v\v
V
Vw/
'H/
t
ĐẠI THẲNG MÙA XUÂN I97Ỉ
Bứốc NGOẶT Vĩ DẠI
TRONG LỊCH SỬDẨN TỘC VÌỆTNAM
NHÀ XUẤT BẢN MONG BẠN ĐỌC
GÓP Ý KIẾN, PHÊ BÌNH
9(V ):^(001)
------ ------ 296-201(1
(ịl)Xl) - 2010
ĐẠI THẮNG MỦÂ XUÂN Ỉ97S
BƯỚC NGOẶT Vĩ ĐẠI
TRONG LỊCH sử DÂN TỘC VIỆT NAM
•
•
•
N H À XUẤT BẢN Q UÂN Đ Ộ I N H Â N DÂN
H à N ô i - 201Ò
* Biên soạn:
- ĐẶNG VIỆT THỦY
- NGUYỄN MINH THỦY
LỜ I NÓI ĐẦU
T hắng lợi hoàn toàn và trọn vẹn của cuộc Tổng tiến
công ưà nổi dậy mùa X u â n 1975 đ ã kết thúc thắng lợi rực
rỡ cuộc chiến tranh cách m ạ n g lău d à i và gian k h ổ của
nhân d á n Việt N am trong sự nghiệp cứu nước và g iữ nước,
g ia n h vá g iữ độc lập d â n tộc, thống nhất Tô quốc đ ề xây
d ự n g chủ nghĩa xả hội trên đ ấ t nước thân yêu của minh.
C ùng với chiến th ắng lịch sử Điện Biên Phủ trong cuộc
tiến công chiến lược Đ ông X uân 1953 - 1954, kết thúc
thủng lợi cuộc kháng chiến đánh bại chủ nghĩa thực dân
củ lù đẽ quốc Pháp, cuộc Tổng tiến còng và nôi d ậ y thần
kỳ của quán và dân ta kết thúc với Chiến dịch H ồ C hí
M inh ỈỊvh sử, đ ã g ià n h th ắn g lợi hoàn toàn cho cuộc
k h á n g chiến chống Mỹ, cứu nước, g iá n g m ột đòn chí m ạn g
vào chủ nghĩa thực d ân mới của đ ế quôc Mỹ, tên đầu sỏ
của chủ nghĩa đè quốc.
Thắng lợi vĩ đai. và hiến hách của Tống tiến công và
nổi (ỉậv Xuân 1975 kh ắ n g đ ịn h sự đ ú n g đ ắ n của đường lối
cách m ạn g và đường ỉôĩ quăn sự độc lập tự chủ và sáng
tạo cua ì)ản g ta. Dây thực sự là bước ngoặt vĩ đạ i của cách
m ạn g d á n tôc. Mõi khi th á n g Tư về, m ôi người dân Việt
N am lại được sống trong hồi tưởng tưng bừng của những
ngày đ ạ i thắng năm xưa. Chiến công này m ải m ải là
chấm son chói lọi trong lịch sử dựng nước và g iữ nước cúa
d ân tộc Việt Nam .
N h â n d ịp kỷ niệm 35 năm Đ ại th ắ n g m ùa X uân 1975,
N h à xuất bản Quân đội nhăn dân tổ chức biên soạn cuốn
sách: "Đại thắng m ùa X uân 1975 - bước ngoặt vĩ đ ạ i trong
lịch sử d ân tộc Việt N am " đem đến cái nhin chung nhất,
khái quát nhất về chiến thắng vĩ đ ạ i này. Cuốn sách đưỢc
trình bày m ột cách khoa học nhằm cung cấp cho hạn đọc
sự đán h g iá khách quan từ nhiều p h ía vê Đ ại th ắ n g mùa
X u ân 1975.
Dù đ ã có nhiều c ố gắng, nhưng trong quá trinh tổ
chức, biên soạn, thực hiện cuốn sách, chắc chắn không
tránh khỏi thiếu sót, chúng tôi m ong nhận được sự thông
cảm và những đóng góp xây dựng của đông đảo bạn đọc!
6
Phẩn th ứ n h ất
Đ Ạ I T H Ắ N G M Ù A X U Â N 1975
BƯ Ớ C N G O Ặ• T V ĩ Đ Ạ• I T R O N G LỊC
• H
sử
D Â N TỘC
•
VIỆT N A M
I. CHIẾN DịCH TÂY NGUYÊN - ĐÒN QUYẾT CHIẾN CHIẾN Lược
ĐẦU TIỀN: ĐIỂM TRÚNG HUYỆT BUÔN MA THUỘT,
GIẢI PHÓNG HOÀN TOÀN TÀY NGUYÊN
T ừ th á n g 9 n ă m 1974, Bộ C h ín h trị và Q u â n ủy T ru n g
ương dã có ý địn h và chỉ th ị cho Bộ Tống T h a m m ư u Q u ân
đội n h â n d â n Việt N am mở chiến dịch tiế n công địch ở
n a m T ây N guyên. Ý đ ịn h và kê hoạch ch iên dịch được bổ
s u n g vào th á n g 11 n ă m 1974.
S a u khi nghe các dồng chí chỉ h u y ỏ các chiến trư ò n g
Trị - T hiên, Tây N guyên, K hu õ, N am Bộ v à cực N am
T r u n g Bộ báo cáo về bước p h á t triể n mới của chiên trư ờ ng
từ k h i bước vào m ù a khô 1974-1975, Bộ C h ín h trị dự kiến
ihòi cơ chiên lược cụ th ổ có Lhế x u ấ t h iện sớm. Do đó,
ngoài k ế hoạch cơ b ả n h ai n ă m 1975-1976, cần c h u ẩ n bị
Hỏm m ột kế hoạch đổ s ẵ n s à n g đón thời cơ, giải phóng
m iề n N am n g a y tro n g n ă m 1975.
7
N gày 6 th á n g 1 n ă m 1975, tin chiến th ắ n g .Phitớc ]j 0ng
làm nức lòng q u â n và d â n cá nưốc. K êt lu ậ n hội ng h ị Bộ
C h ín h trị (ngày 7 th á n g 1), đồng chí Lê D iiẩn, Bí th ư th ứ
n h ấ t B an C hấp h à n h T ru n g ương Đ ản g n h ấ n m ạ n h vân
đê n ắ m vững thời cơ chiên lược, h o à n ch ỉn h kê h o ạch tác
chiến, k h ẩ n trư ơ n g điều động lực l ư ợ n g v ật c h ấ t báo đảm
cho các lực lượng vũ tr a n g đ á n h m ạ n h và n h a n h n h ấ t,
th ắ n g gọn và tr iệ t để ỏ Sài Gòn.
N gay sau Hội n ghị Bộ C h ín h trị, ng ày 9 th á n g 1 n ã m
1975, T hường trực Q u ân ủy T ru n g ương họp, b à n n h iệ m
vụ tro n g m ù a X u ân 1975, th ự c h iệ n bước một c ủ a k ế
hoạch tác chiến chiến lược. M ột sô" đồng chí lã n h đạo, chỉ
h u y chiến trư ờ n g K h u 5, Tây N g u y ên (Võ Chí Công, Chu
H uy M ân, H oàng M inh Thảo) và đồng chí Phó Tổng th a m
m ư u trư ơ n g Lê T rọng T ấ n được mòi họp.
Q u â n ủy T ru n g ương xác định tro n g m ù a khô 19741975, hướng tấ n công chủ vếu của bộ đội chủ lực là n a m
T ây N guyên. Các lực l ư ợ n g vũ tr a n g ỏ đây có n h iệ m vụ:
1. Tiêu diệt m ột bộ p h ậ n q u a n trọ n g sin h lực đ ịc h ’.
2. Giải phó ng các tỉn h Đắc Lắc, P h ú Bổn, Q u ả n g Đức.
M ục tiê u th e n chô't là th ị xã Buôn M a T huột. N ếu có thòi
cơ sẽ p h á t triể n giải phóng Plây Cu, Kon T u m hoặc tiế n
xuông P h ú Yên, K h á n h Hòa.
3. Hỗ trỢ q u ầ n ch ú n g nôi dậy mở rộng v ù n g giải
phóng, p h á t triể n lưc lượng vũ tr a n g tại chỗ, phối hỢp với
các chiến trư ờ n g to à n Miền.
1. Kế hoạch chiến dịch đề ra mức tiêu diệt cụ thể là bốn đến năm trung
đoàn bộ bình, một đến hai thiết đoàn, đánh thiệt hại nặng quârLdoàn 2 ngụy.
8
Q u a chiên dịch này, n â n g cao tr ìn h độ tô chức chỉ h u 3'
lác chiôn hiệp đồng binh chủng, đặc biệt là tr ìn h độ đ á n h
vậr. động, đ á n h chiếm th à n h phô' của bộ đội chủ lực.
T heo quyêt đ ịn h của Bộ C h ín h trị, Đại tướng V ăn Tiến
D ũng, T ố n g th a m m ư u trư ơ n g được cử th a y m ặt Bộ C h ính
trị, Q u â n ủy T ru n g ương và Bộ Tổng tư lệ n h chỉ h u v trực
tiôp tại chỗ ch iên dịch Tây N guyên. Bộ p h ậ n đại diện
Q u á n ủy T ru n g ương và Bộ T ổng tư lệ n h tạ i m ặ t t r ậ n Tây
N g u y ê n còn có T ru n g tướng Đ in h Đức Thiện, C h ủ n h iệm
Tôr.g cục H ậ u cần, T hiếu tư ớ n g Lê Ngọc Hiền, Phó tổng
th a :n m ư u trư ơ n g cùng m ột số cán bộ có n h iề u k in h
n g h iệm của cơ q u a n Bộ Tông th a m m ư u và các q u â n
chủng, b in h chủng.
S a u T ế t Ảt M ão, Đ ại tư ớng V ăn Tiến D ũng th a v m ặ t
Q u á n ủy T ru n g ương công bô q u y ế t đ ịn h th à n h lập Bộ Tư
ộnh c h iê n dịch T ây N guyên, gồm các đồng chí:
T r u n g tướng H o àn g M inh Thảo: Tư lệnh.
Đại tá Đ ặn g Vũ Hiệp: C h ín h ủv.
Thicvi tướng Vũ Lảng, Đ ại tá P h a n H àm , Đ ại tá
N g u y ền N ăng, Đ ại tá N guvỗn Lang: Phó Tư lệnh,
Đ ại tá P h í T riệu H àm : P h ó C h ín h ủy.
T h ư ờ n g vụ K h u ủy K hu 5 cử đồng chí Bùi S a n - ủ y
viên th ư ờ n g vụ K h u ủy, c ù n g m ột số cán bộ đại d iện các
n g à n h ứ bên c ạn h Đ ản g ủy v à Bộ T ư lệnh chiên dịch đổ
chỉ dạo trự c tiếp ba tỉn h G ia Lai, Kon Tum , Đắc Lắc, h u y
dộng n h â n tài, v ậ t lực của d ịa p hư ơ ng ph ụ c vụ chiến dịch.
S a u k h i có q u y ế t đ ịn h t h à n h lập, cơ q u a n ĩỉộ Chỉ huy
chiến dịch xây d ự n g k ế hoạch tác ch iến cụ thể. Các bộ
9
p h ậ n tr in h s á t m ục tiê u B uôn M a T h u ộ t và các mục tiêu
k h á c k h ẩ n trư ơ n g triể n k h a i n h iệ m vụ.
Đ ịa b à n T ây N g u y ên vào đ ầu n ă m 1975 gồm 5 tỉnh;
G ia Lai, Kon Tum , Đắc Lắc, P h ú Bổn, Q u ả n g Đức. Đ ây là
m ột v ù n g rừ n g n ú i rộ ng lớn, n ằ m t r ê n dải cao ngu yên
th u ộc m iền Tây T ru n g Bộ, tiếp giáp vối H ạ Lào, Đông Bắc
C am p u ch ia, được nốì với h ậ u phương m iền Bắc q u a tu y ế n
v ậ n tả i q u â n sự chiến lược T rườ ng Sơn - Đ ường Hồ Chí
M inh. T ừ Tây N g uyên có th ể p h á t triể n x uống m iền Đông
N am Bộ th eo đường sô" 14 và p h á t triể n xuô ng d u y ên hải
m iền T ru n g (phía Đông) theo các đường số 9, 7, 21. T rong
k h á n g chiến chống thự c d â n P h á p và su ố t th òi kỳ chống
đ ế quốc Mỹ xâm lược, T ây N g u y ên luôn là địa b à n có tầm
q u a n trọ n g về chiến lược đôi với cả ta v à địch.
Vê ta, tr ả i q u a n h iề u n ă m xâv d ự n g và chiên đấu , lực
lượng vũ tr a n g tr ê n chiến trư ờ n g T ây N g u y ên đã trư ở n g
t h à n h về n h iề u m ặ t. Bộ đội ch ủ lực được rè n luyện, có
k in h n g h iệm tác chiến tậ p tru n g , đ á n h v ậ n động. M ạng
đường chiến lược, chiến dịch, hệ th ô n g bảo đ ảm h ậ u cần
n g ày càng p h á t triể n , có th ế đ áp ứ ng y êu cầu tiếp t ế và cơ
động lực lượng phục v ụ bộ đội chủ lực tá c chiến tro n g
n h ữ n g chiến dịch quy mô lớn.
Về địch, do n h ữ n g n h ậ n định chủ quan, sai lầm về k h ả
n ă n g và hướng tiế n công của ta tro n g đông - x u â n 19741975, n ên địch bô" tr í th ê phòng th ủ tr ê n chiên trư ờ n g m iền
N am theo hướng chú trọ n g phòng th ủ q u â n k h u 1 (Trị Thiên, Q u ản g Đà) và q u â n k h u 3 (m iền Đông N am Bộ).
ở Tây N gu y ên (q u ân k h u 2 của địch), trước khi ta mở
cuộc tổn g tiế n công, lực lượng địch có 2 sư đo àn bộ binh,
10
7 liên d o àn b iệ t động q u ân , 86 tiể u đoàn bảo an, 5 th iế t
d o àn v à 12 chi đội th iế t giáp, 13 tiểu đoàn v à 8 đại đội
p h áo b in h (376 k h ẩu ), 16 p h i đ o à n k h ô n g q u â n (487 m áy
bay các loại). Sô" q u â n và đ ầ u đơn vỊ tu y đông, n h ư n g do
địa b àn q u â n k h u 2 k h á rộng, địch p h ả i căng r a giữ n h iề u
nơi, n ê n lực lượng cơ động r ấ t h ạ n chê.
Địch c ũ n g sớm n h ậ n th ấ y địa th ê h iểm y ếu củ a Tây
N guyên, và p h á n đoán ta sẽ tiế n công từ h ư ống Bắc, n ên
c h ú n g c ũ n g đ ã tậ p tr u n g ở đây p h ầ n lớn lực lượng của
q u â n đ o àn 2, đồng thời tă n g cưòng phòng th ủ ở địa b àn
G ia Lai, K on Tum .
P h â n tích tư ơng q u a n t h ế và lực giữa ta và địch trê n
chiên trư ờ n g T ây N guyên, đồng thời căn cứ vào ý đ ịn h tác
chiến của ta , m ột m ặ t Q u â n ủy T ru n g ương và Bộ Tổng tư
lệnh chủ trư ơ n g gấp r ú t tă n g cường lực lượng, vũ khí
tr a n g bị kỹ th u ậ t, v ậ t c h ấ t h ậ u cần vào m ặ t tr ậ n Tây
N guyên; m ặ t k h á c kịp thời chỉ đạo các chiên trư ờ n g đẩy
m ạ n h tác chiến, ngh i b in h th u h ú t dịch.
Thực hiện chủ trương trên , Bộ đội Trường Sơn - Đưòng
Hồ Chí M inh và các đơn vị công binh, th a n h niên xung
phong k h ẩ n trư ơ n g hoàn th iệ n tu vên v ận tả i chiên lược,
chiên dịch. T rong một thời gian ngắn, ta đã mỏ 141 ki-lô-mét
đường mới, khôi p h ụ c 226 ki-lô-m ét đường cũ, làm 3 bên
phà, 13 n g ầ m tr ê n đường từ G ia Lai, Kon T u m đi Đức
Lrập, Buôn M a T h u ô t... T rôn m ôt ngh ìn xo vận tải q u â n sự
củ a Bộ T ư lện h Bộ độ] T rư ờ ng Sơn, của các q u â n k hu , Bộ
Giao th ô n g v ậ n tả i ngày đôm từ h ậ u phư ơ ng m iền Bắc
ch u y ển q u â n , c h u y ên h à n g vào chiến trư ờ n g m iền N am
nói c h u n g và T ây N gu y ên nói riêng.
11
Theo sự điều động củ a Bộ T ống tư ỉệnh, từ cuôì th á n g
12 n ă m 1974 đến đ ầ u th á n g 2 n ă m 1975, các đơn vỊ tăng
cường cho chiên dịch lầ n IvíỢt bí m ậ t đ ên vị trí Lập két
đ ú n g quy định; Sư đoàn 968 bộ b in h sa u một thòi Kian dài
làm n h iệm vụ quốc t ế ở c h iế n trư ờ n g H ạ Lào, h à n h q u ân
vê Gia Lai, Kon T um làm n h iệ m vụ tác chiên nghi binh
th a y Sư đoàn 10 và Sư đ o àn 320. Sư đ o àn 316 bộ binh đơn vị có n h iề u k in h n g h iệ m ch iến đ ấ u ở địa h ìn h rừ n g
núi; được bí m ậ t cơ động b ằ n g ô tô từ m iền tâ y N ghệ An
vào p h ía tâ y Đắc Lắc. Đ ồng thời, T ru n g đoàn 95B Sư đoàn
325 Q u â n đoàn 2, T r u n g đo àn 232 p h á o cao xạ, T ru n g
đoàn 575 công binh, 5 tiể u đ o àn và m ột sô đại đội thông
tin, trin h sát, v ận tải, công b in h , cầu p h à ..., 8.000 tán
b in h do Bộ tă n g cường đã vào tới m ặ t trậ n .
Đ ến đầu th á n g 2 n ă m 1975, lực lượng th a m gia chiên
dịch Tây N guyên lên tới 4 sư đoàn (10, 320, 316, 968), 4
tr u n g đoàn bộ binh (95A, 95B, 25, 271), 5 tr u n g đoàn pháo
m ặ t đ ấ t và pháo cao xạ, 1 t r u n g đo àn xe tă n g - th iế t giáp,
1 tr u n g đoàn đặc công, 2 tr u n g đo àn công binh, 1 tru n g
đoàn th ô n g tin và m ột sô" đơn vị h ậ u cần.
T ừ ngày 17 đên n g ày 19 th á n g 2 n ă m 1975, Bộ Chỉ
h u y chiên dịch họp p h iê n mở rộ n g b à n phương á n tác
chiến, tậ p tr u n g giải q u y ế t m ột sô' v ấ n đề trọ n g tâ m như:
tổ chức t h ế trậ n , công tác nghi b in h ch iên dịch, cách dánh
tr ậ n mỏ đ ầ u ...
C ăn cứ nh iệm vụ m à Q u â n ủy T ru n g ương, Bộ Tống tư
lệnh giao cho chiến dịch và các lực lượng th a m gia; dồng
thòi c ăn cứ lực lượng và th ê bố t r í c ủ a địch trê n chiến
trường, Bộ Chỉ h u y ch iến dịch q u y ế t định; T ập tr u n g lực
12
lư ọ n g chủ vêu của chiôn dịch vào k h u vực Buôn Ma Thuột,
D ứ c Lập, T h u ẩ n Mẫn; mục liêu th e n chôt quyêt định là
B u ô n Ma Thuột; sau đó p h á t triể n giải phó ng Cheo Reo,
Cxia N ghía và các q u ậ n
ly,
chi k h u tron g ba tỉn h Đắc Lắc,
F'hú Bon. Q u ả n g Đức, m à Đắc Lắc là trọng điểm.
Cá(‘h đ á n h của chiến dịch là: "Bí m ậ t triểii k h a i lực
lượng, cắt đường giao th ôn g 14, 19, 21. n g ă n c h ặn lực
ượníí
cơ
động chiôn dịch, chiôn lược của q u á n ngụy ứng
cứ ư . tnug vien cho Biiôn Ma Thuột. Đồng' thời, thực hiện
h a ] trộii >ỉánh t h o n chôt là T h u ầ n ivĩaii, Đức I.ập, kéo địch
ớ Biiòn Míì T h u ộ t ra dé tiêu diột, làm cho Buôn M a T h uộ t
S'J hơ. suy yôii, cô lập; d ù n ẹ lực lượng b m h c h ủ n g hỢp
i h à n h m a n h d á n h Irận i h e n chôt qưver định,
Q ìầ ì
phóng
H UỎII ^ [ a ' r h u ộ t " .
ĩ^ộ (.'hĩ huv chiên dịch dự kiến 2 phương án lác chiôn;
đành
dịch khỉ c h u n g chư a tăĩig cưòiig lực lưỢíig ph ò n ^ ngự
d ự phòng hoặc đ á n h địch kh ỉ c h ú ng đã tă n g cưòng lực
lư ợ n g phòng ngự dự phòng,
về
chỉ đạo, Bộ Chỉ h u y chiên
d.ịch n h ấ n m ạn h; T rong công tác c h u ẩ n bị, lây phương
á.n 2 làm cơ bản; n h ư n g p h ả i h ế t sức t r a n h th ủ đ á n h địch
t h e o đội h ìn h c h ú n g đ a n g bô^ trí, khô n g có lực lượng tă n g
c ư ò n g hoặc tă n g cưòng cũng không làm đảo ngược đưỢc
tì.nh h ình (tinh th ầ n của p h ư ơ ng á n 1).
N gày 25 th á n g 2 n á m 1975, sau khi bổ su n g và ho àn
c h ỉn h phương án tác chiến, tạ i m ột k h u rừ n g bên bờ sông
Đíắc Đam, Bộ Chỉ h u y chiến dịch Tây N guyên chính thức
th ô n g qua quyết tâ m chiến dịch trưốc đại diện của Q u ân ủy
T ru n g ương và Bộ Qưôc phòng, Đại tướng V ăn T iến D ũ n g
13
ký phê c h u ẩ n q u y ết tâ m ch iến dịch và chỉ th ị cho các đón
vị p h á t h u y cách đ á n h c ủ a b in h đ o àn cơ giới thọc sâ u , I)hôi
hỢp với lực lượng đặc công đ ã ém s ẵ n từ trư ốc tro n g th ị xã
Buôn M a T huột.
B uôn M a T h u ộ t - th ị x ã c ủ a tỉn h Đ ắc Lắc, là tru n g
tâ m c h ín h trị, k in h tế, v ă n h ó a c ủ a cả v ù n g T ây N guyên.
Về q u â n sự, B uôn M a T h u ộ t ở vào vị t r í r ấ t q u a n trọng:
n ằ m ở n g ã ba đưòng c h iế n lược 21 nối với quốc lộ 1 đi
th à n h phô" N h a T r a n g v à đư ờ ng 14; p h ía Bắc đi P lâ y Cu,
p h ía N am đi m iền Đông N a m Bộ. Đ ầ u n ă m 1975, d â n sô ỏ
B uôn M a T h u ộ t có 114.035 ngưòi.
Địch bô tr í ở B uôn M a T h u ộ t 1 tr u n g đ o à n bộ binh, 2
chi đ o àn th iế t giáp, 2 tiể u đo àn p h á o b in h , sở chỉ h u y ỔƯ
đoàn 23, liên chi đ o àn b iệ t động 21, lực lượng bảo an, cảnh
sát, các căn cứ tr u n g đo àn bộ b in h 45, tr u n g đ o à n 8 th iế t
giáp, t r u n g đoàn 232 p h áo binh, s â n b a y th ị xã, s â n bay
H òa B ìn h ... Tổng q u â n sô" củ a địch ở đ ây vào k h o ả n g hơn
8.400 tên.
Mọi h o ạ t động c ủ a địch ở T ây N g u y ê n lúc n à y đều bị
h ú t về hướng bắc T ây N g u y ên (Kon T u m , P lâ y Cu). Trong
k h i đó, theo lện h c ủ a Bộ C hỉ h u y chiến dịch, Sư đ o àn 968
từ H ạ Lào về đã bí m ậ t vào th a y t h ế S ư đ o àn 10 và Sư
đoàn 320, đế h ai sư đ o àn n à y h à n h q u â n về n a m Tây
N guyên.
N gày 1 th á n g 3 n ă m 1975, Sư đ o à n 968 b ắ t đ ầ u tiến
công tu y ế n phò n g th ủ c ủ a địch ở n a m th ị x ã P lâ y Cu, d iệ t
và bức r ú t m ột sô" đồn bô"t địch, u y h iếp c ă n cứ T h a n h B ình
và q u ậ n lỵ T h a n h An. T r u n g đ o à n 19 S ư đ o àn 968 và lực
14
liíợ n g vũ t r a n g tỉn h Công Turn tiến công tu y ê n phòn g th ủ
c ủ a địch ỏ bắc th ị xã, c ắ t đ ứ t đường 14 - đoạn n a m T â n
P h ú . Q u ân đoàn 2 ngụy buộc p h ả i r ú t trư n g đoàn 45 đ a n g
lù n g sục ở C ẩm Ga, T h u ầ n M ẫn về giữ T h a n h An,
H o at động n ghi bin h ch iến dịch c ủ a ta - đặc b iệt là
h o ạ t động tá c c h iế n ng h i b in h của Sư đ o àn 968 đã thự c sự
có hiệu qu ả. Lực lượng của địch ở Đắc Lắc và k h u vực
B u ô n Wa T h u ộ t cho đến đ ầ u th á n g 3 n ă m 1975 v ẫ n khôn g
có gì thay đổi - tro n g khi Sư đo àn 10 v à Sư đoàn 320 củ a
t a đ ã b. m ậ t từ bắc Tâv N g u y ên vào đây. T ừ đó, ta có điều
k i ệ n vè thờ i cơ đ á n h dịch th eo phương á n 1: tiế n công th ị
x ã Buón M a T h u ộ t khi địch k hông có phòng ngự dự
pihòng.
Đ ô n m ù n g 3, r ạ n g ngày 4 th á n g 3 n ă m 1975, T ru n g
đ o à n 95A tiê u d iệ t một số đồn bôt địch trô n đường 19,
đ o ạ n P'iía đ ông th ị xã Plây Cu, làm c h ủ đoạn đưòng từ
ĩiịgã ba Plâv Bôn đ ế n ấp P h ú Y ên dài 20 ki-lô-mét. N gày 4
th á n g
S ư đ o à n 3 bộ b in h Q u â n k h u 5 nổ sú n g tiê u diệt
2 đại dòi và 9 chôt củ a dịch, c ắ t đứt v à làm ch ủ đường 19
t ừ Đồng Phó đ ế n T hư ợ ng An.
Đ ô n m ù n g õ th á n g 3, T r u n g đoàn 25 chiếm giữ đưòng
2 1 đoạn p h ía đông C hư Cúc. M ột lực lượng củ a Sư đoàn
3120 chán đ á n h m ột đoàn xe 14 chiếc c ủ a địch ở cẩm Ga,
plhá hủv 8 xe, th u 2 pháo 105mm, c ắ t đ ứ t đưòng 14 ở bắc
T lh u ần Mẫn.
Hof.t động đ á n h cắt giao th ô n g của ta đã cắt đ ứ t ba
t u y ê n giao th ô n g h u y ế t m ạch (đường 14, 19, 21) và ng hi
biinh cễng kéo địch có h iệ u qu ả, tạo được th ê chiên lược,
15
chiến dịch r ấ t có lợi; chia cắt Tây N g u y ên
VÓI
đồng b ằn g
T ru n g Bộ, chia cắt bắc và n a m Tây N guyên; bao vây cô
ập th ị xã Buôn M a Thuột; tạo điều k iện cho các đrin vị
th a m gia chiến dịch h o à n th à n h tôt công tác c h u ẩ n bị, s ả n
sà n g nổ sú n g đ ú n g k ế hoạch.
S au khi thực h iện th ắ n g lợi việc c h ia cắt chiên dịch và
chiến lược, Bộ Chỉ huy chiến dịch lệ n h cho Sư doàn 320
liên công chi k h u q u â n sự T h u ầ n M ẫ n - m ục tiêu q u a n
trọ n g đ ầu tiê n của chiên dịch.
Ngày 7 th á n g 3, Tiểu đoàn 3 T r u n g đoàn 48 Sư doàn
320 tiên công tiôu diệt cứ điểm Chư Xê - một cứ điếin do
ín h bảo an chiêm giữ á n ngữ trô n đường 14. Cứ cỉicm này
bi diệt sau 40 p h ứ t chiến đấu, buộc địch p h á i đifa một
tr u n g đoàn từ Buôn M a T h u ộ t lên dôi phó.
Ngà}^ 8 th á n g 3, T ru n g đoàn 48 Sư đoàn 320 d á n h
chiếm C ẩm G a (quận lỵ T h u ầ n M ẫn). S au hơn m ột giờ
giao chiến, ta tiêu d iệt 1 tiểu đoàn bảo an, loại khỏi vòng
chiến đ ấ u tr ê n 200 tê n địch, b ắ t 120 tê n , th u 200 súng,
làm chủ h o à n to à n T h u ầ n M ẫn. Đ ường 14 từ Plây Cu đi
Buôn M a T h u ộ t bị cắt hẳn . Lúc n ày địch chỉ có th ê tă n g
viện cho Buôn M a T h u ộ t b ằn g đường không.
N gày 9 th á n g 3, Sư đoàn 10 k ế t hỢp với T ru n g đoàn
pháo b in h 40 tiế n công Đức Lập. Đ ây là tu y ế n p h ò n g th ủ
liên h o à n gồm 5 cứ điểm của địch tr ê n đường 14, p h ía tâ y
n a m B uôn M a T huột, Với đòn tiến công m ạ n h mẽ củ a
pháo b in h và bộ b in h ta , các c ăn cứ 23, N úi L ử a củ a địch
lầ n lượt bị diệt. Trước tìn h t h ế nguy ng ập, địch dồn lực
lượng tậ p tr u n g chống cự. T ro n g k h i đó, ta n ắ m tìn h h ìn h
16
địch k h ô n g chắc, n ê n Sư đ o à n 10 p h ả i tổ chức tiế n công
h a i đợt mới dứt điểm được m ục tiêu. T o àn bộ q u â n địch ở
Đức L ập gồm 3 tiể u đoàn bị tiê u diệt. T a b ắ t hơn 100 tên,
th u 14 k h ẩ u pháo, 20 xe tă n g - th iế t giáp.
Đ ến ngày 9 t h á n g 3 n ă m 1975, bộ đội ta đã triể n k h a i
xong lực lượng, h o à n th à n h ch ia cắt và tạo t h ế chiến dịch.
Lực lượng chủ yếu của q u â n đ o àn 2 n g ụ y bị th u h ú t, kiềm
c h ế ở bắc Tây N guyên.
Trước tìn h h ìn h T ây N g u y ê n h ế t sức n g u y ng ập, 11
giờ n g à y 9 th á n g 3, tư ớ n g P h ạ m V ăn P h ú - tư lệ n h q u â n
đ o à n 2, q u â n k h u 2 n g ụ y đ ã bay lên B uôn M a T h u ộ t
tr iệ u tậ p cuộc họp b ấ t th ư ờ n g với tư lệ n h phó sví đ o àn 23
và tỉn h trư ở n g Đ ắc Lắc. P h ạ m V ăn P h ú n h ậ n định: T ìn h
h ìn h Đức Lập đ ã q u á xấu , k h ô n g còn k h ả n ă n g cứu vãn,
n ê n k h ô n g lă n g v iệ n n ữ a. Trước m ắ t, tiể u đoàn 2 t r u n g
đ o à n 53 cô g ắ n g giữ cho được n g ã ba Đ ắc Lắc, n ế u tìn h
h ìn h vào ngày s a u k h á lên sẽ p h ả n kích lấy lại Đức Lập.
T rư ờ n g hỢp bị ép m ạ n h , k h ô n g đ ứ n g được, th ì tiể u đoàn
tự di tả n vê h ậ u cứ. Q u â n g iải p h ó n g đ á n h Q u ả n g Đức,
uy hiôp Buôn M a T h u ộ t chỉ đê n g h i b in h tạo điêu k iện
cho vài n g ày tới sẽ tậ p t r u n g lực Iượng đ á n h vào Kon
T u m , P lây Cu. Do vậv, việc c h ín h h iệ n n a y là tă n g cường
mọi k h ả n ăn g , đôi phó tôt n h ấ t cho trọ n g điểm là Kon
T u m và Plâv Cu.
N h ận định tr ê n bộc lộ h o à n to à n sự b ấ t ngờ bị động
c ủ a dịch trước đòn tiên công chiến lược của ta ở Tây
N guyên. Thực tế là đến tr ư a n g à y 9 th á n g 3 n ă m 1975 chỉ mấy giờ trước k h i ta nổ s ú n g mở m à n chiến dịch, q u â n
2 DTMX A
17
ngụ y v ẫ n k h ô n g biê"t ý đ ịn h và hướng tiôn công của ta.
P h ầ n t h ắ n g tro n g "cuộc đ ấ u tr í th á n g ba", giữa ta và địch
tr ê n ch iến trư ờ n g T â y N g u y ên đã thuộc về Bộ ThôVig soái
V iệt N a m - trự c tiế p là Bộ Chỉ h u y chiến dịch Tâ}’
N guyên.
Đ êm m ù n g 9 r ạ n g ng ày 10 th á n g 3 n ă m 1975, ta đã
h o à n t h à n h việc đ ư a m ột lực lượng lớn từ xa và từ n h iề u
h ư ớ n g bí m ậ t vào chiếm lĩnh tr ậ n địa. T rên tấ t cả các
hướng, bộ đội ta đ ề u p h ả i k h ắc phục m ìn, vượt q u a n h iề u
điểm chôt củ a địch; có hướng p h ả i qua sông... VỚI nỗ lực
r ấ t lớn c ủ a c á n bộ, ch iến sĩ, các đơn vị đã chiếm lĩnh vị tr í
x u ấ t p h á t tiế n công đ ú n g yêu cầu của k ế hoạch.
T ro n g lúc q u â n đ o àn 2 n g ụ y đ a n g t ậ p tr u n g đôi phó
với c h ủ lực ta ở K on T um , P lây Cu, đư ò n g 21, 14, 19, th ì
vào 2 giờ s á n g n g à y 10 th á n g 3, T r u n g đ o àn đặc công 198
được tă n g cường các p h â n đội hỏa lực B.72, ĐKZ nổ s ú n g
đ á n h s â n bay th ị xã, s â n bay H òa B ình, k h u k ho M ai H ắc
Đế, mở m à n cuộc tiế n công B uôn M a T h u ộ t. C ù n g lúc đó,
p h á o b in h c ủ a ta t ừ các t r ậ n đ ịa x u n g q u a n h Buôn M a
T h u ộ t b ắ t đ ầ u b ắ n p h á m ã n h liệt h ậ u cứ sư đ o àn 23, sơ
chỉ h u y tiể u k h u Đ ắc Lắc, tr ạ i p h á o b in h , th iế t g iá p ...
c ủ a q u â n ngụ y . Cuộc p h á o kích kéo d ài tới 6 giờ n g ày 10
th á n g 3, là m rố i lo ạn v à tê liệt cơ q u a n chỉ huy, tiêu hao
m ột bộ p h ậ n lực lượng địch tro n g th ị xã.
T ại s â n bay N g ã Sáu, các đại đội 1, 3, 18 thuộc T ru n g
đoàn đặc công 198 n h a n h chóng d iệt các mục tiêu q u a n
trọ n g tro n g s â n bay; sau đó cho m ột bộ p h ậ n cơ động q u a
đường 14, đ á n h chiếm chi k h u c ả n h sát, b ệ n h viện dă
chiên, tạo t h à n h h à n h la n g th ô n g su ố t ở cửa ngõ đông bắc
2 - ĐTMX-B
th ị xã. Đ ại đội 2 n h a n h chóng d iệ t sỏ chỉ h u y k h u kho M ai
H ắc Đế, mở cửa ở hướng T ây B ắc và lập chốt bảo vệ đ ư òng
tiê n công củ a ta vào căn cứ sư đ o àn 23 ngụy.
Phối hợp với đặc công và p h á o binh, đội h ìn h tiế n công
b in h c h ủ n g hợp th à n h củ a bộ đội ta từ các h ư ớ n g ào ạ t
tiế n về thị xã. R ạ n g sáng n g à y 10 th á n g 3, h ầ u h ế t các
dơn vị đ ã chiếm đưỢc vị tr í b à n đạp, b ắ t đ ầ u tổ chức x u n g
phong.
Trôn hướng Đông Bắc, vượt q u a k h u vực s â n bay th ị xã
do T rung đoàn 198 đặc công đ ã chiếm được, T r u n g đo àn
95B tr à n lên đ á n h chiếm k h u vực N gã S á u tr u n g tâ m th ị
xã. Juộc đọ sú n g diễn r a ác liệ t giữa t a v à địch d iễ n r a ở
N gã Sáu, k h u h à n h ch ín h ..., đặc biệt là k h u vực sở chỉ h u y
tiế u k h u Đắc Lắc. T ru n g đ o àn 95B p h ả i tổ chức tiế n công
đ ộ t phá ba lần, đ ến 15 giờ n g à y 10 th á n g 3 mới chiếm
đưỢi tiểu k h u Đắc Lắc.
]ù n g lúc, các đơn vị còn lại đ á n h ch iếm các cứ điểm
C h u Bua, C hư Duê, điểm cao 491, xóa sạ c h hệ th ố n g cứ
đ i ê n án ngữ vòng ngoài tr ê n b a hướng: N am , T ây N am ,
T â v Bắc; bao vây c h ặ t lực lượng địch tro n g nội ô th ị xã.
^rôn hướng T ây Bắc, chớp thời cơ q u â n địch ở th ị x ã bị
h ỏ a lực p h áo binh, đặc công tiế n công gây hỗn loạn, vào
lúc ■) giờ 30 p h ú t sá n g ngày 10 t h á n g 3, T r u n g đ o àn 148
S ư ¿oàn 316 tiến công đ á n h chiếm k h u p h á o b in h , k h u
th i é giáp và k h u h ậ u cần của dịch.
5 giò 30 p h ú t ngày 10 t h á n g 3, T r u n g đ o à n 148 đ á n h
c h iê n , làm chủ m ục tiêu. P h á t triể n tiế n công, m ột bộ
phiậi củ a T ru n g đoàn tiế n th e o đường P h a n Bội C h âu ,
19
đập n á t cụm phòng ngự c ủ a địch ỏ trư ờ n g tr u n g học Bồ
Đề, p h á t triể n sa n g N gã S á u b ắ t liên lạc được với T ru n g
đoàn 95B.
ở hướng Tây - Tây N am , T ru n g đoàn 174 (Sư đoàn 316)
đ án h chiếm k h u kho M ai H ắc Đê và tiế n công tiếp vào k h u
tiếp liệu. Tiểu đoàn 4 (T ru n g đoàn 24, Sư đo àn 10) đưỢc
tá n g cưòng m ột đại đội xe tă n g và m ột đ ại đội xe bọc thép
n h a n h chóng vượt q u a các ổ đề k h á n g vòng ngoài của địch,
tiế n công k h u th ô n g tin, k h u v ậ n tải, á p s á t căn cứ sư
đoàn 23 ngụy. Địch cho m áy b ay n ém bom n g ă n c h ặn và
tổ chức p h ả n kích n h iề u đợt, v à đã ch iếm lại k h u kho M ai
Hắc Đế, cứ điểm C hư Duê. T a và địch g ià n h giật n h a u từng
căn n h à, góc phô". Đồng chí H o àn g Đ ìn h T hứ - Đ ại đội
trư ở n g đại đội 10 (Sư đ o àn 10) và đồng chí Đ oàn Sinh
Hưởng - cán bộ t r u n g đội th u ộ c đại đội 9 T ru n g đoàn xe
tă n g 273 đã chỉ h u y đơn vị đ á n h lui n h iề u đợt p h ả n kích
của địch. T ru n g đoàn 232 và T ru n g đoàn 234 pháo cao xạ
bám sát, đ án h tr ả m áy bay địch, bắn rơi 6 m áy bay A37,
bảo vệ đội h ìn h tiế n công c ủ a bộ b in h v à xe tă n g của ta.
C hiều ngày 10 th á n g 3, T r u n g đoàn 174 chiếm lại đưỢc
k h u k ho M ai Hắc Đế.
T rê n hướng N am T iểu đo àn 7 và T iểu đoàn 8 thuộc
T ru n g đoàn 149 đã vượt SUỐI la T am , tiế n công k h u tiếp
vận, sở th ú y, ty N g â n k h ố và k h u cư xá sĩ q u a n ngụy.
R iêng Tiểu đoàn 9 đã cơ động tiế n công vào q u ậ n lỵ Hòa
B ình ở p h ía Đông.
Đ ến 17 giò 30 p h ú t n g à y 10 th á n g 3, bộ đội ta đã
chiếm được h ầ u h ế t các m ục tiêu tro n g th ị xã. Do không
20
n ắ m chắc sở chỉ h u y sư đoàn 23 ngụy; m ặ t khác, do cán bộ
chỉ h u y đơn vị tiế n công xử tr í tìn h h u ố h g th iế u ch ín h xác
v à k h ô n g kịp thòi, n ên ta v ẫn c h ư a chiếm được m ục tiê u
q u ầ n sự q u a n trọ n g này.
Đế g ià n h t h ắ n g lợi tr iệ t để cho
c h iế n dịch, Bộ C h ỉ h u y ch iến dịch
đ ịn h chôt giữ các m ục tiê u đã chiêm
t r u n g lực lượng m ạ n h , n h a n h chóng
t r ậ n đ á n h mở m à n
T â y N g u y ên q u y ế t
được, đồng thờ i tậ p
tiê u d iệ t sở chỉ h u y
sư đ o à n 23 n g ụ y v à n h ữ n g m ục tiê u còn lại. Bộ Chỉ h u y
c h iế n dịch cũng q u y ế t đ ịn h triể n k h a i lực lượng s ẵ n s à n g
đ á n h địch p h ả n kích, đồng th ò i k h ẩ n trư ơ n g tiế n công
là m chủ các c ăn cứ b à n đ ạ p như : B ả n Đôn, C hư N ga,
B u ô n H ồ... k h ô n g chê c h ặ t lực lượng cơ động b ê n ngoài
ứ n g cứu. Đưa lực lượng p h ò n g k h ô n g á p s á t th ị xã, bảo vệ
đội h ìn h tiế n công củ a ta và bảo vệ n h â n dân . Đ iều m ột
lực lượng sa n g p h ía Đ ông Bắc, s ẵ n s à n g đ á n h địch đổ bộ
đ ư ờ n g không. Đ iề u Sư đoàn 10 (thiếu) ở Đức L ập s a n g
p h ía đông th ị x ã là m lực lượng dự bị, s ẵ n s à n g đ á n h địch
p h ả n kích.
Đ ến chiều n g à y 10 th á n g 3, q u â n địch biết rõ ý đ ịn h
c ủ a ta đ á n h ch iếm B uôn M a T huột. Tổng th ô n g ngụy
q u y ề n N guyễn V ă n T h iệu và tư lện h q u â n đoàn 2 n g ụ y
P h ạ m V ăn P h ú lệ n h cho b in h lín h còn lại tro n g th ị xã "tử
t h ủ B uôn Ma T h u ộ t b ằ n g mọi giá" đề chò q u â n ứ n g cứu,
n h ư n g (tã quá m uôn, Các tu y ến đưòng 14, 19, 21 đã bị cắt
đứt; b ầu tròi th ị x ã đã bị pháo phò n g k h ô n g của ta k h ô n g
chế. Lực lượng địch ở bắc T ây N guyên, v à các tỉn h T ru n g
Bộ còn đông, n h ư n g khô ng còn đường lên cứu đồng bọn ở
B uôn M a Thuột.
21
S á n g sớm n g à y 11 th á n g 3, s a u n h ữ n g đợt cấp tậ p
c ủ a h ỏ a lực p h á o b in h , các đơn vị b in h c h ủ n g hỢp th à n h
c ủ a t a từ b a h ư ớ n g mở t r ậ n công k ích vào sở chỉ h u y sư
đ o à n 23 ng ụy . Đ ịch t ậ p t r u n g sức chông đỡ. M áy bay địch
n é m b o m x u ố n g đ ư ờ n g phô. Xe t ă n g M 48, M 41 củ a địch
liề u m ạ n g xông r a c h ặ n các n g ả đường. Đ ê bảo vệ đội
h ì n h c h iế n đ ấ u c ủ a bộ b in h , xe tă n g c ủ a t a v à bảo vộ
n h â n d â n , bộ đội cao xạ b ìn h t ĩ n h chờ m áy bay địch lao
x u ố n g t h ậ t t h ấ p m ới n h ả đ ạn . Bộ b in h b á m ,s á t xe tă n g
d ũ n g m ã n h tiế n công d iệ t các ổ đề k h á n g ; xe tă n g p h á t
h u y sức m ạ n h đ ộ t kích, mở đường cho bộ b in h x u n g
phong.
11 giò n g à y 11 th á n g 3 n ă m 1975, sở chỉ h u y sư đoàn
23 n g ụ y - m ục tiê u CUỐI cù n g ở B uôn M a T h u ộ t bị tiê u
diệt. T ê n đ ạ i t á V ũ T h ế Q u a n g - sư đoàn p h ó sư đo àn 23
v à đ ạ i t á N g u y ễ n T rọ ng L u ậ t - tiể u k h u trư ở n g tiể u k h u
Đ ắc L ắc bị bắt.
S a u 32 giờ c h iế n đ ấ u vô cù n g a n h dũng, bộ đội ta đã
tiê u d iệ t v à b ắ t to à n bộ q u â n địch ở B uôn M a T h u ộ t, giải
p h ó n g h o à n to à n th ị xã có vị t r í đặc b iệ t q u a n trọ n g này.
Đ â y là t r ậ n t h e n chốt, q u y ế t đ ịn h c ủ a c h iến dịch Tây
N g u y ên . C h iế n t h ắ n g B uôn M a T h u ộ t củ a t a th ự c sự là
m ộ t t r ậ n "điểm đ ú n g huyệt", là m cho địch c h o á n g váng,
b ấ t ngờ, rổì lo ạn sự chỉ đạo chiến lược và làm đảo lộn t h ế
p h ò n g t h ủ c ủ a địch ở chiến trư ờ n g T ây N g uy ên , mở r a m ột
cục d iệ n mới r ấ t có lợi cho ta.
T ừ n g à y 11 đ ế n n g à y 14 th á n g 3, T r u n g đo àn 198 đặc
công v à T r u n g đ o à n 148 bộ b in h tiế n h à n h t r u y q u é t tà n
22
b in h địch, diệt các vị tr í còn lại tro n g th ị xã. Các t r u n g
đ o à n 25, 95B, 174, 149, 66 có xe tà n g ph ôi hỢp tiê u d iệ t v à
bức h à n g n h iề u cứ điểm củ a địch ở ng o ại vi B uô n Hồ, C hư
Pao, Đ ạ t Lý, C h â u Nga, C h â u Sơn. T iểu đ o à n 21 (Bộ T ư
lện h T rường Sơn - Đ oàn 559), đ á n h ch iếm B ả n Đ ôn...
C ù ng với đòn tiế n công "diểm h u y ệt" B uôn M a T huột, ở
bắc T ây N g uyên và chiến trư ờ ng T rị - T h iên , K h u 5, bộ đội
ta đây m ạ n h tác chiến phối hỢp, tạo t h ế chia cắt, k ìm giữ,
buộc q u â n đoàn 2 n gụy p h ả i p h â n tá n lực lượng đôi phó.
S ư đoàn 968 bộ b in h đ á n h chiếm h a i căn cứ q u a n
trọ n g của địch ở tâ y n a m P lây Cu, áp s á t q u ậ n lỵ T h a n h
Bình, pháo kích s â n bay Cù H a n h , K on T um . Sư đ o àn 3
và T ru n g đ o àn 95A bộ b in h chốt giữ các vị tr í đ ã chiếm
được trô n dường 19, p h á t triể n tiôn công r a h ư ớ n g đèo
M ian g Y ang và h ư ớ n g Vườn Xoài. T r u n g đ o à n 25 bộ b in h
c h ặ n đ á n h d iệt m ột bộ p h ậ n q u â n địch từ K h á n h D ương
lên giải tỏa, tiêp tụ c chia c ắ t đường 21. T r u n g đ o à n 271 bộ
b in h và tiểu đoàn 14 đặc công đ á n h ch iếm m ột sô" ấp v ù n g
ven, áp s á t s â n b ay N hơn Cơ (Q u ả n g Đức). Bộ đội địa
p hư ơ ng h ai tỉn h G ia Lai, Kon T u m h o ạ t động m ạ n h ở
đông n a m th ị xã P lây C u...
ớ K hu 5, Sư đ o à n 2, Lữ đ o à n 52 bộ b in h v à lực lượng
vũ tr a n g đ ịa p h ư ơ n g tiế n công tiê u d iệ t chi k h u q u â n
sự T iên Phước, bức r ú t q u ậ n lỵ P hư ớ c L âm , c h u y ể n
h ư ớ n g tiê n công x u ô n g đồng b ằn g , c h ia c ắ t giao th ô n g
đường số 1; uy h iếp th ị xã Q u ả n g N gãi v à th ị x ã T a m Kỳ.
N gày 12 th á n g 3 và tro n g các n g à y 15, 16 t h á n g 3,
s a u k h i cho h à n g t r ă m lầ n chiếc m áy b a y cường k ích n é m
23