Kỹ năng mềm bài toán khó của người việt trẻ để đi đến thành công

Kỹ năng mềm : "Bài toán khó” của người Việt
trẻ để đi đến thành công
Khoảng 80% nhà quản lý và nhà tuyển dụng than phiền nhân viên trẻ quá
yếu kỹ năng mềm, lơ ngơ, không đáp ứng được yêu cầu công việc dù có bằng cấp
rất tốt. Cũng có nhà quản trị cho rằng 80% sự thành công của một cá nhân là nhờ
vào kỹ năng mềm chứ không phải “kỹ năng cứng” (kiến thức)
Phong cách sống, giao tiếp, lãnh đạo, làm việc theo nhóm, quản lý thời gian, thư giãn, vượt qua
khủng hoảng, sáng tạo và đổi mới... đó là những “kỹ năng” thuộc về tính cách, không mang tính chuyên môn,
nhưng lại là cực kỳ cần thiết cho con người trong mọi trường hợp, mọi hoàn cảnh, mọi lứa tuổi.
Những "kỹ năng" đó giúp con người có thể học tập, làm việc, phát triển đơn lẻ hoặc cộng đồng, thậm
chí sinh tồn khi gặp bất trắc.
Thế nhưng số đông người trẻ - lực lượng lao động chính và tương lai của đất nước - vẫn chưa hề ý
thức được việc phải tự trang bị cho mình những kỹ năng này ngoài bằng cấp chuyên môn.
Ví dụ: Intel đã từng thất vọng ê chề khi chỉ chọn được 40 trong số 2.000 nhân viên cần tuyển dụng
cho dự án đầu tư vào Việt Nam. Trong khi đó, sinh viên ngành CNTT loại khá, giỏi vẫn ra trường hàng năm,
các giải “Trí tuệ Việt Nam”, “Sao khuê”,… vẫn được trao đều đặn, các cuộc thi Olympic toán học, vật lý , tin
học, … quốc tế, sinh viên, học sinh Việt Nam vẫn đoạt giải cao. Nói như vậy để thấy giới trẻ Việt Nam không
hề yếu kiến thức, nhưng lại bị các nhà tuyển dụng đánh giá là “ngớ ngẩn” chỉ vì thiếu kỹ năng mềm.
Định nghĩa về kỹ năng mềm khá rộng nhưng theo tôi, kỹ năng mềm là khả năng, là cách thức chúng
ta tiếp cận và phản ứng với môi trường xung quanh, không phụ thuộc vào trình độ chuyên môn, kiến thức.
Nhiều người cho rằng kỹ năng mềm chính là tính cách, là bẩm sinh. Nhưng tôi không nghĩ vậy. Với tôi, kỹ
năng mềm là do chúng ta rèn luyện mà có. Người Việt Nam đặc biệt yếu kỹ năng mềm vì nền văn hóa Việt là
văn hóa cộng đồng, mọi cái tôi cá nhân đều bị triệt tiêu, mọi sự khác biệt đều bị cô lập và phản ứng.
Từ nhỏ, chúng ta đã được dạy “trứng không được khôn hơn vịt”. Ở nhà, chúng ta không được phép nghĩ và
làm trái ý bố mẹ. Đến trường, chúng ta không được nghĩ và làm trái với những gì thầy cô dạy. Và kết quả là
kỹ năng tư duy sáng tạo của chúng ta bị giết chết ngay từ khi chưa kịp sinh ra. Học sinh nào dám giải bài
theo cách khác với cách của thầy dạy thì lập tức bị trừ điểm, thậm chí bị đánh rớt (vì không đúng với đáp
án). Chúng ta giống như những con ngựa bị chủ che mất tầm nhìn nên phải lầm lũi một đường mà tiến dù có
khi con đường ấy chẳng sáng sủa gì.
Và vì chỉ biết nhìn thẳng nên kỹ năng nhận định và giải quyết vấn đề của chúng ta cũng yếu.(Có khó gì đâu
mấy bài toàn đố, nhưng vì không nhận ra cái lắt léo được giấu trong đề bài nên ta không giải được). Vì quen

sống trong cái tôi đơn độc, chúng ta trở thành những “viên kim cương” vững chắc lúc nào không hay. Những
“viên kim cương” ấy không thể liên kết với cát, xi măng được và chúng ta không biết làm việc nhóm. Chúng
ta chỉ được dạy cách lắng nghe (vừa nghe vừa ngủ gật vì mỗi lần phát biểu chính kiến là ta bị “dập” và vì bị
nghe nói dài lê thê không đầu không cuối nhiều quá) nên ta không biết “cách trình bày” (kỹ năng thuyết
trình). Và cũng vì chỉ biết nghe hoặc nói một chiều nên kỹ năng giao tiếp của chúng ta cũng kém. Những kỹ
năng mềm khác cũng gặp hoàn cảnh tương tự.
Nếu như trước đây, những người như nói trên được xem là ngoan hiền, mẫu mực được mọi người quý mến
thì trong thời mở cửa hội nhập lại trở nên lạc hậu, thiếu khả năng thích ứng. Nhiều bạn trẻ học rất chăm,
có nhiều bằng cấp,chứng chỉ tốt nhưng vẫn không vượt qua nổi vòng phỏng vấn tuyển dụng vì những câu hỏi
“chẳng đâu vào đâu”. Và rồi khi làm việc thực tế thì chúng ta lại thiếu linh hoạt trong khi môi trường xung
quanh luôn biến đổi và đòi hỏi mỗi ngày một cao hơn. Thế là ta thất bại.
Đào tạo những thái độ tích cực
Nhà tuyển dụng thường đau đầu và thất vọng trước những ứng viên được đánh giá rất cao về kiến thức với
những xấp bằng cấp sáng chói nhưng lại không thể đáp ứng được yêu cầu công việc, thậm chí có bạn không
thể tồn tại nổi đến hết thời gian thử việc chỉ vì thiếu các kỹ năng làm việc cơ bản. Có hàng trăm kỹ năng
mềm, nhưng tối thiểu để thành công, bạn cần có các kỹ năng sau:


1. Kỹ năng tư duy sáng tạo : Biết cách và dám suy nghĩ (tư duy) khác người đối với một thành viên trong xã
hội có truyền thống văn hóa làng xã lâu đời như người Việt chúng ta là điều không dễ dàng. Tuy nhiên, nếu
không dám nghĩ khác thì chúng ta sẽ không bao giờ có được sự sáng tạo. Và bạn hoàn toàn yên tâm về khả
năng rèn luyện tư duy sáng tạo của mình vì nó rất đơn giản, vấn đề là bạn có vượt qua được chính mình để
nghĩ và làm một cách khác hay không mà thôi. Và một điều hết sức hiển nhiên là thành quả của sự sáng tạo
dù ở bất cứ lĩnh vực nào, lúc nào cũng được đánh giá cao.
2. Kỹ năng giải quyết vấn đề: Biết đâu là vấn đề quan trọng để giải quyết trong vô số hiện tượng phát sinh
quanh mình là một kỹ năng hết sức quan trọng. Người thành công không phải là người làm (giải quyết) tất
cả công việc (sự việc, hiện tượng) phát sinh hay nhìn thấy mà là người biết đâu là việc quan trọng để làm.
Làm đúng việc bao giờ cũng đáng giá gấp nhiều lần làm việc đúng. Dĩ nhiên làm đúng việc và đúng cách nữa
thì sẽ càng thành công hơn.
3. Kỹ năng quản lý thời gian: Đôi lúc chúng ta thấy mình ngập chìm trong biển công việc. Nhưng nếu để ý

một chút, bạn sẽ thấy những người thành đạt lại thường rất an nhàn. Được như vậy là nhờ họ biết chọn đâu
là việc quan trọng và phân bố thời gian hợp lý để giải quyết. Theo thống kê, chỉ 20% công việc quan trọng lại
tạo nên 80% hiệu quả. Vì vậy, bạn chỉ cần dành thời gian để giải quyết 20% công việc (vấn đề) để thành
công. Đừng cố sức làm tất cả chỉ để đạt 20% hiệu quả.
4. Kỹ năng làm việc nhóm: Mỗi người luôn có thế mạnh và điểm yếu riêng. Vì vậy, nếu biết kết hợp với nhau,
chúng ta sẽ tạo thành một sức mạnh to lớn. Hơn nữa, không ai có thể cáng đáng hết mọi việc. Tuy nhiên, với
người Việt thì kỹ năng làm việc nhóm lại rất yếu. Nguyên nhân: cũng lại văn hóa, chúng ta luôn được dạy “dĩ
hòa vi quý” nên thường chỉ chăm chăm đi tạo mối quan hệ chứ không dám tranh luận khi cần thiết, một hoạt
động không thể thiếu trong làm việc nhóm. Nhưng chúng ta lại dễ dàng dẫn đến cãi vã vặt vãnh theo kiểu
công tư lẫn lộn khi bị chạm tự ái (cái tôi kim cương của mình). Đó cũng là việc bạn phải học và rèn luyện.
5. Kỹ năng giao tiếp:Người Việt chúng ta thường mắc lỗi giao tiếp lớn nhất là giao tiếp một chiều.
Thường là chỉ “giao” mà không “tiếp”. Nghĩa là chỉ nói hoặc viết và truyền đi mà không lắng nghe hoặc tiếp
nhận thông tin phản hồi. Một lỗi khác cũng tác hại không kém là khi giao tiếp lại quá chú trọng vào con
người (cá nhân, đối tượng giao tiếp) mà không để tâm đến mục đích giao tiếp (sự kiện, vấn đề). Điều này
thường dẫn đến hiện tượng nói tràng giang đại hải, không đầu không cuối, đang nói vấn đề này lại chen vào
vấn đề khác làm cho người nghe không thể hiểu nổi hoặc chưa đi vào mục tiêu vấn đề đã vội chỉ trích cá
nhân (chủ thể của vấn đề) gây “phản ứng tự vệ”. Phần người nghe cũng thế, chưa kịp nhận thức vấn đề
nhưng cứ thấy ai bàn về vấn đề của mình thì vội vàng “tự vệ”. Vì vậy, nếu biết tập trung vào mục tiêu, biết
lắng nghe thì bạn sẽ giao tiếp hiệu quả hơn.
Tuy nhiên, nếu chỉ có kiến thức và kỹ năng tốt nhưng không có thái độ làm việc tốt, bạn cũngchưa
thể thành công. Bạn chỉ thành công khi hội đủ 03 yếu tố: kiến thức tốt, kỹ năng tốt và thái độ tích cực được
viết tắt từ: K: Knowledge (kiến thức), S: Skill (kỹ năng), A: Attitude/ Actitive ( tố chất, thái

độ, tâm huyết)

Ngoại trừ tố chất là yếu tố bẩm sinh, chúng ta không bàn trong bài biết này và gần như không thay
đổi được. Tất cả chúng ta đều có thái độ, có tâm huyết nhưng vấn đề là thái độ, tâm huyết thế nào. Người
được gọi là chuyên nghiệp thì ngoài việc phải có kiến thức, kỹ năng tốt còn cần phải có thái độ tích cực.
Chính vì vậy, có người viết thêm dấu “+” vào để nhấn mạnh ý này. (Và tôi chọn cách viết này, vì tôi cho đó là
yếu tốt quan trọng để phân biệt đâu là người giỏi và người chuyên nghiệp).

Câu hỏi đặt ra là thế nào là thái độ tích cực? Thái độ tích cực có học được không?
Thái độ tích cực là: đạo đức nghề nghiệp, là nuôi dưỡng niềm đam mê (tâm huyết), là nhiệt tình, là
trung thực, là cầu tiến,… Bạn thử tưởng tượng xem, một nhân viên IT không có đạo đức nghề
nghiệp, sẵn sàng đánh cắp dữ liệu hay phá hỏng dữ liệu khi có mâu thuẫn với ai đó thì chuyện gì sẽ
xảy ra? Một nhân viên bảo trì không có nhiệt tình, không sẵn sàng làm việc ngoài giờ thì sao? (Cả
công ty bạn phải dừng việc để cho một mình nhân viên này làm?). Hay một thủ quỹ lại thiếu tính
trung thực thì bạn có yên tâm được không? Và tất cả những điều đó đều có thể học được.
Chiếm 75%->85% khả năng thành đạt
Vấn đề của số đông người trẻ hiện nay là vẫn xem thuật ngữ “kỹ năng mềm” là thứ gì đó cao siêu,
ngại tiếp cận. Thực tế, đó chỉ là những phản xạ hết sức cơ bản trong cuộc sống hàng ngày.


Phần đông những người Việt trẻ chỉ chăm chăm gây ấn tượng với nhà tuyển dụng
bằng những kỹ năng “cứng” (hard skills), nghĩa là những thứ thường xuất hiện trên hồ sơ
lý lịch: bằng cấp, khả năng chuyên môn, kinh nghiệm làm việc..., thế nhưng trên thực tế,
World Bank (Ngân hàng Thế giới) đã gọi thế kỷ 21 là kỷ nguyên của kinh tế dựa vào kỹ
năng (Skills Based Economy).
Năng lực của con người được đánh giá trên cả 3 khía cạnh: kiến thức, kỹ năng và thái độ; các
nghiên cứu của nhiều tổ chức xã hội đã cho thấy để thành đạt trong sự nghiệp thì KNM (trí tuệ cảm xúc)
chiếm đến 85%, kỹ năng cứng (trí tuệ logic) chỉ chiếm 15%.
Các nhà tuyển dụng vẫn thường nhắc lại một câu chuyện, cách đây chưa lâu, Tập đoàn sản xuất chip
vi tính lớn nhất thế giới Intel (Mỹ) từng thất vọng khi tuyển 2.000 nhân viên cho dự án đầu tư vào VN, nhưng
chỉ có vẻn vẹn 40 ứng viên đáp ứng được yêu cầu về kiến thức và KNM.
Rất nhiều ứng viên còn lại có kiến thức chuyên môn tốt nhưng hổng về KNM nghiêm trọng. Và Intel
không phải là trường hợp cá biệt, có đến 80% nhà tuyển dụng than phiền rằng nhân viên trẻ quá yếu KNM,
lơ ngơ, không đáp ứng được công việc dù có bằng cấp tốt.
Cần nhất là thái độ cầu tiến
Tuy quan trọng là thế, những KNM chưa thực sự được ngành giáo dục nước ta chú trọng, các bạn
trẻ phải tự tích lũy là chính.
Ví dụ: Lương Thế Vinh - người vừa đạt điểm thủ khoa ngành Kinh tế năm 2009 tại

trường ĐH Cambridge (Anh) - chia sẻ: “Mọi người vẫn thường nghĩ rằng những học sinh
được nhận vào Cambridge ắt hẳn phải vô cùng xuất sắc, có trình độ tiếng Anh siêu đẳng và
kiến thức phổ thông rất giỏi, nhưng sự thật lại khác. Họ tìm những người sẽ giỏi, chứ chưa
hẳn tìm những người đang giỏi. Đơn giản hơn, họ sẽ chiêu sinh những bạn trẻ có KNM
cao. Đó là có hoài bão, có khát vọng, có kỹ năng để thực hiện những điều mình mơ ước.
Nhưng hơi tiếc là ở VN, đa số học sinh chưa được trang bị KNM nên mất điểm khi thi tuyển
rất nhiều”.
Theo một nghiên cứu mới đây của Viện Nghiên cứu Giáo dục VN, có đến 83% sinh viên tốt nghiệp ra
trường bị đánh giá là thiếu KNM, 37% sinh viên ra trường không tìm được việc làm do không đáp ứng đươc
nhu cầu về KNM. Điều đó lý giải tại sao rất nhiều sinh viên sớm bươn chải, đi làm thêm khi còn đi học đã
thành công hơn những “mọt sách”.
Đã có không ít những bạn sinh viên chỉ biết chăm chú với bài vở, đạt điểm rất cao nhưng ra trường
không xin được việc làm hoặc chỉ làm nhân viên bình thường. Người Việt thường gọi những người bằng cấp
không cao nhưng sớm thành đạt là những người “lanh”, thực chất “lanh” cũng là KNM.
Khi trường học không có nội dung đào tạo KNM, nhiều trung tâm đã mở ra các lớp đào tạo để đáp
ứng nhu cầu cho bạn trẻ. Hầu hết các trung tâm đều giảng dạy theo hình thức trải nghiệm (trao đổi kỹ năng,
kinh nghiệm, trò chơi, bài tập…). Các giảng viên dựa trên cách tiếp cận người học để khơi dậy sự vận động
của học viên.
Cách làm này khá hiệu quả, nhưng thực tế cho thấy, những lớp học này vẫn đìu hiu vì ít bạn trẻ chịu
bỏ thời gian và tiền bạc để giam mình vào một lớp học dạng như thế này. Cách hiệu quả hơn là tạo các sân
chơi mở để các bạn trẻ được vui chơi, vừa được giải trí vừa tự thu lượm kỹ năng cho mình.

Dù thiếu trầm trọng KNM nhưng nhiều người trẻ vẫn… không biết mình đang thiếu,
và nếu nhận thức được cái sự thiếu ấy của mình, cũng chưa hẳn tìm được cách để trang bị
thật nhanh, kịp với nhu cầu của cuộc sống.
Công Phượng - U19 Việt Nam
Câu trả lời cho câu hỏi “Điều gì quyết định đến thành công của việc thực hiện KNM?” thật ra
lại khá đơn giản: Đó không phải vì điều kỳ diệu từ những kỹ năng học được mà chính là thái độ cầu tiến
trong mỗi người, sẵn sàng học hỏi và thay đổi, cũng như chấp nhận thất bại một cách đúng đắn. KNM có thể

được học và rèn luyện ở mọi lúc, mọi nơi và không chỉ bó hẹp trong những tiêu chuẩn, chuẩn mực mà sách
vở và các chuyên gia đã liệt kê. Và như vậy, chỉ cần có ý chí cầu tiến, sẵn sàng thay đổi và hòa đồng, mỗi
người có thể đưa ra những khái niệm và tự rèn luyện KNM cho chính mình, với nhiều cách khác nhau.

Chúc các bạn Thành Công !!!