VAI TRÒ của NHÂN VIÊN CÔNG tác xã hội TRONG VIỆC hỗ TRỢ CHO PHỤ nữ bị bạo lực GIA ĐÌNH

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
***********************************

Trƣơng Thị Tâm

VAI TRÒ CỦA NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI
TRONG VIỆC HỖ TRỢ CHO PHỤ NỮ BỊ BẠO LỰC GIA ĐÌNH
(Nghiên cứu trƣờng hợp tại mô hình “Ngôi nhà bình yên”
Trung Tâm Phụ Nữ và Phát Triển)

LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI

HÀ NỘI - 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
***********************************

Trƣơng Thị Tâm
VAI TRÒ CỦA NHÂN VIÊN CÔNG TÁC XÃ HỘI
TRONG VIỆC HỖ TRỢ CHO PHỤ NỮ BỊ BẠO LỰC GIA ĐÌNH
(Nghiên cứu trƣờng hợp tại mô hình “Ngôi nhà bình yên”
Trung Tâm Phụ Nữ và Phát Triển)

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘI

Mã số: 60 90 01 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS Nguyễn Thị Kim Hoa

HÀ NỘI – 2014

2


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan:
Luận văn này là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn
trực tiếp của PGS.TS Nguyễn Thị Kim Hoa.
Việc trích dẫn trong luận văn đã được thực hiện nghiêm túc, cẩn trọng đúng
quy định.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm nếu có việc sao chép không hợp lệ, vi
phạm quy chế đào tạo.

Hà Nội, ngày 22 tháng 12 năm 2014
Ngƣời thực hiện

Trƣơng Thị Tâm

3


LỜI CẢM ƠN
Sau một thời gian nghiên cứu và thực tập tại cơ sở, tôi đã hoàn thành cuốn
luận văn của mình. Để đạt được kết quả này, trước nhất, tôi xin chân thành cảm
ơn PGS.TS Nguyễn Thị Kim Hoa - người đã tận tâm chỉ bảo, động viên và
hướng dẫn tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn.
Đồng thời, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến toàn thể các thầy, cô giáo khoa
Xã hội học - Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia Hà

Nội đã tận tình dạy bảo, dìu dắt, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và
nghiên cứu tại trường.
Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban lãnh đạo Trung tâm Phụ
nữ và Phát triển cùng các cán bộ, nhân viên đang làm việc tại dự án “Ngôi nhà
Bình yên” đã nhiệt tình tạo điều kiện, giúp đỡ tôi trong thời gian thực tập, nghiên
cứu tại cơ sở.
Xin cảm ơn gia đình, đồng nghiệp, bạn bè đã luôn động viên, hỗ trợ tôi
trong suốt thời gian qua.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 22 tháng 12 năm 2014
Ngƣời thực hiện

Trƣơng Thị Tâm

4


MỤC LỤC
MỤC LỤC .................................................................................................................................... 5
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................................................... 7
DANH MỤC BẢNG .................................................................................................................... 8
DANH MỤC BIỂU ...................................................................................................................... 9
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................................... 9
1. Lý do chọn đề tài ...............................................................................................................................9
2. Một số nghiên cứu liên quan đến đề tài .......................................... Error! Bookmark not defined.
3. Ý nghĩa của nghiên cứu................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.1 Ý nghĩa khoa học của đề tài ............................................ Error! Bookmark not defined.
3.2 Ý nghĩa thực tiễn của đề tài ............................................ Error! Bookmark not defined.
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .................................................. Error! Bookmark not defined.
4.1 Mục đích nghiên cứu ..................................................... Error! Bookmark not defined.

4.2 Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................... Error! Bookmark not defined.
5. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu ................................. Error! Bookmark not defined.
5.1 Đối tượng nghiên cứu .................................................... Error! Bookmark not defined.
5.2 Khách thể nghiên cứu .................................................... Error! Bookmark not defined.
5.3 Phạm vi nghiên cứu ....................................................... Error! Bookmark not defined.
6. Câu hỏi nghiên cứu ......................................................................... Error! Bookmark not defined.
7. Giả thuyết nghiên cứu ..................................................................... Error! Bookmark not defined.
8. Phương pháp nghiên cứu................................................................. Error! Bookmark not defined.
8.1 Phương pháp phân tích tài liệu ........................................ Error! Bookmark not defined.
8.2 Phương pháp phỏng vấn sâu ........................................... Error! Bookmark not defined.
8.3 Phương pháp quan sát .................................................... Error! Bookmark not defined.
8.4 Phương pháp lấy ý kiến bằng bảng hỏi ............................. Error! Bookmark not defined.
8.5 Phương pháp thảo luận nhóm .......................................... Error! Bookmark not defined.
8.6 Phương pháp can thiệp Công tác xã hội với cá nhân........... Error! Bookmark not defined.
9. Cấu trúc luận văn ............................................................................ Error! Bookmark not defined.

NỘI DUNG ........................................................... Error! Bookmark not defined.
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của nghiên cứu ........................ Error! Bookmark not defined.
1.1 Các khái niệm công cụ ................................................... Error! Bookmark not defined.

5


1.1.1 Khái niệm gia đình .................................................. Error! Bookmark not defined.
1.1.2 Khái niệm bạo lực, bạo lực gia đình, bạo lực gia đình với Phụ nữ. Error! Bookmark not
defined.
1.1.3 Khái niệm nhân viên công tác xã hội ......................... Error! Bookmark not defined.
1.2 Lý thuyết ứng dụng trong nghiên cứu............................... Error! Bookmark not defined.
1.2.1 Lý thuyết nhu cầu.................................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2 Lý thuyết hệ thống - sinh thái ................................... Error! Bookmark not defined.

1.2.3 Lý thuyết vai trò...................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3 Căn cứ pháp lý của nghiên cứu........................................ Error! Bookmark not defined.
1.3.1 Pháp luật Quốc tế .................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2 Pháp luật Việt Nam ................................................. Error! Bookmark not defined.
1.4 Vài nét khái quát về Trung tâm Phụ nữ và Phát triển .......... Error! Bookmark not defined.
1.4.1 Về chức năng và nhiệm vụ ....................................... Error! Bookmark not defined.
1.4.2 Mô hình “Ngôi nhà Bình Yên”.................................. Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 1 ............................................................... Error! Bookmark not defined.
Chương 2: Thực trạng bạo lực gia đình đối với phụ nữ qua tìm hiểu tại mô hình “Ngôi Nhà Bình
Yên” .................................................................................................... Error! Bookmark not defined.
2.1 Đặc điểm vấn đề bạo lực gia đình đối với phụ nữ tại Ngôi nhà Bình Yên... Error! Bookmark
not defined.
2.1.1 Số lượng ................................................................ Error! Bookmark not defined.
2.1.2 Các hình thức bạo lực gia đình .................................. Error! Bookmark not defined.
2.1.3 Thời gian bị bạo lực gia đình của phụ nữ tại Ngôi nhà Bình Yên .. Error! Bookmark not
defined.
2.2 Nguyên nhân của bạo lực gia đình đối với phụ nữ tại Ngôi nhà Bình Yên.. Error! Bookmark
not defined.
2.2.1 Nguyên nhân từ phía người gây bạo lực (người chồng) Error! Bookmark not defined.
2.2.2 Nguyên nhân từ phía người phụ nữ ............................ Error! Bookmark not defined.
2.2.3 Nguyên nhân từ phía gia đình ................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.4 Nguyên nhân từ phía cộng đồng và xã hội .................. Error! Bookmark not defined.
2.3 Hậu quả của bạo lực gia đình đối với phụ nữ tại Ngôi nhà Bình Yên ... Error! Bookmark not
defined.
2.3.1 Ở cấp độ cá nhân ..................................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2 Ở cấp độ gia đình .................................................... Error! Bookmark not defined.

6

2.3.3 Ở cấp độ cộng đồng và xã hội ................................... Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 2 ............................................................... Error! Bookmark not defined.
Chương 3: Vai trò của nhân viên Công tác xã hội qua các hoạt động hỗ trợ phụ nữ bị bạo lực gia
đình tại mô hình “Ngôi nhà Bình Yên”............................................... Error! Bookmark not defined.
3.1 Quy trình tiếp nhận và hỗ trợ nạn nhân bị bạo lực gia đình tại Ngôi nhà Bình Yên........ Error!
Bookmark not defined.
3.1.1 Quy trình tiếp nhận người tạm trú:............................. Error! Bookmark not defined.
3.1.2 Quy trình hỗ trợ người tạm trú .................................. Error! Bookmark not defined.
3.2 Một số hoạt động hỗ trợ phụ nữ bị bạo lực gia đình của nhân viên Công tác xã hội tại Ngôi
nhà Bình Yên ..................................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.1 Hỗ trợ về tâm lý ...................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.2 Hỗ trợ về giáo dục ................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.3 Hỗ trợ kết nối nguồn lực .......................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.4 Hỗ trợ pháp lý......................................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.5 Hỗ trợ hồi gia ......................................................... Error! Bookmark not defined.
3.3 Mức độ hài lòng của phụ nữ bị bạo lực gia đình về vai trò của nhân viên Công tác xã hội qua
các hoạt động hỗ trợ tại Ngôi nhà Bình Yên ........................... Error! Bookmark not defined.
3.3.1 Những kết quả đạt được ........................................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2 Về hiệu quả hỗ trợ và tính chuyên nghiệp của nhân viên Công tác xã hội tại Ngôi nhà
Bình Yên........................................................................ Error! Bookmark not defined.
3.4 Những yếu tố ảnh hưởng và khó khăn còn tồn tại trong hoạt động hỗ trợ phụ nữ bị bạo lực gia
đình của nhân viên Công tác xã hội tại Ngôi nhà Bình Yên ...... Error! Bookmark not defined.
3.4.1 Những yếu tố chủ quan ............................................ Error! Bookmark not defined.
3.4.2 Những yếu tố khách quan ......................................... Error! Bookmark not defined.
3.5 Trường hợp điển cứu ..................................................... Error! Bookmark not defined.
3.5.1 Trường hợp điển cứu số 1......................................... Error! Bookmark not defined.
3.5.2 Trường hợp điển cứu số 2:........................................ Error! Bookmark not defined.
Tiểu kết chương 3 ............................................................... Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ....................... Error! Bookmark not defined.

7


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BLGĐ

Bạo lực gia đình

BLTD

Bạo lực tình dục

CTXH

Công tác xã hội

KT-CT-VH-XH

Kinh tế - chính trị - văn hóa – xã hội

LHPN

Liên hiệp phụ nữ

LHQ

Liên hợp quốc

NNBY (NBY)

Ngôi nhà bình yên (Nhà bình yên)

NTT

Người tạm trú

NVCTXH (NVXH)

Nhân viên công tác xã hội (Nhân viên xã hội)

NVTV

Nhân viên tham vấn

TTPN&PT

Trung tâm phụ nữ và phát triển

UNFPA

United Nations Fund Population Activities
Quỹ dân số Liên hợp quốc

8


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Số người tạm trú tại Nhà Bình Yên theo từng năm …………………..……42

Bảng 2.2: Kết quả thăm dò ý kiến về hình thức BLGĐ của NTT tại NNBY…………45
Bảng 2.3: Kết quả thăm dò ý kiến về thời gian bị BLGĐ của NTT tại NNBY……....46
Bảng 3.1: So sánh các bước trong tiến trình hỗ trợ NTT tại NNBY……………….... 70
Bảng 3.2: Thống kê nguyên tắc và kỹ năng trong hỗ trợ NTT tại NNBY…………... 72
Bảng 3.3: Nhu cầu hỗ trợ về tinh thần của PN bị BLGĐ tại NNBY……………........ 73
Bảng 3.4: Nhu cầu hỗ trợ về kiến thức, kỹ năng của PN bị BLGĐ tại NNBY……..…78
Bảng 3.5: Nhu cầu về hỗ trợ kết nỗi nguồn lực của PN bị BLGĐ tại NNBY….……. 82
Bảng 3.6: Nhu cầu về hỗ trợ về pháp lý của PN bị BLGĐ tại NNBY…………..…….85
Bảng 3.7: Thống kê dịch vụ cung cấp tại NNBY năm 2014…………………….…….92
Bảng 3.8: Đánh giá của NTT về chất lượng hỗ trợ của NVXH tại NNBY………...... 93
Bảng 3.9: Đánh giá của NTT về mức độ thay đổi của bản thân sau khi được NVXH hỗ
trợ tại NNBY…………………………….................................................................... 94
Bảng 3.10: Mức độ chuyên nghiệp trong hỗ trợ phụ nữ bị BLGĐ tại NNBY…..…... 96
Bảng 3.11: Đánh giá của cán bộ, NVXH về hiệu quả hỗ trợ NTT tạNNBY…..….… 97
Bảng 3.12: Thống kê số lượng cán bộ, nhân viên tại NNBY theo độ tuổi….……… 100
Bảng 3.13: Kinh nghiệm và trình độ, chuyên môn của cán bộ, NVXH tại NNBY… 101
Bảng 3.14: Thống kê những nội dung cán bộ, NVXH tại NNBY được tập huấn...… 102

DANH MỤC BIỂU
Biểu 2.1: Các hình thức BLGĐ của NTT tại NNBY….………………………..…......43
Biểu 2.2: Thời gian bị BLGĐ của NTT tại NNBY……………………........................46
Biểu 3.1: Thống kê hoạt động của phòng tham vấn tại NNBY ………………..….… 91

9


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Gia đình là tế bào của xã hội, là nơi con người được sinh ra và lớn lên và được
chia sẻ những vui buồn trong cuộc sống. Gia đình có vai trò quan trọng trong quá trình

phát triển của mỗi cá nhân và của cả xã hội. Hồ chủ tịch đã từng nói trong bài nói
chuyện tại Hội nghị thảo luận dự thảo Luật Hôn nhân - Gia đình (tháng 1-1959) rằng:
“Rất quan tâm đến gia đình là đúng vì nhiều gia đình cộng lại mới tạo nên được xã
hội, xã hội tốt thì gia đình càng tốt, gia đình tốt thì xã hội mới tốt”. Trong cái tế bào
gia đình ấy thì người phụ nữ luôn được coi là “người giữ lửa” duy trì sự đầm ấm, hạnh
phúc của mỗi gia đình. Cùng với sự phát triển của xã hội, người phụ nữ Việt Nam hiện
nay đã và đang ngày càng khẳng định được vị thế, tài năng và vai trò của mình không
chỉ trong gia đình mà còn nhiều lĩnh vực khác trong đời sống xã hội. Đó là một điều
đáng mừng, một thành tựu không nhỏ đánh dấu sự phát triển tiến bộ của xã hội nước
nhà.S. Furier – một người theo Chủ nghĩa xã hội không tưởng đầu thế kỷ XIX của
Pháp từng khẳng định: “Trình độ giải phóng phụ nữ là thước đo trình độ phát triển của
xã hội”. Nói như vậy để thấy được tầm quan trọng của phụ nữ trong sự phát triển của
mỗi gia đình và sự ổn định, tiến bộ của mỗi quốc gia.
Dưới tác động của nền kinh tế thị trường, trước những biến đổi to lớn trong
nhiều lĩnh vực, phương diện của xã hội, gia đình Việt Nam hiện nay cũng đang có
nhiều những chuyển biến đáng kể. Sự thay đổi từ cấu trúc gia đình truyền thống sang
kiểu gia đình hiện đại đã đưa đến nhiều vấn đề mới, nhiều thách thức mới đặt ra cho sự
phát triển của gia đình. Euripides – Nhà viết bi kịch nổi tiếng của Hy lạp đã từng nói:
“Duy chỉ có ở nơi gia đình, người ta mới tìm được chốn nương thân để chống lại
những tai ương của số mệnh”. Song, một điều đáng buồn là cái “chốn nương thân” ấy
lại đã và đang là nơi nảy sinh rất nhiều vấn đề gây ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại
và phát triển của mỗi cá nhân và cho toàn xã hội. Một trong số đó là vấn đề bạo lực
gia đình (BLGĐ)

10


11

TÀI LIỆU THAM KHẢO
I. Tài liệu tiếng Việt
1. Mai Huy Bích (2010), Xã hội học gia đình, Nxb Khoa học xã hội
2. Cơ quan Liên Hợp Quốc về Bình đẳng giới và Trao quyền cho Phụ nữ (UN
Women), ( 2012), Báo cáo hoàn thiện về ước tính thiệt hại kinh tế do bạo lực gia đình
đối với phụ nữ tại Việt Nam
3. Phạm Huy Dũng, Tập bài giảng Lý thuyết Công tác xã hội
4. Nata Duvvury và Patricia Carney và Nguyễn Hữu Minh (2012), Báo cáo hoàn thiện
về ước tính thiệt hại kinh tế do bạo lực gia đình đối với phụ nữ tại Việt Nam
5. Đại Hội đồng Liên hợp quốc (1993), Tuyên bố về xóa bỏ bạo lực đối với phụ nữ
6. Đại hội đồng Liên hợp quốc, Nghiên cứu về Bạo lực với phụ nữ, Báo cáo của Tổng
thư ký Liên hợp quốc
7. Trần Thị Minh Đức (2010), Hành vi gây hấn - phân tích từ góc độ tâm lý học xã hội,
sách chuyên khảo
8. Trầ n Thi ̣Minh Đức (2012), Giáo trình Tham vấ n tâm lý, Nxb Đại học Quốc gia Hà
Nội
9. Trần Văn Kham, Tập bài giảng Lý thuyết Công tác xã hội
10. Nguyễn Thị Hòa (2007), Giới, việc làm và đời sống gia đình, Nxb Khoa học xã hội,
Hà Nội
11. Hồ Chí Minh toàn tập (1995), tập 4, Nxb Chính trị quốc gia, tr.37)
12. Hồ Chí Minh toàn tập (1995), tập 5, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội
13. Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam (2001), Bạo lực gia đình đối với phụ nữ ở Việt
Nam
14. Nhà Bình Yên (2014), Báo cáo kết quả hoạt động quý I, II/Năm 2014
15. Nguyễn Hồi Loan, Nguyễn Thị Kim Hoa (chủ biên) (2014), Giáo trình Công tác xã
hội đại cương.
16. Nguyễn Hữu Minh (2008), Vai trò của các tổ chức trong phòng chống BLGĐ, Tài
liệu hội thảo bàn về việc triển khai thi hành Luật Bình đẳng giới và Luật Phòng chống
bạo lực gia đình, Yên Bái

12


17. Lê Ngọc Lân, Nguyễn Hữu Minh, Nguyễn Thị Mai Hoa, Trần Thị Cẩm Nhung
(2006), Bạo lực của chồng đối với vợ ở Việt Nam trong những năm gần đây , Tạp chí
Khoa học về phụ nữ, (3), tr 3-11.
18. Vũ Mạnh Lợi, Vũ Tuấn Huy, Nguyễn Hữu Minh (1999), Bạo lực trên cơ sở giới,
Viện nghiên cứu gia đình và giới
19. Vũ Mạnh Lợi và Magali Romedenne (2006), Bạo lực gia đình: Sự thay đổi ở Việt
Nam, Quỹ dân số Liên hợp quốc (UNFPA), Hà Nội
20. Luật Bình đẳng giới (2007), Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội
21. Luật Hình sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt nam (2003), Nxb Chính trị
quốc gia Hà Nội
22. Luật Hôn nhân và Gia đình (sửa đổi) (2000), Nxb Chính trị quốc gia Hà Nội
23. Luật Phòng chống BLGĐ (2008), Nxb Lao động xã hội
24. Lê Thị Quý (1991), Một số vấn đề về Bạo lực gia đình hiện nay, Tạp chí khoa học
về phụ nữ, (số 2)
25. Lê Thị Quý (1994), Bạo lực gia đình ở Việt Nam, Tạp chí khoa học về phụ nữ
26. Lê Thị Quý (2000), Bạo lực gia đình ở Việt Nam, Asia Pacific Forum on Women,
Law and Development (Diễn đàn Châu Á Thái Bình Dương về Phụ nữ , Luật Pháp và
Phát triển – APWLD)
27. Lê Thị Quý và Đặng Vũ Cảnh Linh (2007), Bạo lực gia đình – một sự sai lệch giá
trị, Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội
28. Quỹ dân số Liên hợp quốc (UNFPA) (2007), Nghiên cứu rà soát các chương trình
phòng chống bạo lực trên cơ sở giới ở Việt Nam
29. Nguyễn Minh Tiến (2008), Làm việc với thân chủ có vấn đề bạo hành trong gia
đình, Tài liệu hội thảo bàn về biện pháp phòng chống bạo lực gia đình, TP HCM
30. Tổng cục thống kê phối hợp với tổ chức Liên hợp quốc tại Việt Nam (2010),
Nghiên cứu quốc gia về Bạo lực gia đình đối với phụ nữ ở Việt Nam
31. Nguyễn Văn Thanh (2014), Tham vấn cá nhân cho phụ nữ bị bạo lực gia đình tại

ngôi nhà Bình Yên – Trung ương hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Đại học Khoa học Xã
hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, Luận văn thạc sĩ
32. Hoàng Bá Thịnh (2006), Bạo lực gia đình – nhận thức và thực trạng

13


33. Trần Đình Tuấn, Công tác xã hội – Lý thuyết và thực hành
34. Viện Ngôn ngữ học (2000), Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng
II. Tài liệu nước ngoài
35. Dobash, R. E. & Dobash, R. (1979). Violence against Wives: A Case against the
Patriarchy. New York: Free Press
36. Mary Ann Forgey, Carol S. Cohen, Thực Hành Công tác xã hội chuyên nghiệp, tài
liệu tập huấn do Khoa Phụ Nữ Học và Đại học Fordham Hoa Kỳ phối hợp tổ chức
tháng 08/1997 tại TP.HCM
III. Tài liệu web
37. Huy Anh,
2/2014
38. Khánh Ngọc, 4/2014
39. Ngôi nhà Bình Yên, />40. Hà Linh,
/>11/2009
41. Nguyễn Thị Thanh, 7/2011
42. Phương Thảo, 11/2013
43. Trang web: />44. Trang web: />
14


15