Giải pháp nhằm hạn chế tình trạng nợ đọng và trốn đóng bảo hiểm xã hội của các doanh nghiệp tại thành phố bắc ninh, tỉnh bắc ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐÀO TRƢỜNG THI

GIẢI PHÁP NHẰM HẠN CHẾ TÌNH TRẠNG
NỢ ĐỌNG VÀ TRỐN ĐÓNG BẢO HIỂM XÃ HỘI
CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TẠI THÀNH PHỐ
BẮC NINH, TỈNH BẮC NINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

THÁI NGUYÊN - 2013
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐÀO TRƢỜNG THI

GIẢI PHÁP NHẰM HẠN CHẾ TÌNH TRẠNG
NỢ ĐỌNG VÀ TRỐN ĐÓNG BẢO HIỂM XÃ HỘI
CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TẠI THÀNH PHỐ
BẮC NINH, TỈNH BẮC NINH
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 04 10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. PHẠM QUỐC CHÍNH

THÁI NGUYÊN - 2013

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/


i

LỜI CAM Đ OAN
Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu
được sử dụng trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Các kết
quả nghiên cứu trong luận văn được tập hợp tại cơ quan BHXH thành phố
Bắc Ninh và chưa từng được ai nghiên cứu và công bố trong bất cứ công
trình khoa học nào.
Ngƣời cam đoan

Đào Trường Thi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/


ii

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và thực hiện luận văn, tôi luôn nhận được sự
quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ của các thầy, cô giáo Khoa sau đại học Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên; Lãnh đạo Bảo
hiểm xã hội thành phố Bắc Ninh, các cơ quan: Phòng Lao động-thương binh
và xã hội, Chi cục thống kê, Chi cục thuế, Phòng Kinh tế thành phố Bắc
Ninh.... Đặc biệt là sự tận tình hướng dẫn của TS. Phạm Quốc Chính; sự ủng
hộ, động viên của gia đình, bạn bè và đồng nghiệp.
Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của các thầy cô giáo, các quý cơ
quan, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Sự giúp đỡ này đã cổ vũ, động viên và
giúp tôi nhận thức, làm sáng tỏ thêm cả lý luận và thực tiễn về lĩnh vực mà
luận văn nghiên cứu.
Luận văn là công trình nghiên cứu công phu làm việc khoa học và
nghiêm túc của bản thân song do khả năng và trình độ có hạn, nên không thể
tránh khỏi những khiếm khuyết nhất định. Tôi mong nhận được sự quan tâm
đóng góp ý kiến của các thầy cô giáo để luận văn hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả

Đào Trƣờng Thi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/


iii

MỤC LỤC
Lời cam đoan ...................................................................................................... i
Lời cảm ơn ........................................................................................................ ii

Mục lục ............................................................................................................. iii
Danh mục các chữ viết tắt ................................................................................ vi
Danh mục các bảng biểu ................................................................................. vii
Danh mục các sơ đồ, biểu đồ ......................................................................... viii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ..................................................................... 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 2
4. Những đóng góp mới của luận văn .................................................................. 3
5. Kết cấu của luận văn ....................................................................................... 3
6. Tổng quan nghiên cứu ..................................................................................... 3
Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI . 5
1.1. Những vấn đề lý luận cơ bản về Bảo hiểm xã hội và thu Bảo hiểm xã hội ..... 5
, bản chấ
1.1.

ảo hiểm xã hội .............................. 5
ảo hiểm xã hội .............................................. 12

1.1.3. Thu và quản lý thu Bảo hiểm xã hội ..................................................... 14
1.2. Vấn đề nợ đọng và trốn đóng Bảo hiểm xã hội ....................................... 30
1.2.1. Khái niệm nợ đọng và trốn đóng Bảo hiểm xã hội ............................... 30
1.2.2. Các hình thức nợ đọng và trốn đóng Bảo hiểm xã hội ......................... 30
1.2.3. Các biện pháp sử lý nợ đọng và trốn đóng Bảo hiểm xã hội ................ 33
1.3. Cơ sở thực tiễn về quản lý thu và sử lý nợ đọng, trốn đóng BHXH........ 34
1.3.1. Kinh nghiệm về giải quyết nợ đọng và trốn đóng BHXH cấp Tỉnh 34
1.3.2.Kinh nghiệm về giải quyết nợ đọng và trốn đóng BHXH cấp huyện38
1.3.3. Bài học kinh nghiệm cho Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh nói chung và
TP Bắc Ninh nói riêng nhằm khắc phục nợ đọng, trốn đóng BHXH ............. 39
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/


iv
Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 41
2.1. Các câu hỏi nghiên cứu của đề tài............................................................ 41
2.2. P

ứu.......................................................................... 41
............................ 41

2.2.2. Phương pháp so sánh............................................................................. 41
2.2.3. Phương pháp chuyên gia ....................................................................... 41
2.2.4. Phương pháp điều tra thu thập thông tin, số liệu .................................. 42
2.2.5. Phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu .......................................... 43
2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 44
2.3.1. Các chỉ tiêu tuyệt đối............................................................................. 47
2.3.2. Các chỉ tiêu tương đối ........................................................................... 48
2.4. Khung phân tích, mô hình nghiên cứu ..................................................... 50
Chƣơng 3: THỰC TRẠNG NỢ ĐỌNG VÀ TRỐN ĐÓNG BẢO HIỂM
XÃ HỘI TẠI THÀNH PHỐ BẮC NINH, TỈNH BẮC NINH .................. 51
3.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội TP Bắc Ninh............................... 51
3.1.1. Đặc điểm về tự nhiên và dân số, văn hoá, xã hội.................................. 51
3.1.2. Tình hình phát triển kinh tế của TP Bắc Ninh những năm qua ............ 51
3.1.3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến tình trạng nợ
đọng và trốn đóng Bảo hiểm xã hội tại TP Bắc Ninh ..................................... 52
3.2. Tổ chức hệ thống Bảo hiểm xã hội TP Bắc Ninh .................................... 53
3.2.1. Sự hình thành, chức năng, nhiệm vụ của BHXH TP Bắc Ninh ............ 53
3.2.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý Bảo hiểm xã hội TP Bắc Ninh ........... 53
3.3. Thực trạng Thu và quản lý thu Bảo hiểm xã hội tại TP Bắc Ninh .......... 55

3.4. Thực trạng nợ đọng và trốn đóng Bảo hiểm xã hội tại TP Bắc Ninh ...... 61
3.4.1. Thực trạng nợ đọng Bảo hiểm xã hội tại TP Bắc Ninh......................... 61
3.4.2. Thực trạng các DN trốn đóng Bảo hiểm xã hội tại TP Bắc Ninh ......... 65
3.4.3. Tình trạng nợ đọng, trốn đóng Bảo hiểm xã hội qua kết quả kiểm tra
việc chấp hành pháp luật BHXH ở một số DN tại TP Bắc Ninh .................... 68
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/


v
3.4.4. Nguyên nhân, hậu quả của nợ đọng và trốn đóng Bảo hiểm xã hội ..... 69
3.4.5. Các biện pháp giải quyết nợ đọng, trốn đóng đã thực hiện Bảo hiểm xã
hội tại TP Bắc Ninh ......................................................................................... 74
3.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc tham gia BHXH tại TP Bắc Ninh .. 76
3.5.1. Nhận thức, ý thức, tâm lý, thói quen của NLĐ và NSDLĐ .................. 76
3.5.2. Tốc độ tăng kinh tế và thu nhập bình quân đầu người .......................... 77
3.5.3. Qui mô DN ............................................................................................ 78
3.5.4. Công tác thanh tra, kiểm tra của các cấp chính quyền .......................... 79
Chƣơng 4: GIẢI PHÁP NHẰM HẠN CHẾ TÌNH TRẠNG NỢ ĐỌNG VÀ
TRỐN ĐÓNG BẢO HIỂM XÃ HỘI CỦA CÁC DN TẠI THÀNH PHỐ
BẮC NINH TRONG GIAI ĐOẠN 2013-2020 .............................................. 83
4.1. Quan điểm, phương hướng, mục tiêu cải cách chính sách BHXH .......... 83
4.1.1. Quan điểm ............................................................................................. 83
4.1.2. Định hướng............................................................................................ 83
4.1.3. Mục tiêu................................................................................................. 83
4.2. Dự báo về phát triến kinh tế - xã hội TP Bắc Ninh đến năm 2020 .......... 84
4.3. Mục tiêu và phương hướng của Bảo hiểm xã hội TP Bắc Ninh .............. 85
4.4. Giải pháp nhằm hạn chế tình trạng nợ đọng và trốn đóng Bảo hiểm xã hội
tại TP Bắc Ninh ............................................................................................... 85

4.4.1. Tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp uỷ Đảng, chính quyền .. 86
ế

4.4

................................. 86
................... 89
........................................ 90

4.5. Kiến nghị .................................................................................................. 90
.................................................................................. 90
4.5.2. Kiến nghị với Ngành BHXH................................................................. 91
UBND TP Bắc Ninh ................................................................ 92
KẾT LUẬN .................................................................................................... 93
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 95
Phụ lục ............................................................................................................ 99
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/


vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
1

An sinh xã hội

ASXH

2

Bảo hiểm

BH

3

Bảo hiểm tự nguyện

BHTN

4

Bảo hiểm y tế

BHYT

5

BHXH

BHXH

6

Đầu tư nước ngoài

ĐTNN

7

DN

DN

8

DN ngoài quốc doanh

DNNQD

9

DN nhà nước

DNNN

10

DN tư nhân

DNTN

11

Hành chính, sự nghiệp

HS

12

Hội đồng nhân dân

HDND

13

NLĐ

NLĐ

14

NSDLĐ

NSDLĐ

15

Quốc doanh

QD

16

Sản xuất kinh doanh

SXKD

17

Thành phố

TP

18

Tổ chức lao động quốc tế

ILO

19

Tổng sản phẩm quốc nội

GDP

20

Trách nhiệm hữu hạn

TNHH

21

Uỷ ban nhân dân

UBND

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/


vii

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 3.1: Đối tượng tham gia BHXH của TP Bắc Ninh 2008-2012

55

Bảng 3.2: Số đơn vị tham gia BHXH theo khối quản lý 2008-2012 .......... 56
Bảng 3.3: Số lao động tham gia BHXH theo loại hình DN, tổ chức ......... 56
Bảng 3.4: Số tiền phải thu BHXH phân theo DN, tổ chức ........................ 58
Bảng 3.5: Số tiền thu BHXH của TP Bắc Ninh 2008-2012 ....................... 58
Bảng 3.6: Kết quả thu BHXH theo loại hình DN, tổ chức......................... 59
Bảng 3.7: Kết quả số nợ phải thu BHXH năm 2008-2012 ........................ 61
Bảng 3.8: Số tiền nợ đọng Bảo hiểm xã hội theo khối quản lý .................. 63
Bảng 3.9: Các đơn vị nợ Bảo hiểm xã hội kéo dài ................................... 64
Bảng 3.10: Kết quả rà soát tình hình tham gia Bảo hiểm xã hội ............... 67
Bảng 3.11: Kết quả kiểm tra các DN 2008-2012 ....................................... 68
Bảng 3.12: Kết quả kiểm tra liên ngành tại các DN 2008-2012 ................ 68
Bảng 3.13: Kết quả kiểm tra chấp hành luật BHXH ở một số DN ............ 69
Bảng 3.14: Bảng tổng hợp mức độ hiểu biết của CSDLĐ về pháp luật Bảo
hiểm xã hội đối với 94 DN điều tra ........................................ 77
Bảng 3.15: Bảng tổng hợp thu nhập bình quân của NLĐ tại 94 DN điều tra ...... 77
Bảng 3.16: Tổng hợp điều tra số lao động tại 94 DN ................................ 78
Bảng 3.17: Bảng tổng hợp tình hình thanh tra, kiểm tra công tác thực hiện
Luật Bảo hiểm xã hội tại các DN ............................................... 79

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/


viii

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 1.1: Quy trình quản lý thu ..................................................................... 24
Sơ đồ 1.2: Sơ đồ "quy trình thực hiện thu BHXH" ................................ 26
Sơ đồ 1.3 : Quy trình quản lý tiền thu BHXH......................................... 29
Sơ đồ 2.1: Nội dung quản lý thu BHXH theo mô hình chuỗi giá trị ..... 50
Sơ đồ 2.2: Khung phân tích theo nội dung lý thuyết .............................. 50
Sơ đồ 2.3: Khung phân tích theo nội dung thực tiễn .............................. 51
Sơ đồ 3.1: Bộ máy Bảo hiểm xã hội tại TP Bắc Ninh ............................ 54
Biểu đồ 3.1: Số thu BHXH của Bắc Ninh giai đoạn 2008-2012 của
NLĐ tại 94 DN điều tra ............................................................ 77

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến chính sách
bảo hiểm xã hội (BHXH) và xác định đây là một trong những chính sách xã

hội cơ bản và là trụ cột của an sinh xã hội (ASXH) nhằm đảm bảo thu nhập,
đời sống cho hàng triệu NLĐ cùng các đối tượng hưởng các chế độ BHXH,
Đảng ta đã xác định: “BHXH là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước
góp phần bảo đảm ổn định đời sống cho NLĐ, ổn định chính trị, trật tự an
toàn xã hội, thúc đẩy sự nghiệp xây dựng đất nước, bảo vệ Tổ quốc” [4]. Nền
kinh tế nước ta đang chuyển mạnh sang cơ chế thị trường, các thành phần
kinh tế đan xen lẫn nhau, các quan hệ lao động cũng trở nên đa dạng và phức
tạp hơn. Do vậy, chính sách BHXH không ngừng được sửa đổi, bổ sung cho
phù hợp với từng thời kỳ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Thành phố (TP) Bắc Ninh là một TP đang có sự chuyển dịch mạnh cơ
cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Việc hình thành các
khu công nghiệp, cụm công nghiệp, các làng nghề...đã và đang thu hút lực
lượng lao động lớn. Trong những năm qua, chính sách BHXH nói chung,
công tác quản lý thu BHXH tại TP Bắc Ninh nói riêng đã đạt được những
thành tích đáng khích lệ như: số đơn vị, số người, số tiền tham gia BHXH
ngày càng tăng, năm sau cao hơn năm trước, làm nguồn thu tăng lên rõ rệt,
quyền lợi BHXH của NLĐ (NLĐ) được đảm bảo.
Tuy nhiên, quá trình tổ chức thu BHXH ở TP Bắc Ninh vẫn còn một số hạn
chế đang đặt ra vấn đề quan tâm cần giải quyết đó là:
- Tình trạng nợ đọng BHXH đang diễn ra hết sức phổ biến ở tất cả các nhóm
đối tượng tham gia BHXH.
- Tình trạng trốn đóng BHXH ngày càng phổ biến, gia tăng trong toàn TP.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/