BT lớn luật so sánh

LỜI NÓI ĐẦU
Dòng họ Civil Law chịu ảnh hưởng sâu sắc của luật La Mã cổ đại, có trình độ
pháp điển hóa cao, đạt tới sự hoàn thiện và mẫu mực. Hệ thống pháp luật thuộc dòng họ
Civil Law có cấu trúc nguồn luật rất coi trọng luật thành văn còn án lệ thậm chí không
được coi là nguồn của pháp luật. Do vậy, án lệ trong giai đoạn trước đây không được
coi trọng. Nhưng trong thời gian trở lại đây, với xu hướng hội tụ, án lệ đã dần khẳng
định được vị trí và vai trò của mình trong hệ thống pháp luật của các nước thuộc dòng
họ Civil Law. Để hiểu rõ hơn về xu hướng phát triển của án lệ trong cấu trúc nguồn luật
của một số hệ thống pháp luật thuộc dòng họ Civil Law, em xin trình bày về đề tài này
trong bài viết của mình dưới đây.
NỘI DUNG
I. Khái quát về án lệ trong hệ thống pháp luật thuộc dòng họ Civil Law.
1. Khái niệm án lệ và cấu trúc án lệ.
Án lệ được hiểu là các bản án đã tuyên hoặc sự giải thích, áp dụng pháp luật được
coi như tiền lệ làm cơ sở để các thẩm phán sau đó có thể áp dụng trong các trường hợp
tương tự. Án lệ được chia thành hai phần phần đầu (retio dencidendi) là những cơ sở, lý
do, nguyên tắc pháp lý để ra phán quyết và phần này thì có hiệu lực bắt buộc các thẩm
phán phải tuân theo. Phần thứ 2 (obiter dictum) là những tuyên cáo, bình luận của các
thẩm phán và phần này thì không bắt buộc các thẩm phán phải tuân theo.
2. Vị trí của án lệ trước đây trong hệ thống pháp luật thuộc dòng họ Civil Law.
Dòng họ Civil Law là dòng họ coi trọng lý luận pháp luật, có trình độ hệ thống
hóa, pháp điển hóa cao với Bộ luật dân sự ra đời rất sớm và đồ sộ. Đại diện cho dòng họ
này có thể kể đến Pháp, Đức, Ý… Tiền lệ pháp luật không được coi trọng. Án lệ là hình
thức pháp luật không được khuyến khích phát triển và chỉ áp dụng một cách hạn chế
như là hình thức khắc phục khiếm khuyết của pháp luật thành văn. Theo quan điểm lí
LÝ VĂN TÁM_371823.

Page 1


luận phổ biến của các hệ thống pháp luật ở Châu Âu, các nguyên tắc, các giải pháp pháp

lí rút ra từ án lệ không có cùng giá trị như luật thành văn. Lí do mà án lệ không được áp
dụng nhiều là bởi vì đó là các giải pháp không chắc chắn, có thể bị hủy bỏ và sửa đổi
bất cứ lúc nào phụ thuộc vào vụ việc mới. Thực tiễn xét xử của tòa án không bị ràng
buộc bởi những quy phạm do chính nó tạo ra và cũng không thể dựa vào các quy phạm
đó để biện luận cho quyết định của mình. Án lệ chỉ được áp dụng khi mà thẩm phán
thấy nó phù hợp với vụ án đang xét xử, án lệ không được coi là nguồn cơ bản của pháp
luật.
Bộ luật dân sự Napoleon của Pháp đã thiết lập một số quy định gây cản trở cho
việc phát triển án lệ. Điều 5 Bộ luật dân sự Napoleon đã quy định: “Cấm các thẩm phán
đặt ra các quy định chung và có tính lập quy để tuyên án đối với những vụ việc được
giao xét xử”. Điều 1351 bộ luật này cũng xác định: “Bản án chỉ có hiệu lực pháp luật
đối với một vụ việc. Chỉ được xem là cùng một vụ việc khi yêu cầu về cùng một vấn đề,
dựa trên cùng một căn cứ và giữa cùng các bên tranh chấp”.
Từ đó ta thấy các nước thuộc dòng họ Civil Law trước đây không thừa nhận vai
trò tạo ra pháp luật của các thẩm phán như trong dòng họ Common Law.
II. Vai trò ngày càng quan trọng của án lệ trong hệ thống pháp luật thuộc
dòng họ Civil Law.
Mặc dù có nhiều cản trở như đã nêu trên song ý nghĩa quan trọng của án lệ trong
các hệ thống pháp luật thuộc dòng họ Civil Law ngày càng được thừa nhận và được
chứng minh trong quá trình phát triển của pháp luật. Trong xu hướng hội tụ, các hệ
thống pháp luật thuộc dòng họ Civil Law sẽ ngày càng coi trọng phán quyết của Tòa án,
điều này thể hiện ở hai vấn đề sau:
- Thứ nhất, Từ thế kỷ XIX, cơ chế bảo hiến ra đời, do đó đã tồn tại các tổ chức
bảo hiến (ở Đức là Tòa án Hiến pháp). Chính vì thế, phán quyết của tổ chức bảo hiến có
LÝ VĂN TÁM_371823.

Page 2


tính chất ràng buộc đối với các tòa án cấp dưới. Ở Đức Tòa án hiến pháp liên bang và

tòa án cấp liên bang khác có toàn quyền trong việc xây dựng án lệ. Tòa án cấp dưới có
nghĩa vụ phải thực hiện án lệ của tòa án này, nếu không bản án của họ có thể bị giám
đốc thẩm.
- Thứ hai, trong quá trình xét xử, để bảo đảm sự thống nhất trong việc xét xử,
đảm bảo tính đúng đắn về chuyên môn, nghiệp vụ cũng như thể hiện sự tôn trọng phán
quyết của Tòa cấp trên, Tòa cấp dưới luôn có xu hướng tham khảo những bản án đã
được tuyên, căn cứ vào đó để đưa ra quyết định cho vụ án cụ thể của mình.
Các phán quyết của tòa án rất hay quy chiếu tới các phán quyết đã tuyên trước
đó. Đây cũng có thể coi là những biểu hiện của việc sử dụng án lệ trong hệ thống pháp
luật của các nước thuộc dòng họ Civil Law.
1. Án lệ trong hệ thống pháp luật CHLB Đức.
Ở Đức án lệ trước đây không được coi là một nguồn của hệ thống pháp luật, tòa
án không có quyền lập pháp mà chỉ có quyền áp dụng pháp luật vào những trường hợp
cụ thể, ngược lại pháp luật thành văn có vị trí quan trọng. Ngày nay, án lệ ở Đức đã
được công nhận trong một số trường hợp pháp luật thành văn quy định không rõ ràng
hay không có quy định thì tòa án có quyền giải thích luật và đưa ra nguyên tắc giải
quyết, nếu đắp ứng được một số điều kiện nhất định thì nguyên tắc đó sẽ trở thành pháp
luật. Trong lĩnh vực luật Hiến pháp, các án lệ của Toà án Hiến pháp CHLB Đức có hiệu
lực như luật, nó bắt buộc các toà án cấp dưới phải tuân theo. Điều 31.1 của Luật Toà án
Hiến pháp Đức quy định “Các quyết định của Toà án Hiến pháp CHLB Đức có hiệu
lực bắt buộc với các cơ quan của chính quyền liên bang và các tiểu bang cũng như tất
cả những toà án và các cơ quan nhà nước khác”. Đây là một đặc trưng cơ bản khi đề
cập tới vai trò của án lệ trong hệ thống pháp luật nước Đức hiện nay.
2. Án lệ trong pháp luật Cộng Hòa Pháp.
LÝ VĂN TÁM_371823.

Page 3


Ở Pháp án lệ không có tính rằng buộc chính thức, tuy vậy được nghiên cứu kĩ

lưỡng và thường được các tòa án cấp dưới và chính tòa phá án tuân thủ. Nhiều quy định
của pháp luật Pháp, bao gồm cả phần lớn bộ luật dân sự đã quá cổ, và vì thế đã trở
thành đối tượng giải thích của các cơ quan xét xử, việc giải thích đó đã làm thay đổi
hoàn toàn nghĩa gốc của các quy định, qua việc thừa nhận điều này đã nói lên sự thừa
nhận án lệ là một nguồn luật ở Pháp. Chẳng hạn trong lĩnh vực bồi thường thiệt hại, ở
pháp chủ yếu dựa vào án lệ vì trong BLDS không có quy định về vấn đề này. Trong
lĩnh vực hành chính, các quyết định của Tham Chính Viện được các cơ quan hành chính
nhà nước tôn trọng và coi đó như là nguồn của luật hành chính.
Từ năm 2000 đến nay, án lệ ở Pháp đã được cơ quan nhà nước đăng miễn phí
trên mạng internet. Trang web này công bố phán quyết của tòa án cùng với tất cả các bộ
luật, luật nhằm giúp người dân hiểu được và tiếp cận được với các quy định của pháp
luật.
Hiện nay ở nhiều nước lục địa Châu Âu đã có các tuyển tập án lệ chính thức như
ở Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Italia, Thụy Sĩ, Thổ Nhĩ Kì và án lệ ngày càng được khẳng
định là một trong những nguồn không thể thiếu của pháp luật.
KẾT LUẬN
Như vậy, có thể nhận thấy xu hướng hội tụ của hami dòng họ pháật Civil Law
vàn Common Law. Sự hội tụ này là một xu hướng tất yếu trong quá trình vận động, tiếp
biến và học hỏi lẫn nhau. Mỗi dòng họ sẽ phát huy được những thế mạnh của mình
đồng thời khắc phục được những hạn chế. Từ đó, dần hoàn thiện và phát triển hệ thống
pháp luật hơn.

MỤC LỤC
LÝ VĂN TÁM_371823.

Page 4


LỜI NÓI ĐẦU………………..….………………………………………………1
NỘI DUNG……………………..………………………………………………..1

1. Khái niệm án lệ và vị trí của án lệ trước đây trong hệ thống pháp luật
Civil Law……………………………………………………………………………….1
2. Vai trò ngày càng quan trọng của án lệ trong hệ thống pháp luật thuộc
dòng họ Civil Law……………………………………………………………………..2
2.1. Án lệ trong hệ thống pháp luật CHLB Đức………………………………3
2.2. Án lệ trong pháp luật Cộng Hòa Pháp……………………………………4
KẾT LUẬN………………………………………………………………………5

LÝ VĂN TÁM_371823.

Page 5


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Giáo Trình Luật So Sánh, Trường ĐH Luật Hà Nội.
2. Luật so sánh, Michael Bogdan.
3. Tạp Chí Tòa án nhân dân số 03/2006. Tìm hiểu hệ thống án lệ của CH pháp.
4. Tìm hiểu hệ thống pháp luật Châu Âu lục địa, PGS.TS Thái Vĩnh Thắng, tạp
chí luật học số 2/2004.
- Một số trang wed tham khảo.
1. Http://danluat.thuvienphapluat.vn.
2. Http://luathoc.vn.
3. Http://thongtinphapluatdansu.
4. />option=com_content&task=view&id=638&Itemid=0
5. />aspx?ItemID=61.
6. />
LÝ VĂN TÁM_371823.

Page 6