Tác phẩm văn của chủ tịch hồ chí minh phần 1 hà minh đức

HÀ MINH ĐỨC

Ị

í-

Tác píiẩm văn
CUA

CHỦ TỊCH
HỔ CHÍ MINH
NHÀ XUẤT BẢN GIÁO DUC



TẶC PHẨM VĂN
CỦA^

CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH
I


i ị

ỵ ;
i'

tiíí u


HÀ MINH ĐỨC

TÁC PHẨM VĂN

của

CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH
(In lấn thứ hai)

(¡D
NHÀ X U Ấ T BẢN GIÁO DỤC
Hà Nội - 1995


Chịu trách nhiệm xuất bản:
G iá m đốc T R À N T R À M P H Ư Ơ N G
T ổ n g b iê n tậ p N G U Y Ễ N K H Ắ C p h i

Biên tập vằ sủa bản in.
D IN H T H Á I H Ư Ớ N G

Trình bày bìa:
SÁ N G

Tác p h ẩ m vừn của Chủ ạch ỉỉị ('hí Minh (In Tân Ihứ hai)/ fià M in h Dức.-H.G iáo
d ụ c .1995; 26fl tr.:19cm .

8V208A5 -

8(V)1

LỊI NĨI ĐẦU

Chủ tịch Hồ Chí Minh đ ã đ ề lại cho dân tộc Việt N am
nhiều tác p h ẩm vàn thơ có g iá trị ỉớn vầ tư tưởng vã nghệ thuật.
N hững tác ph ẩm văn xuôi và thơ củ a Người d ã m ỏ ra m ột
thời kỳ mới trong văn học, khai sáng ưà đ ặt nèn m óng vững
chắc cho nần văn học của giai cáp ÜƠ sản ỏ nưóc ta, Tuy
nhiên những tấc p h ẩ m văn học của Người không thu lại trong
p h ạm vi củ a sáng tác văn chương, đ ặc biệt là với vàn xuôi.
N hiều luận văn ch ín h trị của Người, ngồi ý nghla ch ín h trị
lớn lao và tác động xã hội rộng rãi, cịn có g iá trị văn học
sâu sác, Bộ p h ận vãn học chính luận của Chủ tịch H ị Chí
Minh m ang tính chát tiêu biểu cho những tác p h ẩm văn học
ch ín h trị của giai cấp vơ sản Việt Nam.
Tìm hiểu vầ sự nghiệp vản học cùa Chủ tịch Hò Chí Minh
dịi hỏi nhiều cơng trình nghiên cứu bao qt CCLC p h ạ m vi
hoạt dộn g và thể loại văn học khác nhau của Người. Các nhà
nghiên cứu vãn học đ ã có những quan tâm dặc biệt với thơ,
qua rứuẽu cơng trình nghiên cứu cơng phu. Tác p h ẩm uân
cùa Người đả dược ĩigkiên cứUf giới thiệu từ những tác p h ẩm
chính trị như B ả n án c h ế độ thực dân P h á p dén T ru y ện và ký


N g u y ễn Ái Q uốc

và các tấc p h ẩ m ỏ thời kỷ sau Cách m ạng

ĩtiớng Tám. Tuv nhiên can có những cơng trinh nghiên cửu
bao quát các tác p h ẩm văn xuôi cùa Hồ Chí Minh trên góc

d ộ và d ặc trưng vàn học, theo những chu ẩn mực g iá ¿rị
vãn chương.
Chuyên luận T á c p h ẩ m văn củ a Chủ tịc h H ồ C h í M inh
dược tiến hành theo phương hướng dó. Đối tượĩig nghiên cứu
trực tiếp của cuốn sách là những truyện, ký của Người ỏ hai
thời kỳ trước và sau Cách mạng, những tác p h ẩ m dược viết
ra trong quỹ đ ạo của sán g tác văn chương, Đối tượng nghiên
cứu trực tiếp của cuốn sách củng là những tác p h ẩm chinh
luận có màu sắc và đ ặc trưng văn học của Chủ tịch Hơ Chí
M inh trẽn những chặng dường cách mạng.
Chuyên luận T á c p h ẩm vàn củ a Chủ tịc h H ồ C h í M inh là
một cơng trĩnh nghiên cứu cơng phu, có giả trị và bổ ích cho

việc giảng dạy và học tập ve những tác p h ám vãn của Hị
C hí Minh trong nhà trường. N hân dịp kỷ niệm 105 ngày sinh
của Người, N hà xuất bản Giảo dục tái bản chuyên luận trên
d ể phục vụ cho yêu cầu nghiên cứu và giản g dạy vãn thơ Hị
Chí Minh.
NHÀ XUẤT BẤN GIÁO DỤC


LÒI NHÀ XUẤT BẨN
(Lền in thứ nhất)
ỉ.

C hủ tịc h H ồ C h í M in h là n h à h o ạ t đ ộ n g c á c h m ạ n g lỗi
lạ c c ủ a p h o n g t r à o c ộ n g s ả n q u ố c tế j là ch iế n sỉ tiê n p h o n g ,
p h ấ t n gọn cờ đ ầu t i ê n tr ê n m ặ t tr ậ n g iải p h ó n g c á c d â n tộ c
th u ộ c đ ịa. N g ư ờ i là n gư ời h ọ c trò k iệ t x u ấ t c ủ a L ê n in b ấ t tử
v à là m ộ t lã n h tụ vĩ đại c ủ a g ia i cấp c ô n g n h â n v à n h â n d â n

V iệ t N a m . L à m ộ t n h à c h iế n lư ợ c c á c h m ạ n g th iê n tà i, n h ư n g
đ ồ n g th ờ i N gư ời là m ộ t n h à th ơ , n h à v ăn . T r o n g g ầ n 6 0 n á m
h o ạ t đ ộ n g c á c h m ạ n g , k ể từ k h i N gười r a đi tỉm đ ư ờ n g cứ u
n ư ớ c ( 1 9 1 1 ) đ ến k h i q u a đời ( 1 9 6 9 ) tr ê n m ả n h đ ấ t th â n y êu
c ủ a tổ q u ố c m ìn h , N gư ời đ ã đ ể lạ i m ộ t di s ả n b ấ t d iệ t, m ộ t
b iể u tư ợ n g đ ạo đ ứ c vô son g, m ộ t g iá t r ị tin h th ầ n và t r í tu ệ
tu y ệ t vời, tr o n g đd v ă n , th ơ c ủ a N gư ời đ ã b iể u h iện nội d u n g
tư tư ở n g , tìn h c ả m iớ n lao, ch ủ n g h ĩa n h â n đạo m ới s â u s á c
v à b ao la với m ộ t n g h ệ th u ậ t s á c sả o , tin h t ế và đ iêu lu y ệ n
m à , từ t h ế h ệ n à y q u a t h ế h ệ k h á c v ẫ n m â i m ãi s in h đ ộ n g
và x a n h tươi c ù n g với n on s ô n g đ ấ t nư ớc.
H ồ C hủ tịc h k h ô n g ch ỉ là n g ư ờ i V iệ t N am đ ầu tiê n tru y ề n
bá, p h ổ b iế n ch ủ n g h ĩa M á c -L ê n in , v à v ận d ụ n g s á n g tạ o ch ủ


n g h ỉa M á c -L ê n in vào th ự c tiễ n V iệ t N a m , đ ư a c á c h m ạiiig
g iả i p h ó n g d â n tộ c đ ến th á n g lợi h o à n to à n v à b ư ớ c đ ầ u xâty
d ự n g th à n h cô n g ch ủ n g h ĩa x ã h ội, m à c ò n là n g ư ờ i, v ớ i
n h ữ n g s á n g tá c , b à i v iế t c ủ a m ìn h , c ù n g với v iệ c x â y d ự n g
m ộ t h ệ th ố n g q u a n đ iể m k h o a h ọ c về v án h ọ c n g h ệ t h u ạ t ,
đ ã đ ặ t n ề n m d n g v ữ n g c h ắ c ch o n ề n v ă n h ọ c c á c h m ạ n g v à
h iệ n th ự c x ã hội ch ủ n g h ĩa ở V iệ t N a m , v à c ủ n g là n g ư ờ i
đ ầu tiê n lã n h đạo x â y d ự n g n ề n v ă n h ọc

đó.

T á c d ụ n g g iá o

dục tư tư ở n g , tỉn h c ả m v à đạo đ ứ c c á c h m ạ n g củ a th ơ , v ã n

Hồ C hủ tịc h là b ấ t tậ n đối với t h ế h ệ h iệ n n a y c ủ n g n h ư đ ối
với n h iề u t h ế h ệ m a i sa u . V iệ c k h a i th á c , g iớ i th iệ u , n g h iê n
cứ u , h ọc tậ p n h ữ n g tin h h o a tr o n g th ơ , v ã n Hồ C h ủ tịc h là
tìn h c ả m , là tr á c h n h iệ m và n g h ĩa vụ c ủ a c h ú n g t a t r o n g
v iệ c

góp p h à n vào sự n g h iệp ch u n g : x â y d ự n g ch ủ n g h ĩa x ã

hội và b ảo v ệ tổ q u ố c x ã hội c h ủ n g h ỉa .
N h ậ n th ứ c rõ tr á c h n h iệ m c ủ a m ìn h , N h à x u ấ t b ả n K h o a
h ọc x ã h ội, với sự c ộ n g t á c đ ầy n h iệ t tìn h c ủ a n h iề u vị g iá o
sư, n h iề u n h à k h oa học, n h à n g h iê n cứ u , lý lu ậ n , đ ã b iê n

N ghiên
cứu, học tập thơ, văn H ị Chí M inh (1979), Chủ tịch Hị C hí
so ạ n v à x u ấ t b ả n n h ữ n g c ơ n g tr ìn h về H ồ C h ủ tịc h :

M inh-nhà thơ lớn cùa dần tộc fl979), Tổng tập vãn học Việt
N am -Tập 36 (1 9 8 0 ) b ao gồm th ơ , v ã n H ồ C h ủ tịc h , Học tập
phon g cách ngôn ngữ Chủ tịch Hị Chí M inh ( 1 9 8 0 ) . T u y
n h iê n , về n h ữ n g tá c p h ẩm v ân - V ă n c h ín h lu ậ n v ã c ả T ru y ện ,
K ý c ủ a H ồ C hủ tịch , c h ú n g t a c h ư a có n h ữ n g c ơ n g trìn h
n g h iê n cứ u , giới th iệ u g iá tr ị n ộ i d u n g p h o n g phú, cũ n g như
n g h ệ th u ậ t đ ặ c s á c m ộ t c á c h to à n d iệ n , h o à n c h ỉn h .
N á m n a y - 1 9 8 5 , là n ă m c ó n h iề u n g à y lễ lớ n củ a dân

8


tộ c, c ũ n g là n ã m kỷ n iệ m lầ n th ứ 9 5 , n g à y s in h c ủ a C h ủ tịch

H ị C h í M in h . Đ ể tư ở n g n h ớ c ô n g ơn vỉ đ ại c ủ a N gư ời, N h à
x u ẩ t b ả n K h o a h ọc x ã h ộ i x in t r â n tr ọ n g giới th iệ u cu ố n sá ch

Tảc p h á m văn của Chủ tịch H ị Chí M inh, m ộ t c ơ n g tr ìn h
n g h iê n cứ u cô n g phu v ề c á c tá c p h ẩ m v ă n H ồ Chủ tịc h c ủ a
giáo sư H à M in h Đ ứ c, c ù n g với lời đề

Tựa c ủ a g iá o sư v iện

sỉ N g u y ễn K h á n h T o à n .
C h ú n g tơ i k ín h m o n g đ ư ợc b ạ n đọc g à n , x a gdp ch o n h ữ n g
ý k iế n x â y d ự n g quý b á u đ ể c á c cơ n g tr ìn h n g h iê n cứ u về
H ò C h ủ tịc h s ẽ được x u ấ t b ả n tiế p cd c h ấ t lư ợ n g n g à y m ộ t
tố t hơn.

NHÀ XUẤT BẤN KHOA HỌC XẢ HỘI



LÒ I TỰA

V ề ý n g h ĩa lịc h sử t h ế giớ i, c h ú n g t a k h ô n g d á m so s á n h
sự x u ấ t h iệ n t r ê n d iễ n đ à n c h â u À u g iữ a t h ế k ỷ X I X

B ản

Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản c ủ a C á c M á c v à P h ơ rê đ ơ r íc h
E n g h e n với sự x u ấ t h iệ n ở V iệ t N a m n h ữ n g n ã m h a i m ư ơ i
c ủ a t h ế kỷ n à y

B ản án c h ế độ thực d ân P h áp c ủ a N g u y ễn

Á i Q u ố c. T u y n h iê n , v ề t á c d ụ n g v à ở m ộ t k h ía c ạ n h n à o đđ,
c h ú n g t a c ũ n g c ó t h ể th ấ y m ộ t m ố i q u a n h ệ n h ấ t đ ịn h g iữ a
h a i sự k iệ n ấy .

B ản Tuyên ngôn củ a Đảng Cộng sản r a đ ời g h i m ộ t bư ớ c
n g o ặ t q u y ế t đ ịn h tr o n g lịc h sử tư tư ở n g t h ế g iớ i từ ch ủ n g h ĩa
x ã h ội k h ô n g tư ở n g s a n g ch ủ n g h ĩa x ã h ộ i k h o a h ọ c, là m n ả y
r a m ộ t cu ộ c c á c h m ạ n g t r o n g ý th ứ c h ệ c ủ a g ia i c ấ p vô s ả n ,
với h a i VÜ k h í là duy v ậ t b iệ n c h ứ n g v à d uy v ậ t lịch sử , h o à n
t h à n h s ứ m ạ n g lịch sử là đ á n h đổ c h ế độ tư b ả n v à th a y t h ế
b ằ n g v iệ c x â y d ự n g th à n h c ô n g ch ủ n g h ĩa x â h ộ i-tiế n lê n ch ủ
n g h ỉa c ộ n g s ả n .
N h ư n g h ồi ấ y , ch ủ n g h ĩa tư b ả n c h ư a đi đ ến g ia i đ o ạ n
p h á t t r i ể n t ộ t c ù n g c ủ a nd, V iệ t N a m c ò n là m ộ t q u ố c g ia
p h o n g k iế n c h â u Á , c h ỉ ‘c ố q u a n h ệ với m ộ t s ổ n ư ớ c tư b ả n
c h â u À u q u a c á c g iá o h ộ i C ơ đ ốc v à n h ữ n g lá i b u ô n . C u ối

11


n h ữ n g n ă m n ă m m ư ơ i v à đ ầu n h ữ n g n ă m s á u m ư ơ i c ủ a t h ế
kỷ 5 ỊIX th ự c d â n P h á p m ớ i b ắ t đ ầu k h iê u k h íc h v à đ á n h
c h iế m V iệ t N a m .
T r o n g g ầ n tá m m ư ơ i n ă m số n g d ư ới á n h n ô lệ c ủ a th ự c
d â n P h á p , n g ư ờ i V iệ t N a m b á t b u ộ c p h ả i h ọ c tiế n g P h á p ,
c h ữ P h á p , đ ể tiế p th u v ă n h d a P h á p k iể u th u ộ c đ ịa , n g h ĩa
là n g u d â n . T u y v ậ y , s a u g à n m ộ t t r ã m

n ă m b ị th ự c d â n

P h á p c a i t r ị , c h ỉ m ộ t s ố í t n g ư ờ i đ ư ợc h ọ c, c ò n h ơ n 9 0 % ngư ời
b ả n x ứ v ẫ n m ù ch ữ . ỏ đ â y , n g ư ờ i t a c ố t h ể đ ặ t c â u h ỏ i: tr o n g
n h ữ n g đ iề u k iệ n kh d k h ă n n h ư t h ế th ì t ìn h h ìn h v ă n h ọ c ở
V iệ t N a m t r o n g c ả th ờ i kỳ ấy là n h ư t h ế n à o ?
D â n tộ c V iệ t N a m c ó b ố n n g h ìn n ả m v ã n h iế n . Đ ố là th ự c
tế . M ộ t d â n t ộ c r ấ t q u ý t r ọ n g v ă n h ó a , b ở i v ì d â n tộ c ấy, từ
b ố n n g h ìn n ă m tr ư ớ c đ â y , đ ã tự x â y d ự n g n ê n m ộ t n ề n v án
h ó a d â n t ộ c x á n lạ n .

vì

t h ế m à n h â n d â n V iệ t N a m

có tin h

t h ầ n t ự h à o d â n tộ c c h ín h đ á n g , c ó lò n g y ê u n ư ớ c n ồ n g n àn ,
v à c ó b ả n lỉn h k iê n c ư ờ n g b ấ t k h u ấ t, coi đ ộ c lậ p , tự do là
quý hơn tấ t cả.
T iế n g V iệ t l à t iế n g n đ i c h u n g c ủ a d â n t ộ c th ố n g n h ấ t từ
lâ u . T ừ k h i d ự n g n ư ớ c đ ế n t h ế kỷ X I I I , k h ô n g t h ấ y c h ín h sử
n h á c đ ế n , ở m ộ t th ờ i đ ạ i x a x ư a n à o đđ, n g ư ờ i V iệ t đă cđ
c h ữ v iế t. T u y v ậ y , n h ư n g v à n h đ a d â n tộ c v ẫ n p h á t tr iể n
k h ô n g n g ỉín g , tu y có lú c v à t r o n g m ộ t k h o ả n g th ờ i g ia n dài
bị g iặ c n g o ạ i x â tn k ìm h à m h ò n g th ự c h iệ n â m m ư u đồng
h ố a c ủ a c h ú n g . K h ô n g cđ ch ữ v iế t, ô n g c h a t a tr u y ề n m iện g
c h o n h a u n h ữ n g ý n g h ĩ v à tìn h c ả m c ủ a m ìn h , v ề t ấ t cả các
m ặ t c ủ a đ ời s ố n g v ậ t c h ấ t v à tin h t h ầ n . N h ờ v ậ y m à tié n g
V iệ t r ấ t g ỉà u v à c ổ m ộ t sứ c s ố n g kỳ d iệu .

T r o n g c u ộ c đ ấ u t r a n h m ấ y n g h ìn n ă m c h ố n g t ấ t c ả qiỉân

12


n g o ạ i x â m , th ắ n g lợi q u a n t r ọ n g n h ấ t c ủ a d â n tộ c V iệ t N a m
là c ù n g v ớ i đ ộc lậ p và c h ủ q u y ề n c ủ a d â n tộ c ,

giữ gìn được

sự trong sản g cửa tiếng Việt.
N g u y ê n n h â n c ủ a t h á n g lợi ấy , m ộ t là vì p h o n g tụ c tậ p
q u á n , là ngxiyên n h â n sơ đ ả n g , tự n h iê n v à c h ín h đ á n g n h ấ t;
h a i là vỉ lị n g tự tơ n , tự tr ọ n g , tự h à o d â n tộ c ; b a l à lò n g y ê u
q u ý t iế n g m ẹ đẻ, th ứ t iế n g xnà m ìn h n d i từ k h i lọ t lò n g m ẹ
ch o đ ế n h ơ i th ở cu ố i c ù n g ; bốn là t iế n g n ố i là s ự b iể u th ị
p h ẩ m g iá c ủ a co n n gư ờ i q u a h a i c á i th ư ớ c đ o lư ờ n g là tâ m
h ồ n v à t r í tu ệ .
T u y k h ô n g b ao g iờ lấ y t iế n g n ư ớ c n g o à i đ ể th a y t h ế t iế n g
m ẹ đ ẻ d ù b ị k ẻ x â m lư ợ c c ư ỡ n g b á c h , n g ư ờ i V iệ t k h ô n g vì
t h ế m à k h ô n g cố m ộ t th á i độ rộ n g r ã i, m ề m m ỏ n g , h ò a h iế u ,
th ô n g c ả m với n h ữ n g y ếu tố tíc h c ự c , t iế n bộ , đ á n g q u ý c ủ a
n h ữ n g n ề n v ă n h d a c ủ a c á c d â n tộ c k h á c , t r o n g đ ố cđ tiế n g
n ố i, d u n h ậ p vào.
T iế n g V iệ t là m ộ t tr o n g c á c th ứ t iế n g c ố lẽ l à có v ố n n g ạ n
n g ữ , tụ c n g ữ , c a d ao p h o n g p h ú n h ấ t. P h o n g p h ú đ â y k h ơ n g
p h ả i vì n đ

có vốn từ v ự n g g ià u , m à vì sự c h u y ể n đ ộ n g v à

b iế n h ó a c ủ a từ r ấ t lin h h o ạ t, n h ạ y b é n , m à ý n g h ỉa k h ô n g
b ao g iờ b ị h iể u n h à m . D ặ c tín h c ủ a t iế n g V iệ t là n g á n g ọ n ,
g iả n đ ơ n , c h ấ t p h á c, t r u n g th ự c , từ ít n g h ĩa n h iề u , h ó m h ỉn h
n h ư n g k h ô n g th ô tụ c , c h â m b iế m n h ư n g k h ô n g là m n h ụ c đối
p h ư ơ n g , t r ừ p h i k h i đối p h ư ơ n g là g iặ c n g o ạ i x â m , á c b á,
p h ả n q u ố c, có n h iề u n ợ m á u với n h â n d â n .

13


ỏ V iệ t N a m , th ờ i đ ại n à o c ũ n g cd v ă n h ọ c, lu ô n lu ôn vớằ
h a i đ ề tà i c h ín h là

dựng nưóc v à giữ nước.

ị th ờ i c ổ đ ại, k h i m ớ i b á t đ ầ u d ự n g n ư ớ c v à người V iệ t
ch ư a cd ch ữ v iế t th ì ch ỉ cđ v ả n h ọ c d â n g ia n với n h ữ n g c â u
ch u y ệ n th ầ n th o ạ i k ể lạ i n h ữ n g kỳ c ô n g t r ị th ủ y , k h a i s ơ n
p h á th ạ c h , dời n o n lấp b iể n c ù n g d ò n g g iố n g n g u ồ n cộ i c ủ a
tổ tiê n x a x ư a c ủ a n gư ời V iệ t.
S a u t h ế kỷ th ứ X , k h i V iệ t N a m đổi tê n là D ạ i V iệ t, tr ở
th à n h m ộ t q u ố c g ia đ ộc lập , th ố n g n h ấ t, h ù n g cư ờ n g , đ á n h
t a n h a i lầ n tấ n c ô n g c ủ a q u â n T ố n g , b a là n t ấ n c ô n g c ủ a
q u â n N g u y ên -M ô n g , v à đ á n h t a n cu ộ c c h iế n t r a n h ă n cư ớp
có tín h c h ấ t h ủ y d iệ t c ủ a q u â n M in h , th l n ề n v ă n h ọ c V iệ t
N a m , tr o n g đđ cố n h ữ n g n h à v ă n ưu tú v à cự p h á ch c ũ n g
c h ín h là n h ữ n g vỊ a n h h ù n g d â n tộ c vĩ đ ạ i v à n h ữ n g n h à
c h iế n lư ợ c th iê n tà i, p h ả n á n h tư t h ế h iê n n g a n g c ủ a m ộ t
d â n tộ c tr o n g h à n g n g h ìn n â m g iư ơ n g ca o n g ọ n cờ đ ộ c lập
ch o c á c d â n tộ c ch â u Á.

S a n g th ờ i c ậ n đ ại, V iệ t N a m bị q u â n th ự c d â n tư b ản
p h ư ơ n g T â y x â m lược, tứ c th ì, c ù n g với to à n d â n , n ề n ván
h ọ c V iệ t N a m , b á c h ọ c c ũ n g n h ư d â n g ia n , từ p h ú t đ ầ u , n h ấ t
t ề n ổ i dậy, tố c á o n h ữ n g tộ i á c c ủ a q u â n cư ớ p n ư ớ c, c ổ vũ
k h í p h á ch a n h h ù n g vô đ ịch c ủ a n h ữ n g n g ư ờ i n ô n g d â n V iệt
N a m ta y k h ô n g x ô n g p h a g iế t g iặ c.
N h ư n g k h i g iặ c P h á p c h iế m được V iệ t N a m c ũ n g là lúc
c h ủ n g h ỉa tư b ả n đ a n g b ư ớ c v ào th ờ i kỳ d iệ t v o n g c ủ a nó.
N h ữ n g n ã m h a i m ư ơi, sa u C h iế n t r a n h t h ế giới lầ n thứ
n h ấ t và sa u C á ch m ạ n g x ã hội ch ủ n g h ĩa th á n g M ư ờ i th ắ n g

14


lợi ở N g a, ở Đ ô n g D ư ơ n g m ộ t p h o n g t r à o yêu nư ớc ch ố n g
P h á p n ổ i lê n n hư m ộ t cơ n b ão tá p . B ở i vì từ n g o à i lọ t vào,
n hư m ộ t t ia s á n g m ặ t trờ i th ứ c tỉn h v à x ú c động, n h â n d ân
V iệ t N a m n h a n h c h ố n g và m ạ n h m ẽ h ơ n t ấ t c ả c á c tá c p h ẩm
^

v ãn h ọ c yêu n ư ớ c c ủ a c á c n ho sỉ v iế t tr o n g n h ữ n g n ă m đ àu
t h ế kỷ, tia s á n g ấy c h ín h là

Bản án c h ế đ ộ thực dân Pháp.

Ý n g h ĩa q u ố c t ế to lớ n củ a Bản án c h ế dộ thực dàn P háp
là n ó k h ơ n g ch ỉ là b ả n cá o tr ạ n g c ủ a n h â n d ân V iệ t . N á m
đối với n h ữ n g tộ i á c c ủ a th ự c d ân P b á p , m à là b ả n cá o t r ạ n g
c h u n g củ a t ấ t c ả c á c d ân tộ c bị á p b ứ c t r ê n to à n t h ế giới
c h ố n g n h ữ n g tội á c c ủ a t ấ t c ả c á c bọn đ ế q u ố c th ự c d ân A n h ,

P h á p , M ỹ, N h ậ t, v.v...

B ản án c h ế đ ộ thực dăn Pháp là m ch o ngư ời đọc p h ải
că m th ù tứ c g iậ n bởi vì nd k h ơ n g t h a n v ã n , k êu g ào , tr á c h
•

m d c, k ể tội m ộ t c á c h c h u n g ch u n g , m à n ó v ạ ch tê n chỉ t r á n
từ n g tê n tộ i p h ạ m : to à n q u y ền , k h â m sứ , ch ủ x ư ở n g , n g h ị sĩ
v .v ..., đ ứ a th ì hối lộ, ả n c ủ a đ út ló t, đ ứ a th ì h ã m hiếp, g iế t
ngư ời b ả n x ứ m à k h ô n g bị tru y tố , v .v ... K h i đ ọc đ ến n h ữ n g
ch u y ệ n n h ư vậy, n gư ời đọc, dù là d ân D jib u ti, S é n é g a n , G h in ê,
A n g iê ri, Ấ n Đ ộ, M ã L a i, đ ều th ấ y r ằ n g đ ồ n g b à o m ìn h ch ín h
c ũ n g là n ạ n n h â n c ủ a n h ữ n g tê n th ự c d ân k ẻ cướp ấy.
K h i k ể tộ i b ọ n đ ế q u ố c th ự c d ân ,

B ản án c h é độ thực dãn

P háp k h ô n g ch ỉ đ ư a ra n h ữ n g tộ i á c r iê n g lẻ, m à đ ã qu y
ch ú n g vào m ộ t tộ i á c tà y đỉnh h iể m đ ộc n h ấ t, s ả n p h ẩm
đ ư ơ n g n h iê n c ủ a á c h th ố n g trị t h ế g iớ i c ủ a ch ủ n g h ỉa đ ế
quốc, đố là sự x â m p h ạ m , c h à đạp lê n n h ữ n g q u y ền th iê n g
liê n g c ủ a c á c d ân tộ c, m ộ t c h â n lý m à n h ư B á c H ồ đ ã k h ẳ n g
đ ịn h : " T ấ t c ả c á c d ân tộ c tr ê n t h ế giới s in h ra đ ều b ìn h đ ẳn g ,

15


d â n tộ c n à o c ũ n g có q u y ề n sốn g, q u y ề n s u n g sư ớ n g , q u y ền
tự do". V i p h ạ m n h ữ n g q u y ề n th iê n g liê n g ấy, c h ú n g đ ã đ ẩy
c á c d â n tộ c bị áp b ứ c v ào co n đ ư ờ n g d iệ t v o n g b ằ n g h a i tộ i

á c : cư ớp đ o ạ t t ấ t c ả c ủ a n h â n d ân th u ộ c đ ịa v à b á t c á c d ân
tộ c ấ y c h é m g iế t lẫ n n h a u v à là m b ia đỡ đ ạ n c h o c h ú n g k h i
cd c h iế n tr a n h .
V ạ c h r a ch o loài n gư ờ i bị áp b ứ c co n đ ư ờ n g th o á t khỏi
k iếp n ô lệ dưới á ch th ự c d ân ,

B ản án c h ế d ô thực dân Pháp

đ ặ t họ trư ớ c á n h s á n g tỏ a r a từ q u ê h ư ơ n g c ủ a L ê n in m à ở

đó lã n h tụ N g u y ễn Á i Q u ố c đ ã tìm g ặp v à tiế p th u c h â n lý
c ủ a th ờ i đ ại - t ấ t c ả c á c d â n tộ c b ị áp b ứ c liê n h iệ p lại! giai
c ấ p vô s ả n t ấ t c à c á c n ư ớ c v à c á c d â n tộ c bị áp b ứ c t r ê n t h ế
giớ i liê n h iệp lạ i ! D ư ới lá cờ b á c h c h iế n b á c h t h á n g củ a
M á c -L ê n in , bỏ q u a g ia i đ o ạn p h á t t r i ể n tư b ả n c h ủ n g h ĩa,
tiế n lê n ch ủ n g h ĩa x ã h ội !

B ản án c h é d ộ thực dân P háp là

m ộ t t r o n g n h ữ n g t á c p h ẩ m cđ t á c d ụ n g v ạ ch r a c h o cách
m ạ n g V iệ t N am co n đ ư ờ n g đ ú n g đ ắ n , s á n g tạ o , tự ch ủ .
T u y là m ộ t t á c p h ẩm c h ín h tr ị, n h ư n g

B ản án c h é đ ộ thực

d ân P háp cò n cd g iá t r ị v ă n h ọ c q u a n trọ n g . T á c p h ẩ m đặt
n ề n m đ n g v à m ở đ ư ờ n g ch o v iệ c du n h ậ p v à p h ổ b iế n chủ
n g h ỉa h iệ n th ự c x ă hội ch ủ n g h ĩa tr o n g v ă n h ọ c, n g h ệ th u ậ t
V iệ t N a m tr o n g th ờ i kỳ h iệ n đ ại. C ô n g tr in h c ủ a a n h H à
M in h D ứ c :

Tác p h ẩm văn của Chủ tịch H ị C hí M inh là m ột

cố g ắ n g c ố k ế t q u ả p h â n tíc h th e o qu ỹ đ ạo ấ y . T á c g iả đã
c h ú ý đ i sâ u tìm h iể u v â n c h ín h lu ậ n c ủ a H ồ C h ủ tịc h vào
n h ữ n g n ả m h a i m ư ơi đ ầu t h ế kỷ, đ ặ c b iệ t là t á c p h ẩ m

B in

án c h ế đ ộ thực dăn P háp. C h u y ên lu ậ n c ũ n g c ố n h ữ n g suy
n g h ĩ v à tìm tồ i về

16

t r ị c ủ a v ă n c h ín h lu ậ n c ủ a H ồ Chủ


t ịc h tứ s a u C á c h m ạ n g t h á n g T á m , n h ữ n g t á c p h ẩ m c ắ m
m ố c lịc h sử c h o n h ữ n g c h ặ n g đ ư ờ n g p h á t t r i ể n c ủ a d â n tộ c
v à m a n g t à m vóc th ờ i đ ại. N h ữ n g t á c p h ẩ m v ã n c ủ a H ò C h ủ
t ịc h từ n h ữ n g n â m b a m ư ơ i, s a u k h i D ả n g đ ư ợc th à n h lậ p ,
n h ấ t là từ s a u kh i C á c h m ạ n g t h á n g T á m t h à n h cô n g , k h á n g
c h iế n c h ố n g P h á p , c h ố n g M ỹ, cứ u n ư ớ c t h á n g lợi, đ ã cđ t á c
d ụ n g th ú c đ ẩy v á n h ọ c V iệ t N a m tiế n n g à y m ộ t n h a n h v à
c o n h ữ n g đ o n g g ó p t íc h cự c, x ứ n g đ á n g v à o c ô n g c u ộ c x â y
d ự n g v à p h á t t r i ể n n ề n v ă n h ố a, v ă n n g h ệ V iệ t N a m x ã h ội
c h ủ ĩig h ỉa p h o n g p h ú v à t iê n p h on g.

K h i g iặ c n g o ạ i x â m k é o đ ến đ á n h c h iế m m ộ t n ư ớ c, cư ớ p
b ó c v à t à n s á t n h â n d â n đ ịa p h ư ơ n g , th ì c á c h đối phd duy

n h ấ t là vũ ỉự c -d ù n g g ư ơ m , s ú n g đ ể tiê u d iệ t q u â n cư ớp n ư ớ c.
N ếu q u â n x â m lư ợ c k h ô n g bị tiê u d iệ t, n ế u c h ú n g t h ắ n g
th ỉ n ư ớ c b ại t r ậ n b iế n th à n h th u ộ c đ ịa , n h â n d â n c ả n ư ớ c
b iế n t h à n h n ô lệ. T u y n h iê n , đối với m ộ t d â n tộ c a n h h ù n g ,
b ấ t k h u ấ t, c ó b ả n lĩn h k iê n cư ờ n g do m ấ y n g h ìn n ă m đ ú c
n ê n , là t h à h y s in h t ấ t c ả , n h ấ t đ ịn h k h ô n g ch ịu là m n ô lệ,
th i c h iế n tr a n h c h ố n g n g o ạ i x â m , vì đ ộ c lậ p , tự do, k h ơ n g vì
t h ế m à k ế t th ú c , m à c h ỉ th a y đổi cơ c ấ u , n ội d u n g, p h ư ơ n g
h ư ớ n g j b iệ n p h á p , từ c h iế n tr a n h giữ n ư ớ c c h u y ể n s a n g c h iế n
t r a n h cứ u n ư ớ c, n h ầ m g iả i p h d n g v à g ià n h lạ i độc lập , tự do.
T r o n g c u ộ c c h iế n t r a n h n à y sứ c m ạ n h á p đ ảo th u ộ c về k ẻ
đ ịch . N d n ấ m t r o n g ta y t ấ t cả c á c n g u ồ n s ố n g c ủ a m ộ t d â n

17


n h iê n , r ừ n g v à n g b iể n b ạ c, lu ậ t ph áp , h ọ c h à n h , số p h ậ n c ủ a
từ n g n g ư ờ i d â n b ả n x ứ từ kh i lọ t lồ n g m ẹ ch o đ ến lú c c h ế t,
từ b á t cơ m ch o đ ến m a n h áo, t ấ t c ả c u ộ c đời c ủ a m ỗ i m ộ t
n g ư ờ i d â n t a là do c h ú n g đ ịn h đ oạt!
K h i g iặ c đ ến, với k h í p h á ch a n h h ù n g tu y ệ t vời, to à n d ân
đ ứ n g d ậy, x ô n g lê n g iế t g iặ c , g iặ c đ ế n n h à đ à n b à c ũ n g đ á n h ,
g iặ c đ ến n h à tr ẻ g ià đ ều đ á n h .

Đó là ch ủ n g h ỉa a n h h ù n g

t r o n g c h iế n tr a n h giữ n ư ớ c. K h i v ậ n m ệ n h c ủ a đ ấ t n ư ớ c đ ã
th a y đổi, từ c h iế n t r a n h giữ n ư ớ c c h u y ể n s a n g c h iế n tr a n h
cứ u n ư ớ c, c h iế n tr a n h g iả i phđng, th ì ch ủ n g h ĩa a n h h ù n g
c ủ a d â n tộ c t a k h ơ n g cị n ch ỉ tậ p t r u n g tr ê n c h iế n trư ờ n g ,

m à cu ộ c đ ấu tr a n h p h ả i tỏ a r a b ằ n g m u ô n m à u m u ô n vẻ,
dưới n h iề u h ìn h th ứ c ,

đó c ũ n g là n h ữ n g th ủ vũ k h í p h ụ c vụ

ch o cu ộ c đ ấu tr a n h g iả i p h d n g d ân tộ c . C u ộ c c h iế n t r a n h tiếp
tụ c , c h ẳ n g q u a với n h ữ n g h ìn h th ứ c v à b iệ n p h áp k h á c .
Đ â y là m ộ t cu ộ c c h iế n đ ấu p h ứ c tạ p v à lâu d ài, v ì n hư đã
n ố i ở tr ê n , t ấ t c ả c á c ưu t h ế đ ều n ằ m tr o n g ta y đ ịch . Cho
n ê n sự b iể u d ư ơ n g ch ủ n g h ỉa a n h h ù n g p h ải k ế t h ợp ch ặ t
c h ẽ với sự p h á t huy tư duy s á n g tạ o . C h ú n g t a k h ô n g th ể đ ể
ch o q u â n cướp n ư ớ c v ừ a

hóc lộ t, v ừ a áp b ứ c đ ày đ ọ a , ch ém

g iế t, h ú t m á u m ủ n h â n d â n ta , g ây ch o h à n g tr iệ ú đ ồ n g bào
t a c ả n h đdi r á c h , n g h è o n à n , đ au k h ổ , b ệ n h t ậ t , c h ế t chdc,
d ố t n á t tố i tâ m , lạ c h ậ u , lạ i v ừ a k h o á c lá c kh oe k h o a n g rà n g
c h ín h c h ú n g n ổ đ ến là đ ể b ả o hộ, k h a i h ó a , đ ư a lạ i ch o đ ấ t
n ư ớ c ta , đ ồ n g b à o t a á n h s á n g c ủ a v ã n m in h , k h o a học!
K h ô n g t h ể đ ể ch o c h ú n g , với s ự p hụ h ọ a c ù a n h ữ n g tê n
ta y sa i n gư ời b ả n xứ , tồ so n , t r á t p h ấ n , tự đề c a o v à lừa bịp
n h â n d â n t a và dư lu ậ n t h ế g iớ i m ộ t c á c h trơ t r ẽ n m à không

18


đ ập lạ i c h ú n g b ằ n g m ọ i c á c h đ ể th ứ c tỉn h n h a n h c h ó n g đ ồ n g
b à o t a đ ập ta n uy t h ế c ủ a ch ú n g .
M ộ t tr o n g n h ữ n g vũ kh í s á c b é n r ấ t có h iệu q u ả tr o n g

c u ộ c đ ấ u tr a n h ỉàm xđ i m ò n uy tín c ủ a q u â n cư ớp n ư ớ c là
v ã n h ọ c. C á c h ìn h th ứ c ch u y ệ n kê\ ch u y ệ n tiế u lâ m , ngụ
n g ô n , c a d ao, tụ c ngừ , h ò, vè cđ tín h c h ấ t đả k íc h p h ê p h án ,
c h ế giễUj n g u y ề n rủ a , g â y tứ c g iậ n h o ặ c g ây tiế n g cư ờ i do
n h â n d â n ta s á n g t á c đ ều n h à m v ạ c h t r ầ n tộ i á c c ủ a g ia i
c ấ p th ố n g t r ị, q u a sự m ô t ả h o ặ c so s á n h , đối lập c á i tố t với
c á i x ấ u , c á i p h ả i với c á i t r á i, c á i t h ậ t với c á i g iả , v .v ...
V iệ t N a m từ x ư a vốn c ó m ộ t n ề n v ă n h ọc d ân g ia n c h â m
b iế m r ấ t p h o n g phú, n h ấ t là tr o n g th ờ i kỳ su y v o n g c ủ a c h ế
độ p h o n g k iế n ở c á c t h ế kỷ X V I I, X V I I I , kh i n h â n d â n r ấ t
c ấ m g h é t và k h in h b i á c h th ố n g tr ị b ạ o n g ư ợ c và th a m tà n
c ủ a bọ n v u a, c h ú a , q u a n lạ i, cư ờ n g h ào , bọ n ă n b ám sâ u m ọ t
d â n , vỉ c h ú n g m à đ ấ t n ư ớ c bị k iệ t q u ệ, là m m ồ i ch o q u â n kẻ
cư ớ p th ự c d â n tư b ả n p h ư ơ n g T â y đ ến c h à đ ạp, g ià y x é o lên
t h â n t h ể c ủ a m ộ t d ân tộ c bố n n g h ỉn n ă m v ã n h iến .
T r o n g n h ữ n g n ã m đ ầ u c ủ a t h ế kỷ n à y c ũ n g là n h ữ n g n ã m
c h ế độ th ự c d â n m ới đ ậ t á ch th ố n g t r ị ở ta , n h ữ n g s ĩ phu
y ê u n ư ớ c cđ d a n h tiế n g v iế t n h iề u t á c p h ẩ m v ă n c h ư ơ n g yêu
n ư ớ c r ấ t s á c sả o , đ a n h th é p lên á n q u â n x â m lư ợ c và t ả c ả n h
đ a u k h ổ là m th a n c ủ a t h â n p h ậ n n g ư ờ i d ân n ơ ỉệ. N ó n â n g
c a o c h í q u ậ t cư ờ n g c ủ a d â n tộ c t a th ờ i ấy.
N h ư n g , n h ữ n g t á c p h ẩ m ấ y th u ộ c v ă n -học ch ín h lu ậ n với
n h ừ n g lời th a n v ãn tu y h ù n g t r á n g và lâ m ly th ố n g th iế t,
n h ư n g v ẫ n d ừ n g lại tr ê n b ỉn h d iệ n t r i ế t lý tr o n g sự đối lập

19


v ề b ả n c h ấ t g iữ a h a i th ứ v ă n h d a D ô n g -T â y . C ò n v ề v ã n h ọ c
c h â m b iế m th ỉ n h ữ n g n ă m ấ y c h ư a th ấ y x u ấ t h iệ n , n ếu k h ô n g

k ể m ộ t số b à i th ơ c ủ a N g u y ễ n K h u y ế n v à T ú X ư ơ n g có ý đ ả
k íc h , c h ế g iểu th ự c d â n lố lã n g , h èn m ạ t, n h ư n g ch ủ y ế u là
n ó i lê n tìn h h ìn h b ế t á c c ủ a n h ữ n g t r í th ứ c th u ộ c lớp cũ .
C h ỉ n h ữ n g n ă m h a i m ư ơ i, sa u C á c h m ạ n g t h á n g M ư ờ i,
k h i á n h s á n g c h â n lý c ủ a th ờ i đ ạ i-tư tư ở n g c ủ a M á c -L ê n in ,
lọ t v à o \ ^ệt N a m , th ì v ă n h ọ c c h â m b iế m m a n g tín h c h ấ t
m ớ i, m ớ i c ố đ iề u k iệ n n ả y nở ở ta , đi t iê n p h o n g m ở đ ư ờ n g
c h o nđ c h in h là
Á i Q u ố c.

B ản án c h é đ ộ thực d ân P h áp c ủ a N g u y ễn

^

T h ự c tế , n h ữ n g b à i b á o c h â m b iế m c ủ a N g u y ễn Á i Q u ố c
đ ả k íc h b ọ n th ự c d â n ở c h ín h q u ố c h o ặ c ở th u ộ c đ ịa v à b ọ n
v u a q u a n bù n h ln ta y s a i c ủ a ch ú n g , đ ă n g tr o n g b á o

Người

cùng kh ổ, n h ấ t l à tr o n g b á o N hân d ạo, đ ã đ ư ợ c đ ư a v ề n ư ớ c
t a tr ư ớ c n ă m 1 9 2 3 , tu y ch ỉ m ớ i lưu h à n h t r o n g m ộ t số ít n h à
t r í th ứ c .
T ơ i c ị n n h ớ , n á m 1 9 2 2 là n ă m tê n v u a b ù n h ỉn K h ả i Đ ịn h
đi P h á p dự c u ộ c t r i ể n lã m th u ộ c đ ịa ở M á c -x â y . T r ê n b áo

N hàn d ạ o đ ă n g n g a y m ộ t b à i đ ả k ích tê n v u a lố lã n g n ày.
T á c g iả b ài b á o là N g u y ễn Á i Q uốc. T ô i đ ã đ ư ợ c đ ọ c b à i n ày
q u a b ả n đ á n h m á y tr íc h từ b á o

N hản đ ạ o d o m ộ t n g ư ờ i q u en

th â n là m ở S ở B ư u đ ỉện Đ à N ẵ n g g iớ i th iệ u , L à n đ ầu tiê n
tô i đ ư ợc đ ọc m ộ t bài có n ội d u n g tư tư ở n g v à p h o n g cá ch
m ớ i m ẻ n h ư v ậy . V à n ó đ ã m a n g lạ i m ộ t ấ n tư ợ n g sâ u s á c
tr o n g t r í ó c tô i. T ê n tu ổ i, v ã n p h o n g c ủ a B á c n g a y từ đó đ ã
đi vào t r á i tim tôi. C ử ch ỉ, h à n h đ ộng, c á c h t r a n g p h ụ c lố
lă n g c ủ a K h ả i Đ ịn h k h i ở P h á p đ ã dội v ề V iệ t N a m , do m ộ t

20


s ố du h ọ c s in h n gư ờ i N a m B ộ v ề k ể lạ i, h ỉn h ả n h đd lạ i đ ư ợ c
p h ả n á n h t r o n g b à i b á o c ủ a N g u y ễ n Á i Q u ố c với m ộ t n g ò i
b ú t c h â m b iế m s á c s ả o , với m ộ t th á i độ p h ê p h á n n g h iê m
k h á c , đ ã là m ch o n g a i v à n g c ủ a K h ả i Đ ịn h v à c ả v ư ơ n g tr iề u
c ủ a y b ị h ạ x u ố n g m ứ c th ấ p n h ấ t. T r o n g n h â n d â n t a , c ả
t r o n g N a m c ũ n g n h ư n g o à i B á c , c h ả n g cịn ai coi nó r a g ỉ n ữ a.
Với

B ản án c h ế d ộ thực d ãn P háp, v à q u a c á c c h u y ệ n

m a n g m à u s ắ c v ả n h ọ c n g h ệ t h u ậ t, n h ư ch u y ệ n K h ả i Đ ịn h
n ằ m m ê th ấ y h ồ n T r ư n g T r ắ c h iệ n v ề n h iế c m ắ n g ; c h u y ệ n
t o à n q u y ề n V a r e n v ào k h á m lớ n dụ dỗ P h a n B ộ i C h â u , v à
c á c ch u yện k h ác

có liêxi q u a n đ ến c h ín h sá c h th u ộ c đ ịa th â m

đ ộ c v à x ả o q u y ệ t c ủ a th ự c d â n P h á p ở Đ ô n g D ư ơ n g t r o n g

t h ờ i kỳ s a u C h iế n t r a n h t h ế g iớ i là n th ứ n h ấ t, ngư ời t a th ấ y
đ ư ợ c tầ m n h ìn x a , t r ô n g rộ n g , tư tư ở n g c h iế n lư ợc v ừ a sâ u
s á c v à to à n d iệ n , v ừ a r õ r à n g v à tin h vi c ủ a lã n h tụ N g u y ễ n
Á i Q u ố c, k h i N g ư ờ i đ a n g bỏ h ế t tâ m t r í vào cô n g v iệ c x â y
d ự n g ch o c á c h m ạ n g V iệ t N a m m ộ t đ ư ờ n g lối đ ú n g đ ắ n , th íc h
h ợ p với n h ữ n g đ iều k iệ n cụ t h ể c ủ a đ ấ t n ư ớ c, v à c h u ẩ n b ị
t h à n h ìậ p m ộ t Đ ả n g k iể u m ớ i c h â n c h ín h M á c x ít - L ê n in ít
c ủ a giai cấp cơ n g n h â n V iệ t N a m tr ẻ tu ổ i đ ể lãn h đạo cách m ạn g .
M u ố n th ự c h iệ n t ố t n h ữ n g c ô n g v iệ c ấy, th ì p h ải đ ẩy m ạ n h
c ô n g t á c tu y ê n tru y ề n . N h ư n g tu y ê n tru y ề n ch ủ n g h ĩa c ộ n g
s ả n ở m ộ t n ư ớ c th u ộ c đ ịa n h ư n ư ớ c t a k h ô n g p h ải đ ơ n g iả n ,
d ễ d à n g . V ì n ư ớ c ta c h ư a k in h q u a g ia i đ o ạn p h á t t r i ể n tư
b ả n c h ủ n g h ỉa . G ia i c ấ p c ô n g n h â n cò n là th iể u số, m ớ i h ìn h
t h à n h , v à do c h ín h s á c h n g u d â n c ủ a th ự c d ân P h á p n ê n
t r in h đ ộ v ã n h ó a cị n th ấ p k é m . C h o n ê n ở đây, c ô n g tá c
tu y ê n tr u y ề n c á c h m ạ n g đòi h ỏi m ộ t n g h ệ t h u ậ t ca o c ủ a m ộ t

21


n h à c h ín h t r ị lỗi lạ c, k iê n i m ộ t n h à v ă n c ự p h á ch .
T r o n g c ô n g t á c tu y ê n tr u y ề n , ở p h ư ơ n g T â y c ũ n g n h ư ở
p h ư ơ n g Đ ô n g , ở c á c n ư ớ c tư b ả n p h á t t r i ể n , c ũ n g n h ư ở c á c
n ư ớ c th u ộ c đ ịa v à phụ th u ộ c , v á n h ọ c là vũ k h í c h ín h . N h ư n g
k h á c n h a u là ở ch ỗ , ở c á c n ư ớ c c h ư a p h á t t r i ể n n h ư V iệ t
N a m tr ư ớ c c á c h m ạ n g , từ c h ủ n g h ĩa y ê u n ư ớ c tn à đ i lê n ch ủ
n g h ĩa x ã h ộ i k h o a h ọ c, n h ư B á c H ồ d ạy, th ứ v ă n h ọ c m à
tu y ê n tr u y ề n c á c h m ạ n g v à đ ấ u t r a n h c á c h m ạ n g đòi hỏi
p h ả i là sự b iể u d ư ơ n g t in h h o a c ủ a m ộ t d â n tộ c a n h h ù n g
cd b ố n n g h ìn n ả m lịch sử q u a n g v in h , đ ấ u t r a n h ch o đ ộc lập,

tự do, k ế t h ợp v à n h ậ p lạ i với t in h h o a c ủ a n h â n lo ạ i c ủ a
th ờ i đ ại tr o n g c u ộ c đ ấ u t r a n h g iả i p h d n g c ủ a lo à i n gư ời vì
ch ủ n g h ỉa x ã h ội, ch ủ n g h ĩa c ộ n g s ả n v à h ò a b ìn h t h ế giới.
H ồ C h ủ tịc h l à n g ư ờ i đ ã s á n g t ạ o v à đ ư a lạ i ch o v ã n h đ a
V iệ t N a m n ề n v ă n h ọ c n h ư vậy, b ở i vỉ N gư ờ i là s ự k ế t tin h
tin h h o a c ủ a d â n tộ c v à tin h h o a c ủ a n h â n lo ạ i, N gư ời đ ã
k ế t hợp lò n g y ê u n ư ớ c th ư ơ n g d â n , tin h t h ầ n tự h à o d â n tộ c,
với lị n g th ơ n g c ả m v à q u ý t r ọ n g t in h t h ầ n n h â n đ ạ o c a o c ả
c ủ a c á c n h à v ă n vĩ đ ạ i t r ê n t h ế g iớ i - D ỗ P h ủ , S ế c h x p ia ,
D ic k e n , L é p T ô n x tô i, A n a tô n P h r a n x ơ , T a g o r , L ỗ T ấ n , G o rơ k i.
V à n h ư v ậy là H ò C h ủ tịc h là nhầ

văn cách m ạn g đ ầu

t iê n đ ư a ch ủ n g h ĩa h iệ n th ự c x ă h ộ i c h ủ n g h ĩa v à o v ă n h ọc
V iệ t N a m .
T ro n g

Tác p h á m văn của Chủ tịch Hò C hí M inh c ủ a an h

H à M in h Đ ứ c, n g o à i p h ầ n n g h iê n cứ u v á n chíxứi lu ậ n ra , tá c
g iả c ủ a c ô n g tr ìn h đ ặ c b iệ t ch ú ý đ ế n p h ầ n tru y ệ n v à ký củ a
H ồ C h ủ tịc h . T á c g iả đ à n ê u lê n n h ữ n g đ ặ c tín h , t ầ m q u an
trọ n g , vị t r í v à t á c d ụ n g c ủ a n ố , đ ồ n g th ờ i là m n ổ i rõ phong

22


c á c h v à n g h ệ th u ậ t tru y ệ n ký c ủ a H ồ C h ủ tịc h . V â n xu ô i c ủ a
H ồ C h ủ tịc h b a o gồm n h iề u lo ạ i h ìn h (v ã n c h ín h lu ậ n , t r u y ệ n ,

k ý ...) v à đ ư ợc v iế t r a tr o n g n h iề u th ờ i đ iể m h o ạ t đ ộ n g su ố t
tr ê n g ầ n n ử a t h ế kỷ đ ấu tr a n h cá ch m ạ n g . C h u y ên lu ậ n c ủ a
a n h H à M in h Đ ứ c đ ã k h ẳ n g đ ịn h p h à n đ ố n g ^ ố p to lớn v à
c h ứ n g m in h tín h n h ấ t q u á n từ b ê n tr o n g c ủ a n h ữ n g s á n g
tá c vố n r ấ t đ a d ạ n g v à n h iề u m à u s á c n ày . Ỉ Í ố i q u a n h ệ c h ặ t
ch ẽ g iữ a v ả n h ọ c v à ch ín h tr ị, v ãn h ọ c p h ụ c vại có h iệu q u ả
n h iệ m vụ c h ín h t r ị, c h ín h t r ị n â n g ca o t ầ m tư tư ở n g , v à c ả m
h ứ n g s á n g tạ o v ã n h ọ c đ ã đ ư ợc t á c g iả ch ú ý lý g iả i hỢp lỹ.
T r o n g th ơ , v à đ ặ c b iệ t với t á c p h ẩ m v ă n c ủ a H ồ C h ủ tịch ,
n h iề u v ấ n đề lớ n , n h iề u b à i h ọ c p h o n g p hú được đ ặ t r a với
h iệ n tạ i và m a i sa u , đòi hỏi n h iề u c ô n g sứ c n g h iê n cứ u . L à
m ộ t c h u y ê n lu ậ n đ àu tiê n n g h iê n cứ u tổ n g hợp t á c p h ẩm v ãn
c ủ a C h ủ tịc h H ơ C h í M in h , a n h H à M in h Đ ứ c đ ả cđ n h ữ n g
th à n h c ô n g r ấ t đ á n g t r â n trọ n g .

1985
G iá o sư - V iề n

si

N G U YỄN KHÁNH TO ÀN

23