NHỮNG VẤN ĐỀ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ THỦY LỢI PHỤC VỤ CÔNG TÁC QUY HOẠCH VÀ PHÁT TRIỂN ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG

Vi n Quy ho ch Th y l i mi n Nam
T P SAN KHOA H C VÀ CÔNG NGH QUY HO CH THU L I

SIWRP

NH NG V N
KHOA H C-CÔNG NGH THU L I
PH C V CÔNG TÁC QUY HO CH VÀ PHÁT TRI N
NG B NG SÔNG C U LONG

VI N QUY HO CH
THU L I MI N NAM

Ths. Nguy n Ng c Anh
Phó Vi n tr ng
Tóm t t:
ng b ng sông C u Long có v trí r#t quan tr ng trong phát tri n kinh t -xã h i c a c
n c. Tuy nhiên, trong ti n trình phát tri n kinh t -xã h i, nh ng h n ch v i u ki n t nhiên là rào
c n không nh', c bi t $i v i s n xu#t nông nghi p và sinh ho t c a ng i dân
BSCL. Nh n rõ
vai trò c a khoa h c và công ngh trong phát tri n thu l i nói chung và quy ho ch thu l i nói riêng,
c bi t là trong qu n lý tài nguyên n c và l u v c sông, trong quy ho ch chi n l c và quy ho ch
dài h n, Vi n Quy ho ch Thu l i mi n Nam trong nhi u n m qua ã xem khoa h c-công ngh là chìa
khoá quan tr ng gi i quy t nh ng v#n ph!c t p và th i s nh#t qua t"ng th i k(, a khoa h ccông ngh góp m t ph n không nh' trong thành công chung c a ngành thu l i $i v i phát tri n
kinh t -xã h i
BSCL.

1.
1.1

Khoa h c-Công ngh trong quy ho ch thu! l"i ph#c v# c$p n%&c

Quy ho ch c p n c phát tri n t i
Thông qua các d" án, nhi u công trình thu l i ã
c nghiên c u,
xu t,
u t và xây d"ng trong 30 n m qua, giúp thu h4p d n di n tích b! nh h #ng m n
xu ng còn 1,4 tri u ha và di n tích b! nh h #ng chua d i 200 nghìn ha. T$ n m
2000 n nay, di n tích lúa ông-Xuân luôn # m c 1,35-1,45 tri u ha và lúa Hè-Thu
1,50-1,55 tri u ha. Trên n n c a phát tri n thu l i, v i vi c chuy n m t v lúa dài
ngày, n ng su t th p thành hai v lúa ông-Xuân và Hè-Thu ng n ngày có n ng su t
cao trên di n r ng (ngo i tr$ nh ng di n tích m t v vùng ven bi n chuy n sang nuôi
tr ng thu s n), ã giúp nâng cao và %n !nh t%ng s n l ng l ng th"c toàn vùng
BSCL, giúp n c ta gi i quy t nhanh và tri t
bài toán l ng th"c trong m t th i
gian ng n. Tuy nhiên, hi n nay, vào mùa ki t, m c dù h th ng kênh m ng và b bao,
c ng b ng ã ch
ng t i cho kho ng 1,3 tri u ha, song, g p nh ng n m h n, m a
ít, b t th ng, dòng ch y mùa ki t th p, m n xâm nh p sâu, thi u n c cho s n xu t
và i s ng v&n th ng x*y ra.
ph c v cho c p n c t i, mà c th là gi i quy t bài toán c p n c mùa
c n, trong i u ki n h th ng sông r ch, kênh m ng an dày và r t ph c t p, ngay t$
nh ng ngày u sau gi i phóng, công tác quy ho ch thu l i ã r t chú tr ng u t ,
phát tri n và ng d ng mô hình thu l"c vùng nh h #ng tri u. Nhìn l i 30 n m qua,
n nay, bài toán quy ho ch c p n c ã tr i qua m t ch ng
ng dài. T$ 1994-1996,
tài “Cân b ng s d ng n c ph c v phát tri n kinh t -xã h i BSCL (Ch ng
trình nghiên c u khoa h c KC12,
tài KC12-06)
c th"c hi n và là c s# quan
tr ng cho bài toán quy ho ch c p n c mùa c n v sau. Nh ng ng d ng khoa h ccông ngh m i trong tài ã t o b c t phá trong công tác quy ho ch thu l i, nh
ng d ng vi-n thám, phân tích a m c tiêu, phân tích t i u, l p và qu n lý ngân hàng

d li u, phân vùng-phân khu thu l i, k t n i k t qu mô hình thu l"c v i mô hình
cân b ng n c…
Mô hình VRSAP (Vietnam River System And Plains)
c c Pgs. Nguy-n
Nh Khuê và các c ng s" # Vi n xây d"ng và phát tri n t$ nh ng n m 80 th k tr c,
n nay tr# thành m t công c hi u qu trong quy ho ch c p n c # BSCL. Ngoài
mô hình VRSAP, các mô hình SAL, SAL-BOD c a Gs.Ts. Nguy-n T t
c, KOD


Vi n Quy ho ch Th y l i mi n Nam
T P SAN KHOA H C VÀ CÔNG NGH QUY HO CH THU L I

c a Gs.Tskh. Nguy-n Ân Niên, HYBRIS c a Ts. Nguy-n H u Nhân… c ng
c
ng d ng # nh ng m c
và th i i m khác nhau. Trong h p tác v i +y h i sông
Mekong, Vi n ã t$ng s d ng mô hình MEKSAL c a Ban Th ký và g n ây là mô
hình ISIS
c phát tri n b#i s" liên k t gi a Halcrow và Wallingford Software.
Trong D" án nâng cao n ng l"c các Vi n ngành n c c a DANIDA ( an M ch), DHI
c ng ã chuy n giao các mô hình h MIKE, trong ó có mô hình MIKE 11 c ng ã
c Vi n ng d ng mô ph(ng các bài toán thu l"c cho vùng BSCL. Mô hình toán
xây d"ng cho BSCL c a Vi n hi n nay có 6.500 m t c t ngang, 2.500 nhánh sông,
g n 1.000 ô ng, g n 200 c u c ng, 21 biên l u l ng và m"c n c. Khi dùng SAL
ch y c l và m n cho n m 2000 ch m t ch a n 25 phút trên máy P5 t c
244
MHZ.
ph c v cho quy ho ch c p n c t i, nhi u thành t"u trong khoa h c-công
ngh khác c ng

c ng d ng
ánh giá hi n tr ng và s" bi n %i c a dòng ch y
ki t th ng l u (t i Kratié) n BSCL nh ng d ng các mô hình SSARR (D&n tính
dòng ch y và i u ti t h ch a), MITSIM, MIKE BASIN, IQQM (Cân b ng n c l u
v"c sông, tính toán nhu c u n c t i)…, mô hình phân tích th ng kê HYMOS,
STATIS… (qu n lý d li u, tính toán các c tr ng th ng kê, tính toán trung bình
tr t…).
1.2

Quy ho ch c p n c phát tri n thu s n
Nuôi tr ng thu s n BSCL trong nh ng n m g n ây t t c
t ng tr #ng
và phát tri n nhanh c v di n tích, k/ thu t nuôi, s n l ng và c c u thành ph*m,
trong ó có s" óng góp không nh( c a ngành thu l i.
ph c v cho phát tri n
thu s n, ngành thu l i ã nghiên c u quy ho ch l i vùng ven bi n, c bi t là vùng
giáp ranh ng t-m n, ph i h p v i các t nh và ngành nông nghi p, thu s n, lâm
nghi p trong quy ho ch chuy n %i t ai và c p n c, chuy n %i hình th c c ng
nh quy trình v n hành h th ng c ng t$ “ng n m n” sang “ki m soát m n”, b trí l i
h th ng kênh, c bi t là kênh c p 2 và 3, b trí l i các “ti u khu” và “ô thu s n”…
cho phù h p v i nhu c u c a nuôi tr ng thu s n. Mô hình VRSAP và SAL ã
c
c i ti n phù h p h n v i v n hành h th ng công trình, mô ph(ng t t h n các tr ng
h p l y m n qua c ng vào ng, kh ng ch ranh xâm nh p m n trên h th ng sông
kênh, ph c v phân ranh m n-ng t… M t i n hình cho ng d ng VSARP trong
chuy n %i s n xu t vùng ven bi n là d" án h p tác khoa h c-công ngh gi a Vi n
Lúa Qu c t (IRRI), Vi n Qu n lý n c Qu c t (IWMI), Trung tâm cá Th gi i
(WorldFish),
i h c Newcastle (V ng qu c Anh),
i h c C n Th và Vi n

QHTLMN i v i vùng Qu n L -Ph ng Hi p t$ n m 2000 n nay. Ngoài ra, mô
hình MIKE 11 và MIKE11-GIS c ng ang
c nghiên c u ng d ng cho qu n lý
v n hành các h th ng thu l i Nam M ng Thít, Ô Môn-Xà No và Qu n L -Ph ng
Hi p. Các mô hình nuôi tr ng thu s n chuyên canh, thâm canh, qu ng canh, k t h p
lúa-/+tôm, lúa+cá… c ng
c xem xét áp d ng trong tính toán nhu c u n c, b trí
và chuy n d!ch mùa v , b trí h ng c p m n và thoát n c th i ô nhi-m… trong
vùng thu s n. Các mô hình trên c ng ã
c áp d ng cho bài toán phân ranh m nng t và l p quy trình v n hành h th ng công trình vùng Qu n L -Ph ng Hi p thu c 2
t nh Sóc Tr ng và B c Liêu.
1.3

Quy ho ch c p n c qu n lý và phát tri n r ng
Các h sinh thái r$ng ch y u # BSCL là r$ng ng p m n, r$ng tràm, các
V n Qu c gia và các khu B o t n thiên nhiên t ng p n c v i h sinh c nh a
d ng c v th"c v t và ng v t. Các V n Qu c gia Tràm Chim, U Minh Th ng...


Vi n Quy ho ch Th y l i mi n Nam
T P SAN KHOA H C VÀ CÔNG NGH QUY HO CH THU L I

có tính a d ng sinh h c cao và r t

c tr ng cho BSCL.

R$ng tràm # BSCL có c i m là d- cháy, nh t là vào mùa khô, khi m"c
n c trong r$ng h th p h n m t t t" nhiên, l p th"c bì d i tán r$ng khô và dày,
vùng c( n n, lác, lau s y… bao quanh các kho nh r$ng tràm tr# thành vùng m y
nguy c gây cháy. Nh ng v cháy r$ng # U Minh Th ng, U Minh H , Tràm Chim,

k c nh ng khu r$ng tràm s n xu t trong nh ng n m g n ây cho th y n c cho
phòng ch ng cháy r$ng r t quan tr ng. Vì th , m t s V n Qu c gia và Khu B o t n
thiên nhiên ã xây d"ng quy ho ch qu n lý n c cho b o v a d ng sinh h c c ng
nh phòng ch ng cháy r$ng, nh các V n Qu c gia Tràm Chim (1998), U Minh
Th ng (2003), U Minh H (2005) và Khu B o t n Thiên nhiên Lung Ng c Hoàng
(2001). Nh ng mô hình cân b ng n c theo chi u ngang (n c trong r$ng-n c trong
kênh-n c ngoài vùng m), theo chi u ng (m a-n c trong r$ng-n c trong tb c thoát h i-th m…), mô hình qu n lý n c theo phân khu ch c n ng, theo u tiên
có m c tiêu (tái sinh, phòng ch ng cháy, a d ng sinh h c…) u
c xem xét ng
d ng cho t$ng khu v"c c th , giúp công tác qu n lý r$ng ngày m t t t h n. Mô hình
qu n lý n c V n Qu c gia U Minh Th ng hi n
c xem là m t mô hình tiêu
bi u cho ph c v b o v , qu n lý và phát tri n r$ng # BSCL.
1.4

Quy ho ch c p n c dân sinh-công nghi p
Dân s
BSCL n m 2004 kho ng 17,11 tri u ng i, bao g m 13,65 tri u
ng i # nông thôn (chi m 79,7%) và 3,64 tri u ng i # thành th!.
ph c v quy
ho ch c p n c dân sinh và công nghi p, ngoài ng d ng nh ng mô hình thu l"c và
cân b ng n c, các mô hình liên quan n ch t l ng n c c ng ang
c nghiên
c u nh m t$ng b c gi i bài toán c p n c # m c cao h n, bao g m c l ng và ch t.
Mô hình SAL và VRSAP c i ti n (VRSAP-GIS) b c u hình thành module ch t
l ng n c v i m t s thông s chính nh BOD và DO.
Ngoài ra, # nh ng vùng ph i khai thác n c ng m cho sinh ho t, vi c ng d ng
các mô hình ánh giá tr l ng n c ng m và các thi t b! khoa h c-công ngh giám
sát ch t l ng n c, c bi t là hàm l ng c t Arsen (th ch tín) trong n c ng m
c ng

c th"c hi n ch t ch0 nh m a ra nh ng k t lu n chính xác và th"c t v kh
n ng s d ng n c ng m trong quy ho ch c p n c sinh ho t và công nghi p #
BSCL.
1.5

Quy ho ch c p n c b o v môi tr ng
Môi tr ng liên quan n ngu n n c nói chung # BSCL n m trong 3 v n
chính là (1) môi tr ng n c vùng ng p l và vùng ven bi n; (2) b o v và qu n lý t
ng p n c và a d ng sinh h c; và (3) nh ng tác ng xuyên biên gi i. Vi c c p n c
b o v và x lý môi tr ng # vùng ng p l (ngay c trong mùa l # nh ng vùng
bao ê tri t ) và vùng ven bi n ( c bi t là vùng nuôi tr ng thu s n) là v n
c"c
k, khó kh n và ph c t p hi n nay # BSCL.
t ng p n c ven bi n b! khai thác
nuôi tr ng thu s n ang ph c h i nh ng còn lâu m i áp ng yêu c u. R$ng tràm n i
!a ngày càng thu h4p và ch còn # nh ng V n Qu c gia và Khu B o t n thiên nhiên,
v i nguy c cháy r$ng e do th ng niên. Nh ng tác ng xuyên biên gi i do phát
tri n th ng l u, c bi t trên dòng chính sông Ti n và sông H u, có xu th ti m c n
v i nguy c x u c n nh ng gi i pháp c b n, lâu dài và b n v ng h n
phòng ng$a
và ng phó. Hi n t ng n c bi n dâng và tri u c ng c ng là m i nguy mang tính
th"c t h n… T t c nh ng v n
trên khi n cho c p n c b o v môi tr ng ngày
càng tr# nên quan tr ng. Trong bài toán cân b ng n c toàn ng b ng, vi c xác !nh


Vi n Quy ho ch Th y l i mi n Nam
T P SAN KHOA H C VÀ CÔNG NGH QUY HO CH THU L I

nhu c u n c cho b o v môi tr ng và duy trì dòng ch y c b n gi ranh gi i m n

trên các sông chính, d" báo s" gia t ng ng p do tri u và m n do n c bi n dâng và
nh ng v n
xuyên biên gi i khác u
c t$ng ho c c m
tài nghiên c u khoa
h c-công ngh lý gi i, giúp bài toán quy ho ch c p n c mang tính th"c t và d" báo
h n.
Hi n nay, tr giúp cho bài toán s d ng n c a m c tiêu, trong quy ho ch c p
n c còn s d ng mô hình GAMS (H th ng thi t l p mô hình i s t%ng quát) v i
l i gi i cho các bài toán t i u hoá tuy n tính, phi tuy n tính và s nguyên h1n h p
nh m giúp ánh giá hi u qu và “ nh y” trong s d ng n c cho các m c ích khác
nhau nh t i, sinh ho t-công nghi p, thu s n, thu i n, t ng p n c…
2.
2.1

Khoa h c-Công ngh trong quy ho ch thu! l"i ph#c v# gi'm nh( thiên tai
Quy ho ch gi m nh thiên tai vùng ng p l!
L và ng p l t là m t trong nh ng thiên tai nghiêm tr ng nh t # BSCL, nh
h #ng l n n i s ng kinh t -xã h i và phát tri n s n xu t nông nghi p trên m t
vùng r ng l n và trong m t th i gian dài, v i m c ngày càng nguy hi m.
Trong qu n lý và gi m nh4 l trên quan i m “chung s ng v i l ”, ki m soát l
# các m c
và th i gian khác nhau
c xem là h ng i quan tr ng
mb o
cho vùng ng p l phát tri n %n !nh, v ng ch c, có !nh h ng và có m c tiêu. Khác
v i bài toán c p n c mùa c n, bài toán l còn có nh ng v n
ph c t p h n trong
mô ph(ng hi n tr ng l và d" báo di-n bi n l ng v i các phát tri n, ó là v n tràn
ng c a dòng ch y l t$ biên gi i sang và t$ sông chính vào ( ng v i các cao trình

b bao, ê bao các c p khác nhau), là dòng l ch y tràn qua các tuy n giao thông nông
thôn và huy n l (nh ng l i b! kh ng ch b#i h th ng c u, c ng trên các tuy n giao
thông t nh l và qu c l ), là tác ng c a các khu dân c bao ê v t l và nâng n n
v t l , là tác ng ng c chi u c a thu tri u t$ bi n, c a m a n i ng và nh ng
tác ng khác. Chính vì th , gi i quy t bài toán l , mô hình thu l"c ã
c nâng
c p và c i ti n áng k .
Tr c h t,
th ng nh t k t qu trong tính toán l ,
ngh v xây d"ng c s# d li u th ng nh t cho mô hình l
s m, ngay sau l 1996, nh m c b n hình thành b d li
kênh m ng, ô ng, h th ng cao …), thu v n (m"c n
c s# h t ng ( ê bao, b bao,
ng giao thông, khu dân c
tr m trung gian, c ng nh th ng nh t v s
thu l"c.

m t
tài khoa h c-công
ã
c tri n khai t$ r t
u v !a hình (sông r ch,
c, l u l ng, t%ng l ng),
…), i u ki n biên và các

mô ph(ng l n m 2000 và xây d"ng các ph ng án quy ho ch ki m soát l ,
Vi n QHTLMN ã c i ti n, nâng c p mô hình VRSAP b ng l p trình trong môi
tr ng WINDOW và liên k t v i GIS, c i ti n thu t toán, cho phép s d ng s l ng
l n các nút, o n liên k t, công trình, ô ru ng (g i chung là “ n v! thu l"c”). Mô
hình l 2000

c xây d"ng v i 7.258 n v! thu l"c và nay ã phát tri n n 9.857
n v!.
Ngoài ra, mô hình ISIS c ng
c áp d ng cho bài toán l trong khuôn kh% các
Ch ng trình S d ng n c, Phát tri n l u v"c và Qu n lý l . Bên c nh ó, mô hình
MIKE 11, MIKE 11-GIS và MIKE 21 c ng
c ng d ng mô ph(ng l t%ng quát
cho toàn ng b ng và chi ti t h n cho t$ng vùng (TGLX và TM), thu
c nh ng
k t qu kh quan, t ng thêm l ng thông tin và
tin c y cho ng d ng mô hình
trong qu n lý l .


Vi n Quy ho ch Th y l i mi n Nam
T P SAN KHOA H C VÀ CÔNG NGH QUY HO CH THU L I

Trong
tài Nghiên c u khoa h c “Nghiên c u nh n d ng toàn di n v l , d"
báo, ki m soát và thoát l ph c v yêu c u chung s ng v i l #
ng b ng sông C u
Long”, v i nh ng k t qu
t
c t$
tài nh nh n d ng toàn di n l
BSCL; xây
d"ng b s li u và các c tr ng l
BSCL; ánh giá h th ng phân c p l , d" báo,
c nh báo l ; xây d"ng ph ng pháp d" báo l hi n tr ng và có h th ng ki m soát;
ánh giá và xu t gi i pháp t%ng th qu n lý và ki m soát l ph c v yêu c u chung

s ng v i l # BSCL; c s#
xem xét, i u ch nh các gi i pháp và ph ng án công
trình ki m soát l ; nâng cao hi u qu phòng tránh l t$ h ng ti p c n qu n lý l b ng
gi i pháp phi công trình; c s# ánh giá
tin c y và kh n ng s d ng các mô hình
thu l"c, khuy n ngh! mô hình l thích h p, ã giúp công tác quy ho ch l phát tri n
lên m t b c m i có c s# khoa h c và th"c ti-n h n. Chính vì th , d" án quy ho ch
l
BSCL xây d"ng trong giai o n 1994-1998 ã
c Chính ph phê duy t ngày
21/6/1999.
c bi t, trong nh ng n m g n ây, trong qu n lý l , gi i pháp phi công trình
c Vi n quan tâm h n trong qu n lý l nói chung nh có s" u t nghiên c u sâu
h n và toàn di n h n v c s# khoa h c c a gi i pháp phi công trình và
c
ra
nh là m t gi i pháp i ng v i gi i pháp công trình, làm t ng thêm hi u qu không
ch c a gi i pháp công trình mà còn cho c gi i pháp qu n lý l nói chung. Qu n lý l
b ng gi i pháp phi công trình có th làm thay %i m c
nh y c m c a l , thông qua
vi c i u ch nh c c u s d ng t ai và các mô hình s n xu t, các chính sách khai
thác và tài tr cho các cá nhân b! t%n h i, làm thay %i môi tr ng canh tác, gi m thi u
h u qu ng p l t. Th"c ch t, gi i pháp phi công trình là gi i pháp t% ch c và qu n lý
m t cách có khoa h c theo h ng tích c"c nh ng m m d3o, th u hi u c n k0 quy lu t
và di-n bi n l
khôn khéo lu n lách và né tránh thiên tai. Quan i m c b n c a
gi i pháp qu n lý l phi công trình là: T t c các gi i pháp công trình qu n lý l
u
không th ng n ch n
c t t c các con l , c bi t là các con l l n l!ch s . N u t t

c các con l
u
c gi i quy t b ng gi i pháp công trình thì s0 r t không h p lý v
kinh t và ngu n tài l"c c a qu c gia c ng không cho phép. Con ng i không th
ng n ng$a
c t t c các con l # m t vùng nào ó, c ng không th ng n ng$a các
con l c a t t c các vùng.
i v i c dân c a vùng ng p l t, nên làm cho h thích
ng v i môi tr ng l , s ng chung v i l , ng th i nh n m nh vi c kh ng ch thích
h p i v i s" phát tri n công, nông nghi p # vùng ng p l t. Tr c lúc l
n, c n
làm t t công tác chu*n b!, sau khi l qua, làm t t công tác kh c ph c h u qu .
Bên c nh ó, Vi n c ng b t u nghiên c u tác ng c a nh ng n m l nh( i
v i s n xu t nông nghi p và môi tr ng # vùng ng p l
BSCL. Nh ng nghiên c u
ban u cho th y, n u ngo i tr$ nh ng thi t h i n ng n do l r t l n (nh l 1961,
1978, 2000) gây ra, thì chính nh ng n m l nh( (l 1993, 1998, 2004, 2008) c ng là
tác nhân gây thi t h i không nh( cho vùng ng p l
BSCL do phát tri n d!ch b nh,
gi m s n l ng thu s n, gây ô nhi-m môi tr ng và thi u n c trong mùa khô n m
sau...
2.2

Quy ho ch gi m nh thiên tai trong quy ho ch vùng m n ven bi n
Trong m y ch c n m g n ây, BSCL ã t$ng x y ra nh ng n m khô ki t và
m n lên cao, gây thi t h i n ng n cho kinh t -xã h i nh 1977, 1993, 1998, 2004 và
2005. Do n m # ph n h l u cu i cùng trong l u v"c Mekong nên các sông l n thông
v i bi n ch!u nh h #ng m nh m0 c a thu tri u bi n ông, bi n Tây. Ngoài ra,
BSCL có m t m ng l i kênh r ch t" nhiên và nhân t o khá dày n i thông v i nhau

Vi n Quy ho ch Th y l i mi n Nam
T P SAN KHOA H C VÀ CÔNG NGH QUY HO CH THU L I

nên # vùng c a sông, ven bi n th ng xuyên b! n c m n d- dàng xâm nh p. Hi n
t ng xâm nh p m n không ph i ch gây ra do y u t t" nhiên mà còn nh h #ng b#i
s" can thi p c a con ng i # c trong ng b ng và # các n c ven sông phía th ng
l u. Nghiên c u d" báo xâm nh p m n là v n khá ph c t p # BSCL, di n tích t
b! xâm nh p m n # BSCL vào kho ng 1,7 tri u ha chi m 42% di n tích BSCL. T$
nh ng n m c a th p niên 80 ã có r t nhi u nghiên c u v xâm nh p m n nh nghiên
c u trong khuôn kh% h p tác qu c t c a U ban sông Mekong v i s" giúp . c a
Chính ph Úc, n m 1985, nghiên c u trong các quy ho ch thu l i vùng, quy ho ch
t%ng th BSCL,… Trong th i k, 1980-1990, nh ng ng d ng khoa h c-công ngh
trong các nghiên c u xâm nh p m n nh k/ thu t l y m&u m n phân t ng, phân tích
nêm m n và xác !nh h s phân t ng, h s khuy ch tán m n, xác !nh chi u dài xâm
nh p m n, quan h gi a chi u dài xâm nh p m n cao nh t và l u l ng ki t trung bình
th i o n, nh h #ng c a bi n %i lòng d&n n xâm nh p m n, phân tích s" %n !nh
c a m"c n c ven bi n và n i ng v i xâm nh p m n, nâng cao ch t l ng mô hình
thu l"c-m n... là nh ng c s# và ti n quan tr ng cho quy ho ch c p n c và ng n
m n, ki m soát xâm nh p m n vùng c a sông và ven bi n, th"c hi n các d" án quy
ho ch ng t hoá Ba Lai, Nam M ng Thít, Qu n L -Ph ng Hi p, U Minh Th ng, ven
bi n Kiên Giang... trong nh ng n m k ti p.
Nh ng nghiên c u và ng d ng khoa h c-công ngh trong xâm nh p m n c ng
là c s#
ti p t c th"c hi n hi u qu d" án quy ho ch ê bi n và ê c a sông
BSCL 2000-2001, ph c v vi c hình thành các k!ch b n và ph ng án phát tri n do
tác ng c a bi n dâng và gi m dòng ch y ki t trong rà soát quy ho ch t%ng h p
BSCL n m 2005 ã
c Chính ph phê duy t ngày 19/4/2006 (Quy t !nh
84/2006/Q -TTg).

2.3

Quy ho ch gi m nh thiên tai vùng chua phèn

t phèn # BSCL chi m di n tích kho ng 1,6 tri u ha, phân b ch y u #
vùng
ng Tháp M i, T giác Long Xuyên và Bán o Cà Mau. t phèn ã
c
chú ý t$ r t s m (1930) và b t u
c nghiên c u m t cách bài b n t$ nh ng n m
u c a th p niên 70 do các chuyên gia Hà Lan khi ti n hành kh o sát kh n ng phát
tri n nông nghi p # BSCL (Quy ho ch Châu th%, 1974). Sau nhi u n m nghiên c u,
các chuyên gia Hà Lan ã có khuy n cáo i v i vùng phèn BSCL ( c bi t là t
phèn vùng TM) là không nên khai thác cho s n xu t nông nghi p do e ng i s" hoá
chua và các c t phèn s0 làm suy thoái môi tr ng. Tuy nhiên, do áp l"c dân s nên
ng i dân ã ph i s d ng t phèn
áp ng nhu c u s n xu t l ng th"c và phát
tri n kinh t . Trong quá trình khai thác và s d ng t phèn, m t trong nh ng v n
nguy hi m luôn
c c nh báo là khi tiêu thoát n c chua t$ m t ru ng vào h th ng
kênh r ch ã làm các c ch t trong t phèn theo dòng n c lan truy n ra nh ng
vùng r ng l n nh h #ng n môi tr ng sinh thái trong vùng.
Vì s" phát tri n b n v ng c a môi tr ng t phèn, thông qua các d" án nghiên
c uv
t phèn nh VH-10 (h p tác v i Hà Lan), Qu n lý t chua phèn-MASS (h p
tác v i Thu5 i n và U ban Qu c t sông Mekong), CASS (h p tác v i Hà Lan,
CHLB
c và Indonesia)..., các ti n b v khoa h c-công ngh trong qu n lý và khai
thác t phèn trên th gi i ã
c th"c hi n, nâng cao trình c a các nhà quy ho ch

thu l i. Các d" án trên ã t
c nh ng thành t"u c b n r t quan tr ng trong tìm
hi u b n ch t và tác ng b t l i c a t phèn, mô hình hoá các hi n t ng hoá-lý
di-n ra trong t phèn, khuy n ngh! bi n pháp s d ng t phèn (nh thau chua, r a


Vi n Quy ho ch Th y l i mi n Nam
T P SAN KHOA H C VÀ CÔNG NGH QUY HO CH THU L I

và *y phèn, lên li p, gi n c ém phèn...). Trong nh ng n m qua, nh vào h th ng
thu l i
c m# r ng và áp d ng nh ng ti n b khoa h c k/ thu t mà di n tích, n ng
su t lúa c a vùng t phèn BSCL ngày m t t ng. Tuy nhiên, m t trong nh ng tr#
ng i chính cho quá trình khai hoang và canh tác lúa trên vùng t phèn n ng là s" hi n
di n v i hàm l ng quá cao c a các c ch t trong t và n c, s" lan truy n, bi n
ng và nh h #ng n sinh tr #ng và n ng su t lúa. S d ng t i u t phèn là m t
v n
ã
c t ra t$ lâu nh ng
“chung s ng cùng t phèn” m t cách %n !nh
và b n v ng, c n ph i tìm hi u quy lu t bi n ng c a nó
t n d ng và kh c ph c
nh ng v n do t phèn và n c phèn gây ra. Th"c t cu c s ng òi h(i ph i nghiên
c u c i t o và s d ng t i u t phèn # BSCL, và i u này không th tách r i s"
óng góp ngày càng cao h n c a khoa h c và công ngh .
2.4

Quy ho ch gi m nh thiên tai

i v i xói l" b sông-b bi n

H th ng sông C u Long óng vai trò quan tr ng trong s" hình thành, phát
tri n và %n !nh BSCL. Tuy nhiên, hàng n m, song hành v i l l t, h n hán và xâm
nh p m n, thì xói l# và m t %n !nh b sông c ng là m t tr# ng i thiên nhiên, m t
d ng thiên tai nguy hi m i v i nh ng d i dân c và ô th! hai bên dòng sông.
Nh ng n m g n ây, i ôi v i l l t, h n hán nghiêm tr ng, xói l# b c ng x y ra
ngày càng m nh m0 và nguy hi m h n, gây thi t h i l n và tr"c ti p tác ng lên s"
phát tri n kinh t -xã h i và %n !nh dân c # BSCL.
quy ho ch phòng ch ng xói l# và %n !nh b sông, b bi n- nh ng v n
r t ph c t p trong ngành thu l i, ph c v phát tri n kinh t -xã h i hai bên b sông,
quy ho ch h th ng ê bi n- ê c a sông, thì vi c ng d ng các ti n b v khoa h ccông ngh trong nghiên c u, ánh giá, phân tích nguyên nhân,
xu t gi i pháp
phòng ch ng, d" báo xu th bi n %i lòng d&n (b i, xói b sông, hình thành và d!ch
chuy n các l ch sâu, xu t hi n và bi n m t các cù lao...) là r t quan tr ng và c n thi t.
Trong quy ho ch phát tri n thu l i BSCL, Vi n QHTLMN luôn có s" ph i h p
ch t ch0 v i Vi n Khoa h c Thu l i mi n Nam v nh ng nghiên c u bi n hình lòng
sông và b bi n liên quan, nh ng d ng các mô hình 2 chi u trong tính toán tr ng
v n t c trong sông, ven bi n, dòng h i l u..., tính toán %n !nh b , cung tr t b
sông... Ngoài ra, nhi u ph ng pháp khoa h c và công ngh khác c ng
c xem xét
áp d ng
xác !nh chi u dài vùng c a sông, chi u cao sóng thi t k , chi u cao sóng
leo, chi u cao n c dâng, phân tích di-n bi n
ng b qua nh v tinh...
2.5

Quy ho ch gi m nh thiên tai

i v i xu th khô h n và c n ki t ngu n n

c

H n hán và c n ki t ngu n n c th ng x y ra sau m t n m/nhóm n m l nh(
(th ng l u) và ít m a (t i ng b ng), d&n n ngu n n c trên sông-kênh gi m ch
còn kho ng d i 75% n m trung bình. Nh ng n m g n ây, h n hán có di-n bi n
ngày càng gay g t và kéo dài h n, nh h n 2002-2003, 2004-2005. C n ki t ngu n
n c th ng kéo theo gia t ng xâm nh p m n. Trong quy ho ch gi m nh4 thiên tai do
h n hán và c n ki t ngu n n c, s" h p tác và tri n khai khoa h c-công ngh trong
các ch ng trình và d" án c a U h i sông Mekong ã giúp chúng ta có nh ng thông
tin và c s# khoa h c tin c y h n, v ng ch c h n v hi n tr ng và xu th bi n %i c a
khí h u và thu v n trên l u v"c. Trong ch ng trình s d ng n c (WUP), vi c s
d ng công ngh tính toán cân b ng n c l u v"c sông b ng chu1i mô hình SWATIQQM-ISIS (t ng t" nh các chu1i mô hình TANK-MITSIM-VRSAP ho c NAMMIKE BASIN-MIKE 11/MIKE 21...) s0 giúp cho vi c xây d"ng các k!ch b n phát


Vi n Quy ho ch Th y l i mi n Nam
T P SAN KHOA H C VÀ CÔNG NGH QUY HO CH THU L I

tri n và ph

ng án quy ho ch thu n l i h n, khách quan h n và chính xác h n.

Trong Ch ng trình phát tri n l u v"c (BDP), vi c ng d ng công ngh “xây
d"ng k!ch b n” xác !nh và d" báo tác ng c a phát tri n do U h i sông Mekong
chuy n giao khi phân tích cho ti u vùng 10V ( BSCL) ã giúp công tác quy ho ch có
t m nhìn toàn di n và khách quan h n i v i các hi n t ng và s" vi c ã, ang và s0
x*y ra trên l u v"c sông.
2.6

Quy ho ch gi m nh thiên tai

i v i cháy r ng

Vùng BSCL hi n có 280.484 ha r$ng, trong ó có g n 90 ngàn ha r$ng dcháy thu c lo i r$ng tràm, b ch àn, keo và r$ng g1 t" nhiên, c bi t là r$ng tràm
trên l p than bùn. Trong nh ng n m t$ 2001-2005, toàn vùng BSCL ã x y ra 367
v cháy làm thi t h i h n 13 ngàn ha r$ng. Trung bình m1i n m cháy 2,6 ngàn ha,
chi m 30% di n tích cháy r$ng c n c. c bi t v cháy r$ng U Minh Th ng n m
2002 làm thi t h i trên 5 ngàn ha r$ng tràm.
ph i h p v i ngành lâm nghi p trong qu n lý và b o v r$ng, c bi t là
r$ng tràm tr c nguy c cháy r$ng, quy ho ch thu l i ã ng d ng nh ng công ngh
m i trong qu n lý và giám sát r$ng nh phân tích nh vi-n thám, xây d"ng quy trình
qu n lý r$ng t%ng h p, tính toán xây d"ng c ch qu n lý và i u ti t n c h p lý cho
r$ng tràm ng v i t$ng i u ki n t" nhiên khác nhau nh r$ng tràm trong vùng ng p
l (Tràm Chim), r$ng tràm trong vùng m a l n và nh h #ng m n (U Minh Th ng),
r$ng tràm trong vùng m a ít và nh h #ng l y u (Lung Ng c Hoàng)...
2.7

Quy ho ch gi m nh thiên tai

i v i suy gi m ch t l

ng n

c

BSCL ang và s0 ph i i phó v i s" thi u n c nghiêm tr ng trong mùa
khô, tác ng n s n xu t, c p n c sinh ho t, b o v môi tr ng... gây ra tranh ch p
gi a ng i s d ng. M t khi phía th ng l u Mekong không ki m soát t t tình tr ng
khai thác r$ng, qu n lý hi u qu quá trình chuy n %i c c u s d ng t, ng th i
v i gia t ng nhu c u l y n c trong mùa khô # vùng ông-B c Thái Lan, Lào và
Campuchia, thì nguy c thi u n c trong mùa ki t s0 càng thêm nghiêm tr ng. Quá

trình phát tri n # BSCL c ng gây nên nh ng tác ng tiêu c"c i v i t ng p n c,
d&n n nh ng t%n th t v a d ng sinh h c, môi tr ng s ng thu sinh, h
ng th"c
v t t" nhiên và gia t ng áp l"c i v i các loài ang có nguy c tuy t ch ng. Vi c
qu n lý ch t th i các khu dân c , công nghi p ch a áp ng v i nhu c u phát tri n và
b o v môi tr ng, nh h #ng n ch t l ng n c (n c m t và n c ng m), gây
khó kh n cho c p n c sinh ho t và các ti n trình sinh thái ven sông. Các ho t ng
phát tri n c a các n c th ng l u, c bi t là các n c trong U h i sông Mekong,
s0 có nh ng nh h #ng nh t !nh n vùng BSCL, nh làm suy gi m ngu n n c,
nh t là vào mùa ki t, và ch t l ng n c, c ng nh các tác ng xuyên biên gi i và
các tác ng tích lu/ khác. Phát tri n phía th ng l u và ngay t i BSCL trong mùa
khô/ki t là nguy c ti m tàng gia t ng ph m vi xâm nh p m n (sâu h n v phía
th ng l u và lan r ng h n vào n i ng), nh h #ng n quá trình phát tri n kinh t xã h i. T t c nh ng ho t ng và tác ng trên s0 tr"c ti p/gián ti p gây nên s" suy
gi m ch t l ng c a ngu n n c.
i phó v i suy gi m ch t l ng ngu n n c, m t n i dung quan tr ng
trong quy ho ch qu n lý tài nguyên n c và l u v"c sông, ngoài các ch ng trình
giám sát ch t l ng n c trên dòng chính, vi c giám sát ch t l ng n c trong các ô


Vi n Quy ho ch Th y l i mi n Nam
T P SAN KHOA H C VÀ CÔNG NGH QUY HO CH THU L I

bao ki m soát l , trong các d" án phát tri n thu l i luôn
c coi tr ng. Các công
ngh m i trong phân tích di-n bi n ch t l ng n c, ánh giá tác ng môi tr ng,
trong d" báo nguy c suy gi m ngu n n c…
c ng d ng, ã mang l i nh ng k t
qu tích c"c trong xây d"ng và qu n lý quy ho ch.
c bi t, s" tham gia tích c"c
trong xây d"ng quy ch s d ng n c (dòng ch y ki t, dòng ch y l , ch t l ng n c)

tuân th Hi p !nh phát tri n b n v ng 1995 c a các chuyên gia quy ho ch thu l i
v$a mang tính ng d ng ki n th c th"c ti-n, v$a mang tính ng d ng ki n th c khoa
h c-công ngh trong àm phán v i các n c, là kinh nghi m và c s# t t cho th"c thi
công tác quy ho ch thu l i và phát tri n, c bi t là quy ho ch chi n l c và quy
ho ch gi m thi u tác ng xuyên biên gi i.
3.

Nh ng v$n )* c+n quan tâm trong khoa h c và công ngh ph#c v# quy
ho ch và phát tri,n th-i gian ).n

3.1

Công trình trên sông l n

Ch
dòng ch y mùa ki t BSCL ch!u nh h #ng sâu s c c a thu tri u, là
i u ki n thu n l i cho tiêu và c p n c, nh ng biên dao ng m"c n c thu tri u
trong ngày gi m nhanh t$ c a sông (2,3-2,8 m) n n i ng (0,3-0,5 m). S" ph c t p
c a ch
thu v n-thu l"c mùa ki t # BSCL th hi n qua hi n t ng giáp n c
và phân b c a chúng trên t$ng vùng. Nh ng n m có dòng ch y ki t trên sông, m n
xâm nh p sâu, c ng v i m a n i ng d i trung bình, k t thúc s m, xu t hi n mu n
s0 x y ra tình tr ng h n-m n nghiêm tr ng.
BSCL có ngu n n c ng m khá phong phú. Tuy nhiên,
ph c v cho s n
xu t nông nghi p và nuôi tr ng thu s n, ngu n cung c p %n !nh v&n t$ n c m t.
C n c vào yêu c u phát tri n nông nghi p và các ngành kinh t khác, yêu c u v s
d ng n c trong mùa khô kho ng t$ 900-1.200 m3/s. Nhu c u này bao g m cho lúa,
cây công nghi p, cây n qu , c p n c cho dân sinh, công nghi p, nuôi tr ng thu s n.
V i l u l ng mùa ki t sông Mekong qua Tân Châu-Châu

c vào kho ng 2.5004.000 m3/s, n u th ng l u l i gia t ng l y n c trong mùa khô, c ng v i s" bi n
ng dòng ch y ki t ngày càng cao do bi n %i khí h u, thì tình hình cung c p n c #
BSCL trong t ng lai s0 r t khó kh n, và ng hành v i nó là ranh gi i xâm nh p
m n ngày càng l n sâu h n.
Dòng ch y ki t, h n hán và xâm nh p m n là nh ng hi n t ng i li n v i nhau,
c n tr# s" phát tri n %n !nh và b n v ng # BSCL, vì th , b o v và s d ng hi u
qu dòng ch y ki t
c xem là chi n l c lâu dài và c bi t quan tr ng.
ch
ng i phó v i các tình hu ng b t l i trong s d ng n c th ng l u và bi n %i khí
h u lên dòng ch y ki t # h l u v"c Mekong, chúng ta c n nghiên c u và
xu t các
gi i pháp khai thác, s d ng hi u qu và b n v ng dòng ch y ki t # BSCL. ây
c ng chính là c s#
xu t h th ng công trình quy mô l n vùng c a sông C u
Long. Nh v y, có th nói r ng, quy ho ch thu l i không nh ng ph c v m c tiêu an
ninh l ng th"c và an ninh chính tr!-xã h i, mà còn h ng n m c tiêu cao h n trong
qu n lý tài nguyên c a t n c là “an ninh tài nguyên n c”, mà tr c m t là “an
ninh dòng ch y ki t”.
làm
c i u này, khoa h c-công ngh s0 luôn
c xem là
nh ng công c quan tr ng nh t th"c thi nhi m v .
3.2

Tác

ng c a ki m soát l!

T$ nh ng tr n l l n các n m 1996, 2000, 2001 và 2002, nh ng tr n l nh( các

Vi n Quy ho ch Th y l i mi n Nam
T P SAN KHOA H C VÀ CÔNG NGH QUY HO CH THU L I

n m 1998, 2003, 2005 và 2008, nhìn l i n i dung quy ho ch ki m soát l và nh ng
công trình ã th"c hi n, chúng ta th y ki m soát l th"c s" là m t bài toán l n và r t
ph c t p. N u ch nhìn nh n và
xu t gi i pháp ki m soát i v i nh ng tr n l l n
không thôi là ch a , b#i 70% nh ng n m còn l i là nh ng tr n l trung bình và nh(,
và m1i d ng l , m1i c p l khi v
n BSCL, n i ang và s0 phát tri n # m c cao
h n, u t ra nh ng v n
không nh( trong “chung s ng” và “ki m soát”. Quy
ho ch nói chung và quy ho ch ki m soát l nói riêng, là s" th"c hi n bài toán l p v i
b c th i gian
dài
ti p nh n thêm thông tin # c hai phía- t$ các phát tri n kinh
t -xã h i và t$ nh ng bi n ng c a thiên nhiên, mà bi n ng ó không ch là nh ng
tr n l l!ch s , nh ng tr n l l n, mà còn là nh ng tr n l trung bình, nh ng tr n l
nh( và c"c nh(. Th"c t cho th y thi t h i v kinh t -xã h i, c bi t là tính m ng con
ng i trong l l n là r t cao, song, thi t h i v môi tr ng, ngu n l i thiên nhiên, s c
kho3 c ng ng... i v i l nh(, c"c nh(, c ng không ph i th p. Thi u m t trong hai
ngu n thông tin trên, quy ho ch ki m soát l s0 xa d n th"c t và không làm tròn
nhi m v ph c v cho chi n l c phát tri n kinh t -xã h i b n v ng. Vì v y, i u
ch nh quy ho ch ki m soát l t$ các tr n l l n 2000, 2001, 2002, các tr n l trung
bình 2003, 1997, 1999 và xem xét thêm các l c"c nh( 1993, 1998, 2008 là c n thi t
và là yêu c u khách quan hi n nay.
Quy ho ch l là bài toán a m c tiêu, c n ph i xét n t t c các y u t l , m n,
phèn, c p n c mùa c n và b o v môi tr ng sinh thái. Mô hình toán l

BSCL là
công c ch y u
d" báo s" thay %i ch
thu v n sông Mekong và các vùng
ng p l t # BSCL. Tuy ã
c nghiên c u trong nhi u n m và
c c i ti n nâng
cao d n t$ng b c, nh ng do i u ki n t" nhiên # vùng
ng Tháp M i quá ph c
t p, trong khi tài li u thu v n và !a hình phía Campuchia l i thi u nên k t qu tính
toán còn ch a
c nh mong mu n. Vì v y, m t m t ph i c i ti n nâng cao ch t
l ng mô hình, m t khác các công trình # vùng này c n
c xem xét c*n tr ng h n
c v khoa h c-công ngh l&n v kinh t , xã h i và môi tr ng tr c khi quy t !nh
u t cho h th ng ki m soát l vùng TM.
3.3

Tác

ng c a phát tri n th

ng l u và n

c bi n dâng

Tuy các phát tri n c a các n c trong U h i sông Mekong u
c cam k t
tuân th theo Hi p !nh 1995, song nh ng tác ng c a phát tri n t$ phía th ng
ngu n c ng là bài toán ph c t p cho chúng ta trong t ng lai. Nh ng tác ng y nh

h #ng n BSCL b#i 3 v n : (i) Bi n %i dòng ch y l ; (ii) Bi n %i dòng ch y
ki t; và (iii) Bi n %i ch t l ng n c. Nh ng tác ng ó không nh ng th hi n trên
dòng chính sông Mekong (qua sông Ti n, sông H u) mà còn qua h th ng kênh r ch
và dòng l tràn d c theo biên gi i gi a Vi t Nam và Campuchia. H n lúc nào h t,
nh ng tác ng xuyên biên gi i ph i
c xem xét, phân tích và ánh giá k/, làm c
s# cho công tác i ngo i, th"c thi Hi p !nh Mekong và
xu t các gi i pháp ng
phó v i nh ng b t l i x*y ra.
xây d"ng chi n l c quy ho ch phát tri n thu l i
cho t ng lai (2020 và xa h n), thì vi c tham gia có k t qu (b ng kinh nghi m th"c
ti-n phong phú và ki n th c khoa h c-công ngh cao) v i ch ng trình s d ng n c
(WUP), ch ng trình qu n lý và gi m nh4 l (FMMP), ch ng trình môi tr ng (EP),
c bi t ch ng trình phát tri n l u v"c (BDP) là r t quan tr ng i v i chúng ta t$
nay n 2010.
Theo d" báo c a IPPC (+y ban Liên chính ph v bi n %i khí h u) và WB
(Ngân hàng Th gi i), do nh ng tác ng t%ng h p t$ phát tri n, m"c n c bi n trung


Vi n Quy ho ch Th y l i mi n Nam
T P SAN KHOA H C VÀ CÔNG NGH QUY HO CH THU L I

bình có th dâng cao 69 cm (IPPC) và 100 cm (WB) trong vòng 100 n m n. Tuy
nhiên, nh ng thông tin m i nh t v B KH và n c bi n dâng trên th gi i g n ây
cho th y hình nh xu th di-n bi n c a n c bi n dâng s0 nhanh h n so v i các d"
báo tr c ây. Hi n t ng n c bi n dâng là hi n h u và không th tránh kh(i, vì th ,
nh ng “toan tính” nh m ng phó tr c các tác ng c a n c bi n dâng trong lúc này
là th"c s" c p bách và r t k!p th i, òi h(i s" tham gia tích c"c h n n a c a khoa h c
và công ngh . Nh ng kinh nghi m v khoa h c và công ngh t$ các n c trên th gi i
trong l n bi n, xây d"ng và qu n lý h th ng ê bi n, phát tri n vùng ven bi n, phát

tri n vùng t th p…, c bi t t$ Hà Lan, là r t quan tr ng.
3.4

Tác ng c a kinh t th tr ng
Trong th i i hi n nay, bài toán quy ho ch luôn g n k t ch t ch0 và ph c v
cho phát tri n kinh t -xã h i d i tác ng c a kinh t th! tr ng. c i m c b n
nh t c a kinh t th! tr ng là s" bi n ng không ng$ng. Bi n ng c v giá c , v
kh i l ng và ch t l ng s n ph*m, v th! ph n tiêu th và v quy mô s n xu t.
Nh ng bi n ng khôn l ng c a s n xu t nông nghi p-lâm nghi p và thu s n #
BSCL trong 20 n m %i m i cho th y rõ i u y. ó là th i k, u t ng nhanh s n
l ng l ng th"c (1985-1995) sau 10 trì tr (1975-1985), chuy n t$ lúa 1 v n ng su t
th p sang 2-3 v n ng su t cao, các d" án c p n c và ng t hoá
c u tiên. K
n
là th i k, l n d n lên vùng ng p l (1990-2000), phát tri n h th ng b bao các c p,
ki m soát l tháng 8 và l tri t , v i các d" án u tiên cho ki m soát l . Trong th i
k, này, vùng ven bi n xu t hi n xu th khai thác r$ng ng p m n
nuôi tôm qu ng
canh, tuy thu s n b t u
c chú tr ng và gia t ng s n l ng song ã
l i di
ch ng r t n ng n cho các d i r$ng ng p m n ven bi n n nay v&n ch a th ph c h i.
T$ 2001 n nay, BSCL ang trong t chuy n mình l n 3 v i xu th chuy n %i
s n xu t, trong ó thu s n vùng n c m n-l (tôm sú), vùng n c ng t (cá ng, tôm
càng xanh, cá da tr n…) và v n cây n qu có giá tr! kinh t cao, k c s n xu t lúa
theo h ng n ng su t cao, ch t l ng t t, áp ng nhu c u xu t kh*u… c ng phát
tri n v i t c nhanh.
Tuy nhiên, v i xu th áp ng chuy n %i s n xu t theo h ng kinh t th!
tr ng, ngành thu l i nói chung và quy ho ch thu l i nói riêng ang ph i i m t
v i nhi u khó kh n, thách th c m i, ó là làm sao chuy n %i linh ho t h th ng công

trình thu l i ph c v nông nghi p sang ph c v thu s n và a ngành, quy ho ch
thu l i a tiêu chí, quy ho ch thu l i trong qu n lý v n hành h th ng công trình,
quy ho ch thu l i ph c v m c tiêu qu n lý tài nguyên n c và l u v"c sông, quy
ho ch thu l i BSCL trong khuôn kh% phát tri n l u v"c sông Mekong… ây là bài
toán khó, ph c t p và nhi u khi không có l i gi i chung, ch có l i gi i theo d ng
“ ánh %i”. V n
quan tr ng # ây là c n “ ánh” cái gì và ph i “ %i” cái gì.
y
chính là trách nhi m c a nh ng ng i làm công tác quy ho ch thu l i, và
làm t t
i u này, chúng ta ph i luôn ý th c
c t m quan tr ng s ng còn c a ng d ng khoa
h c và công ngh trong m1i công vi c.
4.

K.t lu n và ki.n ngh/

BSCL n m trong l u v"c sông Mekong, ng th i c ng là vùng phát tri n
kinh t quan tr ng c a c n c. Do v y, quy ho ch thu l i BSCL không nh ng
ph i phù h p v i !nh h ng phát tri n kinh t -xã h i chung c a t n c, mà còn
ng th i ph i h ng t i t m nhìn chung c a toàn l u v"c sông Mekong. Quy ho ch
thu l i BSCL là n n t ng cho các quy ho ch khác cùng ph i h p th"c hi n. ây là


Vi n Quy ho ch Th y l i mi n Nam
T P SAN KHOA H C VÀ CÔNG NGH QUY HO CH THU L I

m t quá trình h1 tr và b% sung cho nhau
tìm ra m t l i gi i h p lý cho phát tri n
kinh t -xã h i b n v ng # BSCL trên c s# phát tri n tài nguyên n c.

Quy ho ch thu l i có liên quan n nhi u ngành, nhi u l'nh v"c và s" phát
tri n c a ngành này l i là ti n
c a s" phát tri n ngành khác. Do v y, khi ti n hành
l p quy ho ch thu l i c n ph i ng trên quan i m t%ng th và toàn di n xem xét
bài toán a m c tiêu, trong ó, nông nghi p, thu s n, lâm nghi p, dân sinh và b o v
môi tr ng
c c bi t chú ý.
th"c hi n t t nh ng v n
này không th không
nhanh chóng ng d ng nh ng thành t"u m i v khoa h c và hoàn thi n k/ n ng áp
d ng nh ng công ngh tiên ti n trong phân tích, tính toán và ánh giá nh ng h p ph n
và thành t quan tr ng trong quy ho ch và phát tri n. T$ quá trình th"c hi n và ng
d ng khoa h c-công ngh , l"a ch n ph ng án phát tri n thu l i h p lý, m b o s"
phát tri n b n v ng v môi tr ng, hi u qu v kinh t và áp ng nhu c u xã h i.
Quy ho ch là bài toán ph c t p, a k t qu nh ng nhi u tham s và *n s , nên trong
khi v$a ng d ng nh ng ti n b trong khoa h c-công ngh
nâng cao ch t l ng và
hàm l ng ch t xám trong quy ho ch, v$a ph i bám sát nhu c u th"c t
v$a làm
v$a theo dõi và i u ch nh k!p th i. Trong quá trình l p quy ho ch thu l i, các m c
tiêu phát tri n BSCL ã
c chuy n thành các tiêu chu*n
s d ng trong quy
ho ch. C ng t ng t" nh v y, t m nhìn chung c a toàn l u v"c sông Mekong c ng
c chuy n thành các i u ki n khi ti n hành so ch n các ph ng án. S" ph i h p
v i U h i sông Mekong và các n c th ng l u trong các ch ng trình và d" án
phát tri n là r t quan tr ng, i tho i và h p tác
th"c hi n nghiêm ch nh Hi p !nh
Phát tri n b n v ng 1995, b o m s" %n !nh dòng ch y ki t, không làm gia t ng b t
l i trong dòng ch y l , gi ch t l ng ngu n n c trong lành i v i BSCL, là

nh ng i u mà công tác quy ho ch thu l i ph i h ng n hoàn thành tr ng trách
mà T% qu c giao phó.