Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án phần hóa học hữu cơ lớp 9

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ THU DỊU

VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
PHẦN HÓA HỌC HỮU CƠ LỚP 9

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM HÓA HỌC

HÀ NỘI – 2014
i


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

NGUYỄN THỊ THU DỊU

VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN
PHẦN HÓA HỌC HỮU CƠ LỚP 9

LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM HÓA HỌC
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN HÓA HỌC)
Mã số: 60 14 01 11

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. Nguyễn Xuân Trƣờng

HÀ NỘI – 2014

ii


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành đề tài: “Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án phần
Hóa học hữu cơ lớp 9”, tôi đã nhận được sự động viên, giúp đỡ nhiệt tình của
thầy cô, gia đình, bạn bè.
Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới:
- Ban giám hiệu, các cán bộ quản lý trường Đại học Giáo dục – Đại học
Quốc gia Hà Nội cùng toàn thể các thầy cô giáo đã tham gia giảng dạy, giúp
đỡ tôi trưởng thành trong quá trình học tập tại trường, đã ta ̣o mo ̣i điề u kiê ̣n
thuâ ̣n lơ ̣i giúp đỡ tôi hoàn thành luâ ̣n văn.
- PGS.TS Nguyễn Xuân Trƣờng đã hướng dẫn nhiệt tình, sửa bản thảo,
bổ sung, góp ý kiến, tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành đề tài.
- Ban Giám Hiệu, các thầy cô giáo và các em học sinh trường THCS Lý
Tự Trọng và THCS Nam Toàn tỉnh Nam Định đã tạo điều kiện thuận lợi cho
tôi trong thời gian thực nghiệm sư phạm tại trường.
- Gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm giúp đỡ, động viên tôi trong
suốt quá trình làm đề tài.
Hà Nội, tháng 11 năm 2014
Tác giả

Nguyễn Thị Thu Dịu

i


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CNTT&TT

Công nghệ thông tin và truyền thông

DHTDA

Dạy học theo dự án

ĐC

Đối chứng

GD – ĐT

Giáo dục – Đào tạo

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

LĐTD

Lược đồ tư duy

PPDH

Phương pháp dạy học

PTHH

Phương trình hóa học

SGK

Sách giáo khoa

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

TN

Thực nghiệm

TNSP

Thực nghiệm sư phạm

ii


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................i

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................................. ii
DANH MỤC BẢNG ................................................................................................ vii
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................ viii
MỞ ĐẦU ................................................................... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG
DẠY HỌC THEO DỰ ÁN......................................... Error! Bookmark not defined.
1.1. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường THCS. Error! Bookmark not defined.
1.1.1. Sự cần thiết phải đổi mới PPDH .................... Error! Bookmark not defined.
1.1.2. Đổi mới phương pháp dạy học ở Việt Nam .... Error! Bookmark not defined.
1.1.3. Đổi mới phương pháp dạy học hóa học ở trường trung họcError! Bookmark
not defined.
1.2. Dạy – Học tích cực ............................................. Error! Bookmark not defined.
1.2.1. Tính tích cực học tập ....................................... Error! Bookmark not defined.
1.2.2. Phương pháp dạy học tích cực trong dạy học Hóa họcError! Bookmark not
defined.
1.2.2.1. Khái niệm phương pháp dạy học tích cực.... Error! Bookmark not defined.
1.2.2.2. Nét đặc trưng của PPDH tích cực ................ Error! Bookmark not defined.
1.3. Dạy học theo dự án – Một phương pháp dạy học tích cựcError!

Bookmark

not defined.
1.3.1. Khái niệm dạy học theo dự án......................... Error! Bookmark not defined.
1.3.2. Đặc điểm của dạy học theo dự án ................... Error! Bookmark not defined.
1.3.3. Các hình thức dạy học của dự án .................... Error! Bookmark not defined.
1.3.3.1. Phân loại theo nội dung ................................ Error! Bookmark not defined.
1.3.3.2. Phân loại theo sự tham gia của người học ... Error! Bookmark not defined.

iii

1.3.3.3. Phân loại theo quỹ thời gian ......................... Error! Bookmark not defined.
1.3.4. Quy trình dạy học theo dự án .......................... Error! Bookmark not defined.
1.3.4.1. Bước 1: Lập kế hoạch .................................. Error! Bookmark not defined.
1.3.4.2. Bước 2: Thực hiện dự án .............................. Error! Bookmark not defined.
1.3.4.3. Bước 3: Tổng hợp kết quả ............................ Error! Bookmark not defined.
1.3.4.4. Đánh giá kết quả học tập theo dự án ............ Error! Bookmark not defined.
1.3.4.5. Một số lưu ý khi hướng dẫn học sinh học theo dự ánError! Bookmark not
defined.
1.3.5. Ưu điểm và hạn chế của dạy học theo dự án .. Error! Bookmark not defined.
1.3.5.1. Ưu điểm ........................................................ Error! Bookmark not defined.
1.3.5.2. Hạn chế ......................................................... Error! Bookmark not defined.
1.3.6. Điều kiện để dạy học theo dự án trong môn Hóa học đạt hiệu quả ........ Error!
Bookmark not defined.
1.4. Một số kĩ thuật dạy học tích cực hỗ trợ dạy học theo dự ánError!

Bookmark

not defined.
1.4.1. Khái niệm kĩ thuật dạy học ............................. Error! Bookmark not defined.
1.4.2. Kĩ thuật khăn phủ bàn ..................................... Error! Bookmark not defined.
1.4.3. Kĩ thuật đặt câu hỏi 5W1H.............................. Error! Bookmark not defined.
1.4.4. Kĩ thuật “KWL” .............................................. Error! Bookmark not defined.
1.4.5. Lập lược đồ tư duy .......................................... Error! Bookmark not defined.
1.4.5.1. Khái niệm lược đồ tư duy ............................ Error! Bookmark not defined.
1.4.5.2. Cơ sở khoa học ............................................. Error! Bookmark not defined.
1.4.5.3. Sử dụng lược đồ tư duy trong dạy học ......... Error! Bookmark not defined.
1.4.5.4. Cách thiết lập LĐTD .................................... Error! Bookmark not defined.
1.4.5.5. Một số lưu ý khi tổ chức dạy học sử dụng LĐTDError!
defined.

iv

Bookmark

not


1.5. Thực trạng việc sử dụng kĩ thuật dạy học và phương pháp DHTDA trong dạy
học Hóa học lớp 9 tỉnh Nam Định ............................ Error! Bookmark not defined.
1.5.1. Thực trạng dạy học ở trường THCS ............... Error! Bookmark not defined.
1.5.2. Thực trạng việc sử dụng kĩ thuật dạy học và phương pháp DHTDA trong dạy
học Hóa học lớp 9 tỉnh Nam Định ............................ Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 2: VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO DỰ ÁN PHẦN
HÓA HỌC HỮU CƠ LỚP 9...................................... Error! Bookmark not defined.
2.1. Phân tích nội dung, cấu trúc chương trình phần Hóa ho ̣c hữu cơ lớp 9..... Error!
Bookmark not defined.
2.1.1. Mục tiêu của chương ....................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.1.1. Mục tiêu của chương 4 “Hiđrocacbon. Nhiên liê ̣u”Error! Bookmark not
defined.
2.1.1.2. Mục tiêu của chương 5 “Dẫn xuấ t của Hiđrocacbon. Polime” ............ Error!
Bookmark not defined.
2.1.2. Nội dung kiến thức trong chương ................... Error! Bookmark not defined.
2.2. Xây dựng các dự án học tập chương 4 “Hiđrocacbon. Nhiên liê ̣u” và chương 5
“Dẫn xuấ t của Hiđrocacbon. Polime” ....................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1. Nguyên tắc lựa chọn nội dung kiến thức để xây dựng dự án học tập phần hữu
cơ Hóa ho ̣c lớp 9 ....................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.2. Quy trình thiết kế bài dạy theo phương pháp DHTDAError! Bookmark not
defined.
2.2.3. Đề xuất một số dự án thực hiện trong hai chương : “Hiđrocacbon. Nhiên liê ̣u”

và “Dẫn xuất của Hiđrocacbon. Polime” .................. Error! Bookmark not defined.
2.2.3.1. Dự án nhỏ ..................................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.3.2. Dự án trung bình .......................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.4. Hướng dẫn thực hiện một số dự án trung bình Error! Bookmark not defined.

v


2.3. Thiết kế kế hoạch bài dạy vận dụng phương pháp dạy học theo dự án ..... Error!
Bookmark not defined.
2.3.1. Giáo án một số bài dạy .................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.1.1. Giáo án 1 ...................................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.1.2. Giáo án 2 ...................................................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2. Thiết kế bộ công cụ đánh giá dùng trong dạy học theo dự án ................ Error!
Bookmark not defined.
2.3.2.1. Phiếu đánh giá sản phẩm dự án .................... Error! Bookmark not defined.
2.3.2.2. Phiếu đánh giá quá trình thực hiện dự án ..... Error! Bookmark not defined.
CHƢƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............ Error! Bookmark not defined.
3.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm .... Error! Bookmark not defined.
3.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ...................... Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm ..................... Error! Bookmark not defined.
3.2. Kế hoạch thực nghiệm sư phạm ......................... Error! Bookmark not defined.
3.2.1. Lựa chọn đối tượng thực nghiệm .................... Error! Bookmark not defined.
3.2.1.1. Phân tích đặc điểm HS ở hai trường thực nghiệmError!

Bookmark

not

defined.

3.2.2. Thời gian thực nghiệm .................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.3. Chuẩn bị cho thực nghiệm sư phạm ................ Error! Bookmark not defined.
3.2.4. Tiến hành thực nghiệm.................................... Error! Bookmark not defined.
3.2.4.1. Tiến hành các giờ dạy .................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.4.2. Phương tiện trực quan .................................. Error! Bookmark not defined.
3.2.4.3. Kiểm tra kiến thức sau thực nghiệm ............ Error! Bookmark not defined.
3.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm............................ Error! Bookmark not defined.
3.3.1. Phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm ......... Error! Bookmark not defined.
3.3.1.1. Các tham số đặc trưng .................................. Error! Bookmark not defined.

vi


3.3.1.2. Kết quả thực nghiệm sư phạm ..................... Error! Bookmark not defined.
3.3.1.3. Phân tích kết quả hai bài kiểm tra ................ Error! Bookmark not defined.
3.3.2. Đánh giá kết quả dạy học theo dự án .............. Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................... Error! Bookmark not defined.
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...........................................................................................1
PHỤ LỤC .................................................................. Error! Bookmark not defined.

vii


DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1. Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích bài kiểm tra số 1
(Trường THCS Lý Tự Trọng) ................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.2 . Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích bài kiểm tra số 1
(Trường THCS Nam Toàn) ....................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.3. Tổng hợp phân loại HS theo kết quả điểmError! Bookmark not defined.

Bảng 3.4. Tổng hợp các tham số đặc trưng ............... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.5. Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích bài kiểm tra số 2
(Trường THCS Lý Tự Trọng) ................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.6. Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích bài kiểm tra số 2
(Trường THCS Nam Toàn) ....................................... Error! Bookmark not defined.
Bảng 3.7. Tổng hợp phân loại HS theo kết quả điểmError! Bookmark not defined.
Bảng 3.8. Tổng hợp các tham số đặc trưng ............... Error! Bookmark not defined.

viii


DANH MỤC HÌNH

Hình 1. 1. Sơ đồ quy trình DHTDA .......................... Error! Bookmark not defined.
Hình 1. 2. Sơ đồ kĩ thuật “khăn phủ bàn” ................. Error! Bookmark not defined.
Hình 1. 3. Sơ đồ câu hỏi 5W1H ................................ Error! Bookmark not defined.
Hình 1.4. LĐTD tổng kết kiến thức về của nhóm “Chuông gió”, lớp 9A1- trường
THCS Lý Tự Trọng. .................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.1. Đồ thị biểu diễn đường lũy tích kết quả bài kiểm tra số 1 (Trường THCS
Lý Tự Trọng) ............................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.2. Đồ thị biểu diễn đường lũy tích kết quả bài kiểm tra số 1 (Trường THCS
Nam Toàn)................................................................. Error! Bookmark not defined.
Hình 3.3. Biểu đồ phân loại HS theo kết quả ............ Error! Bookmark not defined.
Hình 3.4. Đồ thị biểu diễn đường lũy tích bài kiểm tra số 2 (Trường THCS Lý Tự
Trọng) ........................................................................ Error! Bookmark not defined.
Hình 3.5. Đồ thị biểu diễn đường lũy tích bài kiểm tra số 2 (Trường THCS Nam Toàn)
................................................................................... Error! Bookmark not defined.
Hình 3.6. Biểu đồ phân loại HS theo kết quả ............ Error! Bookmark not defined.

ix

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Ngọc Bảo (1995), Phát triển tính tích cực, tính tự lực của học sinh
trong quá trình dạy học, Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên 1993 – 1996, Vụ giáo
viên, Bộ GD – ĐT tr 8 – 14.
2. Trịnh Văn Biều, Phan Đồng Châu Thủy (2011), “Một số vấn đề cơ bản về
dạy học dự án”, Kỷ yếu hội thảo khoa học: Kỉ niệm 60 năm thành lập khoa Hóa
học (1951 - 2011), tr 149 – 157.
3. Bernd Meier, Nguyễn Văn Cƣờng (2005), Phát triển năng lực thông qua
phương pháp và phương tiện dạy học mới, Tài liệu tập huấn dự án phát triển
THPT.
4.

Bernd Meier, Nguyễn Văn Cƣờng (2009), Lý luận dạy học hiện đại – Một

số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học, Postdam – Hà Nội.
5. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2012), Chiến lược phát triển giáo dục 2011 – 2020,
Nxb Chính trị quốc gia – Sự thật.
6. Bộ giáo dục và đào tạo, dự án Việt – Bỉ (2010), Dạy và học tích cực, một số
phương pháp và kĩ thuật dạy học. Nxb Đại học Sư phạm.
7. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006), Chương trình giáo dục phổ thông cấp THCS
môn Hóa học, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
8. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), Tài liệu tập huấn, kiểm tra, đánh giá trong
quá trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS trong trường THCS.
9. Nguyễn Đức Dũng (2008), Sử dụng phương tiện trực quan và phương tiện kĩ
thuật dạy học để nâng cao chất lượng dạy học môn Hóa học lớp 10, 11 trường
THPT, Luận án Tiến sĩ Giáo dục học trường ĐHSP, Hà Nội.
10. Trần Bá Hoành, Cao Thị Thặng, Phạm Lan Hƣơng (2003), Áp dụng dạy
học tích cực môn Hóa học, Dự án Việt – Bỉ.

11. Trần Thị Thu Huệ (2010), Dạy học theo góc, theo dự án, theo hợp đồng
trong dạy học Hóa học ở trường THPT, Tạp chí Giáo dục số 243, tr 51.
12. Luật Giáo dục (2005), NXB chính trị Quốc gia, Hà Nội.

1


13. Trần Thị Mai (2013), Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án trong dạy
học phần phi kim Hóa học 11 nâng cao, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục,
ĐHSP, Hà Nội.
14. Đặng Thị Oanh, Nguyễn Xuân Trƣờng, Trần Trung Ninh (2005), Nâng
cao năng lực cho Giáo viên THPT về đổi mới PPDH, Dự án phát triển giáo dục
THPT.
15. Dƣơng Thanh Phong (2011), Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án
trong dạy học chương Hóa học và vấn đề phát triển kinh tế, xã hội, môi trường –
Hóa học 12 THPT, Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục, ĐHSP, Hà Nội.
16. Nguyễn Thị Sửu (2009), Tổ chức quá trình dạy học Hóa học phổ thông,
NXB ĐHSP, Hà Nội.
17. Nguyễn Thị Thanh (2012), Vận dụng phương pháp dạy học theo dự án trong
dạy học phần Hóa học phi kim Hóa học 10 nâng cao, Luận văn thạc sĩ khoa học
giáo dục, ĐHSP, Hà Nội.
18. Vũ Ngọc Toản (2011), “Một số phương pháp tổ chức lớp học trong dạy học
môn Hóa học ở trường phổ thông”, Kỷ yếu hội thảo khoa học: Kỉ niệm 60 năm
thành lập khoa Hóa học (1951 - 2011),tr 93 – 101.
19. Lê Xuân Trọng, Cao Thị Thặng, Ngô Văn Vụ (2013), Hóa học 9, Nxb Giáo
dục, Hà Nội.
20. Lê Xuân Trọng, Nguyễn Hữu Đĩnh, Lê Chí Kiên, Lê Mậu Quyền (2013),
Hóa học 11 nâng cao, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
21. Lê Xuân Trọng, Nguyễn Hữu Đĩnh, Từ Vọng Nghi, Đỗ Đình Rãng, Cao
Thị Thặng (2013), Hóa học 12 nâng cao, Nxb Giáo dục, Hà Nội.

22. Nguyễn Xuân Trƣờng (2007), Cách biên soạn và trả lời câu hỏi trắc nghiệm
môn Hóa học ở trường phổ thông, NXB Giáo dục, Hà Nội.
23. Tony Buzan (2007), How to mindmap (lập bản đồ tư duy), Công ty sách
Alpha, NXB Lao động – xã hội, Hà Nội.
24. Tony Buzan (2008), Bản đồ tư duy, NXB Lao động, Hà Nội.

2