Bình luận về cơ chế ra quyết định của ASEAN theo Hiến chương ASEAN.

Bình luận về cơ chế ra quyết định của ASEAN theo Hiến
chươ ng AS EAN.
Theo quy định tại Chương VII Hiến chương ASEAN thì cơ
chế ra quyết định của ASEAN là theo nguyên tắc tham vấn và
đồng thuận. Điều 20 Hiến chương ASEAN quy định: “ 1. Việc ra
quyết định dựa trên tham vấn và đồng thuận là một nguyên tắc
cơ bản của ASEAN. 2. Khi không có đồng thuận, Cấp cao
ASEAN có thể xem xét việc đưa ra quyết định cụ thể. 3. Khoản
1 và 2 trong Điều này sẽ không ảnh hưởng tới các phương thức
ra quyết định đã được nêu trong các văn kiện pháp lý liên quan
khác của ASEAN. 4. Trong trường hợp có sự vi phạm nghiêm
trọng hoặc không tuân thủ, vấn đề này sẽ được trình lên Cấp
cao ASEAN để ra quyết định .”
Như vậy, tham vấn và đồng thuận có ý nghĩa rất quan
trọng trong hoạt của ASEAN. Nguyên tắc này có nguồn gốc
trong làng xã cổ của thế giới Mã Lai (bao gồm: Indonesia,
Mailai, Philippin và một số tỉnh phía Nam của Thái lan), được
tổng thống Indonesia lúc đó là ông Xuhacto đưa ra vào những
năm 60 của thế kỷ XX và được các nhà lãnh đạo ASEAN thừa
nhận là nguyên tắc ra quyết định chính của hội và đến nay đã
được kế thừa trong hiến chương ASEAN năm 2007, chính thức
có hiệu lực ngày 15/12/2008. Ở cấp độ làng xóm, nguyên tắc
này có nghĩa là “ một nhà lãnh đạo không nên độc đoán hoặc áp
đặt ý chí của mình mà tốt hơn là nên nhẹ nhàng đưa ra những
gợi ý về con đường mà cộng đồng nên theo, đồng thời luôn luôn
thận trọng tham khảo ý kiến tất cả những người khác một cách
đầy đủ và tới quan điềm và tình cảm của họ trước khi đi tới
quyết định có tính chất tổng hợp ”. (Dẫn theo Phanit Thakur:

1

“Những cố gắng hội họp khu vực Đông nam á: một nghiên cứu
về các vấn đề và các tiến bộ của ASEAN”. Sách xuất bản theo
yêu cầu của trường Đại học Quốc tế Maicrôphim, 1980, trang
175).
Khi đượ c áp dụng để xử lý các v ấn đề đối ngoại, nguyên
tắc này có nghĩa là ngoại giao và thương lượng, cần tiến hành
trên cơ sở hòa giải nhằm giữ thể diện và tôn trọng giá trị của
các mối quan hệ gần gũi giữa các quốc gia và những người
tham gia về phươ ng diện ngoại giao. Nguyên tắc ra quyết định
như vậy là phù hợ p với Đông nam á, một khu vực đa dạng về
lịch sử văn hóa, tôn giáo, sắc tộc và vừa ra khỏi các cuộc xung
đột vớ i nhau. Nguyên tắc này đảm bảo cho các nước nhỏ có
quyền lợ i ngang nhau với các nước lớn trong việc bày tỏ ý kiến
của mình và quyết định những vấn đề chung của toàn hiệp hội.
Đó chính là một trong những yếu tố tạo nên sức hấp dẫn của
AS EAN. Vì thế ngay vừa khi dành được độc lập, Brunay, một
quốc gia chỉ có khoảng 3 vạn dân đã làm đơn xin gia nhập tổ
chức hợ p tác khu vực này.
Tuy nhiên, nguyên tắc tham vấn và đồng thuận này cũng
có những hạn chế. Việc đạt tới một sự nhất trí giữa các quốc
gia khác biệt nhau nhiều về văn hóa và trình độ phát triển kinh
tế đòi hỏi một quá trình thương lượng rất lâu, và trong một số
trường hợ p các nướ c thành viên đã không thể đi đến một sự
nhất trí cuối cùng. Nhưng mặc dù vậy, như tiến sĩ Ph anit
Thakur cũng đã thừa nhận: “Việc chấp nhận thực tế có thể đã
là một trong những nguyên nhân chính đảm bảo sự tồn tại tiếp
tục của ASEAN và giữ các thành viên ở lại cùng với nhau trong
suốt những năm khó khăn” , và thực tế đã chứng minh cho sự
tồn tại mạnh mẽ của ASEAN đến nay.

2


Nhằm khắc phục phần nào hạn chế trên của nguyên tắc
tham vấn và đồng thuận, đồng thời thúc đẩy quá trình hợp tác
khu vực, trong hiệp định khung về tăng cường hợp tác kinh tế
được thông qua tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ IV, tổ
chức tại S ingapo 2/1992, ASEAN đã đưa vào áp dụng nguyên
tắc “-X”. Nguyên tắc này cho phép 2 hay một số nước thành
viên có thể tiến hành các dự án hợp tác khu vực trước, còn
những nướ c chưa sẵn sàng tham gia thì có thể lùi lại một thời
điểm nhất định hoặc kéo dài thời gian thực hiện dự án so với
các nước khác. Và cho đến Hiến chương ASEAN vẫn kế thừa
nguyên tắc “-X” này trong việc thực hiện cơ chế ra quyết định
của mình (Khoản 2 Điều 21 Hiến chương ASEAN quy định:
“khi thực hiện các cam kết kinh tế, có thể áp dụng công thức
tham gia linh hoạt, trong đó có công thức ASEAN-X trong
trường hợp có sự đồng thuận như vậy” ).
Hiến chươ ng AS EAN đã tiếp tục khẳng định lại thực tiễn
hiện hành của ASEAN là các quyết định sẽ được thông qua trên
cơ sở trao đổi ý kiến-tham vấn và đồng thuận (consultation and
consensus). Quy định này áp dụng cho tất cả các cơ quan của
AS EAN từ Hội nghị Cấp cao, Hội đồng Điều phối, 03 Hội đồng
Cộng đồng cho đến các cơ chế trực thuộc thấp hơn. Các tổ chức
quốc tế, tổ chức khu vực khác cũng có quy định về việc thông
qua các quyết định bằng phương thức tham vấn và đồng thuận.
Nhưng điểm khác nhau giữa Hiến chương ASEAN và các văn
bản pháp lý của các tổ chức quốc tế, tổ chức khu vực khác là
đối vớ i một số vấn đề nhất định các tổ chức quốc tế, tổ chức

khu vực sẽ tiến hành bỏ phiếu nếu không đạt được đồng thuận.
Còn Hiến chương AS EAN quy định, nếu không đạt được đồng
thuận thì vấn đề sẽ được trình lên Hội nghị Cấp cao ASEAN

3


quyết định. Hiện nay trong khuôn khổ ASEAN có nhiều văn
kiện pháp lý quốc tế đã được ký kết về các lĩnh vực hợp tác
khác nhau và các hiệp định, thoả thuận khác sẽ còn tiếp tục
được ký kết trong tương lai. Trong một số văn kiện pháp lý, các
bên ký kết đã thỏa thuận quy định các phương thức thông qua
quyết định khác (ngoài phương thức tham vấn và đồng thuận).
Đối vớ i những trườ ng hợp như vậy, Hiến chương quy định sẽ áp
dụng các phương thức đã được quy định trong các văn kiện
pháp lý đó. Bên cạnh đó, riêng đối với việc thực hiện các cam
kết kinh tế, trong trườ ng hợp có sự đồng thuận thì cũng có thể
vận dụng công thức tham gia linh hoạt, kể cả công thức ASEAN
– X.
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

Hiến Chương ASEAN

2.

Trườ ng Đại học Luật Hà Nội, Khoa pháp luật kinh tế,
trung tâm Luật Châu Á Thái Bình Dương: Tập bài giảng
Pháp Luật Cộng đồng ASEAN, Hà Nội 2011

3.

Phanit Thakur: “Những cố gắng hội họp khu vực Đông
Nam Á: một nghiên cứu về các vấn đề và các tiến bộ của
AS EAN”. S ách xuất bản theo yêu cầu của trường Đại học
Quốc tế Maicrôphim, 1980.

4