Biện pháp điều tra khám xét theo luật tố tụng hình sự việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN THỊ NHÀN

BIỆN PHÁP ĐIỀU TRA KHÁM XÉT
THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI - 2015


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT

NGUYỄN THỊ NHÀN

BIỆN PHÁP ĐIỀU TRA KHÁM XÉT
THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM
Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 60 38 01 04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. LÊ LAN CHI

HÀ NỘI - 2015


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu
khoa học của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được
công bố tại bất kỳ công trình khoa học nào khác. Các trích dẫn và
ví dụ đưa ra đảm bảo chính xác, trung thực.
Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật Đại học quốc
gia Hà Nội xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Người cam đoan

Nguyễn Thi Nha
̣
̀n


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 91
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ BIỆN PHÁP ĐIỀU TRA
KHÁM XÉT TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰError! Bookmark not defined.
1.1.

Khái niệm, đặc điểm của biện pháp điều tra khám xétError! Bookmark not

1.1.1. Khái niệm ........................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Đặc điểm............................................. Error! Bookmark not defined.

1.2.

Ý nghĩa của việc quy định biện pháp điều tra khám xét trong
luật tố tụng hình sự .......................... Error! Bookmark not defined.

1.3.

Lịch sử phát triển của các quy định về biện pháp điều tra
khám xét từ năm 1945 đến trước ngày 01/07/2004Error! Bookmark not defi

1.3.1. Từ năm 1945 đến trước năm 1975 ..... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Từ năm 1975 đến trước 01/07/2004 ... Error! Bookmark not defined.
1.4.

Các quy định về biện pháp điều tra khám xét trong luật tố

tụng hình sự của một số quốc gia trên thế giớiError! Bookmark not defined.
1.4.1. Luật tố tụng hình sự của Nhật Bản..... Error! Bookmark not defined.

1.4.2. Luật Tố tụng hình sự của Hợp chủng quốc Hoa KỳError! Bookmark not define
1.4.3. Luật Tố tụng hình sự của Liên bang NgaError! Bookmark not defined.
Chương 2: QUY ĐỊNH CỦA BỘ LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT
NAM NĂM 2003 VỀ BIỆN PHÁP ĐIỀU TRA KHÁM XÉT
VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG ........... Error! Bookmark not defined.


2.1.

Các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam năm 2003
về biện pháp điều tra khám xét ........ Error! Bookmark not defined.

2.1.1. Căn cứ khám xét ................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Thẩm quyền ra lệnh và tiến hành khám xétError! Bookmark not defined.
2.1.3. Các biện pháp khám xét cụ thể .......... Error! Bookmark not defined.
2.2.

Thực tiễn thực hiện hoạt động khám xétError! Bookmark not defined.

2.2.1. Tình hình thực hiện hoạt động khám xétError! Bookmark not defined.
2.2.2. Những kết quả đạt được ..................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Những hạn chế và nguyên nhân ......... Error! Bookmark not defined.
Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP

DỤNG BIỆN PHÁP ĐIỀU TRA KHÁM XÉTError! Bookmark not defined.
3.1.

Hoàn thiện các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm
2003 về biện pháp điều tra khám xétError! Bookmark not defined.

3.2.

Những giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng biện pháp điều
tra khám xét ...................................... Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN .................................................... Error! Bookmark not defined.
DANH MỤC TÀ I LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 94
PHỤ LỤC ....................................................... Error! Bookmark not defined.


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BLTTHS:

Bộ luật tố tụng hình sự

CQĐT:

Cơ quan điều tra


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu bảng

Tên bảng

Bảng 2.1. Số vụ án thực hiện hoạt động khám xét khẩn cấp

Trang
Error!
Bookmark
not
defined.

Bảng 2.2. Số lượng và tỷ lệ các loại vụ án thực hiện hoạt động
khám xét

Error!
Bookmark
not
defined.

Bảng 2.3. Số lượng và tỷ lệ các hoạt động khám xét cụ thể được
Error!
áp dụng
Bookmark
not
defined.


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Luật tố tụng hình sự là ngành luật độc lập trong hệ thống pháp luật Việt
Nam, điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình giải quyết vụ án
hình sự; quyền - nghĩa vụ của các chủ thể tham gia vào quan hệ pháp luật tố
tụng hình sự và trình tự, thủ tục thực hiện các hoạt động tố tụng hình sự cụ
thể. Pháp luật tố tụng hình sự vừa là công cụ đấu tranh, phòng ngừa tội phạm
vừa là cơ sở bảo vệ quyền con người, quyền công dân [23, tr.13]. Điều này
được thể hiện qua nhiều quy định khác nhau của Bộ luật Tố tụng hình sự Việt
Nam (BLTTHS), trong đó có quy định về các biện pháp điều tra.
Trong quá trình điều tra vụ án hình sự, những tài liệu, chứng cứ mà
các cơ quan có thẩm quyền thu thập được như: công cụ, phương tiện phạm
tội, đồ vật mang dấu vết tội phạm… luôn có ý nghĩa quan trọng trong việc
xác định, chứng minh tội phạm và người phạm tội. Thực tế cho thấy, một
phần đáng kể những tài liệu, chứng cứ này được thu thập thông qua hoạt
động điều tra khám xét.
Khám xét là một trong những biện pháp điều tra có tính chất cưỡng
chế, tác động đến những quyền cơ bản của công dân được Hiến pháp và
pháp luật ghi nhận. Các quy định về khám xét là cơ sở để các cơ quan có
thẩm quyền tác động hợp pháp đến quyền cơ bản của công dân, phát hiện,
thu thập chứng cứ, tài liệu có ý nghĩa chứng minh trong vụ án, từ đó xác

định phương hướng điều tra và sớm hoàn thành nhiệm vụ làm sáng tỏ sự
thật khách quan của vụ án.
Nghiên cứu sự phát triển của luật tố tụng hình sự Việt Nam từ năm
1945 đến nay cho thấy các biện pháp điều tra hình sự nói chung và biện pháp
khám xét nói riêng đã được quy định cụ thể, có sự kế thừa, bổ sung qua từng


thời kỳ. Biện pháp khám xét được ghi nhận trong Chương XII BLTTHS năm
2003 là kết quả của nhiều lần sửa đổi, bổ sung trên cơ sở thực tiễn áp dụng và
thi hành của các cơ quan có thẩm quyền tiến hành điều tra.
Tuy nhiên, trước những diễn biến phức tạp của tình hình tội phạm hiện
nay, một số quy định về biện pháp điều tra khám xét trong BLTTHS năm
2003 đã bộc lộ những bất cập, hạn chế nhất định như chưa quy định chặt chẽ
về căn cứ khám xét, thẩm quyền ra lệnh và tiến hành khám xét, thời hạn tiến
hành khám xét, quy định về những hoạt động khám xét cụ thể còn nhiều điểm
chưa hợp lý, những hướng dẫn về việc tiến hành hoạt động khám xét trong
một số trường hợp cụ thể cũng chưa được ghi nhận…
Những tồn tại và hạn chế nêu trên đã gây ra vướng mắc, lúng túng
trong quá trình thực hiện hoạt động điều tra của các cơ quan chức năng. Mặt
khác, trong thực tiễn áp dụng, hoạt động khám xét của các cơ quan này, đặc
biệt là cơ quan điều tra (CQĐT) còn xảy ra một số vi phạm về trình tự, thủ
tục, thẩm quyền, dẫn đến việc xâm phạm các quyền cơ bản của công dân, làm
giảm hiệu quả của hoạt động khám xét nói riêng và hoạt động điều tra, giải
quyết vụ án hình sự nói chung.
Trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện công cuộc cải cách tư pháp
theo tinh thần Nghị quyết số 08 ngày 02/01/2002 của Bộ chính trị về một số
nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới; Nghị quyết số 48NQ/TW ngày 25/4/2005 của Bộ chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn
thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020
và Nghị quyết số 49- NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược
cải cách tư pháp đến năm 2020, việc tiếp tục nghiên cứu các quy định của

BLTTHS hiện hành về biện pháp điều tra khám xét và thực tiễn áp dụng để
làm sáng tỏ về mặt khoa học, thực tiễn đồng thời đưa ra những giải pháp hoàn
thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả áp dụng của những quy định đó có ý nghĩa
lý luận, thực tiễn và pháp lý sâu sắc.


Chính vì vậy, học viên quyết định lựa chọn đề tài: “Biện pháp điều tra
khám xét theo luật tố tụng hình sự Việt Nam” làm luận văn thạc sĩ luật học
của mình.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Do khám xét có vị trí, vai trò quan trọng trong hoạt động điều tra
nên đã có một số công trình nghiên cứu khoa học ở những mức độ, những
phương diện khác nhau về biện pháp này. Trong đó, có một số công trình
tiêu biểu như sau:
Về giáo trình, sách chuyên khảo, bình luận có các công trình như: PGS.TS
Nguyễn Ngọc Chí, “Chương 11 – Điều tra vụ án hình sự”, Giáo trình luật Tố
tụng hình sự Việt Nam, NXB Đại học quốc gia Hà Nội, 2014; Phạm Thanh Bình,
Một trăm lời giải đáp về bắt giữ, khám xét, NXB Công an nhân dân, Hà Nội
1992; Nguyễn Vạn Nguyên, Một trăm câu hỏi đáp về bắt, giam, giữ và khám xét
đúng pháp luật, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội 1995; Nguyễn Mai Bộ,
Nguyễn Sĩ Đại, Biện pháp ngăn chặn và khám xét, thu giữ, tạm giữ và kê biên
tài sản: tìm hiểu pháp luật Tố tụng hình sự Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia,
Hà Nội 2002; Nguyễn Mai Bộ, Biện pháp ngăn chặn khám xét và kê biên tài sản
trong Bộ luật tố tụng hình sự, NXB Tư pháp, Hà Nội 2004;
Dưới góc độ bài báo nghiên cứu khoa học, tác giả Nguyễn Thanh Bình,
Ngô Văn Vịnh cũng có bài viết “Hoàn thiện quy định về khám xét trong bộ
luật tố tụng hình sự năm 2003”, Tạp chí Nhà nước và pháp luật, số 6/2013.
Trên cơ sở khảo sát nêu trên, có thể thấy, ở nước ta đã có một số công
trình nghiên cứu về biện pháp điều tra khám xét. Tuy nhiên, những nghiên
cứu về đề tài này chủ yếu là với tư cách một nội dung của sách chuyên khảo,

tham khảo, giáo trình hay các và bài nghiên cứu mà chưa có các công trình
chuyên sâu như luận văn, luận án. Mặt khác, những công trình nêu trên mới
chỉ đề cập một cách tổng thể, khái quát những vấn đề lý luận chứ chưa nghiên


DANH MỤC TÀ I LIỆU THAM KHẢO
1.

Trần Lam Anh (2012), “Cải tiến trang thiết bị hỗ trợ công tác điều tra”,
Báo pháp luật Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 29/10, tr.2-13.

2.

Nguyễn Ngọc Anh (2012), “Sổ tay pháp luật của Điều tra viên”, Nxb Tư
pháp, Hà Nội.

3.

Nguyễn Ngọc Anh (2014), Đề nghị làm rõ vụ cảnh sát khám xét xế hộp
nhưng không có lệnh, nguoilaodongvietnewsdetails.apx?id=230&new12.

4.

Ban soạn thảo Bộ luật Tố tụng hình sự (2014), Dự thảo Bộ luật Tố tụng
hình sự (Dự thảo lần 3, Dự thảo trình Uỷ ban thường vụ Quốc hội cho ý
kiến tại phiên họp thứ 40, ngày 11/8/2015), Hà Nội.

5.

Nguyễn Hòa Bình (2015), Những nội dung đổi mới cơ bản của Dự thảo

Bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi), nguoibaovequyenloi.com.

6.

Nguyễn Thanh Bình, Ngô Văn Vịnh (2013), “Hoàn thiện quy định về
khám xét trong bộ luật tố tụng hình sự năm 2003”, Tạp chí Nhà nước và
pháp luật (6), tr.79-85.

7.

Phạm Thanh Bình (1992), “Một trăm lời giải đáp về bắt giữ, khám xét”,
Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.

8.

Nguyễn Mai Bộ, Nguyễn Sĩ Đại (2002), “Biện pháp ngăn chặn và khám
xét, thu giữ, tạm giữ và kê biên tài sản: tìm hiểu pháp luật Tố tụng hình
sự Việt Nam”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

9.

Nguyễn Mai Bộ (2004), “Biện pháp ngăn chặn khám xét và kê biên tài
sản trong Bộ luật tố tụng hình sự”, Nxb Tư pháp, Hà Nội.

10. Bộ Chính trị (2002), Nghị quyết số 08 ngày 02/01 về một số nhiệm vụ
trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới, Hà Nội.
11. Bộ Chính trị (2005), Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 25/04 về chiến lược
xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định
hướng đến năm 2020, Hà Nội.

12. Bộ Chính trị (2005), Nghị quyết số 49- NQ/TW ngày 02/06 về Chiến lược
cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.
13. Bộ Tư pháp (2006), Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự Việt Nam
năm 2003, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
14. Chính phủ (1957), Nghị định 301 ngày 10/7/1957 quy định chi tiết thi
hành Luật số 103/SL-L005 ngày 20/5/1957, Hà Nội.
15. Phương Dung, Hà Giang (2015), Sửa đổi Bộ luật Tố tụng hình sự hiện
hành trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền,
16. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội.
17. Đảng cộng sản Việt Nam (2011), Cương lĩnh xây dựng đất nước trong
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011), Nxb
Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
18. Lê Hoa (2010), “Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác điều tra vụ
án hình sự”, Báo pháp luật Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 21/6.
19. Quỳnh Hoa (2015), Cho ý kiến vào nhiều điểm mới tại Bộ luật Tố tụng
hình sự sửa đổi, />20. Hội đồng Nhà nước (1975), Luật số 103/SL-L005 ngày 20/5/1957 quy
định về quyền tự do thân thể và quyền bất khả xâm phạm đối với nhà ở,
đồ vật, thư tín của nhân dân, Hà Nội.
21. Ngô Thị Hường (2013), “Giáo dục pháp luật trong quần chúng nhân
dân”, Báo Hải Dương, ngày 23/5, tr.8-9.
22. Lê Thị Huệ (2014), Khám xét nơi ở và làm việc của cựu chủ tịch Ocean
Bank Hà Văn Thắm, .
23. Khoa luật - Đại học Quốc gia Hà Nội (2014), Giáo trình luật Tố tụng
hình sự Việt Nam, Nxb Đại học quốc gia, Hà Nội.


24. Nguyễn Vạn Nguyên (1995), Một trăm câu hỏi đáp về bắt, giam, giữ và
khám xét đúng pháp luật, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

25. Quốc Hội (1946), Hiến pháp của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Hà Nội.
26. Quốc Hội (1959), Hiến pháp của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Hà Nội.
27. Quốc Hội (1980), Hiến pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam, Hà Nội.
28. Quốc hội (1988), Bộ luật Tố tụng hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam, Hà Nội.
29. Quốc Hội (1992), Hiến pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam, Hà Nội.
30. Quốc hội (1999), Bộ luật Hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam, Hà Nội.
31. Quốc hội (2003), Bộ luật Tố tụng hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam, Hà Nội.
32. Quốc hội (2005), Bộ luật Hàng hải, Hà Nội.
33. Quốc hội (2006), Luật Hàng không dân dụng, Hà Nội.
34. Quốc hội (2009), Bộ luật Hình sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội.
35. Quốc Hội (2013), Hiến pháp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam, Hà Nội.
36. Nguyễn Quyết (2011), Di lý sát thủ Lê Văn Luyện về Bắc Giang, di-lysat-thu-le-van-luyen-ve-bac-giang-20110831050641593.htm.
37. Trần Quang Tiệp (2004), Về tự do cá nhân và biện pháp cưỡng chế trong
tố tụng hình sự, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
38. Trường Đại học Luật Hà Nội (2000), Từ điển Luật học, Nxb Chính trị
quốc gia, Hà Nội.


39. Trường Đại học Luật Hà Nội (2014), Giáo trình Khoa học điều tra hình
sự, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
40. Uỷ ban Thường vụ Quốc Hội khóa 11 (2004), Pháp lệnh Tổ chức điều
tra hình sự số 23/2004/PL-UBTVQH 11, Hà Nội.
41. Uỷ ban Thường vụ Quốc Hội khóa 12 (2009), Pháp lệnh sửa đổi bổ sung

một số điều của Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự số 9/2009/PLUBTVQH12, Hà Nội.
42. Viện Ngôn ngữ học (2003), Từ điển tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng, Thành phố
Hồ Chí Minh.
43. Viện khoa học Kiểm sát – Viện kiểm sát nhân dân Tối cao (2002), Bộ
luật tố tụng hình sự của Liên bang Nga, (bản dịch tham khảo), Hà Nội.
44. Viện khoa học Kiểm sát – Viện kiểm sát nhân dân Tối cao (2005), Bộ
luật tố tụng hình sự của Nhật Bản, (bản dịch tham khảo), Hà Nội.
45. Viện khoa học Kiểm sát –Viện kiểm sát nhân dân Tối cao (2007), Bản
dịch Các nguyên tắc Liên bang về Tố tụng hình sự của Hợp chủng quốc
Hoa Kỳ, (bản dịch tham khảo), Hà Nội.
46. Võ Khánh Vinh và đồng nghiệp (2004), Bình luận khoa học Bộ luật tố
tụng hình sự, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội.
47. Hải Yến – Lan Hương – Mạnh Việt (2015), Quốc hội thảo luận về dự án
luật Tố tụng hình sự (Sửa đổi), quochoitv.vn.