LÝ QUANG DIỆU VÀ BÀI HỌC THÀNH CÔNG CỦA SINGAPOR : NHÌN LẠI LỊCH SỬ VÀ LUẬN GIẢI

LY QUANG DIEU (1923-2015) V A BAI HOC THANH CONG
CUA SINGAPORE: NHIN LAI U C H SU* V A LUAN GIAI

TRAN THI VINH"

S

ingapore ngay nay noi tieng the gi6i
v6i trinh (Jo phat trien cong nghiep
cao, vdi Sli phat tri§n nang dong cua mot
da't niidc dUdc m$nh danh "con dai bang tai
chinh phiictng D6ng" va la ndi giao thoa
giiia nhCng net dep tinh te nhat cua van
hoa phiidng Dong va phiidng Tay. Dieu co
th§ khong nhi^u ngiicfi bi&'t de'n la each day
tren 150 nam, Singapore chi la mot lang
chai nho be, dan cii thiia th6t va la ndi tni
ngu cua nhiing ten cu6p bien. Vi sao mot dat
niidc nho nh§'t trong' khu viic Dong Nam A
vk Ik m6t trong so' nhiing nii6c nho nhat the
gidi lai trd thanh mot quoc gia tam cd the'
gidi va dling dau khu viic Dong Nam A? Muc
dich cua bai vig't nay la giai dap cau hoi neu
tren thong qua viec phan tich vai tro cua co
Thu tudng Ly Quang Dieu, ngiidi dUdc menh
danh la "tong cong trinh su" cua ky tich
Singapore va nhiing bai hoc thanh cong cua
dao quoc nay trong lich s i va hien tai. Bai
hoc thanh cong cua Singapore la sU ket hdp
vo cung dac biet giiia nhflng gia tri, chinh
sach, the che va kha nang cheo lai dat niidc

cua ngiidi lanh dao. Bai viet se tap trung
v^o ba bai hoc sau day:
- Sli ket hdp giiia gia tri dan toe vdi tam
nhin the gidi cua ngiidi lanh dao.

- "Thang trong cuoc dua giao due se
thang trong kinh te": Chinh sach dao tao,
thu hut nhan tai.
- Mpt the che trong sach, mot chinh phu
"khong de lang phi niem tin cua ngiidi dan
do quan tri toi va tham nhiing".
1. Bai h o c thuf nhat: Sii ket http gii^a
gia tri dan toe vdi tam nhin t h e gicfi
cua ngiidi l a n h dao
Vao thdi diem kho khan nha't trong buoi
d^u lap quoe, Ly Quang Di$u da noi ve
nhiing trd ngai dudng nhii khong the vUdt
qua cua quoc dao nay: "Chiing toi da dm
mat vdi nhflng xung dot ghe gdm ma cd hoi
ton tai la vo vong. Singapore khong phai la
mot da't niidc tii nhien ma la mpt da't niidc
do con ngudi tao nen, mot tram mau dich
ma ngfldi Anh da phat trien thanh mpt
diem nut trong mgt de quoc co eo bien khap
the gidi. Chiing toi thfla hfldng hon dao ma
khong CO phan npi dia, mpt trai tim khong
the xac" (1). Trong nhflng nam la thupc dia
Ciia Anh, Singapore la mpt trung tam chfla
va Ipc dau, sua chfla va lap rap tau thuy.
Gianh dfldc dpc lap sau gan 150 nam la

thupc dia cua Anh, Singapore chi la mpt
hai cang trung chuyen hang hda cho cac
nudc trong khu viie. San xua't cong nghiep

• GS.TS. Khoa Lich sfl - Tnidng Dai hoc Su pham Ha Npi


nho b6, khong hieu qua, chiem mdt ti trpng
rat khiem ton (khoang 13,2%) trong n€n
kinh te quoc dan, chu ye'u phuc vu cho nhu
e^u ndi dia. Nan ngheo ddi da trd thanh
"can benh b^m sinh" cua dat nUde nay do
dat canh tac hep, dan so tang nhanh. Trong
thdi gian nay, toe dp tang dan so' cua dao
quoc nay kha cao (4,4%/nam), ti lg tha^t
nghiep len dg'n 14%, tinh hinh xa hoi khong
6'n dinh (2). Them vao d6, vai tro trung
chuyS'n cua Singapore gap ra't nhieu khd
khan trong thdi ki doi diu gifla Indonesia va
Malaysia trong viec thanh lap Li§n bang
Malaysia nhflng nam 1963-1965. D^ng thdi,
viec taeh ra khoi Malaysia de trd thanh mdt
nUdc Cpng hoa doc lap nam 1965 da bupc
Chinh phu Singapore phai gianh nhiing
khoan chi phi ldn de xay dflng quan d6i va
quoe phong. Va'n de dat ra la, 'lam th§' nao
de Singapore ton tai dfldc khi nd khong cdn
la trung tam cua mot khu vflc rpng ldn ma
ngfldi Anh da tflng cai tri nhfl mdt ddn vi
tho'ng nha't eua ho?" (3).

Tinh hinh con trd nen toi te hdn vao
thang 1-1968, khi Chinh phu Anh tuyen bd'
se rut can cfl quSn sii dat tai Singapore,
trong khi can cfl nky eung ca'p 25% GNP
cua dao qud'c nay vdi 21.000 nhan eong dia
phfldng. Trong boi eanh d6, Thu tfl6ng Ly
Quang Dieu thang thflng tfl cho'i nhflng
khoan vien trd nflde ngoai, dng ehu trfldng
kich thieh y ehi vfldn len, tinh t h i n tfl Iflc
cua ngudi dan. Ong khang dinh: "ThS' gidi
khong nd chung ta cu6c sd'ng va ehung ta
khong t h i song bang chiec bat an xin" (4).
Thay vi nhan sfl ho trd, Chinh phu
Singapore tan dung nhflng tai san ma
quan Anh de lai, bie'n chung thanh khu
cong nghiep, diem du Iieh, bd qua cac nflde
chau A lang gi§"ng de mdi goi d i u tfl tfl
phfldng Tay. Khat vgng vfldn Ign, sfl c l n
cu, ham hpc hdi - nhflng gia tri eua dSn tpc
la nhan to diu tign tao nen thanh cdng cua

Singapore cung vdi tam nhin the" gidi cua
ngfldi lanh dao trong budi dau lap qudc.
D l thoat ra khdi tinh trang khd khan va
"ngheo ddi b^m sinh", Ly Quang Dieu chu
trfldng tig'n hanh chien Ifl^c cdng nghiep
hda da't nUdc vdi hai giai doan: cong nghigp
hda thay the nhap khau va cdng nghiep
hda hiidng ra xua't kha,u vdi nhiing dJic
trUng rigng biet cua dao quoc nay. Ong

khang dinh rang, "ehung tdi phai tao m6t
hinh thflc kinh te mdi, co gang ap dung
nhflng phfldng phap, kg' hoach ma tnf6c
day chfla tflng dfldc thfl d ba't cfl ndi nao
tren the' gidi, bdi vi khdng co quoc gia nao
giong nhu Singapore" (5). Y tfldng cong
nghigp hda da dfldc Singapore dfla ra tif
cud'i thap nien 50 cua the' ki XX, theo do
Cue phat trien cong nghigp Singapore da
dUdc thanh lap tfl nam 1957. Diu thap
nien 1960, chien lUdc cdng nghiep hda dii^c
trien khai tren thfle te. Ly Quang Dieu yeu
eiu Ngan hang the gidi giup ed' vS'n ve qua
trinh edng nghiep hoa. Phai doan dieu tra
cdng nghigp eua Lien hdp quoc do Ti^n si
Albert Winsemius - chuygn gia kinh te Ha
Lan da khao sat tinh hinh va dua ra bao
eao ve ehien lUdc cdng nghigp hoa cua
Singapore. Winsemius trd thanh co vik'n
kinh tg' cd t i m quyet dinh tig'n trinh cong
nghigp hda cua Singapore trong vdng 23
nam (1961-1984) (6).
Trong sud't qua trinh thflc thi chig'n Ivfdc
cdng nghiep hda, dng Ly Quang Digu chu
trUdng kg't hdp hai hda c^c nguon lfle ben
trong va ben ngoai de phat trie'n, trUdc heit
la vigc t a n dung nhflng ldi the cua mot
eang bien vdi vi tri chien Ifldc b nga tU chSu
A. Mac dfl Singapore khdng co tai nguy§n
thign nhign nhflng vi tri chig'n Ifldc 5 ch

ngo Ddng Nam A da mang lai cho dao quoc
nay nhig'u flu th^. Singapore dfldc coi U
mdt trung tam thfldng mai - tai ehinh cua
khu vflc, cd ldi th^ vg' vi tri dia H vdi cang


Lf Quang Bieu (1923-2015^..
nflde sau, he tho'ng ha tang cd sd, thong tin
hgn lac kha phat triln, Iflc Ifldng lao ddng
chu yeu ndi tie'ng Anh, diidc dao tao, tiep
thu h$ thong luat phap va quan ly hanh
chinh, kinh doanh hoan chinh. Singapore da
sit dung mot cdch hieu qua nhflng di san eua
ngfldi Anh tren cd s5 mdt nin tang kinh tg'
va luat phap tien tieh cung vdi nhiing moi
quan hg kinh tg' qu6c te da chieu.
Qua trinh chuyin minh cua Singapore la
tap hdp nhflng chien lUde dot pha chfla tilCng
cd trong lich sit. Trong thdi ky thiie hien
chie'n lUdc cong nghiep hda hfldng ra xua't
khliu, Chinh phu ehu triidng thu hut d i u tu
cua nhflng edng ty da qu6c gia vao eac
nganh san xua't ddi hoi nhig'u lao dong va
thig't lap thi trfldng tai cac nflde cong nghi$p
phat triln. Cae bi^n phap t h i ehe' hda eung
dUdc thflc hien nham thue d^y kinh tg' phat
trien. Cudi nam 1965, Dai hpi cdng doan
toan qud'c (NTUC), Hgi cae nha san xua't va
Lien doan cac chu doanh nghiep da thdng
qua Hien chfldng vi sfl tien bp cdng nghidp,

kgu ggi tat ca ngUdi dan hay vi sfl nghigp
cdng nghiep hda. Nam 1966, Luat cdng doan
ra ddi vdi nhflng qui dinh chat che vg" lao
ddng. Nam 1968, Ngan hang phat trien
Singapore (Development Bank of Singapore
- DBS) thanh lap vdi sii h6 tri? cua Nha nflde
nhltm ca'p vd'n dai han vdi lai sua't tha'p eho
cac xi nghigp san xua't hang xu3it khau. Quy
dfl phdng Trung fldng (Singapore's Central
Provident Fund - CPF) dfldc thanh lap dl
tang eudng ngudn dfl trfl va kha nang ca'p
vd'n eua Chinh phu (7). Nha nflde ciing tham
gia tnic tie'p vao qua trinh edng nghigp hda
bang each d i u tu vao san xua't nhU thanh
lap cac tap doan XI nghigp ldn ve ddng tau,
d i u khi, xay dflng, cd khi dien tii. Dong thdi,
Chfnh phu thflc hi$n cae bi$n phap cai td hg
thdng giao due tfl phd thdng de'n dai hge dg
kip thdi dap flng nhflng yeu ciu cua qua
trinh edng nghidp hda. Rieng nam 1969 da

cd 6 trfldng day nghe dfldc thanh lap vdi cac
nganh ed khi, kig'n tnie, xay diing, kg' toan,
quan l;y kinh doanh... nham dao tao va cung
ca'p Iflc Ifldng lao dpng cho cac nganh kinh te
miii nhpn (8).
Sau nhflng nam d i u thfle hign c6 higu
qua chi^n lUde edng nghiep hda hUdng v^
xua't khiu, tfl nam 1970, Singapore tie'n
hanh dieu chinh ed ca'u kinh tg' l i n thfl

nha't, budc d i u thay thg' nhflng nganh cdng
nghidp cu bang nhflng nganh cd ky thuat
cao va gia tri gia tang. Luat khuyen khich
md rdng kinh tg' dfldc sfla dd'i nham Uu dai
va tao dieu kien phat trign cac nganh cdng
nghigp miii nhpn. Vdi vigc tap trung d i u tU
vao hai nganh cdng nghigp quan trpng la
cdng nghiep loc d i u va dign, dign tfl,
Singapore trd thanh trung tdm Ipe d i u ldn
thfl ba the' gidi, sau Rostecdam (Ha Lan) va
Houston (Ml) vdi san Ifldng 1,1 trigu
thung/ngay. Cdng nghiep loc d i u chig'm tdi
1/3 gia tri san Ifldng eua eong nghigp
Singapore. Nhd cd nhflng bflde di thich hdp
va sfl di^u chinh kip thdi, nhflng nam 1968
- 1973 la thdi ki tang trfldng kinh tg' cao
nha't cua Singapore, binh quan m6i nam
tang khoang 12%. Trong thdi gian nay, ti
trgng san xua't eong nghidp khdng ngflng
tang Ign, dat trgn 30% trong toan bd nen
kinh te', tao ra khoang 150.000 vigc lam
mdi, ti lg tha't nghiep giam edn 4,5%, thu
nhap qudc dan binh quan d i u ngfldi dat
1580 USD nam 1973. Chi trong vdng 8 nam
sau khi tuyen bd' dpc lap, Singapore trd
thanh nflde dflng d i u khu vflc Ddng Nam A
v^ thanh tich phat triln kinh tg'- xa hpi (9).
Tfl cudi nhflng nam 1970, d i u nhflng
nam 1980, Singapore bfldc sang mdt giai
doan phat trign mdi tren ed sd hign dai

hda cdng nghidp, vUdt ra khdi trinh dp
cua mgt nflde thudc t h ^ gidi thfl ba de dat
tdi trinh do cua mdt nflde cdng nghigp mdi
(Newly Industrialized Country - NIC). Cac


nha lanh dao Singapore gpi day la thdi ki
thfle hien "cudc each mang eong nghiep l i n
thfl hai". De dat diidc mue tigu rpng ldn
trgn, ehinh phu tap trung vao nhigm vu
chuyen dich ed ca'u kinh te, flu tien phat
triln eac nganh cdng nghe ki thuat eao nhfl
phu tiing dtd, may cong cu, thie't hi y te eao
ca'p, hoa cha't va dUde phim dac bigt, thie't
bi va phin mem vi tfnh, dien tfl va thie't bi
quang hpe, san pham cd khi chinh xae...
Viec dig'u chinh trong ed ca'u, chinh saeh da
dem lai nhflng kg't qua dang ghi nhan. Toe
dp tang trfldng kinh te trong nhflng nam
1979-1984 dat mfle tang trung binh 8,4%
nam, thu nhap qud'c dan binh quan dau
ngucii tfl 4.060 USD (nam 1979) tang Ien
7.330 USD (nam 1984). Vdi sfl phat triln
cua nganh eong nghiep dien, dign tfl, may
vi tinh, Singapore nhanh chdng trd thanh
trung tam san xua't hang dien tfl ban d i n
ldn nha't khu vflc Ddng Nam A (10).
Vdi t i m nhin the'gidi va cd nhflng bi$n
phap dieu chinh kip thdi cua Chinh phu,
tfl nam 1987 kinh tg' Singapore tiep tuc

tang tudng vdi toe dp eao. Ndi ve dig'u nay,
Thii tudng Ly Quang Di?u eho ring, "chung
tdi phai di theo ba't efl hfldng nao ma hoan
canh the' gidi hiidng tdi ne'u mud'n ton tai.
Ng'u khdng ke't ndi vdi the' gidi hien dai,
ehung tdi se che't, se quay lai vdi nhUng
ngdi lang chai ma ngfldi dan Singapore da
tflng d each day ca tram nam" (11). Ong
d^c bigt quan tam dg'n sfl phat trien ben
vflng cua ng"n kinh tg', giam thieu nhflng
tac ddng xa'u dd'i vdi mdi trfldng trong qua
trinh phat trien, tao dieu kien de tang
trudng gan lien vdi cdng bang xa hdi va
nang eao mfle song ngfldi dan. Md'i ban
tam hang d i u cua dng la "dam bao quyg'n
ldi cho mgi cong dan va tfldng lai eua hg",
"mgi ngudi dan deu sd hflu ngdi nha cua
hg" (12). Singapore dfldc xem la quoc gia
chau A giai quyg't thSnh cong nha't chUdng

trinh nha d cho ngfldi thu nhap tha'p. Mo
hinh nha d xa hpi do Nha nudc dam nhiin
thong qua mot cd quan chuydn traeh co tgn
ggi la Cd quan phat trien nha d xa hgi
(Housing Development Board - HDB). Dg'n
gifla nhflng nam 1980, va'n de nha d cho
ngfldi lao dgng d Singapore da dUpc giai
quyg't ve cd ban. Vdi chig'n Ifldc dung din
khi tigp can nha d cha't Ifldng vdi gia phai
chang, chi trong vdng 10 nam, Chinh phu

Singapore da giai quyg't xong va'n d^ nha cl
cho ngiidi dan. Ty le ngfldi dan Singapore
sd hflu nha la trgn 90%, trong dd khoang
85% ngfldi dan sd'ng trong eae can hp do
HDB xay dflng, so vdi con so' 9% vao nam
1960. Ty le sd hflu nha d nhdm 20% ngudi
nghgo nha't la 87% (13).
Trong nhi^u nam lien tuc, Singapore cd
to'c do phat tridn vUdt xa td'c dp phat triln
trung binh cua the gidi va cd ti lg lam
phat tha'p hdn ti 1? trung binh cua thg'
gidi. Nhflng nam d i u thg' ky XXI, vdi ng'n
tang kinh tg' vflng chic vd'n cd va nhiing
nd Iflc mdi, Singapore dang tigp tuc giii
vflng vi tri la trung tam cua mgt so'
nganh edng nghiep ki thuat va cong
nghiep cao, trung tam tai chinh, dich vu
va thiidng mai ldn nha't khu vflc Ddng
Nam A, mdt thanh phd' mang tinh toan
eiu, mdt mat xich trong chudi eac thanh
pho la trung tam cua he thong kinh te' the'
gidi. Dd chinh la di san quy gia nha't ma
Singapore ed dflpc tfl sii ke't hdp nhflng gia
tri dan tpc vdi t i m nhin thg' gidi cua Thu
tudng Ly Quang DiSu, ngfldi dUi?c menh
danh la ngUdi cha (The Father of Nation)
cua dao qudc nay.
2. Bai h p c thU h a i : "Neu t h a n g trong
c u o c d u a giao d u e se t h a n g t r o n g phat
trie'n k i n h te^ - C h i n h sach dao tgo,

trpng dung n h a n tai
Sinh thdi, Thii tfldng Ly Quang Di$u da
den Viet Nam ca thay sau l i n (1992, 1993,


I>t Quang Bigu (1923-2015)...
1995, 1997, 2007 va 2009). Trong chuye'n di
Vigt Nam l i n thfl nam (nam 2007), dng
chia se mdt dinh de n g i n gpn, c h i t loc tfl
eau ehuyen thanh cdng v6' giao due cua
Singapore trong nfla the' ky qua: "Neu
t h i n g trong eupe dua giao due, se t h i n g
trong phat triln kinh tg*'. Thdng digp chinh
cua dng vg' ddng lfle dang sau sii thanh
cdng cua Singapore ra't ddn gian: "Chat
lUdng nguon nhan Iflc cua mpt quoe gia Id
yeu to' quan trpng nha't quyet dinh kha
nang canh tranh cua nflde dd. Sfl sang tao
cua ngfldi dan, doanh nghigp, lam vige theo
nhdm, va dao dflc nghe' nghiep mang lai ldi
the' ldn manh nhat trong canh tranh". Ong
khang dinh ring: "Nhan td^ quye't dinh la
con ngUdi vdi nhflng nd luc tfl nhien cung
vdi hpe va'n va sU ren luyen cua hg" (14).
Ban than Ly Quang Dieu la ta'm gUdng vg'
qua trinh pha'n da'u, rgn luyen va nd lfle
vfldt bac dg hoan thien minh. La the' he thfl
tu cua nhflng ngudi go'c Hoa nhap cfl, Ly
Quang Di?u ldn Ign trong mdt khuon mau
giao due CO truyen nhflng dfldc thu hfldng

nen tang giao di^c tien tie'n cua phfldng Tay
khi dng theo hpe trung hge tai mgt trfldng
Anh d Singapore. Ong ludn dflng trong
danh sach nhflng sinh vien xua't sic nha't
Singapore, thfldng xuyen d i n dau vg' dilm
so" tai cac ky thi va nhan nhig'u hpc bong
danh gia sud't thdi gian di hge. Thdi gian du
hoc tai TrUdng Kinh te London va Trfldng
Luat tai Dai hpc Cambridge danh tieng da
giup dng cd nen tang tri thflc uyen bac va
t i m nhin xa trdng rpng cho qua trinh cheo
lai da't nflde sau nky.
Vao cudi nhflng nam 1970, Singapore rdi
vao tinh trang thie'u hut nhan tai t r i m
trpng, khoang 5% ngfldi cd trinh do van hda
cao ra di khi cac quoe gia phfldng Tay thay
dd'i chinh saeh nhap efl, cha'p nhan ngfldi di
dan chau A. Trong liic lanh dgo cua mdt so'
quoc gia trong khu vflc lue ba'y gid dfldng

nhfl vui mfliig vi cho rang hign tfldng chay
mau chat xam thflc cha't la "chay mau
nhiing rae rdi", thi dng Ly Quang Dieu rao
rig't thflc hien chinh sach gifl ngfldi tai trong
nflde va thu hut nguon nhan Iflc tfl nudc
ngoai cho nen kinh te. Nam 1980, ong cho
thanh lap hai uy ban ho trd nhan tai: mgt cd
nhiem vu giup nhiing ngfldi cd nang Iflc lam
dung nghg' va mdt ket hdp hp lai thanh mdt
xa hdi. Vdi nhiing ngfldi xua't sac, uy ban

nay co gang "thu hoach sdm" bing each de
nghi hp viee lam ngay trflde khi td'i nghiep
(15). Ngoai ra, Singapore con lap hai cd
quan thu hut nhan tai tfl An Dp va eac nflde
trong khu vflc. Chinh phu eung bai bd quy
dinh ea'm nfl edng dan Singapore dfla ehu rg
nude ngoai nhap cfl. Trong quan diem eua
Ly Quang Dieu, mud'n xay dflng mdt ngdi
nha be thg' sang trgng va be'n vflng at phai
ed mdt nen mdng vflng chac. Neu liic lUdng
lao dgng cua Singapore hay nhflng vi tri cd't
yg'u trong cd quan Chinh phu la nhflng nhan
tai thi ba't cfl ehinh saeh nao eung cd thg
hoan thanh vdi ket qua vi dai. Tren n^n
tang dd, Singapore se nhanh chdng "hda
rong" va la "mpt con rong dich thflc" ehfl
khong chi la hign tfldng.
Mdt trong nhflng tuyen bo quan trpng
ciia Ly Quang Dieu tren cfldng vi Thu
tudng dUdc b i u d i u tign cua dao qud'c sfl tfl
sau khi gianh dUdc tii chu chinh quyg'n
(self-government) vao thang 8 nam 1959 la
Singapore se xay diing lai da't nflde tren cd
sd nhflng gia tri nen tang lau ddi cua ngUdi
Anh. Dd la: Nha nUde phap quyen (Rule of
law), Long khoan dung ton giao (Religious
tolerance) va Trgng dung nhan tai
(Meritocracy). Trong mdt phdng va'n vdi
nhat bao The Straits Times nam 1982, khi
mdt bd phan lanh dao thupe the he dau tign

eua PAP da de'n luc phai ve' hflu d l tre hda
dpi ngu, dng cho ring: "Dl Singapore lgt
vdng tay cua nhflng ke t i m thfldng la mgt


tdi ldn". Hai mfldi lam nam sau dd, nam
2007, dng ndi rd hdn dieu nay vdi phdng
vign The Straits Times: "Neu chung ta
khdng CO mdt chfnh phu va ngfldi dan khac
biet vdi cac nflde lang gieng theo each tich
cue va ed t h i bao ve quyen ldi eua da^t nUdc,
Singapore se khdng cdn tdn tai nfla" (16).
Mue tigu cua he thd'ng giao due
Singapore ehu ye'u la n h i m cung ca'p ngudn
nhan liie cd cha't lUdng cao, qua dd tao ra
sflc eanh tranh eua dao qud'c nay trong he
thong kinh te' the' gidi. Dig'u do the hien
tim nhin the gidi cua dng Ly Quang Dieu
ngay tfl khi b i t diu nhigm ky Thu tudng
cua minh. Dd cung cgi nguon cho bi quyg't
thanh cong cua Singapore. De tao dfldc chd
dflng vflng chac trong ne'n kinh te' toan cau,
theo ong, cin cd 3 yg'u to; Lam chu (tim kig'm
ed hdi va tinh toan ky rui ro), Dd'i mdi (ludn
cd san pham mdi va tao gia tri gia tang) va
Quan l;y (md thi trUdng mdi va eae kenh
phan phdi). Ngay tfl bud'i diu lap qud'c, Ly
Quang Di^u da chu trfldng xay dung mdt
ng'n giao due mang tinh dinh hUdng ra't rd;
Phye vu kinh te hudng ngoai. Chinh sach

giao due va dao tao cua Singapore tap trung
vao hai diem nhi'n la dua tig'ng Anh xuygn
sud't cac bac hge cung vdi tig'ng me de (chinh
saeh song ngfl) va de' cao tinh flng dung,
tfnh thflc tiln ciia viec hge. Vdi chinh saeh
song ngfl, hoc sinh cd phUdng tien quan
trpng nha't dg tidp can van hda, edng nghg
ciia thg' gidi trong khi vin bao ton gia tri van
hda dan toe. Vdi ehinh sach giao due de eao
tinh thflc tiln, the' hg tre Singapore cd kha
nang tig'p can vdi tinh hinh thflc te va hdi
nhap vdi thg' gidi ngay tfl khi cdn ngoi tren
ghe' nha trudng.
Nhin lai lich sfl ed the thsty, giao due
Singapore da trai qua ba giai doan phat
trien tfldng thich vdi sfl phat trien cua ng'n
kinh tg'. 6 giai doan diu (1959-1978), muc
tieu trpng tam cua giao due la xda nan mu

chfl, phd' cap giao due phd' thong, hfldng tdi
xay dflng "ngUdi cdng dan hflu ieh" nhim
dap flng nhu ciu cua thi trfldng lao ddng.
Trong thdi gian nay, Singapore tap trung
vao viee giai quyet va'n ngn tha't nghigp, tgo
viec lam cho nhflng ngfldi lao dgng phd'
thdng. Tuy nhien, day la giai dogn chuin bi
dg Singapore bfldc sang thdi k^ canh tranh
trong thi trfldng lao ddng toan ciu. 6 giai
doan thfl hai (1978-1997), Chinh phii
Singapore da chuyen ldi thg' canh tranh cua

minh tren thi trfldng lao dpng qud'c tg' tfl chi
phi lao dpng tha'p den cha't Ifldng lao dpng
cao. Vi vgy, trpng tam eua ehfnh sach giao
due qud'c gia bat d i u chuyen sang mue tieu
tig'n tdi mdt nen giao due theo tieu chuin
toan ciu. Vien Phat triln Cac chfldng trinh
giang day cua Singapore dfldc thanh lap de
hd trd sfl phat trien nhu ciu hge tip cua c^c
ddl tUdng khac nhau n h i m ddp flng ngu^n
nhan lfle cha't lUdng cao cho sfl phat triln
kinh tg'. Trong giai doan thfl ba (tfl nam
1997 dd'n nay), Singapore thflc thi tim nhin
chig'n Iflde "Thinking School, Learning
Nation" (Nha trfldng tfl duy, Qu6c gia hoc
tap) nhu mdt dinh hUdng doi mdi giao due
bao ham hai thanh to: (i) Nha trudng trci
thanh ndi phat huy tu duy sang tgo, tinh
t h i n say me hoc tap sud't ddi va hun diic
tinh than phuc vu da't nUde; (ii) Hge tap tr5
thanh van hda qudc gia, sfl sang tgo va doi
mdi trd thanh gia tri dan tgc. Trong bai phat
bieu vg' tam nhin mdi cua giao due
Singapore thang 6-1997, Thu tfldng Goh
Chok Tong tin r i n g "sfl thinh vfldng ciia
Singapore trong the' ky XXI tuy thudc vko
kha nang hge tap cua toan dan" (17).
Vigc Chinh phii tap trung vao khfa cgnh
con ngfldi ngay tfl buoi d i u lap qu6c da tao
ra ng'n tang vflng chic cho cac chig'n Ifldc
phat trien kinh te' cua Singapore trong

nhieu thap ky. Singapore la qud'c gia dfldc
danh gia la di tign phong trong vige hoach


Lt Quang Bi^u (t923-20151...
dinh cae chinh sach ve' nguon nhan lfle trong
dig'u kien hgi nhap toan eiu vdi phUdng
cham xay dflng mdt dpi ngu lao dpng ed
ding ca'p quoc tg' vdi ehinh saeh dao tao
hfldng tdi nguon nhan lfle cd ding ca'p qud'c
tg', dfldc trang bi diy du kig'n thfle, ki nang
chuyen mdn, dfldc cap nhat kig'n thflc mdi.
Trgn thflc tg', chfnh sach giao due d l eao tinh
thflc tiln, tinh sang tao, mong mud'n thfl
nghidm mpi thfl da sinh ra mdt thd' he eac
doanh nhan Singapore eo kha nang bien
nhflng eon so' 0 trd thanh nhflng bieu tUdng
cua Singapore ngay nay trong he thd'ng kinh
tg' toan ciu nhfl Hang hing khdng
Singapore Airlines, Ngan hang Phat trien
Singapore (DBS), Cong ty ST Engineering,
s a n bay Changi, Cdng ty Singtel...
Singapore dfldc danh gia la quoc gia cd
chinh sach thu hut nhan tai nflde ngoai bai
ban nha't the' gidi. Dieu nay cung dd hieu
bdi ngay tfl khi mdi len cim quyd'n, Thu
tudng Ly Quang Didu da xae dinh ro nhan
tai la ye'u to' then chd't quyd't dinh kha nang
cgnh tranh va phat tridn cua nen kinh td'.
Ong khang dinh, "khdng ed tai nkng nUdc

ngoai, chung toi da khdng lam dfl^c. Trong
npi cae d i u tidn gom 10 ngfldi eua tdi, ehi
cd tdi la ngfldi duy nha't dfldc sinh ra va hoc
hanh d Singapore". Tham chi, dng Ly
Quang Digu cdn khang dinh, ng'u mot ngay
nao dd, bg may ehinh quyg'n Singapore toan
la ngfldi cd xua't xfl nflde ngoai cung khong
ed gi qua ngge nhien. Trong hoi ky cua
minh, dng viet, "sau nhid'u nam d trong
chfnh phu, tdi nhan ra rang tdi eang cd
nhig'u nhan tai nhfl nhflng vi Bd trfldng,
cac nha quan tri va nhflng ngfldi cd chuygn
mdn eao thi cac ehinh sach cua tdi eang cd
nhieu anh hfldng va kd't qua dgt dfldc ngay
cang tot hdn" (18). Chinh vi thg', trong suot
nhflng nam qua, thu hut nhan tai, dac bidt
la nhan tai nflde ngoai da trd thanh chie'n
Ifldc flu tidn hang d i u ciaa Singapore.

La qudc gia dfldc tgo dflng tfl nhflng
ngudi nh^p cU, Singapore chao ddn ta't ca
nhflng ai co the ddng gdp p h i n minh vao
cdng cudc phat tridn kinh tg' ciia da't nude.
Nam 1998, sau eupe khung hoang tai chinh
chau A, Singapore thanh lap Uy ban Tuyen
dung Tai nang Singapore. Vdi ehinh sach
dd, Singapore da thu hut dUde mdt ban
danh sach a'n tfldng nhflng nha khoa hpe
ldi Igc cua thg' gidi, trong dd cd nhflng nha
giai p h i u t h i n kinh hpc, cac lap trinh vidn

p h i n mg'm, cac giam dd'c ngan hang, eae
cac sigu chuygn gia t i m cd thg' gidi va eae
giao sfl trong linh vflc nghidn cflu va phat
triln. Theo each dien giai cua dng Ly
Quang Didu, "hp chinh la nhflng megabyte
bo sung trong cdng nghd may tinh
Singapore. Ndu ehflng tdi khong la'p chd
trd'ng b i n g bang nhflng tai nang nUde
ngoai, chiing tdi se khdng lam cho da't nude
vfldn ldn hang dau dfldc" (19). Dd la Iy do
dd Tgp ehf Foreign Policy xdp Singapore la
qud'c gia toan cau hda nha't trdn thg' gidi.
Thflc thi chinh sach thu hut, trgng dung
nhan tai mang tinh chie'n Ifldc, Singapore
xflng dang vdi tdn gpi 'Trung tam thu hut
nhan tai" cOia thd' gidi.
3. Bai hoc thfl b a : Mot the' chd^ t r o n g
sach, m o t c h i n h p h u " k h o n g dd Iang
p h i n i e m t i n c u a ngfldii dSn do cai t r i
toi va t h a m n h u n g "
Ngay sau khi gianh dfldc ddc lap,
Chinh phli Singapore dfldc thidt lap vdi
su phan ci'p rd rang ve chflc nang, nhidm
vu va cd ca'u gpn nhe. Vao thdi didm do,
dng Ly Quang Dieu nhan thflc ring, "tai
san ldn nha't eua chung tdi la sfl tin
nhiem va long tin cua nhan dSn. Chung
tdi can than khdng dd lang phi nid'm tin
vfla mdi gianh dfldc nay do cai tri toi va
tham nhung" (20). Singapore may m i n khi

dfldc d i n d i t bdi nhflng nha lanh dgo tai
nang nhfl Thu tfldng Ly Quang Dieu, Bp


trfldng Ngoai giao S.Rajaratnam va Pho
thu tudng Goh Keng Swee trong buoi dau
lap quoc. Quan diem cua ong Ly Quang
Dieu ve vai tro cua thil tudng va cae thanh
vien ehfnh phu ra't rd rang: "Vigc lanh dao
mdt chfnh phii khdng khae vdi viec chi huy
mpt dan nhgc. Khdng cd vi thu tUdng nao
cd the dat dfldc nhid'u thanh tiiu neu khdng
cd mdt dpi ngu cd nang liic" (21).
Chinh phu Singapore da kd' thfla hd
tho'ng phap lugt cua ngudi Anh bing each
thfla nhan quyg'n tu hflu nhung van dung
mpt each nhuan nhuyen va linh hogt eae
dgo luat cho phep nha nUdc nam quyen sd
hflu, sfl dung va khai thae da't dai phuc vu
ldi fch cua toan dan. Vdi tridt ly hanh dgng
"dan chu xa hdi chu nghia", Chinh phu
bidn ly tudng va sfl mdnh cua minh thanh
thanh qua cu the la ngudi dan ai cung cd
nha d va taeh bach rd chflc nang lanh dao
cua dang cam quyd'n va quan ly ciia nha
nude. Nhflng cudc dd'i thogi cua cong dan
vdi Chfnh phu Singapore diln ra thudng
xuygn trong suo't 12 thang moi nam vdi tgn
gpi "Do'i thoai Singapore" ("The Singapore
Conversation") la ciu noi dich thue gifla

Chfnh phu vdi ngfldi dan (22).
Vide xay dflng va duy tri mpt chinh phu
trong sach, khdng tham nhung da trd
thanh ddng lfle de thuc day sii phat trien
bd'n vflng cua dd't nude. Ddng thdi, he thong
phap luat ehat chd va trat tii xa hgi nghiem
minh dfldc thig't lap tfl nhflng nam d i u tien
va gdp phin vao sii tang trudng kinh tg' cua
dao qud'c nay. Trong thap nign 1990,
Singapore dUde Nien gidm canh tranh the
gidi xg'p vi tri dflng dau chau a vd' cae cd
quan chflc nang va he thong phap luat.
Nam 1997, Didn dan kinh te' the' gidi xd'p
Singapore dflng dau thd' gidi vd' an ninh va
mdi trfldng kinh doanh trong cugc canh
tranh toan ciu. Chinh phu da tao dflng cd
sd vflng chic cho ngudi dan cd nid'm tin vao

mdt t h i chd' trong sgch va nd'n chinh tri
trgng dung nhan tai gom nhflng con ngfldi
ehinh trfle, cd nang Iflc dfldc ngfldi dan tin
tudng va giao trpng traeh lanh dgo qud'c gia
phuc vu eho quyd'n ldi ciia ngudi dan.
Chfnh phil Singapore da thig't ke
thanh edng eac chie'n Ifldc phat triln kinh
tg', kg't hdp dong bp gifla phat triln kinh
tg' vdi dn dinh xa hgi va thue thi eac
chfldng trinh vi sfl tid'n bd xa hdi. Trong
cupc khiing hoang tai chinh - tig'n td nam
1997, Singapore la nude ehiu thiet hai it

nha't so vdi eac nudc trong khu viic do
Chinh phii nflde nay da nhanh chdng co
nhflng bidn phap flng phd, thflc hign cac
ehUdng trinh h a n h ddng ed hidu qua
n h i m cai thidn tinh hinh trong nUdc vk
thich flng vdi moi trfldng kinh doanh
qud'c td'. Vdi hd thd'ng phap ly chat che,
thd ehe' kinh tg' vflng chic va each tiep
can linh hogt trong quan ly kinh te vi
mo, Chfnh phii Singapore da ban chg' toi
da nhflng tac dgng tieu cflc cua khiing
hoang, n h a n h chdng phue h6i va phat
t r i l n kinh te', d'n dinh xa hgi
O moi thdi ky phat triln khae nhau,
Chinh phii da cd nhflng did'u chinh kip
thdi nham giam t h i l u tfnh ba't hdp ly
trong ed ca'u kinh td', tang cfldng cae bien
phap nham da dgng hda nen kinh te,
khuyg'n khieh khu vue dieh vu, dae bigt
la dich vu tai ehfnh, tang nhu ciu ndi
dia, giam ehi phi kinh doanh, khdi phuc
tinh egnh tranh cua nd'n kinh te, xflc tien
chinh saeh didu ehinh cd ca'u kinh td' theo
hfldng hidn dgi hoa cdng nghe va sfl dung
nhieu cha't xam, tao dig'u kign dl Singapore
trd thanh mdt nudc cdng nghigp mdi. Trong
hai nam dau thap nien 90 thg' ky XX, sU
giam sut mfle tigu thu hang hda eua
Singapore tren thi trfldng Mi va chau Au da
anh hfldng de'n toe dd tang trfldng kinh t^.

Nam 1991, toe do tang trudng kinh td' ehi


Ly Quang Bieu (1923-2Q15)..
dat 6,7% va tig'p tuc giam cdn 5,8% (nam
1992). Tuy nhign, tfl nam 1993 toe do tang
trfldng da vfldt qua cac nude trong khu vUe,
dgt 9,9% (nam 1993), 10,1% (nam 1994),
8,3% (nam 1995), 6,9% (nam 1996) va 7,8%
(nam 1997). Trong khi dd, ti Ig Iam phat
dUdc gifl d mfle tha'p nha't trong khu vue va
chau a, vdi mfle trung binh 2% trong nhflng
nam 1991 - 1994, va khoang 1,4% nam 1999.
Nhflng thanh tflu dang ghi nhan, nam 1996
Singapore da trd thanh qud'c gia diu tien d
Ddng Nam A dfldc To' chflc phat trien kinh
te' va van hda OECD xg'p vao hang ngii cac
nflde phat triln tren thg'gidi (23).
Nhflng nam d i u the ky XXI, Uy ban
nghien cflu kinh te (ERC) cd quan tap hdp
nhieu nha kinh td' hang dau ciia Singapore
da chinh thflc eong bo Chien litdc doi mdi
nen kinh te, vdi tu each la chien lUde flng
phd mdi ctia Singapore. Chid'n lUde mdi da
xem xdt Igi toan bg cac khia cgnh ciia ne'n
kinh td' va eong tac quan Iy kinh te', dua ra
hang loat nhflng chfnh sach bidn phap can
phai cai each va doi mdi mdt each tridt de d
mdt so linh vfle ma Chfnh phii ehi phd'i,
dong thdi cung tidn hanh dieu chinh d mfle

dp nhe hdn doi vdi mdt sd' Iinh viic khac.
Chid'n Ifldc dd'i mdi nd'n kinh td' cd y nghia
ldn lao khdng ehi ddi vdi sfl phat tridn cua
nd'n kinh td' Singapore ma cdn anh hfldng
tdi mdt so' nudc trong khu vfle va thd' gidi,
vd'n la bgn hang hoac ddi thii canh tranh
ciia nude nay trdn thi trfldng qudc te.
Singapore tap trung nguon liic nham dat
dfldc muc tidu trd thanh mgt trung tam
cdng nghidp y sinh trong khu vUc, mdt
trung tam hdu can toan ciu va trung tam
quan ly hg thd'ng eung cd'p d chdu A.
Nhin chung, sau g i n 40 nam phat tridn,
nhd he thd'ng phap ly toan didn, thd chd'
kinh td' vflng mgnh va each tidp can linh
hogt trong quan ly kinh te vi md, Singapore
da vUdt qua nhflng han ehd' vd' nguon tai

nguygn thidn nhien, nguon nhan luc "dl bd
lgi sau lung nhflng vd'n dd' ngheo nan cua
The' gidi thfl ba", vfldn ldn trd thanh nude
cdng nghidp mdi (NIC) dau tidn d Ddng
Nam A va la mdt trong bd'n con rong chau
A. Thu nhap qud'c dan binh quan diu ngudi
(GDP per/cap) tfl 400 USD (nam 1959) tang
Ign 12.000 USD (nam 1990) va dat mfle
22.000 USD vao nam 1999, tgi thdi diem cd
nhieu bidn dpng to ldn vd' kinh td' va chinh
tri tren thd' gidi (24). Theo td Wall Street
Journal, bao eao tfl Knight Frank va Citi

Private Wealth, tfl nam 2012, GDP binh
quan d i u ngudi eua Singapore da dat mfle
cao nha't thd' gidi, vdi 56.532 USD tinh theo
ddng gia sflc mua (PPP), (GDP binh quan
ddu ngfldi tinh theo PPP cua Nauy, theo
bao cao nay, la 51.226 USD, cua My la
45.511 USD, eiia Hdng Kdng la 45.301
USD). Bao cao cung du bao, Singapore se
gifl vflng vi tri mgt trong nhflng nUdc giau
nha't trgn the' gidi tren phUdng didn GDP
binh quan d i u ngudi cho tdi nam 2050 (25).
Vdi muc tidu lam trong sach bg may
cdng quyd'n, Ly Quang Dieu nhdn thflc
rang phai chdng tham nhung thi mdi dat
dUdc muc tigu phat trien. Ong khang dinh,
"ngay tfl khi len nam chfnh quyd'n vao
thang 6-1959, chung tdi ehae chin r i n g
mdi dong do la trong tong thu nhap dd'u
phai dupe giai thieh mgt each hdp ly va se
dd'n vdi ngUdi dan nguygn ven la mdt ddng
dd la khdng bi rut bdt d dgc dUdng" (26).
Trong ba ye'u to' tgo nen tham nhung (lUdng
tha'p, ed hdi tham nhung, ed che' long leo),
trong thdi gian dau, do chfla the tdng lUdng
vi luc nay Singapore v i n la nflde ngheo,
Chfnh phu tdp trung vao hai va'n dd': giam
thieu cd hdi tham nhung va tang cudng
hinh phat. Dg'n thgp nidn 1980, khi kinh td'
da phat trien, Singapore mdi du dig'u kidn
thlie thi phin cdn lgi trong chid'n lUdc

cho'ng tham nhung la tang lUdng eho nhan


vidn. Thang 3-1985, Thu tudng Ly Quang
Didu tuygn bo cdc lanh dao chfnh tri can
dUdc tra lUdng that cao dl bao dam ehinh
quyg'n trong sgch. Theo ong, sU tra edng
thda dang la nhan to" quan trpng doi vdi
chuin mUc Hem khie't cua nhiing ngudi lanh
dgo va vign chflc cao cip. Ong ndi, each tot
nhit cho'ng tham nhiing la "di ciing thi
trfldng", thay vi thdi dao dfle gia da tgo ngn
tham nhung. Tuy nhidn, dng eung cho ring,
vide dUa ra nhflng chuan miic dao dfle eao,
ldn an manh me vd de ra quyd't tam tigu diet
tham nhflng thi dd dang nhung song theo
nhflng ly tudng nay thi vd eung khd khan,
trfl khi ngfldi lanh dgo cd du manh md va
quyd't tdm de dfldng diu vdi ke pham tgi va
khdng cd sfl ngoai Id nao (27).
Theo Giao sU Jon S.T. Quah, Khoa
Chfnh tri hge d Dgi hpe Qud'c gia Singapore
(NUS), kinh nghidm eua Singapore khdng
dl Idp lai d cae nUdc vi hodn canh dge thu
vk vi nhflng chi phi kinh td' cua vide tra
lUdng cao. Tuy nhidn, cd sau bai hpe cd thd
tham khao: Thii; nhat, bg may lanh dgo
phai thflc tam cho'ng tham nhiing va trflng
phat bd't cfl ai cd hanh vi tai tidng. Thu! hai,
phai ed cdc bien phap cho'ng tham nhung

diy dli, khong cd 16 hd'ng va thfldng xuygn
dfldc xem lgi dd thay doi, ndu cin thidt.
Thli ba. cd quan chong tham nhung phai
trong saeh. Khdng nha't thidt phai ed qua
nhig'u nhan vign, va bd't ky thanh tra nao
tham nhiing cung phai bi trflng phat va
dud'i ra khdi nganh. Th^ tif, cd quan cho'ng
tham nhung phai taeh khdi bp may canh
sat. Thj2 ndm, de giam cd hgi tham nhung
tgi cac nganh dd sa nga nhfl hai quan, thud'
vu, cdng an giao thdng, cdc ed quan nay
phai thudng xuydn kiem tra va thay dd'i qui
dinh iam viec. Thii sdu, ddng cd tham
nhung trong khoi nhan vien nha nflde va
quan chflc ed t h i giam bdt ne'u Ifldng va
phu cd'p cho hp cd tinh cgnh tranh vdi khu

vflc tfl nhan (28). Chinh phii Singapore da
thflc hidn giai phap "4 khdng vdi tham
nhung" mgt each thfle sfl hflu hieu, d l moi
quan chflc cua bd may cdng quydn: "Khdng
dam tham nhung; Khong thg tham nhung;
Khong ein phai tham nhung vk Khong
dfldc tham nhiing". Tfl nhflng did'u lullt
dfldc ban hanh eu t h i , each quan ly ehSt
ehe vd dUdc thfle hidn mdt each nghidm
minh trong va'n de phdng chdng tham
nhung, Singapore da logi dfldc tg ngn tham
nhung ra khdi da't nflde. Nhd dd, Singapore
ludn ludn n i m trong td'p eae nudc it tham

nhung nha't thd'gidi (29).
Kig'n tgo sU thinh vUdng ciia dd't nUdc,
big'n Singapore tfl mdt hon dao khd ein trcl
thdnh mpt trong nhflng nd'n kinh td' manh
nha't chau A la muc tidu ma dng Ly Quang
Digu theo dud'i trong su^t cudc ddi. 6ng de
Iai nhflng da'u a'n ddm ndt trong mpi sic
thai cua ddi song kinh tg', ehinh tri, xa hpi,
van hda cua da't nUde Singapore. Trong
sudl 31 ndm trdn efldng vi Thu tUdng, dng
la kidn true sU trUdng cua td't ea thay dfii
trong he thd'ng ehinh tri phu hi?p vdi dilu
kien dge thfl cua mot qud'c gia bd nhd, mdt
dp ddn sd' cao va khdng cd tdi nguygn. Du
rdi ghd' Thu tfldng vdo nam 1990 sau 31
nam nam quyd'n, dng Ly Quang Didu vdn
gifl trgng traeh la Bg trfldng Cao cd'p va
la ngudi eo' vd'n trong ehinh phu trong hai
thap nign tig'p theo. Cflu Td'ng thd'ng My
Bill Clinton tflng md ta dng la "mdt trong
nhflng nha lanh dgo thdng minh, hilu
bid't va tai nang nhd't trdn thd' gidi trong
50 nam qua". Tong thong My Barack
Obama gpi dng la "mot ngfldi khdng lo
thflc sfl ciia lich svt, se dfldc nhilu thd' h^
nhd tdi vdi tu each la ngfldi cha sang lap
da't nflde Singapore hien dgi va Id mgt
trong nhflng chig'n Ifldc gia vi dgi nhd't eua
chau A". Ddi vdi thg' he lanh dgo thfl ba
cua dao qud'c Singapore: "Ong Id ngfldi da

Ly Quang Bieu 0923-20151..
song va thd cung dd't nflde... Cac quan

nam trong eao phd. Phdn quyd't eudi eung

diem va Iy tfldng cua ong se tig'p tuc song

se la khi cac nghidn cflu sinh tie'n si dao

mai trong ehinh phii va d i n loi ngfldi dan

xdi kho luu trfl, dge nhflng bdi bao cu vg'

Singapore. Cugc s6ng eiia dng se ludn

tdi, danh gia nhflng gi ke thu cua toi noi,

truyen cam hflng cho ngudi Singapore va

chpn Ipe bang chflng va tim ra sfl thdt. Tdi

nhflng the' he sau" (30). Cdn khi dfldc hdi

khdng ndi mpi vide minh iam dd'u dung,

vd chinh minh, ong Ly Quang Didu eho

nhung toi da lam td't ca vi mdt muc dich

r i n g : "Phan quyd't cudi cflng se khong

eao quy" (31).

CHU THICH
(1). Ly Quang Difu. Bi quyet hod rong. Lich su"
Singapore 1965 - 2000. Nxb. Tre Tp. U6 Chi Minh,
2001, t r . l 9 .

(16). Vietnam business centre in Singapore

(2), (7). Singapore
Board.

(14). Ly Quang Di&u. Hoi ky. Nxb. Tp. H 6 Chi
Minh. 2000, tr.6.

Our

Economic

History.

Development

The

Sixties,

/>(17). Goh Choc Tong, Shaping

our Future:

/>
Thinking

3ingapore/about-singapore/our-history/1960s.html

http://www .moe. gov. sg/media/speeches/199 7/02 069

(3), (5), (6), (12), (15), (18), (19), (20), (21),
(24), (26), (27), (29). Ly Quang Di?u Bi quyei hod
rong. Lich si Singapore

1965-2000,

edd, tr. 23,

23, 75, 110, 146, 139, 147. 24, 201, 13, 162. 166,
167.

Schools, Learning Nation, 2 June 1997

7.htm
(22).

Our

Singapore

Conversations,

http; //www .reach. gov. sg/Micr osite/o sc/index.html
(23). Tong hop tiJt The Straitre Times (Thcii bao
Eo biln Singapore). Singapore 1997 • 1999.

(4). The Straite Times, Singapore, 1968.

(25).

(8), (10). Ludng Ninh (Chu bign), D6 Thanh

Vneconomy

16/8/2012,

http.7ATieconomy.vn/2012081612O833945P0C99/si

Binh, Trdn Tki Vinh. Lich sii Ddng Nam A, Nxb.

ngapore-dung-dau-the-gioi-ve-thu-nhap-binh-

Giao Dye, Ha N§i, 2005, tr. 457. 493.

quan-dau-nguoi.htm

(9). The Straitre Times, Singapore, 1973.
(11). Channel News Asia. The Singapore

(28). Jon S.T. Quah. Public
Story.

http://www,channelne wsasia.com/archives/singapo

Singapore-Style
Analysis

and

(Research

in

Management),

Administration
Public

Policy

Emerald

Group

Publishing Limited, 2010, p.85.
(13).

Statistics

.8g/

Singapore,

(30). The Straite Times, Singapore, 29-3-2015.
(31). New York Times, 13-9-2010.