ làm cho người đọc có cách hiểu
không đầy đủ về chủ thể, nội dung, phạm vi của thương lượng tập thể và
thương lượng tập thể chỉ diễn ra tại doanh nghiệp.
Trên thế giới, thương lượng tập thể là một khái niệm mang nhiều hình thái
khác nhau, không nhất thiết phải có một định nghĩa được chấp nhận trên toàn thế
giới. Tuy nhiên, ILO đã cố gắng đưa ra một định nghĩa chung nhất tại Công ước
số 98 về áp dụng những nguyên tắc của quyền tổ chức và thương lượng tập thể,
sau đó được xác định rõ ràng như một khái niệm khi Hội nghị Lao động Quốc tế
năm 1981 thông qua Công ước số 154. Tại Điều 2 Phần I Công ước 154 về xúc
tiến thương lượng tập thể năm 1981 đã định nghĩa như sau:
Vì mục đích của Công ước này, thuật ngữ “thương lượng tập
thể” là chỉ tất cả các cuộc thương lượng, diễn ra giữa người sử dụng
lao động, một nhóm người sử dụng lao động hay một hoặc nhiều tổ
chức của người sử dụng lao động (giới chủ) với một hay nhiều tổ
chức của người lao động nhằm:
a. Xác định điều kiện làm việc và các điều khoản việc làm;

b. Điều tiết các mối quan hệ giữa người sử dụng lao động và
người lao động;
c. Điều tiết các mối quan hệ giữa người lao động hoặc tổ
chức của người sử dụng lao động với một hay nhiều tổ chức của
người lao động [16, Điều 2].
Theo như cách tiếp cận này của ILO thì có thể thấy khái niệm thương
lượng dưới góc độ pháp lý không gắn với những thỏa thuận có tính chất cá
nhân giữa NSDLĐ với NLĐ. Việc thương lượng được thực hiện giữa các đại
diện của hai giới để nhằm đạt được một nội dung liên quan đến quyền, lợi ích
của cả một tập thể người lao động (cao hơn một thỏa thuận lao động cá nhân,

8


hoặc mang tính định hướng cho sự phát triển quan hệ lao động). Nội dung của
thương lượng tập thể bao hàm nội dung của quan hệ lao động nhằm điều tiết
mối quan hệ lao động hướng quan hệ này đi theo hướng ổn định và hài hòa về
lợi ích. Bên cạnh đó, Công ước 154 đã khẳng định “tự do thương lượng tập
thể” chính là quyền phải được xúc tiến thực hiện. Đồng thời, định nghĩa này
được ILO đưa ra chỉ là định nghĩa mở vì điều tiếp theo nêu “luật pháp hay
thông lệ quốc gia có thể quy định”, phạm vi áp dụng của thuật ngữ “thương
lượng tập thể”, vì mục đích của Công ước này, cũng có thể được mở rộng cho
cả các cuộc thương lượng với “đại diện người lao động” được bầu, chứ không
chỉ với các cán bộ công đoàn được ủy nhiệm [29].
Về mặt chủ thể tham gia thương lượng tập thể, hiểu theo nghĩa rộng,
có một số quan điểm cho rằng thương lượng tập thể có thể xem như một
hình thức đối thoại xã hội ở mức cao nhất. Theo đó khái niệm “Đối thoại xã
hội” để chỉ cách thức hoạt động của “cơ chế ba bên”, là quá trình hợp tác,
chia sẻ lợi ích và trách nhiệm giữa ba đối tác xã hội là Nhà nước, NLĐ và
NSDLĐ. Gần đây, khái niệm này trong những trường hợp cụ thể đã được sử

dụng với nghĩa rộng hơn, tức là có thêm sự tham gia rộng rãi của các đối tác
xã hội khác trong những trường hợp nhất định vì mục tiêu ổn định phát triển
kinh tế - xã hội.
Bên cạnh đó, theo tác giả Nguyễn Thu Ba, về cơ bản, thương lượng tập
thể là một cách thức vận hành “cơ chế hai bên” được thực hiện chủ yếu bởi
NSDLĐ và NLĐ, cụ thể là:
Thương lượng tập thể trong quan hệ lao động còn được gọi là
“tham vấn tập thể”, theo cách hiểu thông thường là quá trình một
hoặc một nhóm người sử dụng lao động cùng với một hoặc nhiều tổ
chức hoặc các đại diện của người lao động thảo luận và đàm phán
với nhau một cách tự nguyện về các điều khoản và điều kiện việc

9


làm mà hai bên đều chấp nhận và sự thỏa thuận đó có giá trị trong
một thời gian xác định [2].
Định nghĩa chính thức về thương lượng tập thể được quy định tại Điều
66 BLLĐ mà theo đó:
Việc tập thể lao động thảo luận, đàm phán với người sử dụng
lao động nhằm mục đích sau đây: 1. Xây dựng quan hệ lao động hài
hoà, ổn định và tiến bộ; 2. Xác lập các điều kiện lao động mới làm
căn cứ để tiến hành ký kết thoả ước lao động tập thể; 3. Giải quyết
những vướng mắc, khó khăn trong việc thực hiện quyền và nghĩa
vụ của mỗi bên trong quan hệ lao động [24, Điều 66].
Như vậy, qua việc nghiên cứu các quan điểm khác nhau về thương
lượng tập thể có thể hiểu một cách khái quát về thương lượng tập thể là quá
trình thỏa thuận, đàm phán giữa đại diện NLĐ với NSDLĐ hoặc đại diện của
NSDLĐ nhằm xác lập những nội dung chung liên quan đến lợi ích tập thể
NLĐ và NSDLĐ trong quan hệ lao động ở các cấp độ khác nhau hoặc để giải

quyết những vướng mắc, bất đồng về việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của
mỗi bên trong quan hệ lao động.
Theo đó, thương lượng tập thể có một số đặc điểm sau cần lưu ý:
Về chủ thể thương lượng tập thể, các bên tham gia là NSDLĐ hoặc đại
diện của NSDLĐ và đại diện NLĐ do NLĐ bầu hoặc cử ra. Khi tham gia
thương lượng, NLĐ sử dụng sức mạnh tập thể của mình để thương lượng với
NSDLĐ qua đó hạn chế sự bất bình đẳng, đồng thời, thông qua thương lượng
tập thể NLĐ và NSDLĐ sẽ tăng cường hiểu biết lẫn nhau, chia sẻ thông tin
cũng như thông cảm với nhau từ đó giúp khắc phục mặt trái của cơ chế thị
trường, góp phần xây dựng mối quan hệ hài hòa, ổn định. Ngoài hai chủ thể
cốt lõi như trên, thực tế nhiều quốc gia trên thế giới còn có sự xuất hiện của
bên thứ ba trong quá trình thương lượng. Sự tham gia của chủ thể thứ ba này

10


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tài liệu tiếng Việt
1.

Ban Chấp hành trung ương (2008), Chỉ thị số 22/CT-TW ngày 05/6/2008
về tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo việc xây dựng quan hệ lao
động hài hòa, ổn định và tiến bộ trong doanh nghiệp, Hà Nội.

2.

Nguyễn Thu Ba (2012), “Thương lượng tập thể cơ sở pháp lý góp phần ổn
định, hài hòa quan hệ lao động”, Tạp chí Lao động và Xã hội, (442), tr. 12-15.

3.

Nguyễn Thị Bích (2014), “Một số vấn đề về chủ thể thương lượng tập
thể theo pháp luật Việt nam”, Tạp chí Tòa án nhân dân kỳ II, (14).

4.

Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (2015), Thông tư số 29/2015/TTBLDDTBXH ngày 31/07/2015 hướng dẫn thực hiện một số điều về
thương lượng tập thể, thỏa ước lao động tập thể và giải quyết tranh chấp
lao động quy định tại Nghị định số 05/2015/NĐ-CP của Chính phủ quy
định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số nội dung của Bộ luật Lao
động, Hà Nội.

5.

Bộ Tư pháp (2012), Sổ tay pháp luật dành cho doanh nghiệp, NXB Tư pháp.

6.

Chính phủ (2004), Nghị định số 145/2004/NĐ-CP quy định chi tiết thi
hành Bộ luật Lao động về việc Tổng Liên đoàn Lao động Việt nam và đại
diện người sử dụng lao động tham gia với cơ quan nhà nước về chính
sách, pháp luật và những vấn đề có liên quan đến quan hệ lao động;
Quyết định của Thủ tường Chính Phủ số 123/2003/QĐ-TTg về việc phê
chuẩn điểu lệ Phòng thương mại và Công nghiệp Việt nam số
75/2005/QĐ-TTg, Hà Nội.

7.

Chính phủ (2013), Nghị định số 95/2013/NĐ-CP quy định xử phạt vi

phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, bảo hiểm xã hội, đưa người
lao động Việt nam đi nước ngoài theo hợp đồng, Hà Nội.

11


8.

Chính phủ (2015), Nghị định 05/2015/NĐ-CP của Chính phủ ngày
12/01/2015 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số nội dung của
Bộ luật Lao động, Hà Nội.

9.

Nguyễn Mạnh Cường (2011), Singapore – đất nước của các thiết chế ba
bên, .

10. Đặng Phương Dung (2010), Vận dụng kinh nghiệm của Singapore trong
việc xây dựng pháp luật về thương lượng tập thể ở Việt nam, Khóa luận
tốt nghiệp, Hà Nội.
11. Đào Mộng Điệp (2014), “Vai trò của tổ chức đại diện lao động trong đối
thoại xã hội, thương lượng tập thể và thỏa ước lao động tập thể”, Tạp chí
Luật học, (1), tr. 22-28.
12. Đồng Thị Lương Hiền (2011), Tăng cường thương lượng trong quan hệ
lao động ở doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (Nghiên cứu trường
hợp hai doanh nghiệp: Công ty TNHH Quốc tế D&S và Công ty TNHH
Brother Việt nam), Luận văn Thạc sĩ xã hội học, Trường Đại học Khoa
học Xã hội và Nhân văn.
13. ILO (1948), Công ước số 87 – Công ước về quyền tự do liên kết và việc
bảo vệ quyền được tổ chức.

14. ILO (1949), Công ước số 98 về việc áp dụng các nguyên tắc của quyền
tổ chức và thương lượng tập thể.
15. ILO (1960), Khuyến nghị 113 năm 1960 – Khuyến nghị về thỏa thuận
cấp ngành và quốc gia.
16. ILO (1981), Công ước số 154 năm 1981 – Công ước về xúc tiến thương
lượng tập thể.
17. ILO (1981), Khuyến nghị 163 – Khuyến nghị về tăng cường thỏa ước lao
động tập thể 1981.
18. Katie Quan, Chuyên gia thương lượng tập thể, Đại học UC Berkeley,
Hoa Kỳ (2011), Thương lượng tập thể dưới các góc nhìn, Tài liệu
USAID dự án Quan hệ Lao động Việt nam.

12


19. Khoa Luật - Đại học quốc gia Hà Nội (1999), Giáo trình Luật Lao động
Việt nam, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội.
20. Liên đoàn Lao động Việt Nam (2014), Hướng dẫn số 305/HD-TLĐ ngày
19/3/2014 hướng dẫn về thực hiện quyền và trách nhiệm của công đoàn
cấp trên trực tiếp cơ sở nơi chưa thành lập công đoàn cơ sở và Hướng
dẫn số 1840/HD-TLĐ ngày 04/12/2013 hướng dẫn về quyền và trách
nhiệm của công đoàn trong thương lượng tập thể, ký kết và thực hiện
thỏa ước lao động tập thể, Hà Nội.
21. Hoàng Thị Minh (2011), “Điều kiện phát triển thương lượng tập thể”,
Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, (4), tr. 58-61.
22. Hoàng Thị Minh, Phan Minh Huyền (2011), “Sử dụng hành động công
nghiệp trong thương lượng tập thể ở Thụy Điển và việc sử dụng đình
công ở Việt nam”, Nghiên cứu lập pháp, (19), tr. 58-61.
23. Phan Vân Ngọc (2014), Thương lượng tập thể theo pháp luật lao động
Việt nam, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội.

24. Quốc hội (2012), Bộ luật Lao động, Hà Nội.
25. Quốc hội (2014), Luật Doanh nghiệp, Hà Nội.
26. Nhân Thị Lệ Quyên (2009), Pháp luật về thương lượng tập thể trong lao
động ở Việt nam, Luận văn Thạc sĩ luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội.
27. Trường Đại học Luật Hà Nội (2014), Giáo trình Luật Lao động Việt
Nam, NXB Công an nhân dân.
28. Tổng liên đoàn lao động Việt nam (2014), Hướng dẫn 305/HD-TLĐ
ngày 19/3/2014 thực hiện quyền và trách nhiệm của công đoàn cấp trên
trực tiếp cơ sở đối với nơi chưa thành lập công đoàn cơ sở.
29. Văn phòng lao động quốc tế - GENEVA (1997), Thương lượng tập thể,
(Phạm Thu Lan dịch), NXB Lao động, Hà Nội

13


II. Tài liệu tiếng Anh
30. Singapore (2002), Industrial Relations Act.
III. Tài liệu trang Web
31. />w_Detail.aspx?ItemID=32, Tình hình thực hiện, ký kết thoả ước lao động
tập thể của các doanh nghiệp trong khu công nghiệp tỉnh Vĩnh Phúc.
32. 11.500 tỷ đồng nợ đọng bảo hiểm xã hội.
33. />Detail.aspx?ItemID=233, Tăng lương, sửa luật để giảm đình công.
34. Thỏa ước
lao động tập thể ngành dệt may Việt nam: có lợi hơn cho người lao động.
35. Báo cáo kết
quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại
Việt nam giai đoan 2000-2013.
36. Ký kết thỏa ước lao
động tập thể ngành cao su: Nhiều điều có lợi cho người lao động.
37. Lễ ký kết thỏa ước lao động tập thể tại doanh nghiệp chưa

thành lập tổ chức công đoàn, Khánh Hòa.
38. />5ud%C3%A2ns%E1%BB%91v%C3%A0l%E1%BB%B1cl%C6%B0%
E1%BB%A3nglao%C4%91%E1%BB%99ngt%E1%BA%A1iVi%E1%
BB%87tNam.aspx, Cơ cấu dân số và lực lượng lao động Việt nam.

14


39. />?ItemID=390, Doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt nam hiện nay và nhu cầu
hỗ trợ pháp lý.
40. Khó đình công hợp pháp.
41. />Nâng cao kỹ năng thương lượng, ký thỏa ước lao động tập thể.
42. />Thương
lượng, ký kết và thực hiện thỏa ước lao động tập thể - "Con đường không
bằng phẳng, Yên Bái.
43. Thực
trạng và giải pháp đẩy mạnh tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước.
44. Hội thảo thương lượng
ký kết và thực hiện thỏa ước lao động tập thể ngành, nhóm doanh nghiệp.
45. Chia sẻ kỹ năng thương lượng
ký kết thỏa ước lao động tập thể.
46. Ghi nhận tại Hội nghị trực tuyến: Tổng kết công tác quan hệ
lao động năm 2014.
47. />Báo cáo kết quả rà soát số lượng doanh nghiệp của Tổng cục Thống kê.
48. Đổi mới doanh nghiệp nhà nước ở nước ta hiện nay.
49. Thành lập công đoàn cơ
sở có cần không?

15