NGHI lễ đạo CAO đài ở KHU vực NAM bộ

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------

LÊ THỊ NGỌC MAI

NGHI LỄ ĐẠO CAO ĐÀI Ở KHU VỰC NAM BỘ

LUẬN VĂN THẠC SĨ
Chuyên ngành: Tôn giáo học

Hà Nội - 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------

LÊ THỊ NGỌC MAI

NGHI LỄ ĐẠO CAO ĐÀI Ở KHU VỰC NAM BỘ

Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Tôn giáo học
Mã số: 60.22.03.09

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thanh Xuân

Hà Nội - 2014


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực và
chưa từng được công bố. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận
văn có xuất xứ rõ ràng.

Tác giả Luận văn

Lê Thị Ngọc Mai


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành được Luận văn “Nghi lễ đạo Cao Đài ở khu vực Nam
Bộ” bên cạnh những cố gắng của bản thân, tác giả luận văn đã nhận được
sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều cá nhân, tập thể.
Trước tiên, với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu
sắc tới PGS. TS Nguyễn Thanh Xuân, thầy đã nhiệt tình hướng dẫn khoa
học cho em để Luận văn được hoàn thành.
Em xin được gửi lời cảm ơn tới các thầy cô giáo khoa Triết học, các cán
bộ, của các phòng, ban, thư viện trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân
văn đã hết sức giúp đỡ em trong quá trình học tập, nghiên cứu tại khoa,
trường.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè và đồng
nghiệp đã luôn quan tâm, động viên và giúp đỡ em trong suốt quá trình
hoàn thành Luận văn thạc sỹ.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả Luận văn

Lê Thị Ngọc Mai

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 4
1. Lý do chọn đề tài....................................................................................... 4
2. Lịch sử nghiên cứu .................................................................................... 6
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................... 10
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .......................................................... 10
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ............................................. 10
6. Ý nghĩa của luận văn............................................................................... 10
7. Kết cấu của luận văn ............................... Error! Bookmark not defined.
NỘI DUNG..............................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGHI LỄ TÔN GIÁO VÀ ĐẠO
CAO ĐÀI ......................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
1.1. Tổng quan về nghi lễ và nghi lễ tôn giáoError! Bookmark not defined.
1.1.1. Nghi lễ ....................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Nghi lễ tôn giáo ......................... Error! Bookmark not defined.
1.2. Tổng quan về đạo Cao Đài ............. Error! Bookmark not defined.

1.2.1. Cơ sở ra đời và quá trình phát triển của đạo Cao ĐàiError! Bookmark not d

1.2.2. Giáo lý, lễ nghi cơ bản và bộ máy tổ chức của đạo Cao ĐàiError! Bookmark
Tiểu kết chƣơng 1 ...................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
CHƢƠNG 2: MỘT SỐ NGHI LỄ TIÊU BIỂU CỦA ĐẠO CAO ĐÀI
ĐẶC ĐIỂM VÀ XU HƢỚNG BIẾN ĐỔI CỦA NÓ .................. ERROR!
BOOKMARK NOT DEFINED.
2.1. Một số nghi lễ cơ bản trong đời sống tín đồ đạo Cao Đài ở khu
vực Nam Bộ ............................................ Error! Bookmark not defined.
2.1.1. Nghi lễ Thiên đạo ...................... Error! Bookmark not defined.
2.1.2. Nghi lễ Thế đạo ......................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Một số đặc điểm của nghi lễ Cao ĐàiError! Bookmark not defined.

1


2.2.1. Nghi lễ đạo Cao Đài chịu ảnh hưởng sâu sắc từ văn hóa Nam Bộ

và cũng có tác động ngược trở lại đối với nền văn hóa phong phú nàyError! Bookmar
2.2.2. Nghi lễ đạo Cao Đài thể hiện rất rõ tính chất liên tôn giáo trong
đó dấu ấn sâu đậm nhất là của Đạo giáo.Error! Bookmark not defined.
2.2.3. Nghi lễ đạo Cao Đài thể hiện một cách đầy đủ và sinh động đời
sống của cộng đồng người theo đạo, có vai trò rất quan trọng trong
việc duy trì tôn giáo ............................. Error! Bookmark not defined.
2.3. Xu hƣớng biến đổi của các nghi lễ đạo Cao Đài trong thời đại
ngày nay .................................................. Error! Bookmark not defined.

2.3.1. Những chuyển biến về văn hóa xã hội ở Nam Bộ ngày nayError! Bookmark
2.3.2. Xu hướng biến đổi của các nghi lễ Cao ĐàiError! Bookmark not defined.
Tiểu kết chƣơng 2:..................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
KẾT LUẬN .............................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................. 11
PHỤ LỤC ẢNH ......................ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

2


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: Mô hình giản lược bộ máy tổ chức đạo Cao Đài....Error! Bookmark
not defined.
Bảng 1.2: Sơ đồ chức phẩm Hiệp Thiên Đài..... Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.3: So sánh Ban hành lễ của đạo Cao Đài và Ban tế tự ở Đình thần
Nam Bộ ................................................................. Error! Bookmark not defined.

Bảng 2.1: Sơ đồ giản lược Thiên bàn của dòng phổ độ ...Error! Bookmark not
defined.
Bảng 2.2: Sơ đồ giản lược Thiên bàn của Cao Đài Chiếu Minh Tam Thanh
................................................................................ Error! Bookmark not defined.
Bảng 2.4: Các loại hình tín ngưỡng phổ biến ở Nam Bộ hiện nay ............ Error!
Bookmark not defined.

3


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tôn giáo học Mác – Lê nin cho rằng: Các tôn giáo hiện đại cơ bản
đều được cấu thành bởi các yếu tố: Niềm tin tôn giáo, nghi lễ tôn giáo và tổ
chức tôn giáo. Mỗi thành tố có vai trò riêng nhưng lại gắn kết mật thiết với
nhau thành một thể thống nhất: Niềm tin vào đấng siêu nhiên - là hạt nhân
nảy mầm một tôn giáo; Nghi lễ tôn giáo - thực hiện để duy trì và tái tạo
niềm tin, kết nối con người với đấng siêu nhiên; Tổ chức tôn giáo - người
đứng ra thực hiện nghi lễ, nuôi dưỡng niềm tin tôn giáo,… Trong các yếu
tố này thì nghi lễ tôn giáo là cái được tạo ra để xây dựng nên mối liên hệ
của các thực thể ở thế giới bên kia với cuộc sống trần gian của cộng đồng
và cá nhân, nó làm cho nội dung giáo lý tôn giáo trở nên sống động, phổ
quát qua thực hành các hành vi được quy định. Trải qua thời gian, các nghi
lễ tôn giáo bao gồm cả cách thức hành lễ, cách thức bày biện, trang trí,
những điều cấm kỵ,… thậm chí cả kiến trúc đền thờ, âm nhạc liên quan đến
thờ cúng,… đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa
tâm linh của nhân loại.
Những năm gần đây, trong bối cảnh du nhập và giao lưu của nhiều
dòng văn hóa, diện mạo tôn giáo toàn cầu nói chung và hệ thống các nghi
lễ tôn giáo nói riêng đã có nhiều thay đổi: Nhiều tôn giáo lâu nay được coi

là bảo thủ phải tự nhận thức và điều chỉnh đường hướng hoạt động ở cả
những nội dung trước đây là bất biến. Về mặt nghi lễ do tiến hành mở rộng
phạm vi truyền giáo sang những khu vực có đặc trưng văn hóa riêng, các
tôn giáo này cũng phải tự điều chỉnh ít nhiều để nội dung các nghi thức
hành lễ phù hợp với cơ tầng văn hóa đã có và nhanh chóng được tiếp nhận.
Ở một xu hướng khác, nhiều khu vực lại xuất hiện thêm các loại hình tôn
giáo mới với những lý giải khác biệt về đấng siêu nhiên cũng như con

4


đường giải thoát. Hệ thống nghi lễ mà các tôn giáo mới này đưa ra bên
cạnh việc kế thừa và tiếp nhận từ các tôn giáo đi trước, cũng đã có những
nội dung mới mẻ, tạo ra bức tranh phong phú đa sắc màu của các nghi lễ
tôn giáo trên toàn thế giới,… Nếu thừa nhận trong khoảng 100 năm trở lại
đây các tôn giáo trên thế giới có nhiều bước chuyển mình to lớn thì cũng
phải khẳng định rằng hệ thống các nghi lễ tôn giáo của nhân loại đã có
những biến đổi riêng, và sự biến đổi này có tác động trực tiếp, rộng rãi đến
chính đối tượng mà mọi tôn giáo đều hướng tới: đó chính là đời sống tâm
linh của các tín đồ. Việc tìm hiểu về nghi lễ của các tôn giáo trong những
năm gần đây trong đó gồm hai mảng đề tài: một là sự thay đổi trong nghi lễ
của những tôn giáo đã tồn tại từ lâu trong lịch sử và hai là nội dung các
nghi lễ của những tôn giáo mới
Là một tôn giáo mới ra đời trên đất nước Việt Nam - mảnh đất từ lâu
đã ghi nhận sự có mặt của nhiều loại hình tín ngưỡng tôn giáo, đạo Cao Đài
đã góp vào cho đời sống tín ngưỡng tôn giáo phong phú ấy những sắc thái
độc đáo riêng. Không quá nhấn mạnh tới việc tu hành ép xác hay tuyên
giảng giáo lý cao siêu khó tiếp nhận, đạo Cao Đài thu hút được số lượng tín
đồ đông đảo đến từ nhiều thành phần xã hội, tạo được chỗ đứng nhất định
cho mình ngay trong lòng các tôn giáo lớn. Trải qua gần 90 năm phát triển,

đạo Cao Đài đã có những ảnh hưởng nhất định đối với đời sống tinh thần
của người Việt Nam, đặc biệt là cư dân khu vực Nam Bộ. Bên cạnh hệ
thống giáo lý gần gũi và cách thức tổ chức giáo hội chặt chẽ hoạt động có
hiệu quả, nghi lễ Cao Đài chính là yếu tố có vai trò cực kì quan trọng trong
việc thúc đẩy sự lan tỏa của Đạo đến công chúng và tái tạo niềm tin đối với
số đông tín đồ.
Việc tìm hiểu sâu về những nghi lễ này sẽ góp phần không nhỏ giúp ta
có cái nhìn sâu hơn về bản chất đạo Cao Đài, lý giải được về sức sống của tôn

5


giáo này cũng như trả lời được những câu hỏi xoay quanh nhiều vấn đề thời
sự liên quan đến sự phát triển và ảnh hưởng của Đạo trong thời gian gần đây.
Để luận giải sâu hơn cho vấn đề này, người viết lựa chọn đề tài
“Nghi lễ đạo Cao Đài ở khu vực Nam Bộ” làm luận văn tốt nghiệp.
2. Lịch sử nghiên cứu
Đạo Cao Đài ngay từ khi ra đời đã trở thành chủ đề được nhiều nhà
nghiên cứu và dư luận quan tâm. Ngay từ đầu những năm 20, khi Đạo vẫn
còn ở hình thức tiềm ẩn với hoạt động tín ngưỡng của các nhà sáng lập Đạo
như Ngô Văn Chiêu, Cao Hoài Sang, Cao Quỳnh Cư,… thì loại hình Cơ
bút đã được giới nghiên cứu quan tâm. Sau ngày khai đạo năm 1926,
dường như đạo Cao Đài đã tạo ra một sức hút mạnh mẽ đối với nhiều học
giả bởi tính chất thời sự và mới mẻ của mình.
Có rất nhiều ý kiến trái chiều trong việc đánh giá về đạo Cao Đài.
Ngay từ khi Đạo ra đời đã phải đối mặt với một làn sóng công kích mạnh
mẽ, điển hình là các nghiên cứu của tác giả Đào Trịnh Nhất đăng trên báo
Công luận từ năm 1926 mà đến năm 1927 đã được tập hợp lại trong tác
phẩm “Cái án Cao Đài” (tới khoảng 1930, Băng Thanh – một tín đồ Cao
Đài đã viết “Cải án Cao Đài” để phản bác lại nhiều quan điểm cực đoan

của Đào Trịnh Nhất). Sau này có nghiên cứu của Nguyễn An Ninh trong
sách “Tôn giáo” (1932). Tuy nhiên, nhìn một cách tổng thể, bỏ qua các
nhận định chủ quan, những nghiên cứu thời kỳ này đã giúp phác thảo phần
nào về bản chất đạo Cao Đài, quá trình ra đời phát triển và nhất là làm rõ
hơn về Cơ bút Cao Đài cũng như mối liên hệ của nó với tín ngưỡng Thông
linh đang rất thịnh hành thời kỳ ấy.
Càng về sau, khi đạo Cao Đài đã dần tạo được những cơ sở cần thiết
để tạo ra ngày càng nhiều ảnh hưởng đối với đời sống tinh thần người Việt
nhất là ở khu vực miền Nam, thì Đạo cũng đã thu hút ngày càng nhiều học

6


giả quan tâm nghiên cứu. Điển hình có thể kể đến tác giả Đặng Nghiêm
Vạn, Lê Anh Dũng, Nguyễn Thanh Xuân, Nguyễn Duy Hinh, Nguyễn Văn
Thông,… với các công trình khá nổi tiếng:
- Giáo sư Trần Văn Giàu trong cuốn “Sự phát triển của tư tưởng ở
Việt Nam từ thế kỷ XIX đến Cách mạng tháng Tám” (tập II) cũng dành một
phần cuốn sách của mình để phân tích khá sâu về đạo Cao Đài và đặc biệt
chú trọng phân tích những tranh luận của các học giả xung quanh đạo Cao
Đài và tinh thần tổng hợp tôn giáo trong nó. Tác giả đặt ra những câu hỏi
đắt giá gợi mở các vấn đề cốt tuỷ về bản chất của đạo Cao Đài mà cho đến
ngày nay nhiều học giả vẫn đang lấy nó làm hướng nghiên cứu: “đạo Cao
Đài phải chăng là sự tổng hợp tư tưởng giáo lý của tất cả các tôn giáo lớn
xưa nay và đông tây?” [20, tr. 207]; “đạo Cao Đài có phải là một thứ “Đạo
Tin Lành đối với nhà thời La Mã” không? Có phải là “Đạo Phật được canh
tân” không?” [20, tr. 214]; “đạo Cao Đài có phải nguyên là một chính đảng
quốc gia trá hình không?” [20, tr. 216],… Có thể nói phần viết về đạo Cao
Đài trong cuốn sách không dài (70 trang) nhưng cách nhìn nhận đặt vấn đề
của tác giả đã đem đến một góc nhìn mới trong nghiên cứu về đạo Cao Đài.

- Cuốn sách: “Lịch sử đạo Cao Đài thời kỳ tiềm ẩn 1920 – 1926”
(NXB Thuận Hóa – 1996) và loạt các bài báo đăng trên tạp chí nghiên cứu
tôn giáo của tác giả Lê Anh Dũng như: “đạo Cao Đài qua mắt nhìn của
mục sư Victor L. Oliver” (số 4 - 2004); “Ki tô giáo trong đạo Cao Đài” (số
4 - 2005); “Về ngũ giới cấm trong đạo Cao Đài” (số 7 - 2005) phác họa
một cách tương đối đầy đủ các vấn đề về lịch sử ra đời của đạo Cao Đài
thời kỳ đầu, ý nghĩa một số giới luật và bước đầu nhận diện những tiếp thu
của đạo Cao Đài về mặt tổ chức giáo hội trong tương quan với Ki tô giáo
trên phương diện tổng quát.
- Cuốn “Bước đầu tìm hiểu đạo Cao Đài” (NXB KHXH - 1995) do
tác giả Đặng Nghiêm Vạn chủ biên với sự tham gia của nhiều học giả nổi

7


tiếng: Nguyễn Duy Hinh, Đặng Thế Đại, Nguyễn Quốc Tuấn, Lê Trung Vũ
có lẽ là tác phẩm đầy đủ nhất bàn về hầu hết các vấn đề quan trọng: nguồn
gốc ra đời, quá trình phát triền của Đạo, các giáo lý giáo luật căn bản, phân
tích sâu về mặt tổ chức, giải thích các thuật ngữ tôn giáo,… Cung cấp cái
nhìn toàn vẹn về đạo Cao Đài với tư cách là một tôn giáo hoàn chỉnh và có
tổ chức. Cuốn sách cho đến nay vẫn là cẩm nang cần thiết cho những người
quan tâm và cả các nhà nghiên cứu muốn tiếp cận đạo Cao Đài.
- Đến gần đây, khi đạo Cao Đài đã phát triển lớn mạnh thêm và
thậm chí tạo ra cả những ảnh hưởng vượt ra khỏi lĩnh vực tôn giáo tín
ngưỡng, giới nghiên cứu đã nhận thấy nhu cầu cần thiết phải đào sâu
thêm các vấn đề liên quan đến đạo Cao Đài, đáp ứng nhu cầu của xã hội.
Từ đó, đề tài khoa học độc lập cấp nhà nước ĐTĐL 2003/16 được triển
khai với sự cộng tác của nhiều học giả: Nguyễn Văn Thông, Lê Anh
Dũng, Nguyễn Quốc Việt, Phan Thị Việt Thu,… đã phân tích một cách
chuyên sâu về nguyên nhân ra đời, hoạt động quân sự - kinh tế - xã hội

của Đạo, cắt nghĩa kinh điển,… Về sách xuất bản, không thể không kể
đến cuốn sách vừa phát hành năm 2013 của tác giả Nguyễn Thanh Xuân
“đạo Cao Đài hai khía cạnh lịch sử & tôn giáo”, với thời lượng gần 500
trang, tác giả đã hệ thống hóa hầu hết các vấn đề quan trọng liên quan
đến đạo Cao Đài từ khi ra đời bằng vốn kiến thức thực tế đồ sộ cũng như
khả năng phân tích sắc sảo. Các kết luận của tác giả gợi mở cho người
tìm hiểu về sau nhiều vấn đề nghiên cứu mới.
Ngoài các nghiên cứu trong nước, sẽ là thiếu sót nếu chúng ta không
đề cập đến một số công trình quan trọng do các học giả nước ngoài công bố
có liên quan đến đạo Cao Đài, điển hình đó là chuyên khảo của nữ học giả
người Mỹ J.S Werner: “Chính trị nông dân và giáo phái: chức sắc và nông
dân trong đạo Cao Đài ở Việt Nam” ra đời năm 1981 và cuốn sách với tựa

8


đề “Đạo Cao Đài: Một phong trào tôn giáo mới” được phát hành năm
1999 của tác giả người Nga Sergei Blagov. Các tác phẩm này chủ yếu tập
trung lý giải các nguyên nhân chính trị, kinh tế, xã hội dẫn đến sự ra đời
của đạo Cao Đài với tư cách là một hiện tượng tôn giáo mới của thế kỷ.
Bên cạnh những tác giả này, vì là một tôn giáo nên ngay trong tổ
chức hoạt động của mình, đạo Cao Đài còn có đội ngũ không ít các nhà
nghiên cứu làm nhiệm vụ phổ thông giáo lý. Tòa Thánh Tây Ninh và các
Chi phái trong gần 90 năm đã cho phát hành nhiều đầu sách quan trọng
như: “Tân luật pháp chánh truyền” – Tòa Thánh Tây Ninh (1952) ; “Lịch
sử đạo Cao Đài” (2 tập) – Phối sư Thượng Vinh Thanh (1967, 1973);
“Lịch sử của Quan phủ Ngô Văn Chiêu là người sáng lập đạo Cao Đài
1878 – 1932” – Lê Văn Trung,…
Nhìn chung, có thể thấy đạo Cao Đài là chủ đề nhận được sự quan
tâm của nhiều học giả. Tuy nhiên, hầu hết người nghiên cứu nhất là những

nhà nghiên cứu không thuộc tổ chức của đạo Cao Đài đều gặp khó khăn
trong việc hiểu những khái niệm và thuật ngữ tôn giáo, thêm vào đó, đạo
Cao Đài lại là một tôn giáo trẻ, lịch sử nghiên cứu chưa dài nên nguồn tài
liệu tham khảo của những người đi trước không nhiều như các chủ đề khác.
Nói riêng về nghi lễ đạo Cao Đài, hầu như trong tác phẩm nào cũng
được nhắc tới, nhưng thường chỉ dừng lại ở mức độ khái quát, mô tả. Tác
phẩm “Bước đầu tìm hiểu đạo Cao Đài” tác giả Đặng Nghiêm Vạn dường
như là tác phẩm đề cập sâu hơn cả về chủ đề này. Tuy nhiên tác giả chưa
tập trung vào việc đánh giá về vai trò của các nghi lễ này đối với đời sống
tôn giáo của tín đồ cũng như nhìn nhận về xu hướng phát triển của chúng
trong giai đoạn mới.
Thực hiện đề tài này, người viết mong muốn sẽ làm rõ hơn về đạo
Cao Đài nói chung và nghi lễ của đạo Cao Đài nói riêng trên cơ sở các
quan điểm Mác xít về lý luận tôn giáo.

9


3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích nghiên cứu: Tìm hiểu về nghi lễ đạo Cao Đài ở khu vực
Nam Bộ.
- Nhiệm vụ nghiên cứu: Để thực hiện mục đích nghiên cứu trên, luận
văn triển khai thực hiện những nhiệm vụ cụ thể như sau:
+ Tổng quan về đạo Cao Đài, nghi lễ và nghi lễ tôn giáo làm cơ sở tìm
hiểu nghi lễ đạo Cao Đài;
+ Tìm hiểu về một số nghi lễ cơ bản trong đạo Cao Đài;
+ Chỉ ra và phân tích các đặc điểm của nghi lễ đạo Cao Đài, đặt nó
trong bối cảnh văn hóa Nam Bộ;
+ Bước đầu nhận định về xu hướng phát triển của các nghi lễ trong giai
đoạn hiện nay.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Nghi lễ của đạo Cao Đài ở khu vực Nam Bộ
- Phạm vi nghiên cứu: Do đạo Cao Đài có rất nhiều chi phái, mỗi chi
phái lại có những nét riêng trong việc thực hành nghi lễ, cho nên người viết
chỉ tập trung vào một số nghi lễ tiêu biểu nhất được hầu hết các chi phái
tuân theo.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
Cơ sở lý luận của đề tài là: Chủ nghĩa duy vật lịch sử và chủ nghĩa
duy vật biện chứng; đồng thời đứng trên quan điểm, đường lối của Đảng về
tôn giáo, tự do tín ngưỡng tôn giáo làm cơ sở để tiến hành nghiên cứu.
Phương pháp nghiên cứu của đề tài:
- Phương pháp phân tích, tổng hợp;
- Phương pháp so sánh, đối chiếu.
6. Ý nghĩa của luận văn
- Luận văn góp phần làm sáng tỏ các vấn đề liên quan đến nghi lễ
của đạo Cao Đài ở khu vực Nam Bộ. Không dừng lại ở mức độ mô tả chi

10


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đặng Thanh An (2007), Bước đầu tìm hiểu về cơ tuyển độ của Cao Đài
Chiếu Minh Tam Thanh Vô Vi, Tạp chí nghiên cứu tôn giáo số 5, 22-23.
2. Toan Ánh (1995), Phong tục thờ cúng trong gia đình Việt Nam, NXB
Tổng hợp Đồng Tháp.
3. Ban Tôn giáo Chính phủ (2005), Tài liệu phổ biến Pháp lệnh tín ngưỡng
– Tôn giáo, NXB Tôn giáo.
4. Dương Văn Chăm (2007), Hoạt động của Cao Đài Ban Chỉnh đạo qua hai
cuộc kháng chiến của dân tộc, Tạp chí nghiên cứu tôn giáo số 5, 24-27.
5. Nguyễn Đăng Duy (1997), Văn hóa tâm linh Nam Bộ, NXB KHXH, Hà Nội.

6. Lê Anh Dũng (1994), Con đường Tam giáo Việt Nam, NXB TP HCM.
7. Lê Anh Dũng (1995), Tìm hiểu Kinh cúng tứ thời, NXB Thuận Hóa, Huế.
8. Lê Anh Dũng (1996), Lịch sử đạo Cao Đài thời kỳ tiềm ẩn 1920 – 1926,
NXB Thuận Hóa, Huế.
9. Lê Anh Dũng (2004), đạo Cao Đài qua mắt nhìn của mục sư Victor L.
Oliver, Tạp chí nghiên cứu tôn giáo số 4, 79-86.
10. Lê Anh Dũng (2005), Ki tô giáo trong đạo Cao Đài, Tạp chí nghiên
cứu tôn giáo số 4, 61-63.
11. Lê Anh Dũng (2008), Về ngũ giới cấm trong đạo Cao Đài, Tạp chí
nghiên cứu tôn giáo số 7, 69-74.
12. Lê Anh Dũng (2008), Góp phần nghiên cứu bản sắc văn hóa Cao Đài –
suy nghĩ và định hướng tiếp cận, Tạp chí nghiên cứu và phát triển số 6
(71), 10-18.
13. Nguyễn Hồng Dương – P. Hoffman (2011), Đa dạng tôn giáo so sánh
Pháp – Việt Nam, NXB Văn hóa thông tin & Viện Văn hóa.

11


14. Đại đạo Tam Kỳ Phổ Độ - Cơ quan phổ thông giáo lý Đại đạo (2008),
Lịch sử đạo Cao Đài (quyển II từ khai minh đến chia chi phái), NXB
Tôn giáo, Hà Nội.
15. Đại đạo Tam Kỳ Phổ Độ - Cơ quan phổ thông giáo lý Đại đạo (2008)
Yếu điểm giáo lý đại đạo, NXB Tôn giáo, Hà Nội.
16. Đặng Thế Đại (1999), Sự đối lập và tương đồng giữa đạo Cao Đài và
đạo Hòa Hảo, Tạp chí nghiên cứu tôn giáo số 2, 38-46.
17. Thiên Vương Tinh Đinh Văn Đệ (1997), Nói chuyện Cao Đài, NXB
Thuận Hóa, Huế.
18. Mạc Đường (1991), Vấn đề dân tộc ở Đồng bằng sông Cửu Long, NXB
KHXH, Hà Nội.

19. Mạc Đường (2004), Đặc điểm tín ngưỡng và tôn giáo Nam Bộ theo cách
tiếp cận dân tộc học – tôn giáo, Tạp chí nghiên cứu tôn giáo số 4, 73-78.
20. Trần Văn Giàu (1993), Sự phát triển lịch sử tư tưởng Việt Nam từ thế
kỷ XIX đến cách mạng tháng Tám, Tập II “Ý thức hệ tư sản và sự thất
bại của nó trước nhiệm vụ lịch sử”, NXB TP HCM
21. Mai Thanh Hải (1988), Tôn giáo thế giới và Việt Nam, NXB CAND
22. Mai Thanh Hải (2006), Từ điển tín ngưỡng – tôn giáo thế giới và Việt
Nam, NXB Văn hóa – Thông tin
23. Võ Thị Hoa (2007), Đảng bộ tỉnh Tây Ninh lãnh đạo đồng bào theo
đạo Cao Đài tham gia kháng chiến chống Mĩ cứu nước (1954-1975,
Luận án Tiến sĩ Lịch sử, Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh.
24. Hội thánh Truyền giáo Cao Đài (1995), Thánh Ngôn hiệp tuyển, Pháp
chánh truyền, Tân luật, Hội thánh giữ Bản quyền.
25. Phạm Bích Hợp (2007), Người Nam Bộ và tôn giáo bản địa, NXB Tôn
giáo, Hà Nội.

12


26. Huệ Khải (2008), Đất Nam Kỳ tiền đề văn hóa mở đạo Cao Đài, Tạp
chí nghiên cứu tôn giáo số 10, 34-50.
27. Thu Huyền – Ái Phương (2012), Tìm hiểu tín ngưỡng tôn giáo, phong
tục tập quán và lễ hội tôn giáo Việt Nam, NXB Lao động.
28. Nguyễn Đức Lữ (2007), Lý luận về tôn giáo và chính sách tôn giáo ở
Việt Nam, NXB Tôn giáo, Hà Nội.
29. Huỳnh Lứa (1987), Lịch sử khai phá vùng đất Nam Bộ, NXB TP HCM.
30. Sơn Nam (1994), Lịch sử khẩn hoang miền Nam, NXB Văn Nghệ, TP HCM.
31. Vũ Thị Ngọc (2005), Từ quan niệm Mác xít về sự ra đời của tôn giáo,
bước đầu tìm hiểu về sự ra đời đạo Cao Đài, Khóa luận tốt nghiệp,
Trường Đại học KHXH&NV (ĐHQG Hà Nội), Hà Nội.

32. Trần Văn Rạng (2007), Có phải đạo Cao Đài lấy đạo giáo làm trung
tâm?, Tạp chí nghiên cứu tôn giáo số 10, 66-67.
33. Trần Đăng Sinh, Đào Đức Doãn (2005), Giáo trình tôn giáo học, NXB
Đại học sư phạm Hà Nội.
34. Đồng Tân, Tìm hiểu đạo Cao Đài (1998), NXB Cao Hiên, Sài Gòn.
35. Đồng Tân (1967), Lịch sử Cao Đài – phần vô vi, NXB Cao Hiên, Sài Gòn.
36. Đồng Tân (1972), Lịch sử Đại đạo Tam Kỳ Phổ Độ - Phần Phổ Độ,
NXB Cao Hiên, Sài Gòn.
37. Trần Tiễn Thành (2008), Đạo Cao Đài với sự nghiệp “Nước vinh – đạo
sáng”, Tạp chí nghiên cứu tôn giáo số 8, 36-42.
38. Ngô Đức Thịnh (2004), Văn hóa vùng và phân vùng văn hóa ở Việt
Nam, NXB Trẻ.
39. Huỳnh Ngọc Thu (2008), Đời sống tôn giáo của tín đồ đạo Cao Đài
trong bối cảnh văn hóa Nam Bộ, Luận án tiến sĩ Lịch sử, Trường ĐH
KHXH & NV (ĐHQG TP HCM).

13


40. Nguyễn Tài Thư, Trương Văn Chung (2003), Đạo Cao Đài: Một hình
thức tôn giáo – tư tưởng mới ở Việt Nam thời kỳ Cận – hiện đại, Tạp chí
nghiên cứu tôn giáo số 2, 49-59.
41. Phan Thị Ánh Tuyết (2008), Tìm hiểu về nguồn gốc ra đời và một số
đặc điểm của đạo Cao Đài, Khóa luận tốt nghiệp, Trường Đại học
KHXH&NV (ĐHQG Hà Nội).
42. Tiên thiên đại đạo Tam Kỳ Phổ Độ - Hội Thánh Cao Đài Tiên Thiên,
Thánh Huấn Hiệp Tuyển 1 (2005), 2 (2010), NXB Tôn giáo, Hà Nội.
43. Đặng Nghiêm Vạn (1995), Bước đầu tìm hiểu đạo Cao Đài, NXB Khoa
học xã hội, Hà Nội.
44. Đặng Nghiêm Vạn (1998), Về tín ngưỡng tôn giáo Việt Nam hiện nay,

NXB Khoa học xã hội, Hà Nội
45. Đặng Nghiêm Vạn (2003), Bàn về tín đồ và tổ chức của một tôn giáo,
Tạp chí nghiên cứu tôn giáo số 2, 14-20.
46. Đặng Nghiêm Vạn (2003), Lý luận về tôn giáo và tình hình tôn giáo ở
Việt Nam, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội.
47. Đinh Ngọc Vượng (1992), Thuyết Tam quyền phân lập và bộ máy nhà
nước tư sản hiện đại, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
48. Nguyễn Thanh Xuân (2004), Quá trình hình thành và phát triển đạo
Cao Đài từ năm 1926 đến năm 1975, luận án Tiến sĩ Khoa học lịch sử,
Hà Nội.
49. Nguyễn Thanh Xuân (2007), Một số tôn giáo ở Việt Nam, NXB Tôn
giáo, Hà Nội.
50. Nguyễn Thanh Xuân (2013), Đạo Cao Đài hai khía cạnh lịch sử và tôn
giáo, NXB tôn giáo, Hà Nội.

14