Đánh giá việc thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất tại một số dự án trên địa bàn huyện mê linh, thành phố hà nội

BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI
========o0o========

Sinh viên: Nguyễn Văn Dũng
ĐÁNH GIÁ VIỆC THỰC HIỆN CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG,
HỖTRỢVÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI
MỘT SỐ DỰÁN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ
HÀ NỘI
Chuyên ngành: QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
Mã số:

Sinh viên: Nguyễn Văn Dũng

Giáo viên hướng dẫn: Th.S Nguyễn Thị Khuy

HÀ NỘI - 2015


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình hoàn thành đề tài chuyên ngành quản lý đất đai và trong
suốt thời gian thực tế tại Phòng Tài Nguyên và Môi Trường - huyện Mê Linh
– thành phố Hà Nội, em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến:
- Các thầy, cô giáo trường Đại học Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội
đã tận tâm giảng dạy, truyền thụ cho em những kiến thức bổ ích trong suốt
thời gian theo học tại trường.
- Toàn thể thầy giáo, cô giáo giảng viên Khoa Quản Lý Đất Đai trường
Đại học Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội đã nhiệt tình giảng dạy và giúp
đỡ em trong quá trình hoàn thành đề tài.
- Đặc biệt em xin gửi lời cảm ơn trân trọng đến cô giáo, Th.S Nguyễn
Thị Khuy người đã trực tiếp tận tình hướng dẫn, chỉ dạy và dẫn dắt em trong

suốt thời gian hoàn thành đề tài.
Em cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến:
Ban lãnh đạo, cán bộ chuyên môn Phòng Tài Nguyên và Môi Trường huyện Mê Linh – thành phố Hà Nội đã giúp đỡ, cung cấp những thông tin, tài
liệu cần thiết và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để em hoàn thành được đề
tài tốt nghiệp với những số liệu cập nhật, đầy đủ, chính xác và hoàn thiện hơn.
Với điều kiện thời gian có hạn cũng như kinh nghiệm còn hạn chế của
một sinh viên nên sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận
được sự chỉ bảo đóng góp ý kiến của các thầy cô cùng toàn thể các bạn để em
có điều kiện bổ sung, nâng cao kiến thức của mình, phục vụ tốt hơn cho công
tác thực tế sau này. Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 03 tháng 06 năm 2015
Sinh viên

Nguyễn Văn Dũng
i


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Ký hiệu

Diễn giải

GCNQSDĐ

:

Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

GPMB

:

Giải phóng mặt bằng

TĐC

:

Tái định cư

TT

:

Thông tư

BT

:

Bồi thường

QH

:

Quy hoạch

HT

:

Hỗ trợ

QSDĐ

:

Quyền sử dụng đất

TC-KH

:

Tài chính kê hoạch

TNMT

:

Tài nguyên Môi trường

UBND

:

Ủy ban nhân dân

VPĐKQSDĐ :

Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất

ii


DANH MỤC BẢNG BIỂU – HÌNH VẼ
Hình 1.1. Trình tự thu hồi đất, thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ......... 39
Bảng 2.1. Tổng hợp diện tích thu hồi của 2 dự án nghiên cứu ..................... 77
Bảng 2.2. Tổng hợp kinh phí bồi thường, hỗ trợ của 3 dự án ....................... 77
Bảng 2.3. Xác định đối tượng được BT và không được BT .......................... 82
Bảng 2.4. Tổng hợp đơn giá BT về đất tại 2 dự án ....................................... 86
Bảng 2.5. Tổng hợp đơn giá BT về công trình tại 2 dự án ............................ 90
Bảng 2.6. Tổng hợp các khoản HT tại 2 dự án nghiên cứu .............................. 95
Bảng 2.7. Kết quả tái định cư ....................................................................... 96

iii


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT........................................................... ii
MỤC LỤC .................................................................................................... 1
ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................... 4
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU..................... 8
1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ
TÁI ĐỊNH CƯ ............................................................................................ 8
1.1.1. Khái niệm về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ............ 8
1.1.2. Đặc điểm của quá trình bồi thường, hỗ trợ...................................... 9
1.1.3. Phân tích một số yếu tố tác động đến công tác bồi thường, hỗ trợ
khi Nhà nước thu hồi đất ........................................................................ 10

1.2. CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ CỦA
MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI VÀ KINH NGHIỆM CHO VIỆT
NAM. ........................................................................................................ 15
1.2.1. Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
ở Nhật Bản ............................................................................................. 15
1.2.2. Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
ở Thái Lan .............................................................................................. 16
1.2.3. Chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
ở Australia.............................................................................................. 17
1.2.4. Đánh giá chung............................................................................. 18
1.2.5. Một số bài học từ chính sách của một số nước và tổ chức quốc tế về
thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ............................................. 18
1.3. CHÍNH SÁCH BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI
ĐẤT TẠI VIỆT NAM............................................................................... 20
1.3.1. Thời kỳ trước 1987 ....................................................................... 20
1.3.2. Thời kỳ từ 1987 đến năm 1993 ..................................................... 21
1.3.3. Thời kỳ từ 1993 đến nay............................................................... 22
1.3.4. Nhận xét, đánh giá ........................................................................ 25
1


1.4. THỰC TIỄN CÔNG TÁC BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH
CƯ TẠI VIỆT NAM. ................................................................................ 27
1.4.1. Thành phố Hà Nội ........................................................................ 30
1.4.2. Tỉnh Đồng Nai.............................................................................. 32
1.4.3. Thành phố Hồ Chí Minh............................................................... 33
1.5. THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN .......................................................... 34
1.5.1. Thuận lợi ...................................................................................... 34
1.5.2. Khó khăn ...................................................................................... 36
1.6. TRÌNH TỰ, NGUYÊN TẮC VÀ THẨM QUYỀN THU HỒI ĐẤT,

BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ................................................ 38
1.6.1. Nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ ...................................................... 38
1.6.2. Trình tự, thẩm quyền thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư .. 39
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU ............................................................................................................ 45
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ........................................................... 45
2.2. PHẠM VI NGHIÊN CỨU: ............................................................... 45
2.3. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ............................................................... 45
2.4. CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............................................. 45
2.4.1. Phương pháp điều tra, thu thập số liệu, tài liệu: ............................ 45
2.4.2. Phương pháp thống kê: ................................................................. 45
2.4.3. Phương pháp phân tích, đánh giá tổng hợp: .................................. 46
2.4.4. Phương pháp so sánh: ................................................................... 46
2.4.5. Phương pháp chuyên gia: ............................................................. 46
2.4.6. Phương pháp kế thừa: ................................................................... 46
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................. 47
3.1.1. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên: ..................................... 47
3.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội của huyện ....................... 48
3.1.3. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội huyện Mê Linh .................... 51
3.3.1. Trình tự và thủ tục tổ chức thực hiện việc BT, HT và TĐC.............. 60
3.3.2. Trách nhiệm của các cấp, các ngành ............................................. 66
2


3.4. KHÁI QUÁT Về 2 Dự ÁN NGHIÊN CứU ........................................ 72
3.4.1. Dự án 1......................................................................................... 72
3.4.2. Dự án 2: Đầu tư xây trường Mầm non trung tâm xã Thanh Lâm. . 75
3.5. ĐÁNH GIÁ VIệC THựC HIệN CHÍNH SÁCH BồI THƯờNG, Hỗ TRợ,
TÁI ĐịNH CƯ KHI NHÀ NƯớC THU HồI ĐấT VớI HAI Dự ÁN.............. 77
3.5.1. Đối tượng và điều kiện được BT .................................................. 78

3.5.2. BT, HT về đất ............................................................................... 83
3.5.3. BT thiệt hại về tài sản ................................................................... 86
3.5.4. Chính sách HT và TĐC ................................................................ 92
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 98
1. Kết luận ................................................................................................. 98
2. Kiến nghị............................................................................................... 99
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................ 100

3


ĐẶT VẤN ĐỀ
1.

Tính cấp thiết của đề tài
Về vị trí vai trò của đất thì đất đai đã được khẳng định là một tài nguyên

quốc gia vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là nguồn nội lực, nguồn
vốn vô cùng to lớn của đất nước, là thành phần quan trọng hàng đầu của môi
trường sống, là địa bàn phân bố các khu dân cư, xây dựng các cơ sở kinh tế,
văn hóa, xã hội, an ninh và quốc phòng.
Ngay từ thuả sơ khai của xã hội loài người, con người đã biết sử dụng
đất theo các mục đích khác nhau để phục vụ cho sự sinh tồn và phát triển của
mình,. Theo thời gian và sự lao động đã làm cho nhận thức của con người
càng được hoàn thiện, nâng cao cùng với nhu cầu sử dụng đất ngày càng tăng
để phục vụ cho đời sống, cho sản xuất, cho sự phát triển kinh tế-xã hội và
công tác quản lý việc sử dụng đất đã được xây dựng thành một cách có khoa
học, theo hệ thống thống nhất từ tổng thể đến chi tiết và theo quy định chung
của pháp luật Nhà nước.
Sử dụng đất đai vào mục đích Quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia lợi

ích công cộng, để thực hiện mục tiêu phát triển đất nước, đặc biệt là các dự án
phát triển đô thị, dự án sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế là một tất yếu
khách quan trong quá trình phát triển công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước.
Để có mặt bằng xây dựng các dự án, Nhà nước phải thu hồi đất của nhân dân
và thực hiện việc bồi thường hỗ trợ tái định cư cho các hộ dân có đất bị thu
hồi.
Trong thời gian gần đây, vấn đề thực hiện cơ chế Nhà nước thu hồi đất
của người đang sử dụng đất để giao đất cho các nhà đầu tư vẫn đang gây
nhiều bức xúc trong thực tế triển khai, nhất là những bức xúc của người bị thu
hồi đất về thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Mặc dù các quy định của
pháp luật về thu hồi đất, bồi thường hỗ trợ tái định cư đã từng bước được
hoàn thiện, ngày càng rõ ràng, cụ thể về nguyên tắc, điều kiện, đơn giá thực
hiện bồi thường, hỗ trợ về đất đai và tài sản khi Nhà nước thu hồi đất. Tuy
4


nhiên, về lý thuyết kinh tế đất đai, việc bồi thường một giá trị lớn hơn giá trị
mà họ nhận được từ đất có thể được coi là đã phù hợp, nhưng đất đai có
những đặc trưng riêng, ngày càng khan hiếm, điều này tương ứng với giá đất
luôn luôn có xu hướng tăng ngay cả khi nó không được sử dụng, vì vậy người
sử dụng đất luôn có xu hướng yêu cầu giá bồi thường về đất cao hơn nhiều
lần so với thực tế. Chính điều này đã làm nảy sinh nhiều vướng mắc trong
việc thực hiện các thủ tục khi thu hồi đất
Gần đây, Đảng và nhà nước ta đã có nhiều cố gắng trong việc xây dựng
và thực hiện chính sách bồi thường hỗ trợ và tái định cư. Tuy nhiên đất đai và
công tác bồi thường hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tái định cư khi Nhà nước
thu hồi đất đang là vấn đề hết sức nhạy cảm và phức tạp, ảnh hưởng đến nhiều
mặt của đời sống kinh tế- xã hội. Do đó thực tế công tác bồi thường, hỗ trợ
giải phóng mặt bằng tái định cư vẫn còn nhiều vướng mắc và tồn tại gây
nhiều bức xúc trong nhân dân. Tình trạng tiến độ giải phóng mặt bằng chậm

là rất phổ biến làm chậm tiến độ thực hiện dự án.
Bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất là chính sách
lớn của Đảng và Nhà nước ta. Đây là vấn đề rất nhạy cảm - hết sức phức tạp.
Chính sách và công tác tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định
cư có ý nghĩa kinh tế - chính trị - xã hội nhiều mặt: góp phần giải quyết hợp lý
giữa phát triển và ổn định xã hội, giữa lợi ích của người có đất bị thu hồi với
lợi ích của nhà nước và lợi ích của nhà đầu tư; góp phần giải quyết mối quan
hệ giữa môi trường đầu tư với đảm bảo ổn định đời sống, công ăn việc làm
cho người dân khi bị thu hồi đất để phát triển công nghiệp, dịch vụ…; góp
phần đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các
dự án đầu tư.
Ngày 03/12/2004 Chính Phủ đã ban hành nghị định số 197/2004/NĐ CP về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất. Nghị định này
về cơ bản đã được áp dụng có hiệu quả, phù hợp với nguyện vọng của đại đa
số nhân dân, khắc phục được nhiều tồn tại vướng mắc của những văn bản
5


trước đây. Tuy nhiên, còn nhiều tồn tại trong các văn bản và trong quá trình
thực hiện chính sách đền bù thiệt hại ở các dự án trong cả nước nói chung và
trên địa bàn thành phố Hà Nội nói riêng.
Huyện Mê Linh, Thành phố Hà Nội là một huyện trung tâm với nhiều
tiềm năng để phát triển kinh tế, hiện đang có những chính sách để thu hút đầu
tư trong và ngoài nước. Cùng với quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước thì nền kinh tế-xã hội đang từng ngày phát triển. Trên toàn địa bàn
huyện Mê Linh có rất nhiều dự án đã và đang được đầu tư, nhưng công tác bồi
thường hỗ trợ giải phóng mặt bằng và tái định cư đang gặp rất nhiều khó khăn do
nhiều nguyên nhân và một trong các nguyên nhân chủ yếu đó là đất ở và nhà cửa
cũng như vật kiến trúc, hoa màu trên đất là tài sản rất lớn đối với người dân nơi
đây làm ảnh hưởng nhiều đến sản xuất và đời sống của nhân dân.
Việt Nam cũng như nhiều nước khác trên thế giới, việc bồi thường đất

đai, giải phóng mặt bằng, tái định cư và hiện tượng mà Nhà nước phải đối mặt
như là một quy luật tất yếu và phổ biến, không thể tránh khỏi. Đây là một vấn
đề hết sức nhạy cảm, phức tạp tác động tới mọi mặt của đời sống kinh tế - xã
hội. Xuất phát từ thực tế trên tôi tiến hành nghiên cứu chuyên đề: “Đánh giá
việc thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất tại một số dự án trên địa bàn huyện Mê Linh, Thành phố Hà Nội”
2. Mục đích, yêu cầu nghiên cứu
2.1. Mục đích
- Tìm hiểu và đánh giá thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái
định cư khi Nhà nước thu hồi đất
- Rút ra những ưu điểm và những vấn đề còn tồn tại trong việc thực hiện
chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư tại một số dự án trên địa bàn
huyện Mê Linh.
- Đề xuất ý kiến, góp phần hoàn thiện và đẩy mạnh công tác bồi thường,
hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất phục vụ cho mục đich Quốc
phòng an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng.
6


2.2. Yêu cầu
- Tìm hiểu đúng thực trạng công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
trên địa bàn huyện Mê Linh.
- Các số liệu điều tra, thu thập phải đảm bảo độ chính xác, tin cậy.
- Đưa ra kết luận kiến nghị phù hợp với thực tế địa phương

7