Đánh giá hiện trạng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chất thải rắn do khai thác than tại thành phố cẩm phả

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
--------------------------------------

TRẦN TRUNG HOÀN

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP
NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN
DO KHAI THÁC THAN TẠI THÀNH PHỐ CẨM PHẢ

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG

Hà Nội – Năm 2014


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRUNG TÂM NGHIÊN CỨU TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
--------------------------------------

TRẦN TRUNG HOÀN

ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP
NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ CHẤT THẢI RẮN
DO KHAI THÁC THAN TẠI THÀNH PHỐ CẨM PHẢ

Chuyên ngành: Môi trƣờng trong phát triển bền vững
(Chƣơng trình đào tạo thí điểm)

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC MÔI TRƢỜNG
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRẦN YÊM

Hà Nội – Năm 2014


LỜI CẢM ƠN
Đề tài “Đánh giá hiện trạng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả
quản lý chất thải rắn do khai thác than tại thành phố Cẩm Phả” do tác giả Trần
Trung Hoàn thực hiện từ tháng 03/2014 – 12/2014 dƣới sự hƣớng dẫn của PGS.TS
Trần Yêm.
Trong quá trình thực hiện, đề tài đã nhận đƣợc sự giúp đỡ tận tình, sự chỉ bảo
sát sao của PGS.TS.Trần Yêm, TS. Hoàng Văn Thắng để hoàn thành mục tiêu và
nhiệm vụ đề ra. Tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS Trần Yêm đã hƣớng
dẫn rất nhiệt tình trong quá trình thực hiện luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, giúp đỡ quý báu của Tập đoàn
Công nghiệp than – khoáng sản Việt Nam và các Công ty than: Công ty than Cao
Sơn, Cọc Sáu, Đèo Nai, Khe Chàm, Mông Dƣơng, Quang Hanh, Thống Nhất,
Dƣơng Huy...,tập thể lớp cao học môi trƣờng K9 đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để
đề tài đƣợc triển khai và hoàn thành đúng thời hạn.
Tác giả xin trân trọng cảm ơn những tình cảm và sự giúp đỡ quý báu của các
thầy cô, các anh chị đồng nghiệp trong Trung tâm Nghiên cứu Tài nguyên và Môi
trƣờng, đại học Quốc Gia Hà Nội.
Xin cảm ơn sự hợp tác và giúp đỡ quý báu về tài liệu của Sở Tài nguyên &
Môi trƣờng Quảng Ninh, Thành ủy, UBND TP Cẩm Phả, Tập đoàn Công nghiệp
than - khoáng sản Việt Nam.
Do thời gian và trình độ còn nhiều hạn chế nên luận văn sẽ không tránh khỏi
những thiếu sót, rất mong nhận đƣợc sự đóng góp tích cực của quý thầy cô và các
bạn để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!

i

LỜI CAM ĐOAN
Cam đoan công trình nghiên cứu là của riêng cá nhân tác giả; các số liệu là
trung thực, không sử dụng số liệu của các tác giả khác chƣa đƣợc công bố; các kết
quả nghiên cứu của tác giả chƣa từng đƣợc công bố.
Quảng Ninh, Ngày 16 tháng 12 năm
2014
Tác giả

Trần Trung Hoàn

ii


MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................ i
LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. ii
MỤC LỤC .............................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT .................................................. v
DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................... vi
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ ................................................................ vii
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
1. Tính cấp thiết ..............................................................................................1
2. Mục tiêu và Nhiệm vụ nghiên cứu ........... Error! Bookmark not defined.
3. Phạm vi và Đối tƣợng nghiên cứu ............ Error! Bookmark not defined.
4. Kết quả và Ý nghĩa ................................... Error! Bookmark not defined.
5. Cấu trúc luận văn ...................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG
1:

TỔNG
QUAN
VẤN
ĐỀ
NGHIÊN
CỨU
................................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
1.1 Cơ sở lý luận........................................... Error! Bookmark not defined.
1.1.1 Khái niệm về chất thải rắn ......................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2 Hoạt động quản lý chất thải rắn................. Error! Bookmark not defined.

1.2 Tổng quan về khai thác than và vấn đề môi trƣờng liên quan trên thế
giới......................................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3 Tổng quan về khai thác than và vấn đề môi trƣờng liên quan ở Việt Nam
và Quảng Ninh ...................................................... Error! Bookmark not defined.
1.4 Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội về khu vực nghiên cứu .......... Error!
Bookmark not defined.
1.4.1 Điều kiện tự nhiên ..................................... Error! Bookmark not defined.
1.4.2 Điều kiện kinh tế - xã hội .......................... Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG 2: ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN, NỘI DUNG, PHƢƠNG PHÁP LUẬN VÀ
PHƢƠNG
PHÁP
NGHIÊN
CỨU
................................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
2.1 Địa điểm nghiên cứu .............................. Error! Bookmark not defined.

iii


2.2 Thời gian nghiên cứu.............................. Error! Bookmark not defined.
2.3 Nội dung nghiên cứu .............................. Error! Bookmark not defined.
2.4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứuError! Bookmark not
defined.
2.4.1 Phƣơng pháp luận ...................................... Error! Bookmark not defined.
2.4.2 Phƣơng pháp nghiên cứu ........................... Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG
3:
KẾT
QUẢ
NGHIÊN
CỨU
................................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
3.1 Đặc điểm một số mỏ than đƣợc nghiên cứu tại khu vực Cẩm Phả Error!
Bookmark not defined.
3.1.1 Vị trí, quy mô sản xuất một số mỏ than vùng Cẩm Phả . Error! Bookmark
not defined.
3.1.2 Hiện trạng khai thác lộ thiên vùng Cẩm Phả ........... Error! Bookmark not
defined.
3.1.3 Hiện trạng khai thác hầm lò vùng than Cẩm Phả ..... Error! Bookmark not
defined.
3.1.4 Hiện trạng sàng tuyển, cảng rót than tại thành phố Cẩm Phả ............Error!
Bookmark not defined.

3.2 Hiện trạng chất thải rắn của các mỏ than tại thành phố Cẩm Phả .. Error!

Bookmark not defined.
3.2.1 Nguồn thải và khối lƣợng chất thải rắn ..... Error! Bookmark not defined.
3.2.2 Ảnh hƣởng của chất thải rắn đến môi trƣờng và sức khỏe cộng đồng
..................................................................................... Error! Bookmark not defined.

3.3 Hiện trạng quản lý chất thải rắn của các công ty than tại Cẩm Phả Error!
Bookmark not defined.
3.3.1 Tổ chức quản lý chất thải rắn ................... Error! Bookmark not defined.
3.3.2 Thực hiện công tác quản lý chất thải rắn ... Error! Bookmark not defined.

3.4 Dự báo chất thải rắn của các mỏ than tại thành phố Cẩm Phả ....... Error!
Bookmark not defined.
3.4.1 Cơ sở dự báo.............................................. Error! Bookmark not defined.
3.4.2 Kết quả dự báo........................................... Error! Bookmark not defined.

3.5 Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý chất thải rắn
do khai thác than tại thành phố Cẩm Phả .............. Error! Bookmark not defined.
3.5.1 Đề xuất tổ chức quản lý chất thải rắn ........ Error! Bookmark not defined.
3.5.2 Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chất thải rắn ................Error!
Bookmark not defined.

KẾT
LUẬN
VÀ
KHUYẾN
NGHỊ
................................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.

iv

1. Kết luận .......................................................... Error! Bookmark not defined.
2. Khuyến nghị ................................................... Error! Bookmark not defined.

PHỤ
LỤC
................................................................................................................................ Err
or! Bookmark not defined.
1. Bảng 3.8 Phân bổ khối lƣợng đất đá thải ra các bãi thải của các mỏ lộ thiên
lớn vùng Cẩm Phả. ....................................................... Error! Bookmark not defined.
2. Bảng 3.11 Danh mục và tiến độ các bãi thải đƣợc cải tạo, phục hồi giai đoạn
2012 – 2020 và những năm tiếp theo. .......................... Error! Bookmark not defined.

v


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
BOD

Biochemical oxygen Demand

BOT

Built-Operation-Transfer

BT

Bãi thải

BVMT

Bảo vệ môi trƣờng

CHDCND

Cộng hòa Dân chủ nhân dân

CHLB

Cộng hòa Liên bang

CP

Cổ phần

CTLT

Công trƣờng lộ thiên

CTNH

Chất thải nguy hại

CTPHMT

Cải tạo, phục hồi môi trƣờng

CTR

Chất thải rắn

ĐTM

Đánh giá tác động môi trƣờng

HTKT

Hệ thống khai thác

LB

Liên bang

LV

Lộ vỉa

LT

Lộ thiên

MTV

Một thành viên

QL

Quốc lộ

QLMT

Quản lý môi trƣờng

SS

Suspended Solids

TKV

Tập đoàn Công nghiệp than – khoáng sản Việt Nam

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

TNMT

Tài nguyên môi trƣờng

UBND

Ủy ban nhân dân

Vinacomin

Vietnam National Coal - Mineral Industries Group

XDCB

Xây dựng cơ bản

XLNT

Xử lý nƣớc thải

vi


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1 Tình hình thu gom chất thải rắn đô thị trên thế giới năm 2004 Error!
Bookmark not defined.
Bảng 1.2 Loại hình thu gom và xử lý chất thải rắn theo thu nhập của mỗi nƣớc
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.1 Đặc điểm của một số mỏ than vùng Cẩm PhảError! Bookmark not
defined.
Bảng 3.2 Khối lƣợng đất đá thải theo từng năm của các mỏ than ở Cẩm Phả
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.3 Danh mục các bãi thải khai trƣờng đã đƣợc cải tạo, phục hồi môi
trƣờng vùng Cẩm Phả giai đoạn 1995 – 2011........... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.4 Dự báo quy mô sản xuất và lƣợng đất đá thải đến năm 2020 của một
số mỏ than vùng Cẩm Phả ......................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.5 Ƣớc tính khối lƣợng CTR ngành than đến năm 2025.............. Error!
Bookmark not defined.
Bảng 3.6 Khối lƣợng đất đá khai thác lộ thiên vùng Cẩm Phả ................ Error!
Bookmark not defined.
Bảng 3.7 Vị trí, khối lƣợng đổ thải các mỏ vùng Cẩm PhảError! Bookmark
not defined.
Bảng 3.9 Một số chỉ tiêu chủ yếu của các mỏ khai thác than lộ thiên trên
................................................................................... Error! Bookmark not defined.

địa bàn Cẩm Phả ............................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.10 Trữ lƣợng các mỏ hầm lò trên địa bàn Cẩm PhảError! Bookmark
not defined.
Bảng 3.12 Nhu cầu sàng tuyển than nguyên khai vùng Cẩm Phả ............ Error!
Bookmark not defined.

vii


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ
Hình 1.1 Khai thác than trên thế giới ............... Error! Bookmark not defined.
Hình 1.2 Các giai đoạn quản lý, xử lý chất thải rắn trên thế giới ............ Error!
Bookmark not defined.
Hình 1.3 Khai thác than ở Quảng Ninh ............ Error! Bookmark not defined.
Hình 3.1 Ranh giới các mỏ than lộ thiên lớn vùng Cẩm PhảError! Bookmark
not defined.
Hình 3.2 Sơ đồ tổ chức hệ thống quản lý môi trƣờng tại các đơn vị một cấp
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.3 Sơ đồ tổ chức hệ thống quản lý môi trƣờng tại các đơn vị hai cấp
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.4 Mô hình tổ chức quản lý môi trƣờng của các Công ty than ở Cẩm
Phả ............................................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.5 Bãi thải Mông Giăng (mỏ than Đèo Nai)Error! Bookmark not
defined.
Hình 3.6 Bãi thải Đông Cao Sơn ...................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.7 Mô hình đề xuất để QLMT của các mỏ than ở Cẩm Phả .......... Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.8 Bãi Thải Khe Chàm III và cụm vỉa 14 Khe ChàmError! Bookmark
not defined.
Hình 3.9 Bốc xúc đất đá ở Công ty than Cao SơnError!

Bookmark
not
defined.
Hình 3.10 Cải tạo, phục hồi môi trƣờng bãi thải mỏ than Đèo Nai ......... Error!
Bookmark not defined.
Hình 3.11 Sơ đồ hình thể bãi thải ..................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.12 Trồng cỏ Vetiver trên Bãi thải Chính Bắc – Núi Béo ............. Error!
Bookmark not defined.

viii


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết
Hoạt động khai thác than ở nƣớc ta đã bắt đầu từ những năm 1840 và đến nay
đã đƣợc trên 170 năm. Trong giai đoạn những năm 80, đầu những năm 90 của thế
kỷ XX, ngành công nghiệp Than Việt Nam lâm vào khủng hoảng, sản lƣợng thấp,
nạn khai thác than trái phép hoành hành và tình trạng công nghệ lạc hậu đã để lại
nhiều tác động xấu đến môi trƣờng và cảnh quan. Biểu hiện rõ nét nhất là việc sử
dụng thiếu hiệu quả các nguồn khoáng sản tự nhiên; tác động đến cảnh quan và hình
thái môi trƣờng; tích tụ hoặc phát tán chất thải; làm ảnh hƣởng đến sử dụng nƣớc, ô
nhiễm nƣớc, tiềm ẩn nguy cơ về dòng thải axit mỏ... Những hoạt động này đang phá
vỡ cân bằng điều kiện sinh thái đƣợc hình thành từ hàng chục triệu năm, gây ô
nhiễm nặng nề đối với môi trƣờng, trở thành vấn đề cấp bách mang tính chính trị và
xã hội của cộng đồng một cách sâu sắc.
Trữ lƣợng than ở Việt Nam tập trung chủ yếu tại tỉnh Quảng Ninh (10 tỷ tấn)
là trung tâm của bể than Đông Bắc. Các hoạt động khai thác, vận chuyển, tiêu thụ
than tại đây đang ngày càng gia tăng cả về số lƣợng và quy mô, điều đó gây sức ép
rất lớn đối với môi trƣờng. Hiện nay ở Quảng Ninh chủ yếu sử dụng hai hình thức
khai thác là khai thác lộ thiên và khai thác hầm lò, dù ở hình thức nào thì các chất

thải phát sinh là rất lớn mà điển hình là bụi, khí thải; nƣớc thải; chất thải rắn; sự cố
môi trƣờng...Theo các báo cáo của TKV, hàm lƣợng bụi tại các khu vực khai thác,
chế biến than đã vƣợt tiêu chuẩn 1,2 – 5,2 lần; lƣợng nƣớc thải từ 25 – 30 triệu
m3/năm (pH thấp, cặn lơ lửng nhiều) và đặc biệt là đất đá thải khoảng 150 triệu
m3/năm. [13]
Lƣợng chất thải rắn trong hoạt động khai thác than rất lớn, chủ yếu là đất đá
thải và các loại chất thải rắn công nghiệp khác. Trong các vùng mỏ tại Quảng Ninh
thì vùng than Cẩm Phả chiếm một vị trí quan trọng, theo tính toán của ngành than,
lƣợng đất đá đổ thải các mỏ lộ thiên vùng Cẩm Phả là hơn 5,5 tỷ m3 (đến năm
2030). Tuy nhiên, hiện nay công tác quản lý chất thải rắn này chƣa đƣợc quan tâm
và đầu tƣ thích đáng, việc đổ thải còn bừa bãi, các bãi thải bị chồng lấn và đặc biệt

1


TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tiếng việt:
1. Công ty CP chứng khoán Tân Việt (2009), Ngành than những điều chưa biết.
2. Công ty CP than Cao Sơn (2012), Dự án CTPHMT của “Dự án cải tạo và
mở rộng sản xuất kinh doanh Công ty CP than Cao Sơn”.
3. Công ty CP than Cọc Sáu (2012), Dự án cải tạo, phục hồi môi trường “Dự
án đầu tư xây dựng công trình mỏ than Cọc Sáu – Công ty CP than Cọc Sáu”.
4. Công ty CP than Đèo Nai (2012), Dự án cải tạo, phục hồi môi trường “Dự
án cải tạo, mở rộng mỏ than Đèo Nai, thị xã Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.
5. Đà Giang (2013), Quảng Ninh: Lập quy hoạch chi tiết cho mỏ than ở khu
vực Cẩm Phả, baoxaydung, />(4/7/2013).
6. Phạm Thị Vân Hà - Trƣởng phòng Phân tích đầu tƣ; Nhóm Phân tích báo
cáo chiến lƣợc: Trƣởng nhóm: Trƣơng Trần Dũng và các cộng sự: Phan Hoàng
Diệu, Hoa Thị Hà Hải, Lƣu Thị Hƣơng, Lê Thùy Ngọc Khanh (2009),“Ngành than
những điều chưa biết.

7. Đỗ Thị Lâm (2003), Tuyển chọn một số loài cây và kỹ thuật gây trồng để cố
định bãi thải tại các mỏ than ở vùng Đông Bắc, Tạp chí Nông nghiệp và Phát triển
nông thôn.
8. Trần Miên (2012), Cải tạo, phục hồi môi trường bãi thải mỏ than trong điều
kiện Việt Nam, nangluongVietNam, (30/5/2012).
9. Cao Minh (2012), Đầu tư hệ thống băng tải đá ở Đèo Nai và Cao Sơn: cần
tập trung mọi nguồn lực, Vinacomin, (27/6/2012)

2


10.Thảo My (2012), Xây dựng nhà máy xử lý và tái chế rác thải công nghiệp
nguy

hại,

baocongthuong,

/>
toi/28012/xay-dung-nha-may-xu-ly-va-tai-che-rac-thai-cong-nghiep-nguyhai.htm#.U6jwokCYIwp (25/10/2012).
11. Hoàng Nga (2013), Bảo vệ môi trường trong khai thác than ở Cẩm Phả,
baoquangninh,

/>
trong-khai-thac-than-o-cam-pha-2207748/ (17/9/2013).
12. Nguyễn Văn Phƣớc (2011), Quản lý và xử lý chất thải rắn, Nhà xuất bản
ĐH Quốc gia TP Hồ Chí Minh.
13. Nguồn: Mạnh Quân (2009), Khai thác than và ô nhiễm môi trường,
.
14. Sở Tài nguyên và Môi trƣờng tỉnh Quảng Ninh (2004), Đánh giá hiện

trạng ô nhiễm môi trường vùng than. Những kiến nghị với Quốc hội, chính phủ về
việc giải quyết tình trạng ô nhiễm do khai thác than trong nhiều năm gây ra.
15. Tập đoàn Công nghiệp than – Khoáng sản Việt Nam (2012), Đề án BVMT
vùng than Quảng Ninh đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 – TKV.
16. Tập đoàn Công nghiệp than – Khoáng sản Việt Nam (2011), Tài nguyên,
Vinacomin,

/>
1.html (30/7/2011).
17. Tập đoàn Công nghiệp than Khoáng sản Việt Nam (2012), Quy hoạch phát
triển ngành than Việt Nam đến năm 2020, có xét triển vọng đến năm 2030.
18. Thủ tƣớng chính phủ (2007), Nghị định 59/2007/NĐ-CP ngày 9/4/2007 về
quản lý chất thải rắn.
19. Trang Thu (2012), Bảo vệ môi trường trong khai thác khoáng sản,
baoquangninh, (16/07/2012).
20. Bùi Công Toàn (2013), Tái cơ cấu ngành than: ưu tiên dự án trọng điểm,
Vinacomin,

/>
nganh-Than-Uu-tien-du-an-trong-diem-6875.html (23/12/2013).

3


21. Hiểu Trân (2013), Bảo vệ môi trường: Nhiệm vụ xuyên suốt của
Vinacomin,

baoquangninh,

/>

moi-truong-nhiem-vu-xuyen-suot-cua-vinacomin-2206735/ (6/9/2013).
21. Trung tâm môi trƣờng công nghiệp (2012), Hiện trạng phát sinh chất thải
rắn từ ngành khai thác khoáng sản Việt Nam, (14/8/2012).
22. Uỷ ban nhân dân thành phố Cẩm Phả (2013) - Quy hoạch bảo vệ môi
trường thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020 và định hướng đến
năm 2030.
23. Uỷ ban nhân dân thành phố Cẩm Phả (2010), Quy hoạch sử dụng đất đến
năm 2020, kế hoạch sử dụng đất 5 năm (2011 – 2015) thành phố Cẩm Phả, tỉnh
Quảng Ninh.
24. Phi Vân (2012), Các bãi thải đất đá của Vinacomin có hệ số an toàn cao,
Vinacomin,

/>
dat-da-cua-Vinacomin-co-he-so-an-toan-cao-1765.html (28/5/2012).

4