Bài 28: ĐỘNG CƠ ĐIỆN MỘT CHIỀU

Giáo án hội giảng huyện
Năm học 2006 2007
Giáo viên dạy: Trần Văn Biển
Trờng: THCS Trần Huy Liệu
Tiết 30 Bài 28
: động cơ đIện một chiều.
I/ Mục tiêu:
1.Kiến thức:
- Mô tả đợc các bộ phận chính , giải thích đợc hoạt động của động cơ điện một chiều .
- Nêu đợc tác dụng của mỗi bộ phận chính trong động cơ.
- Phát hiện sự biến đổi điện năng thành cơ năng trong khi động cơ điện hoạt động
2.Kỹ năng:
- Vận dụng qui tắc bàn tay trái xác định chiều lực điện từ , biểu diễn lực điện từ .
- Giải thích đợc nguyên tắc hoạt động của động cơ điện một chiều .
- Vận dụng kiến thức đã học để giải thích một số hiện tợng đơn giản liên quan đến thực tế.
3.Thái độ:
- Có thái độ, tình cảm và sự yêu thích môn học. Giáo dục lòng ham hiểu biết cho học sinh.
II/ Chuẩn bị đồ dùng:
1.Giáo viên:
* Vẽ phóng to hình 28.1; hình 28.2; máy chiếu, Amcap, máy vi tính
* Mỗi nhóm :
+ Một mô hình động cơ điện một chiều, có thể hoạt động đợc với nguồn điện
9V.
+ Một nguồn điện 9V
2. Học sinh:
- Học thuộc kiến thức cũ.
- Tìm hiểu các loại động cơ trong thực tế
II/ Tổ chức hoạt động của học sinh:
Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên
Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ - Đặt vấn đề
HS: Phát biểu quy tắc bàn tay trái: Đặt bàn

tay trái sao cho các đờng sức từ hớng vào
lòng bàn tay, chiều từ cổ tay đến ngón tay
giữa hớng theo chiều dòng điện thì ngón
tay cái choãi ra 90
0
chỉ chiều của lực điện
từ.
HS: + Nhận xét bài làm của các nhóm.
GV: Phát biểu quy tắc bàn tay trái ?
GV: Phát phiếu kiểm tra bài cũ cho các
nhóm.
Biểu diễn lực điện từ tác dụng lên đoạn dây
dẫn ABCD trong các trờng hợp a, b, c dới
đây?
+ Không có lực điện từ tác dụng lên
cạnh BC vì cạnh BC đặt song song với các
đờng sức từ.
HS : Xe đạp điện không có khói vì xe đạp
điện chay bằng động cơ điện
( GV phát phiếu học tập cho các nhóm )
GV: Giới thiệu đáp án và thu phiếu kiểm tra
của các nhóm.
GV: Nhận xét bài làm của các nhóm. Theo
em cạnh BC của khung dây có lực điện từ
tác dụng hay không ? Vì sao ?
GV: Nhận xét câu trả lời của HS và cho
điểm.
ĐặT Vấn đề:
GV: Thầy có một vật nhỏ nằm trong hộp,
nếu bạn nào trả lời đúng câu hỏi sau thì phần

thởng trong hộp sẽ thuộc về bạn đó. Xe đạp
điện chạy từ tây sang đông, hỏi khói của xe
đạp bay theo hớng nào ?
GVCác em quan sát thấy chiếc ô tô này
chạy đợc cũng giống nh chiếc xe đạp điện ,
nó chạy bằng động cơ địên một chiều đấy .
Bài học hôm nay thầy trò chúng ta cùng
nhau tìm hiểu về động cơ điện chiều.
Hoạt động 2: Tìm hiểu nguyên tắc cấu tạo của động cơ điện một chiều
I/ Nguyên tắc cấu tạo và hoạt động của
động cơ điện một chiều.
1.Các bộ phận chính của động cơ điện
một chiều
Cá nhân làm việc với SGK, kết hợp với
nghiên cứu hình vẽ 28.1 và mô hình suy
nghĩ trả lời câu hỏi của giáo viên

HS: Động cơ điện một chiều có cấu tạo
gồm :
+ Khung dây dẫn.
+Nam châm .
+ Bộ góp điện:
Cả lớp lắng nghe và nhận xét câu trả lời của
bạn
HS ghi vào vở
+ Khung dây dẫn .
+Nam châm.
+Bộ góp điện.
GV: Hình vẽ 28.1 là hình ảnh về mô hình
của động cơ điện một chiều. Các em hãy

quan sát hình vẽ kết hợp với nghiên cứu
phần 1 trong SGK/trang 76. Để thuận tiện
cho việc quan sát thầy phát cho mỗi nhóm 1
mô hình động cơ điện 1 chiều. Các em hãy
tìm hiểu xem động cơ điện có cấu tạo gồm
những bộ phận nào.
GV: Hãy nêu tên các bộ phận chính của
động cơ điện một chiều ?
GV: Giới thiệu lại cho HS về các bộ phận:
Nam châm là nam châm vĩnh cửu có tác
dụng tạo ra từ trờng; khung dây dẫn ABCD
có tác dụng cho dòng điện chạy qua; bộ góp
điện là hai thanh quét C1; C2 đựoc tỳ sát lên
hai vành bán khuyên có tác dụng để tự động
đổi chiều dòng điện trong khung dây, làm
cho khung dây quay liên tục. ( GV: ghi tóm
tắt trên bảng cấu tạo của động cơ điện )
GV: Trên đây là mô hình cấu tạo đơn giản
nhất của động cơ điện một chiều. Vậy động
cơ điện một chiều hoạt động nh thế nào?
Chúng ta nghiên cứu phần 2.
Hoạt động3: Nghiên cứu nguyên tắc hoạt động của động cơ điện một chiều.
2/ Hoạt động của động cơ điện một
chiều.
HS: Nghiên cứu nội dung phần 2 trong
SGK/76
HS: Vận dụng quy tắc bàn tay trái xác định
chiều của cặp lực điện từ tác dụng lên hai
cạnh AB; CD của khung dây.
HS : + Lên bảng thực hiện

+ Cả lớp theo dõi và nhận xét và vẽ
vào vở.
O
'

F
1
N S
F
2

HS: +Lắp mô hình động cơ vào mạch điện.
+ Đóng công tắc và quan sát hiện tợng
GV: Hớng dẫn HS cách vẽ mô hình động cơ
điện 1 chiều đơn giản.
O
'
N S

O
'
GV: Ta thấy khung dây ABCD đợc đặt trong
từ trờng của nam châm. Vận dụng quy tắc
bàn tay trái , xác định cặp lực điện từ tác
dụng lên hai cạnh AB; CD của khung dây?
GV: Gọi 1 HS lên bảng biểu diễn cặp lực
điện từ.
GV: Căn cứ vào mô hình các em hãy dự
đoán xem có hiện tợng gì xảy ra đối với
khung dây ABCD? ( Cho HS các nhóm thảo

luận nhóm để đa ra dự đoán )
GV: ( Gợi ý ): Các em xét xem cặp lực F
1
,
F
2
vừa vẽ đợc có tác dụng gì đối khung dây
ABCD ?
GV : Các nhóm đều dự đoán là khung dây sẽ
quay quanh trục OO
,
. Để khẳng định điều
dự đoán có đúng không chúng ta tiến hành
làm thí nghiệm kiểm tra lại dự đoán đó.
GV: Để làm thí nghiệm này dụng cụ thí
nghiệm ta cần chuẩn bị gồm 1 nguồn điện
một chiều, 1 mô hình động cơ điện một
chiều, khóa K và hệ thống dây dẫn.
Chúng ta tiến hành làm thí nghiệm theo
các bớc sau đây:
+ Lắp động cơ điện theo sơ đồ hình vẽ
( Cực dơng của nguồn điện mắc với cực d-
ơng của động cơ điện, cực âm mắc với cực
âm, không đợc lắp trực tiếp vào mạch điện
xảy ra đối với cuộn dây trong mô hình.
HS: Quan sát xem khung dây ABCD có
quay không
HS: Các nhóm tiến hành làm thí nghiệm
kiểm tra dự đoán , quan sát và nêu kết quả
thí nghiệm, so sánh với dự đoán ban đầu.

HS: Trả lời và ghi nội dung nhận xét vào
vở:
+ Khung dây ABCD đặt trong từ trờng
khi có dòng điện chạy qua thì khung dây
quay dựa trên tác dụng của từ trờng
HS: Trao đổi để rút ra kết luận về cấu tạo,
nguyên tắc hoạt động của động cơ điện một
chiều ghi vở nội dung kết luận.
3.Kết luận:
* Động cơ điện một chiều có hai bộ phận
chính là :
+ Nam châm tạo ra từ trờng (bộ phận
đứng yên ) gọi là stato
+ Khung dây dẫn có dòng điện chạy qua
(bộ phận quay) gọi là rôto.
* Khi đặt khung dây dẫn ABCD trong từ
trờng và cho dòng điện chạy qua khung thì
mà phải mắc qua khóa K )
GV: Mục đích của thí nghiệm này chúng ta
cần quan tâm đến yếu tố nào?
GV: Yêu cầu HS làm thí nghiệm kiểm tra
theo nhóm và gọi các nhóm báo cáo kết quả
thí nghiệm của nhóm mình. GV quan sát các
nhóm làm việc và hớng dẫn nhắc nhở các
nhóm.

GV: Qua kết quả thí nghiệm hãy cho biết
khung dây ABCD quay dựa trên tác dụng
nào?
GV: Nhận xét rút kinh nghiệm quá trình làm

thí nghiệm của các nhóm : Hầu hết các
nhóm đều đã thành công trong việc làm thí
nghiệm kiểm tra, các nhóm đều thu đợc kết
quả là : Khung dây ABCD đặt trong từ tr-
ờng khi có dòng điện chạy qua thì khung
dây quay dựa trên tác dụng của từ trờng.
Đây chính là nguyên tắc hoạt động chính
của động cơ điện , ngời ta đã dựa vào
nguyên tắc này để chế tạo động cơ điện kỹ
thuật trong đời sống.
GV: Trở lại với phần kiểm tra bài cũ thì tr-
ờng hợp b khung dây có quay hay không?
Trong thực tế thì lúc này cặp lực F1; F2 chỉ
có tác dụng làm biến dạng khung dây chứ
không làm khung dây quay đợc. Nhng nhờ
bộ góp điện và quán tính đã giúp khung dây
đổi chiều dòng điện do đó khung dây có thể
quay liên tục trong từ trờng của nam châm .
GV: Các em vừa đợc nghiên cứu mô hình và
quan sát hoạt động của động cơ điện. Vậy
hãy nhắc lại động cơ điện một chiều có
những bộ phận chính là gì? Nó hoạt động
dựa trên nguyên tắc nào ?
GV: Chốt lại cho HS nêu lại kết luận
dới tác dụng của lực điện từ, khung dây sẽ
quay.
Hoạt động 4:Tìm hiểu động cơ điện trong kỹ thuật
II/ Động cơ điện một chiều trong kỹ
thuật
1/ Cấu tạo của động cơ điện một chiều

trong kỹ thuật
HS : Hoạt động cá nhân quan sát H28.2 để
chỉ ra đợc 2 bộ phận chính của động cơ
điện trong kỹ thuật trả lời
HS: Bộ phận tạo ra từ trờng là :Nam châm
điện
Bộ phận quay : Gồm nhiều cuộn dây
đặt lệch nhau và song song với trục
HS: + Nam châm vĩnh cửu

Nam châm
điện
+ Một khung dây

các cuộn dây
HS: Nêu kết luận trong SGK và ghi vào vở
2/ Kết luận
+ Trong động cơ điện kỹ thuật, bộ phận
tạo ra từ trờng là nam châm điện.
+ Bộ phận quay của động cơ điện kỹ thuật
không đơn giản là một khung dây mà gồm
nhiều cuộn dây đặt lệch nhau và song song
với trục của một khối trụ làm bằng các lá
thép kỹ thuật điện
GV: Chúng ta biết động cơ điện một chiều
có nguyên tắc hoạt động chính là nhờ sự tác
dụng của từ trờng lên khung dây dẫn có
dòng điện đặt trong nó.Nhng trong thực tế
và trong kỹ thuật động cơ điện một chiều có
cấu tạo khác xa so với động cơ điện trong

mô hình. Bây giờ chúng ta cùng tìm hiểu về
động cơ điện một chiều trong kỹ thuật
GV: Giáo viên cho HS quan sát hình 28.2
GV: Nêu tên các bộ phận chính của động cơ
điện một chiều trong kĩ thuật ?
GV: ( GT thêm về cấu tạo của hai bộ phận)
ở lớp 8 chúng ta đã biết cấu tạo chính của
roto và stato trong động cơ điện.

GV: Nêu sự khác nhau của 2 bộ phận chính
giữa động cơ điện một chiều trong kỹ thuật
so với mô hình động cơ điện một chiều ?
GV: ( Gợi ý ): Động cơ một chiều trong kỹ
thuật , bộ phận tạo ra từ trờng có phải là nam
châm vĩnh cửu không ? Bộ phận quay của
động cơ có đơn giản chỉ là một khung dây
hay không ?
GV: Giới rthiệu cho học sinh thấy sự khác
nhau này
GV: Chốt lại và nêu kết luận
Gọi học sinh đọc kết luận sgk.
GV: Bên cạnh đó bộ góp điện của động cơ
điện kỹ thuật không đơn giản là hai vành
bán khuyên mà gồm nhiều vành khuyên cụ
thể là bao nhiêu cuộn dây sẽ ứng với bấy
nhiêu vành khuyên.
GV: Giới thiệu cho hs: Ngoài động cơ điện
một chiều còn có động cơ điện xoay chiều là
loại động cơ thờng dùng trong đời sống và
trong kỹ thuật. Ngời ta còn dựa vào hiện t-

ợng lực điện từ tác dụng lên khung dây có
dòng điện chạy qua để chế tạo điện kế, đó là