Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã quỳnh thạch, huyện quỳnh lưu, tỉnh nghệ an

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
========o0o========

Sinh viên : Dương Thị Trà

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN XÃ
QUỲNH THẠCH, HUYỆN QUỲNH LƯU, TỈNH NGHỆ AN
Chuyên ngành: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
Mã số:

Sinh viên : Dương Thị Trà

Giáo viên hướng dẫn: ThS. Trần Xuân Biên

HÀ NỘI - 2015


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả nêu trong đồ án là trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo
vệ một học vị nào.
Tôi cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện đồ án này đã
được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong đồ án đều được chỉ rõ nguồn
gốc.

Hà nội, ngày 05 tháng 06 năm 2015
Tác giả đồ án

Dương Thị Trà

1


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài, bản thân em luôn nhận được sự quan
tâm giúp đỡ chỉ bảo tận tình của các thầy, cô giáo trong khoa Quản lý đất đai Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội, cùng các phòng, ban của
nhà trường và địa phương đã tạo điều kiện thuận lợi nhất để em hoàn thành
báo cáo khóa luận tốt nghiệp này.
Lời đầu tiên, em xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo trong Trường Đại
học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội nói chung, các thầy, cô giáo trong khoa
Quản lý đất đai nói riêng đã tận tình dạy dỗ, chỉ bảo ân cần trong suốt thời gian
em học tập tại trường; trong đó đặc biệt là thầy giáo - ThS. Trần Xuân Biên người
đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo em trong suốt thời gian em thực hiện đề tài.
Em xin chân thành cảm ơn UBND xã Quỳnh Thạch đã tạo mọi điều
kiện thuận lợi giúp đỡ em trong thời gian nghiên cứu làm đề tài tại xã. Cuối
cùng từ đáy lòng mình, em xin kính chúc các thầy, cô giáo và các cô, chú
mạnh khỏe, hạnh phúc, thành đạt trong cuộc sống.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Quỳnh Thạch , ngày 05 tháng 06 năm 2015
Sinh viên

Dương Thị Trà

2


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

BVTV

Bảo vệ thực vật

CPSX

Chi phí sản xuất

GTSX

Giá trị sản xuất

HTX

Hợp tác xã

LĐ

Lao động

LUT

Loại hình sử dụng đất

LX- LM

Lúa xuân- Lúa mùa

GTNC

Giá trị ngày công

TNHH

Thu nhập hỗn hợp

THCS

Trung học cơ sở

TTCN

Tiểu thủ công nghiệp

UBND

Ủy ban nhân dân

SDĐ

Sử dụng đất

CNH – HĐH

Công nghiệp hóa hiện đại hóa

3

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................... 1
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ 2
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... 3
DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................. 7
DANH MỤC CÁC BIỂU, HÌNH ẢNH .......................................................... 9
PHẦN MỞ ĐẦU .......................................................................................... 10
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ TÀI LIỆU ................................................. 12
1.1. Đất đai và vai trò của đất trong sản xuất nông nghiệp ........................ 12
1.1.1. Khái niệm về đất ......................................................................... 12
1.1.2. Vai trò và ý nghĩa của đất đai trong sản xuất nông nghiệp .......... 13
1.2. Sử dụng đất và những nhân tố ảnh hưởng tới việc sử dụng đất .......... 14
1.2.1. Sử dụng đất là gì? ....................................................................... 14
1.2.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến việc sử dụng nông nghiệp ........... 15
1.2.3. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp trên Thế giới và Việt Nam ... 21
1.3. Loại hình sử dụng đất, phương pháp đánh giá hiệu quả loại hình sử
dụng đất.................................................................................................... 25
1.3.1. Khái niệm về loại hình sử dụng đất ............................................. 25
1.3.2. Sự cần thiết phải đánh giá hiệu quả sử dụng đất .......................... 27
1.3.3. Tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả sử dụng đất .................................. 34
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU............................................................................................................. 36
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................... 36
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................. 36
2.1.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................... 36
2.2. Nội dung nghiên cứu ......................................................................... 36
2.2.1. Điều tra, đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ................. 36

4


2.2.2. Đánh giá hiện trạng và biến động đất sản xuất nông nghiệp giai
đoạn 2010 – 2014 của xã Quỳnh Thạch ................................................ 36
2.3.Phương pháp nghiên cứu .................................................................... 37
2.3.1.Chọn hộ sản xuất nông nghiệp ..................................................... 37
2.3.2.Phương pháp điều tra thu thập và xử lý số liệu............................. 37
2.3.3.Đánh giá hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường của các loại hình
sử dụng đất ........................................................................................... 37
2.3.4.Phương pháp so sánh ................................................................... 40
2.3.5.Phương pháp kế thừa ................................................................... 40
2.3.6.Phương pháp xử lý số liệu ........................................................... 40
2.3.7.Phương pháp sử dụng hàm Cobb- Douglas: ................................. 40
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ..................................................... 41
3.1. Đánh giá điều kiện tự nhiên – kinh tế - xã hội.................................... 41
3.1.1. Điều kiện tự nhiên ...................................................................... 41
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ............................................................ 44
3.1.3. Thực trạng cơ sở hạ tầng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp ....... 50
3.1.4. Đánh giá khái quát chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và
môi trường. ........................................................................................... 54
3.2. Thực trạng sử dụng đất đai trên địa bàn xã Quỳnh Thạch ....................... 56
3.2.1. Hiện trạng sử dụng đất năm 2014 trên địa bàn xã Quỳnh Thạch ....... 56
3.2.2. Hiện trạng và biến động diện tích đất nông nghiệp giai đoạn 2010 –
2014 trên địa bàn xã Quỳnh Thạch .......................................................... 58
3.3. Thực trạng sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã Quỳnh Thạch .............. 60
3.4. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ...................................... 62
3.4.1.Phân vùng nông nghiệp trên địa bàn xã Quỳnh Thạch ................. 62
3.4.2. Giới thiệu một số loại hình sử dụng đất và kiểu sử dụng đất chính
trên địa bàn xã Quỳnh Thạch ................................................................ 62

5


3.4.3. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ................................ 65
3.4.4. So sánh và lựa chọn các loại hình sử dụng đất nông nghiệp có hiệu
quả........................................................................................................ 74
3.5. Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến các loại hình sử dụng đất nông
nghiệp có hiệu quả cao trên địa bàn xã Quỳnh Thạch bằng hàm CobbDouglas. ................................................................................................... 76
3.6. Định hướng sử dụng đất nông nghiệp cho xã Quỳnh Thạch............... 80
3.6.1. Quan điểm khai thác sử dụng đất ................................................ 80
3.6.2. Định hướng nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ............ 81
3.6.3. Đề xuất các loại hình sử dụng đất trên địa bàn ............................ 82
3.7. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp cho xã .... 86
3.7.1 Giải pháp về chính sách ....................................................................... 86
3.7.2 Giải pháp về vốn đầu tư ....................................................................... 87
3.7.3 Giải pháp về nguồn nhân lực ............................................................... 88
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 90
1. Kết luận ................................................................................................ 90
2. Kiến nghị .............................................................................................. 91
TÀI LIỆU THAM KHẢO. ........................................................................... 92
PHỤ LỤC

6


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Biến động đất nông nghiệp của cả nước ...................................... 24
Bảng 2.1: Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả kinh tế sử dụng đất ............... 39
Bảng 2.2: Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả xã hội ............................. 39

Bảng 2.3: Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả môi trường ..................... 39
Bảng 3.1. Giá trị sản xuất của các ngành qua các năm.................................. 45
Bảng 3.2: Tình hình biến động dân số qua các năm của xã Quỳnh Thạch ........ 48
Bảng 3.3: Cơ cấu lao động theo ngành trên địa bàn ...................................... 49
Biểu 3.2: Cơ cấu lao động theo ngành của xã năm 2010, 2014 ..................... 49
Bảng 3.4: Thống kê hệ thống trạm bơm xã Quỳnh Thạch năm 2014 ............ 53
Bảng 3.5 : Thống kê hệ thống trạm biến áp xã Quỳnh Thạch ...................... 53
Bảng 3.6: Hiện trạng sử dụng đất của xã Quỳnh Thạch năm 2014 ............... 57
Bảng 3.7: Biến động sử dụng đất nông nghiệp xã Quỳnh Thạch ....................... 59
giai đoạn 2010 – 2014 .................................................................................... 59
Bảng 3.8: Hệ thống cây trồng chủ yếu năm 2014 của xã .............................. 60
Bảng 3.9: Loại hình sử dụng đất tại xã Quỳnh Thạch ....................................... 61
Bảng 3.10: Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất từ kết quả xử lý số liệu
điều tra thông qua các phiếu điều tra nông hộ năm 2014................................... 65
Bảng 3.11: Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả kinh tế sử dụng đất của các
loại hình sử dụng đất .................................................................................... 67
Bảng 3.12: Đánh giá hiệu quả xã hội của các loại hình sử dụng đất trên địa
bàn xã Quỳnh Thạch .................................................................................... 68
Bảng 3.13: Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả xã hội ..................................... 70
cho các loại hình sử dụng đất .......................................................................... 70
Bảng 3.14: Phân cấp các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả môi trường của các loại
hình sử dụng đất ........................................................................................... 71

7


Bảng 3.15: Tình hình sử dụng thuốc bảo vệ thực vật cho một số loại cây
trồng tại xã Quỳnh Thạch ............................................................................. 72
Bảng 3.16. Kết quả phân tích hàm Cobb – Douglas cho các loại hình sử dụng
đất ................................................................................................................ 79

Bảng 3.17. Đề xuất diện tích các loại hình sử dụng đất trong tương lai ........ 86
Bảng 3.18. Chu chuyển đất theo các loại hình sử dụng đất trong tương lai ... 86

8


DANH MỤC CÁC BIỂU, HÌNH ẢNH
Biểu 3.1: Biểu đồ cơ cấu ngành năm 2014 của xã Quỳnh Thạch .................. 45
Biểu 3.2: Cơ cấu lao động theo ngành của xã năm 2010, 2014 ..................... 49
Biểu 3.3 : Cơ cấu sử dụng các loại đất năm 2014 của xã Quỳnh Thạch ........ 58
Hình 1.1. Ruộng lúa thôn 5 .......................................................................... 63
Hình 1.2 Ruộng hành- tỏi thôn 8 .................................................................. 64

9


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Đặt vấn đề
Đất đai là tài nguyên quốc gia, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là nguồn nội
lực, nguồn vốn to lớn của đất nước, là thành phần quan trọng của môi trường
sống, là địa bàn phân bố của các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế, văn
hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng. Chúng ta biết rằng không có đất thì không
thể sản xuất, cũng không có sự tồn tại của con người và đất là vị trí đặc biệt
quan trọng với sản xuất nông nghiệp.
Nông nghiệp là một hoạt động có từ xa xưa của loài người và hầu hết
các nước trên thế giới đều phải xây dựng một nền kinh tế trên cơ sở phát triển
nông nghiệp dựa vào khai thác tiềm năng của đất, lấy đó làm bàn đạp cho việc
phát triển của các ngành khác. Vì vậy việc tổ chức khai thác sử dụng nguồn
tài nguyên đất đai hợp lý, có hiệu quả là nhiệm vụ quan trọng đảm bảo cho
nông nghiệp phát triển bền vững.

Trong những năm gần đây cùng với sự phát triển của đất nước, tốc độ
đô thị hóa và công nghiệp hóa của nước ta diễn ra rất nhanh. Diện tích đất
canh tác để sản xuất nông nghiệp bị thu hẹp, trong khi lực lượng lao động lại
tăng rất nhanh do nhu cầu về việc làm của các khu công nghiệp, khu chế xuất.
Cơ cấu kinh tế nông nghiệp bước đầu đã gắn phương thức truyền thống với
phương thức công nghiệp hoá và đang từng bước giảm bớt tính tự cấp, tự túc,
chuyển dần sang sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng nông sản hàng hóa.
Tập trung vào sản xuất nông sản hàng hoá theo nhóm ngành hàng, nhóm
sản phẩm, xuất phát từ cơ sở dự báo cung cầu của thị trường nông sản trong
nước, thế giới và dựa trên cơ sở khai thác tốt lợi thế so sánh của các vùng.
Xác định cơ cấu sản phẩm trên cơ sở các tiềm năng tự nhiên, kinh tế,
xã hội của từng vùng, lấy hiệu quả kinh tế tổng hợp làm thước đo để xác định
cơ cấu, tỷ lệ sản phẩm hợp lý về các chỉ tiêu, kế hoạch đối với từng nông sản
hàng hoá.

10


Hiện nay, sản xuất nông nghiệp của xã không còn là độc canh cây lúa
mà từng bước cải thiện theo hướng sản xuất sản phẩm cung cấp cho thị
trường trong và ngoài xã trên địa bàn huyện thể hiện qua các loại hình sử
dụng đất với nhiều kiểu sử dụng đất khác nhau.Vì vậy, việc định hướng phát
triển nông nghiệp trên cơ sở đánh giá hiệu quả sử dụng đất là mục tiêu để
chọn đề tài nghiên cứu: "Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên
địa bàn xã Quỳnh Thạch, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Đánh giá thực trạng hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp và xác định các
yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa bàn xã
Quỳnh Thạch.
- So sánh và đánh giá hiệu quả các loại hình sử dụng đất chính trên địa

bàn xã Quỳnh Thạch.
- Phân tích những yếu tố tác động đến các loại hình sử dụng đất chính.
- Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp trên địa
bàn xã Quỳnh Thạch.
3. Yêu cầu của đề tài
- Nghiên cứu các điều kiện tự nhiên, KT-XH đầy đủ và chính xác, các
chỉ tiêu phải đảm bảo tính thống nhất và tính hệ thống.
- Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp được áp dụng phương
pháp theo hệ thống tài khoản quốc gia với những chỉ tiêu phù hợp với điều
kiện cụ thể của xã.
- Các giải pháp đề xuất phải hợp lý về mặt khoa học và phải có tính
thực thi.

11