Đánh giá tiềm năng đất đai phục vụ phát triển nông nghiệp tại xã đông ngũ huyện tiên yên tỉnh quảng ninh

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
========o0o========

Sinh viên: Lê Thị Thu Hương

ĐÁNH GIÁ TIỀM NĂNG ĐẤT ĐAI PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN
NÔNG NGHIỆP TẠI XÃ ĐÔNG NGŨ HUYỆN TIÊN YÊN TỈNH
QUẢNG NINH
Chuyên ngành: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
Mã số:

Họ và tên: Lê Thị Thu Hương
Giáo viên hướng dẫn:

ThS Nguyễn Thị Nga

HÀ NỘI - 2015


LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian thực hiện chuyên đề tốt nghiệp kết thúc khoá học chuyên
ngành quản lý đất đai, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến:
- Toàn thể các thầy, cô giáo trường Đại học Tài Nguyên và Môi Trường Hà
Nội đã tận tình giảng dạy và truyền thụ cho tôi kiến thức trong suốt quá trình theo
học tại trường.
- Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến cô giáo Ths.Nguyễn Thị Nga người trực
tiếp giảng dạy và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình học tập, thực tập và hoàn thành
chuyên đề tốt nghiệp này.
- Các cô chú, anh chị làm việc tại UBND xã Đông Ngũ huyện Tiên Yên tỉnh

Quảng Ninh đã tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ cho tôi trong suốt quá trình thực tập
tại, cũng như điều tra thu thập số liệu cho đề tài.
- Lời cảm ơn xin được gửi đến tập thể lớp LDH3QD - Quản lý đất đai, nhưng
người bạn đã cùng tôi vượt qua những khó khăn và đã luôn giúp đỡ tôi trong suốt
quá trình học tập, và rèn luyện tại trường.
- Cuối cùng lời cảm ơn chân thành nhất tôi xin gửi đến những người thân yêu
trong gia đình tôi, những người đã luôn bên tôi, động viên tôi, và tạo cho tôi những
điều kiện tốt nhất để tôi có thể yên tâm học tập.
Vì thời gian thực tập có hạn, kiến thức và kinh nghiệm còn nhiều hạn chế nên
chuyên đề thực hiện không thể tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự
góp ý của quý thầy cô và bạn bè.
Hà Nội, ngày tháng năm 2015
Sinh viên thực hiện

Lê Thị Thu Hương

1


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........................................ 5
1.1. Tình hình đánh giá đất đai trên thế giới ............................................................ 5
1.1.1. Khái quát chung ............................................................................................. 5
1.1.2. Một số phương pháp đánh giá đất trên thế giới .............................................. 7
1.2. Sử dụng đất theo quan điểm sinh thái và phát triển bền vững .......................... 18
1.2.1. Vấn đề suy thoái đất nông nghiệp ................................................................ 18
1.2.2. Quan điểm sử dụng đất bền vững ................................................................. 18
1.2.3. Sử dụng đất theo quan điểm sinh thái........................................................... 22

1.2.4. Nghiên cứu đánh giá sử dụng đất nông nghiệp bền vững ở Việt Nam .......... 23
1.3 Tình hình nghiên cứu và đánh giá đất đai ở Việt Nam ..................................... 23
CHƯƠNG II: ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI VÀ NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ...... 28
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 28
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài .................................................................. 28
2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 28
2.2. Nội dung nghiên cứu ...................................................................................... 28
2.2.1. Điều tra, đánh giá các điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ............................ 28
2.2.2. Đánh giá tiềm năng đất đai........................................................................... 28
2.2.3. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp xã Đông Ngũ huyện Tiên Yên ........... 28
2.3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 28
2.3.1. Phương pháp thu thập số liệu, tài liệu .......................................................... 28
2.3.2. Phương pháp điều tra ................................................................................... 29
2.3.3. Phương pháp thống kê, xử lý số liệu ............................................................ 29
2.3.4. Phương pháp minh họa bằng bản đồ, biểu đồ ............................................... 29
2.3.5. Phương pháp đánh giá đất của FAO ............................................................. 29
2.4 Đánh giá hiệu quả kinh tế của một số loại hình sử dụng đất chính ................... 30
CHƯƠNG III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU........................................................ 31

2


3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ................................................................. 31
3.1.1. Điều kiện tự nhiên ....................................................................................... 31
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ............................................................................. 40
3.1.3. Dân số và lao động ...................................................................................... 46
3.1.4. Tình hình quản lý và sử dụng đất đai ........................................................... 48
3.1.5. Hiện trạng sử dụng đất ................................................................................. 49
3.2. Đánh giá tiềm năng đất nông nghiệp xã Đông Ngũ huyện Tiên Yên tỉnh Quảng
Ninh ...................................................................................................................... 51

3.2.1. Các đơn vị đất đai của xã Đông Ngũ huyện Tiên Yên .................................. 51
3.2.2. Các loại hình sử dụng đất của xã Đông Ngũ................................................. 58
3.2.3. Hiệu quả kinh tế trong sử dụng đất nông nghiệp .......................................... 60
3.2.4. Xác định mức độ thích hợp đất đai và các loại hình sử dụng đất .................. 67
3.2.5. Phân hạng thích hợp đất đai tương lai .......................................................... 74
3.3. Định hướng quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp xã Đông Ngũ, huyện Tiên Yên
,tỉnh Quảng Ninh. .................................................................................................. 76
3.3.1. Quan điểm sử dụng đất nông nghiệp ............................................................ 76
3.3.2. Tiềm năng sản xuất nông nghiệp .................................................................. 77
3.4.3 Định hướng sử dụng đất và phát triển nông nghiệp ....................................... 79
3.4.4. Những giải pháp thực hiện ........................................................................... 81
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................. 84
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 87

3


DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1.Các phương pháp hai bước và song song trong tiến trình đánh giá đất –
FAO 1976 ...................................................................................................................... 12
Sơ đồ 1.2: các bước đánh giá đất và quy hoạch sử dụng đất ................................... 14
Sơ đồ 1.3 Cấu trúc của phân loại khả năng thích hợp đất đai ................................. 17

4


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 3.1: Một số chỉ tiêu khí hậu trung bình từ năm 2010 - 2014 của xã Đông Ngũ .. 33
Bảng 3.2 Một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội của xã Đông Ngũ qua các năm ............... 41

Bảng 3.3: Giá trị sản xuất ngành thủy sản. ............................................................. 44
Bảng 3.4: Hiện trạng sử dụng đất xã Đông Ngũ huyện Tiên Yên năm 2014 .......... 51
Bảng 3.5: Chỉ tiêu phân cấp bản đồ đơn vị đất đai ................................................. 53
Bảng 3.6: Thống kê diện tích các đơn vị đất đai .................................................... 54
Bảng 3.7: Hiện trạng sử dụng đất và hệ thống cây trồng ........................................ 59
Bảng 3.8: Lịch gieo trồng thời vụ của các loại hình sử dụng đất ............................ 60
Bảng 3.9: Chi phí vật chất cho 1ha trong sản xuất nông nghiệp (chưa tính thủy lợi
phí) ........................................................................................................................ 65
Bảng 3.10 Hiệu quả sử dụng đất của các loại cây trồng chính. ............................... 66
Bảng 3.11: Hiện trạng phân bố các loại hình sử dụng đất trên các đơn vị đất đai.........68
Bảng 3.12: Yêu cầu về sử dụng đất của các loại hình sử dụng đất Xã Đông Ngũ ... 69
Bảng 3.12.a Bảng phân hạng thích hợp đất đai của các LMU đối với các LUT. ..... 72
Bảng 3.12.b bảng phân hạng thích hợp đất đai của các LMU đối với các LUT3, LUT4..... 73
Bảng 3.13: Tổng hợp mức độ thích hợp đất đai hiện tại của các LUT trên địa bàn xã
Đông Ngũ .............................................................................................................. 74

Biểu đồ 3.1 Cơ cấu sử dụng đất của xã Đông Ngũ năm 2014. ................................ 50

5


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Ký hiệu

Chú giải

ĐVT

Đơn vị tính

CAQ

Cây ăn quả

CTV

Cộng tác viên

LUT

Loại hình sử dụng đất

LMU

Đơn vị đất đai

STT

Số thứ tự

VAC

Vườn – ao – chuồng

TPTG

Thành phần cơ giới

GO

Giá trị sản xuất

FAO

Tổ chức nông nghiệp và lương thực liên hợp quốc

2L - M

2 lúa- 1 màu

DT

Diện tích

Dc

Chi phí vật chất

6


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất đai là tư liệu sản xuất không thể thay thế trong sản xuất nông, lâm nghiệp,
là nguồn tài nguyên không thể tái tạo được, là bộ phận đặc biệt hợp thành môi
trường sống và là vật mang của hệ sinh thái, đất đai chi phối đến sự phát triển hay
hủy diệt các thành phần khác của môi trường. Trong những thập kỷ gần đây do dân
số tăng nhanh, nhất là ở các nước đang phát triển đã thúc đẩy nhu cầu lương thực,
thực phẩm ngày càng tăng, gây ra sức ép đối với đất đai đặc biệt là những diện tích

đất có khả năng sản xuất nông nghiệp. Việc sử dụng đất thiếu hiểu biết của con
người đã dẫn đến hậu quả phá hủy đất đai tự nhiên làm ảnh hưởng đến điều kiện
sinh thái môi trường đặc biệt là điều kiện khí hậu trên toàn thế giới như: nhiệt độ
trái đất tăng, nắng nóng kéo dài làm cho nhiều diện tích rừng bị cháy, đất đai khô
cằn...nhằm ngăn chặn những suy thoái về tài nguyên đất đai đồng thời cung cấp căn
cứ khoa học cho việc sử dụng đất, quản lý đất hợp lý, bền vững cần thiết phải có
hướng nghiên cứu đánh giá sử dụng đất thích hợp đối với điều kiện tự nhiên đất đai
và điều kiện kinh tế - xã hội của
một ngành sản xuất đặc biệt, con người khai thác các nguồn lợi tự nhiên từ đất
để đảm bảo các nhu từng khu vực cũng như từng vùng cụ thể.
Trong quá trình phát triển sản xuất nông nghiệp, con người đã xây dựng các hệ
sinh thái nhân tạo thay thế cho các hệ sinh thái tự nhiên, do đó đã làm giảm dần tính
bền vững của chúng. mặt khác nông nghiệp là cầu về thức ăn và vật dụng của xã
hội. Vì vậy sản xuất nông nghiệp là một hệ thống phức tạp trong mối quan hệ của tự
nhiên với kinh tế - xã hội. Hiện nay, quan điểm phát triển nông nghiệp bền vững đã
định hướng những đề tài nghiên cứu cùng những ứng dụng quan trọng và cấp bách
trong sản xuất nông nghiệp của thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Đánh giá
đất đai là một nội dung nghiên cứu không thể thiếu được trong quá trình phát triển
một nền nông, lâm nghiệp bền vững (Đào Châu Thu, Nguyễn Khang, 1998). Hiện
nay nước ta đã áp dụng những phương pháp đánh giá đất của FAO. Coi đây là
phương tiện để đánh giá tiềm năng đất đai phục vụ quy hoạch sử dụng đất hợp lý.

1


Trên toàn quốc đã đánh giá đất trên 9 vùng sinh thái khác nhau, xây dựng được 373
đơn vị đất đai trong đó miền bắc có 144 đơn vị đất đai. Các kết quả nghiên cứu này
góp phần to lớn vào việc xây dựng chiến lược về quy hoạch sử dụng đất toàn quốc
và các vùng sinh thái. Việc nghiên cứu tiềm năng đất đai, xem xét mức độ thích hợp
của các loại hình sử dụng đất làm cơ sở cho việc đề xuất sử dụng đất thích hợp làm

vấn đề có tính chất chiến lược và cấp thiết của quốc gia và của từng địa phương. Đa
số chân đất của xã nằm trên chân đất cao, vì vậy khả năng phát triển sản xuất nông
nghiệp trên địa bàn xã rất đa dạng. Đông Ngũ là xã thuần nông nên nông nghiệp vẫn
là ngành sản xuất chính. Xã Đông Ngũ nằm ở khu vực phía Đông huyện Tiên Yên,
nằm trong khu vực miền núi phía tây của tỉnh Quảng Ninh từ Tiên Yên qua Ba Chẽ,
Hoành Bồ phía bắc thị xã Uông Bí thấp dần xuống huyện Đông Triều. Đông ngũ
nằm trong khu vực vùng núi có độ cao địa hình trung bình từ 300 – 400m, nằm ở
tọa độ địa lý 200 vĩ Bắc và 1060 kinh Đông với tổng diện tích tự nhiên toàn xã là
5.515,51ha. Diện tích đất nông nghiệp chiếm 1/3 diện tích của cả huyện.Vì vậy,
việc định hướng cho người dân trong huyện khai thác và sử dụng hợp lý, có hiệu
quả đất nông nghiệp là một trong những vấn đề hết sức cần thiết để nâng cao hiệu
quả sử dụng đất. Để giải quyết vấn đề này thì việc đánh giá tiềm năng phục vụ phát
triển nông nghiệp và loại hình sử dụng đất thích hợp là việc rất quan trọng.
Xuất phát từ ý nghĩa thực tiễn và nhu cầu sử dụng đất, được sự đồng ý của Ban chủ
nhiệm khoa Quan Lý Đất Đai– trường Đại học Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội,
đồng thời dưới sự hướng dẫn trực tiếp của cô giáo:Nguyễn Thị Nga, em tiến hành
nghiên cứu đề tài " Đánh giá tiềm năng đất đai phục vụ phát triển nông nghiệp
tại xã Đông Ngũ huyện Tiên Yên tỉnh Quảng Ninh" có ý nghĩa thực tiễn và mang
tính cấp thiết.
2. Mục đích và yêu cầu
2.1. Mục đích
- Nghiên cứu đặc điểm của các loại hình sử dụng đất trong mối quan hệ giữa
tài nguyên đất, môi trường và điều kiện sinh thái nông nghiệp.

2


- Trên cơ sở các nguồn tài liệu đánh giá tiềm năng đất đai, xác định mức độ
thích hợp đất đai hiện tại trên địa bàn xã Đông Ngũ từ đó xác định các loại hình sử
dụng đất thích hợp cho tương lai.

- Định hướng sử dụng đất nông nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất
tại xã Đông Ngũ.
2.2. Yêu cầu
- Đánh giá lợi thế và hạn chế về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tác động
đến việc sử dụng đất nông nghiệp.
- Đánh giá tiềm năng đất nông nghiệp, xác định đặc điểm của các loại hình sử
dụng đất.
- Định hướng sử dụng đất nông nghiệp của xã Đông Ngũ, huyện Tiên Yên tỉnh
Quảng Ninh.
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
3.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu
Xác định được bộ dữ liệu cơ bản về tiềm năng đất đai của xã Đông Ngũ huyện
Tiên Yên tỉnh Quảng Ninh (trên cơ sở phương pháp đánh giá đất của FAO) làm cơ
sở đề xuất sử dụng đất nông nghiệp bền vững xã Đông Ngũ huyện Tiên Yên tỉnh
Quảng Ninh.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài
- Kết quả nghiên cứu của đề tài làm cơ sở cho các nhà quản lý chỉ đạo và điều
hành sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã Đông Ngũ huyện Tiên Yên tỉnh Quảng Ninh
trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng hiệu quả, bền vững.
- Các kết quả nghiên cứu có thế giúp địa phương chuyển đổi cơ cấu sử dụng
đất nông nghiệp phù hợp, đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất theo
hướng phát triển bền vững, góp phần tăng thu nhập cho người sản xuất nông nghiệp
trên địa bàn xã Đông Ngũ huyện Tiên Yên tỉnh Quảng Ninh.

3


4. Những đóng góp mới của đề tài
- Góp phần bổ sung tư liệu khoa học về tính chất đất, xác định được bộ dữ liệu
cơ bản về tiềm năng đất đai của xã Đông Ngũ huyện Tiên Yên tỉnh Quảng Ninh.

(trên cơ sở phương pháp đánh giá đất của FAO) phục vụ phát triển sản xuất nông
nghiệp huyện ven biển vùng đồng bằng Bắc Bộ.
- Đề xuất được các loại hình sử dụng đất nông nghiệp và cơ cấu sử dụng đất
nông nghiệp hợp lý, có hiệu quả và bền vững trên địa bàn xã Đông Ngũ huyện Tiên
Yên tỉnh Quảng Ninh đến năm 2020.

4