Tổ chức một số trò chơi toán học nhằm phát huy tính tích cực cho học sinh ở các lớp đầu bậc tiểu học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC

HÀ THỊ PHƯƠNG

TỔ CHỨC MỘT SỐ TRÒ CHƠI TOÁN HỌC NHẰM
PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CHO HỌC SINH
Ở CÁC LỚP ĐẦU BẬC TIỂU HỌC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Sơn La, năm 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY BẮC

HÀ THỊ PHƯƠNG

TỔ CHỨC MỘT SỐ TRÒ CHƠI TOÁN HỌC NHẰM
PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CHO HỌC SINH
Ở CÁC LỚP ĐẦU BẬC TIỂU HỌC

Chuyên ngành: Phương pháp dạy học Toán

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Người hướng dẫn: ThS. Nguyễn Bích Lê

Sơn La, năm 2015

Lời cảm ơn
Em xin gửi lời biết ơn chân thành nhất tới cô giáo - Thạc sĩ Nguyễn Bích Lê,
giảng viên khoa Tiểu học – Mầm non, Trường Đại học Tây bắc người đã hướng dẫn và
giúp đỡ em tận tình trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Phòng khoa học, Ban chủ nhiệm khoa
Tiểu học – Mầm non, thư viện Trường Đại học Tây bắc và các bạn sinh viên lớp K52 Đại
học Giáo dục Tiểu học A, Trường Đại học Tây bắc đã tạo điều kiện, động viên và khuyến
khích em trong suốt quá trình thực hiện đề tài.
Xin trân thành cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh Trường Tiểu học Huy
Thượng, huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La đã giúp đỡ em trong quá trình điều tra, khảo sát,
thực nghiệm tại trường.
Sơn La, tháng 5 năm 2015
Tác giả:
Hà Thị Phương


DANH MỤC VIẾT TẮT
GV

:

Giáo viên

HS

:

Học sinh

HSTH

:

Học sinh tiểu học

NXBGD

:

Nhà xuất bản Giáo Dục

PPDH

:

Phương pháp dạy học

TCHT

:

Trò chơi học tập

SGK

:

Sách giáo khoa

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài .........................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu ...................................................................................................2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................................2
4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ............................................................2
5. Khách thể nghiên cứu ..................................................................................................3
6. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 3
7. Đóng góp của đề tài .....................................................................................................3
8. Cấu trúc đề tài ..............................................................................................................3
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ....................................................4
1.1. Cơ sở tâm lý học .......................................................................................................4
1.2. Trò chơi học tập môn Toán ở Tiểu học ....................................................................6
1.3. Phương pháp dạy học tích cực...............................................................................13
1.4. Thực trạng về việc tổ chức trò chơi học tập trong dạy học Toán ở các lớp đầu bậc
Tiểu học .........................................................................................................................14
TIỂU KẾT .....................................................................................................................16
CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC MỘT SỐ TRÒ CHƠI TRONG DẠY HỌC TOÁN
NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH ĐẦU BẬC TIỂU HỌC ..17
2.1. Tổ chức trò chơi Toán lớp 1 ...................................................................................17
2.2. Tổ chức trò chơi Toán lớp 2 ...................................................................................23
2.3. Tổ chức trò chơi Toán lớp 3 ...................................................................................30
TIỀU KẾT .....................................................................................................................37
CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .............................................................. 38
3.1. Mục đích thực nghiệm ............................................................................................ 38
3.2. Đối tượng, thời gian và địa bàn thực nghiệm .........................................................38
3.3. Nội dung thực nghiệm ............................................................................................ 38
3.4. Tổ chức thực nghiệm .............................................................................................. 38
3.5. Kết quả thực nghiệm............................................................................................... 40
TIỂU KẾT .....................................................................................................................41

KẾT LUẬN ..................................................................................................................42
TÀI LIỆU THAM KHẢO


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Để góp phần thúc đẩy quá trình “Công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước” và đạt
được mục tiêu giáo dục đặt ra đòi hỏi ngành giáo dục phải có những đổi mới phù hợp.
Bên cạnh những đổi mới về mặt nội dung và chương trình học tập thì việc đổi mới
phương pháp giảng dạy của đội ngũ giáo viên là rất quan trọng và được xem như là
yếu tố cơ bản để đổi mới và góp phần phát triển sự nghiệp giáo dục ở nước ta.
Tổ chức TCHT trong dạy học nói chung và trong dạy học môn Toán ở tiểu học
nói riêng là một hình thức dạy học đã được các nhà sư phạm trên thế giới cũng như ở
nước ta quan tâm. Bởi lẽ đó họ tìm thấy ý nghĩa đích thực của TCHT trong việc giáo
dục và dạy học cho trẻ. Theo nhà sư phạm nổi tiếng N. K. Crupxkaia thì “Trò chơi học
tập không những là phương thức nhận biết thế giới, là con đường dẫn dắt trẻ đi tìm
chân lý mà cũng giúp trẻ xích lại gần nhau, giáo dục cho trẻ tình yêu quê hương, lòng
tự hào dân tộc. Trẻ em không chỉ học trong lúc học mà còn học trong lúc chơi.Chơi
với trẻ vừa là học, vừa là lao động, vừa là hình thức giáo dục nghiêm túc”. Trong các
giáo trình “Giáo dục học”, “Giáo dục học Tiểu học”, cũng luôn nhấn mạnh việc tổ
chức TCHT chiếm vị trí quan trọng trong phương pháp dạy học “Trò chơi là một hình
thức tổ chức dạy học nhẹ nhàng, hấp dẫn, lôi cuốn học sinh vào học tập tích cực, vừa
chơi, vừa học và có kết quả”.
Bởi nhận thức được ý nghĩa của TCHT nên việc tổ chức trò chơi trong dạy học
Toán ở tiểu học đã trở nên khá phổ biến. Ở Việt Nam, hoạt động nghiên cứu khoa học đã
được đề cập về phương diện lí luận có một số công trình nghiên cứu như sau:
- Nhóm tác giả: “Vũ Quốc Chung – Đào Thái Lai – Đỗ Tiến Đạt – Trần Ngọc
Lan – Nguyễn Mạnh Hùng” với cuốn “Phương pháp dạy học toán ở tiểu học. Đã đề
cập đến một số chi tiết về cơ sở lí luận và thực tiễn của dạy học toán, đề ra phương
pháp và hình thức tổ chức trò chơi môn toán ở tiểu học.

- Tác giả Hà Nhật Thăng với cuốn: “Tổ chức hoạt động vui chơi ở Tiểu học
nhằm phát triển tâm lực, trí tuệ và thể lực cho học sinh”.
- Tác giả Trần Ngọc Lan với cuốn: “Hệ thống trò chơi củng cố 5 mạch kiến
thức toán ở Tiểu học” đưa ra hệ thống trò chơi củng cố 5 mảng nội dung: Số học, đại
lượng và đo đại lượng, số thập phân, hình học và yếu tố thống kê.

1


- Nhóm tác giả Đỗ Tiến Đạt, Trần Ngọc Lan, Phạm Thanh Tâm với cuốn: “100
trò chơi toán lớp 1” đã đưa ra các trò chơi qua 4 mạch kiến thức xuyên suốt trong
chương trình Toán lớp 1.
- Tác giả Phạm Đình Thực với cuốn: “112 trò chơi Toán lớp 1 & 2” đã đưa ra
các trò chơi theo các công trình nghiên cứu trên của mỗi tác giả đều đề cập về những
vấn đề đổi mới nội dung và phương pháp dạy học theo chương trình mới.
Tuy nhiên thực trạng hiện nay việc tổ chức trò chơi cho HS trong các giờ học
toán còn nhiều bất cập, chưa thực sự được quan tâm đúng mức đôi khi người giáoviên
sợ mất thời gian, ngại tìm tòi sáng tạo và tổ chức trò chơi. Hình thức tổ chức trò chơi
còn nghèo nàn, chưa phong phú. Học sinh chưa mạnh dạn khi tham gia chơi. Nhiều
em trong quá trình chơi chưa nhiệt tình, còn đứng ngoài cuộc.
Xuất phát từ những lí do trên tôi mạnh dạn tiến hành nghiên cứu đề tài: “Tổ
chức một số trò chơi Toán học nhằm phát huy tính tích cực cho học sinh ở các lớp đầu
bậc Tiểu học” nhằm làm phong phú thêm nguồn trò chơi cũng như hướng dẫn sử dụng
các trò chơi đó một cách tường minh.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu lí luận và thực tiễn để tổ chức một số trò chơi toán học nhằm
phát huy tính tích cực cho HS trong học tập môn Toán ở đầu bậc Tiểu học.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa một số vấn đề liên quan đến đề tài: Việc dạy học Toán ở các lớp
đầu bậc Tiểu học, đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi nhỏ, lí luận về trò chơi, trò chơi học

tập, trò chơi toán học… làm sáng tỏ về vai trò, ý nghĩa tổ chức các trò chơi trong dạy
học Toán ở tiểu học.
- Khảo sát thực trạng việc sử dụng trò chơi toán học trong thực tiễn dạy học
Toán ở các lớp đầu bậc Tiểu học.
- Đề xuất cách thức tổ chức một số trò chơi trong dạy học Toán ở đầu bậc
Tiểu học.
- Tổ chức thực nghiệm sư phạm để kiểm nghiệm hiệu quả của việc sử dụng các
trò chơi đó trong dạy học Toán ở đầu bậc Tiểu học.
4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
Một số trò chơi toán học nhằm phát huy tính tích cực cho HS đầu bậc Tiểu học.

2


5. Khách thể nghiên cứu
GV và HS Trường Tiểu học Huy Thượng – huyện Phù Yên – tỉnh Sơn La.
6. Phương pháp nghiên cứu
- Nhóm các phương pháp lý luận: Phương pháp đọc, phương pháp phân tích,
phương pháp tổng hợp hóa và khái quát hóa các tài liệu có liên quan làm cơ sở lý luận
cho đề tài.
- Nhóm các phương pháp thực tiễn: Phương pháp quan sát, phương pháp trò
chuyện, phương pháp tổng kết, phương pháp thực nghiệm, phương pháp xử lý kết quả
bằng thống kê toán học.
7. Đóng góp của đề tài
Nếu đề tài nghiên cứu thành công sẽ là nguồn tài liệu cho các bạn sinh viên
chuyên ngành giáo dục tiểu học, giáo viên tiểu học tham khảo trong quá trình dạy
Toán ở các lớp đầu bậc Tiểu học.
Các trò chơi được đề xuất trong đề tài nhằm góp phần phát huy tính tích cực
cho HS ở đầu bậc Tiểu học trong học tập môn Toán.
8. Cấu trúc đề tài

Ngoài phần mở đầu, kết luận đề tài gồm 3 chương:
Chương I: Cơ sở lý luận và thực tiễn
Chương II: Tổ chức một số trò chơi trong dạy học toán nhằm phát huy tính tích
cực cho HS đầu bậc Tiểu học
Chương III: Thực nghiệm sư phạm

3


CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Cơ sở tâm lý học
Bậc Tiểu học là một giai đoạn học tập quan trọng đối với trẻ. Ở giai đoạn này trẻ
chuyển từ hoạt động chủ đạo là vui chơi sang hoạt động chủ đạo là học tập. Sự chuyển
đổi hoạt động này tác động lớn đến tâm sinh lí của trẻ.
Trong quá trình dạy học ở tiểu học, HS ở lứa tuổi này (thường từ 6 – 14 tuổi)
được coi là đối tượng của hoạt động học, tự giác, tích cực và chủ động tiếp thu những
tác động từ phía GV và những nhận thức của chính bản thân HS. Chế biến những tri
thức thu nhận từ GV thành hệ thống giá trị chuẩn mực mang đặc điểm và bản chất cá
nhân. HS vừa là đối tượng của hoạt động dạy học cũng vừa là chủ thể của quá trình
nhận thức, chủ thể tự giáo dục có tính tự giác, tích cực và chủ động tổ chức quá trình
học tập của bản thân. Trong bất kì điều kiện, hoàn cảnh nào thì kết quả giáo dục cũng
đều do sự tự nhận thức của cá nhân chủ thể trực tiếp quyết định trên cơ sở tác động
tích cực của các yếu tố khách quan. GV đóng vai trò quan trọng song chưa phải là yếu
tố quyết định đến chất lượng và hiệu quả của việc dạy học. Vì vậy cần phải đặc biệt
quan tâm đến đặc điểm tâm sinh lí của lứa tuổi này.
Qua nghiên cứu của một số nhà tâm lý học cho thấy khả năng duy trì chú ý cho
một hoạt động của các em HS đầu bậc tiểu học (đặc biệt là HS lớp 1) là chưa cao. Các
em có thể duy trì khả năng chú ý cho một hoạt động là khoảng 20 – 25 phút, mà các
trường tiểu học hiện nay thời gian cho một tiết học là khoảng 30 – 35 phút. Như vậy

để duy trì khả năng chú ý, kích thích hứng thú học tập và củng cố kiến thức bài học thì
GV có thể tổ chức một số trò chơi học tập. TCHT có thể giúp các em vừa phát huy
tính tích cực trong học tập, vừa có thể giảm bớt đi sự căng thẳng và củng cố kiến thức
bài học cho các em.
Ở HS tiểu học diễn ra sự phát triển toàn diện về các quá trình nhận thức, trong
đó đáng kể nhất là sự phát triển của tri giác, trí nhớ, chú ý, tưởng tượng và tư duy. Tri
giác HS ở đầu bậc Tiểu học còn mang tính tổng thể, ít đi vào chi tiết. Vào đầu lớp 1,
trẻ chưa biết phân tích có hệ thống những thuộc tính và phẩm chất của các đối tượng
tri giác. Trình độ tri giác của các em được phát triển nhờ vào những hành động học tập
có mục đích, có kế hoạch được gọi là quan sát. Trò chơi vốn là một hoạt động thực
hành thú vị, hấp dẫn, sống động do đó nó kích thích tri giác HS. Khi tổ chức trò chơi
4


cho HS, GV phải hướng dẫn cho các em quan sát. Vì vậy, việc sử dụng phong phú các
trò chơi trong dạy học cũng giúp tính tổng thể tri giác dần dần nhường chỗ cho tri giác
chính xác, tinh tế dưới sự hướng dẫn của GV.
Ở HS đầu bậc Tiểu học, trí nhớ không chủ định còn chiếm ưu thế. HS thường
ghi nhớ những gì chúng thích. Trẻ nhớ cái cụ thể, sinh động tốt hơn cái trừu tượng, trí
nhớ hình ảnh tốt hơn trí nhớ ngôn ngữ. Dần dần nhờ những hành động học tập mà trí
nhớ có chủ định ở trẻ tăng dần. Mặc dù vậy, trí nhớ không chủ định vẫn tồn tại và có ý
nghĩa nhất định tạo nên hiệu quả trong trí nhớ của trẻ. Dạy học sẽ đạt hiệu quả tối ưu nếu
những tri thức, kĩ năng, kĩ xảo, quy tắc ứng xử được HS lĩnh hội một cách nhẹ nhàng, hấp
dẫn. Học tập thông qua trò chơi sẽ giúp HS ghi nhớ dễ dàng và bền vững hơn.
Chú ý của HS tiểu học còn nặng tính không chủ định, những kích thích mạnh và
mới lạ dễ thu hút sự chú ý của HS. Cùng với sự hoàn thiện hoạt động học, chú ý có
chủ định cũng phát triển ngày càng mạnh hơn. Việc cho trẻ học dưới hình thức chơi
với những trò chơi học tập sôi nổi cũng là một cách để tăng cường sự chú ý của HS.
Tưởng tượng của trẻ trong thời kỳ này chủ yếu là tưởng tượng tái tạo. Để lĩnh
hội tri thức, HS phải hình dung được những hình ảnh của hiện thực (hình ảnh các nhân

vật trong truyện, hình ảnh các cảnh vật chưa từng thấy…), dựa vào mô hình, tranh vẽ,
lời mô tả của GV. Ở lớp 1, tưởng tượng tái tạo của HS còn nghèo nàn, tản mạn chưa
hợp lí. Việc tổ chức TCHT là một trong những cách thức kích thích trí tưởng tượng
của các em. Trong khi chơi, tưởng tượng tái tạo và tưởng tượng sáng tạo của các em
đều được phát triển tốt.
Tư duy của HS tiểu học cũng có sự phát triển. Việc giảng dạy ở trường tiểu học
làm thay đổi cơ bản về nội dung tri thức mà trẻ tiếp thu và phương pháp vận dụng các
tri thức đó của trẻ. Điều này dẫn tới chỗ xây dựng lại hoạt động tư duy của trẻ. Việc
nắm vững kiến thức mẹ đẻ như đọc, viết cũng như việc nắm các chữ số và các phép
tính số học đó có một vai trò rất to lớn. HS tiểu học đã biết giải quyết các nhiệm vụ
đơn giản có nội dung thông thường ở trong óc nhưng đối với những nhiệm vụ mới lạ
thì chúng vẫn phải sử dụng những hoạt động thực tiễn để giải quyết.
Đi học ở trường tiểu học là bước ngoặt trong đời sống của trẻ. Đến trường, trẻ
em có hoạt động mới giữ vai trò chủ đạo quyết định những biến đổi tâm lý cơ bản ở
lứa tuổi này. Những mối quan hệ mới với thầy cô giáo, với bạn bè cùng tuổi được hình
thành. Trẻ thực hiện một cách tự giác có tổ chức các hoạt động phong phú đa dạng từ
phía nhà trường, gia đình và xã hội. Điều đó tác động đặc biệt đến sự hình thành và
5


phát triển nhân cách HS. Có thể nói HSTH là những nhân cách đang hình thành và có
nhiều khả nằng phát triển. Một vấn đề nổi bật nhất trong nhân cách HSTH là đời sống
tình cảm của các em. Trẻ đang ở lứa tuổi ngây thơ, trong trắng, giàu cảm xúc, dễ bị
xúc động trước các hiện tượng xung quanh. Các em dễ vui, dễ buồn, dễ rung cảm…
Sự nảy sinh tình cảm ở HSTH gắn liền với những tình huống cụ thể với những hoạt
động của trẻ. Trạng thái tình cảm được bộc lộ rõ ràng qua ánh mắt, nét mặt, cử chỉ,
hành vi của các em. Tình cảm của HSTH đã có nội dung phong phú và bền vững hơn
so với những lứa tuổi trước. Tình cảm trí tuệ đang hình thành và phát triển, các em dần
biết chăm lo cho kết quả học tập, biết thể hiện sự hài lòng hay không hài lòng với
những điểm số của mình. Ở lứa tuổi này trẻ rất ham hiểu biết, thích khám phá để tìm

cái mới lạ trong thế giới tự nhiên và xã hội gần gũi xung quanh. Các em luôn miệng
hỏi người lớn vì sao thế này, tại sao thế kia… Tình cảm đạo đức và tình cảm thẩm mĩ
cũng được thể hiện khá rõ nét thông qua tình cảm bạn bè, tình cảm thầy trò, tình cảm
tập thể, tình cảm ham thích cái đẹp. Việc tổ chức tốt đời sống và hoạt động tập thể cho
HSTH là điều kiện quan trọng để hình thành và phát triển nhân cách cho các em.
Ý chí của HSTH cũng đang hình thành và phát triển, tuy nhiên những phẩm chất ý
chí của các em như tính kiềm chế, độc lập, tự chủ, tính kiên trì còn yếu. Các em chưa đủ
khả năng theo đuổi lâu dài mục đích đã đề ra, chưa kiên trì khắc phục khó khăn và trở
ngại. Khi gặp thất bại các em có thể mất lòng tin vào năng lực, khả năng của mình.
Tính cách của HS đầu bậc Tiểu học mới chỉ được hình thành, ở các em những
nét tính cách tốt như tính ham hiểu biết, tính hồn nhiên, tính chân thực, tính bắt chước
… Điểm nổi bật nhất trong tính cách của các em là tính xung đột – khuynh hướng
hành động ngay tức khắc do ảnh hưởng của các kích thích trực tiếp tới tính cách của
các em có nhiều mâu thuẫn và chưa bền vững.
Tóm lại: Ở lứa tuổi này dưới ảnh hưởng của việc giảng dạy, việc giáo dục của
nhà trường, gia đình, xã hội và tổ chức Đoàn - Đội, sự phát triển tâm lí, nhân cách của
các em đang diễn ra mạnh mẽ. Việc tổ chức các TCHT cho HS cũng là con đường
hình thành và phát triển nhân cách của HS.
1.2. Trò chơi học tập môn Toán ở Tiểu học
1.2.1. Mục tiêu môn Toán ở trường Tiểu học
Dạy học Toán ở trường tiểu học nhằm giúp HS có những kiến thức cơ bản ban
đầu về số học các số tự nhiên, phân số, thập phân, các đại lượng thông dụng, một số
yếu tố hình học và thống kê đơn giản. Hình thành các kĩ năng thực hành tính, đo
lường, giải bài toán có nhiều ứng dụng thiết thực trong đời sống đồng thời góp phần
6


bước đầu phát triển năng lực tư duy, khả năng suy luận hợp lý và diễn đạt đúng (nói và
viết), cách phát hiện và cách giải quyết các vấn đề đơn giản, gần gũi trong cuộc sống,
kích thích trí tưởng tượng, gây hứng thú học tập toán, góp phần hình thành bước đầu

phương pháp tự học và làm việc có kế hoạch khoa học, chủ động, linh hoạt, sáng tạo.
1.2.2. Vai trò của trò chơi học tập đối với môn Toán
Dạy học Toán trong nhà trường tiểu học đang là một vấn đề được rất nhiều giáo
viên quan tâm. Trong Chương trình giáo dục tiểu học hiện nay, môn Toán cùng với
các môn học khác trong nhà trường có vai trò quan trọng góp phần đào tạo nên những
con người phát triển toàn diện. Toán học là môn khoa học tự nhiên có tính lôgic và
tính chính xác cao, nó là chìa khoá mở ra sự phát triển của các bộ môn khoa học khác.
Muốn HS học tốt môn Toán thì đòi hỏi giáo viên phải đổi mới phương pháp dạy học
theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh. Vì vậy người giáo
viên phải gây được hứng thú học tập cho các em bằng cách lôi cuốn các em tham gia
vào các hoạt động học tập.
Trò chơi học tập là một hoạt động mà các em rất hứng thú, nhất là đối với HS ở
các lớp đầu bậc Tiểu học. Các trò chơi có nội dung toán học lý thú và bổ ích phù hợp
với nhận thức của các em. Thông qua các trò chơi các em sẽ lĩnh hội những tri thức
toán học một cách dễ dàng, củng cố, khắc sâu kiến thức một cách vững chắc, tạo cho
các em niềm say mê, hứng thú trong học tập. Khi chúng ta vận dụng được các trò chơi
toán học một cách thường xuyên, hợp lý, khoa học thì chắc chắn chất lượng dạy học
môn Toán sẽ ngày một nâng cao.
Ở bậc Tiểu học, các em vừa bước đầu làm quen với việc học, chuyển từ hoạt
động chủ đạo là chơi sang học.Vì thế, việc tổ chức trò chơi cho các em trong những
giờ học là việc làm cần thiết, nó có vai trò vô cùng quan trọng và phù hợp với đặc
điểm tâm lý, sinh lý của lứa tuổi Tiểu học. Đặc biệt, trong giờ học toán, việc tổ
chức trò chơi cho các em bên cạnh việc gây hứng thú, phấn khởi học tập cho HS
còn mục đích cao hơn đó là giúp cho các em khắc sâu kiến thức, phát huy tính tích
cực, góp phần đạt hiệu quả cao trong giờ học Toán. Tổ chức trò chơi giúp các em
hoà nhập với tập thể, nâng cao tinh thần đoàn kết tập thể giúp các em linh hoạt,
sáng tạo trong cuộc sống.

7

- TCHT là phương tiện, là con đường cơ bản để giúp các em phát triển trí tuệ.
Thông qua TCHT giúp HS có thể rèn luyện một số kĩ năng Toán học và thúc đẩy hoạt
động trí tuệ, tư duy Toán học. Nhờ việc sử dụng TCHT mà quá trình dạy học trở thành
một hoạt động hấp dẫn, thu hút và kích thích HS tham gia học một cách tích cực.
- TCHT trong môn Toán làm thay đổi hình thức học tập, tạo ra bầu không khí
trong lớp sôi nổi, thoải mái hơn, qua đó cũng giúp các em giảm bớt đi sự căng thẳng,
mệt mỏi trong mỗi tiết học.
- TCHT còn góp phần làm cho tâm hồn trẻ thơ phát triển lành mạnh. Qua các
TCHT có thể giáo dục các em một số phẩm chất đạo đức như: tính trung thực, ngay
thẳng, tính kỉ luật, đoàn kết…
1.2.3. Đặc điểm về cấu trúc của trò chơi học tập
1.2.3.1. Đặc điểm của trò chơi học tập
- TCHT là loại trò chơi mà nhiệm vụ tri thức được thực hiện đưới hình thức
chơi một cách vui vẻ thoải mái. Nội dung học tập được lồng ghép vào nội dụng trò
chơi, động cơ học tập hòa quyện vào động cơ chơi. Việc tham gia vào trò chơi học tập
nhằm thực hiện cả nhiệm vụ học tập và vui chơi.
- TCHT có cấu trúc rõ ràng gồm: nội dung chơi, hành động chơi và luật chơi.
Ba thành phần này có mối quan hệ mật thiết với nhau, tác động lẫn nhau để tạo nên
hiệu quả của TCHT.
- TCHT bao giờ cũng có một kết quả nhất định, HS cảm nhận được kết quả
hành động của mình, kết quả này có ý nghĩa quan trọng đối với HS mang lại niềm vui
vô hạn ở HS, thúc đẩy tính tích cực, củng cố và phát triển vốn hiểu biết của HS.
- TCHT luôn tồn tại mối quan hệ qua lại giữa GV – HS, giữa HS – HS. GV là
người tổ chức TCHT, HS là người tham gia TCHT. Nhưng để trò chơi đạt hiệu quả
cần có sự phối hợp ăn ý giữa sự tổ chức điều khiển của GV và sự tham gia nhiệt tình
giữa các em HS, sự đoàn kết giữa các em HS với nhau.
- Tính tự lập và sáng kiến của HS được thể hiện trong quá trình các em thực
hiện các thao tác chơi, hành động chơi, tự lựa chọn các phương thức hành động trong
các tình huống chơi, trong việc vận dụng linh hoạt sáng tạo những hiểu biết, kĩ năng,

kĩ xảo của mình để giải quyết nhiệm vụ nhận thức nhằm phục vụ cho chiến thuật chơi
của mình.

8


1.2.3.2. Cấu trúc trò chơi học tập
Thông thường một trò chơi học tập thường có cấu trúc 3 phần cơ bản sau đây:

CẤU TRÚC TRÒ CHƠI
TRÒ CHƠI
NỘI DUNG CHƠI

HÀNH ĐỘNG CHƠI

LUẬT CHƠI

- Nội dung chơi chính là nội dung chứa đựng nhiệm vụ nhận thức của hoạt động
như: quan sát, tư duy, tưởng tượng, chú ý, ngôn ngữ…
- Hành động chơi là hệ thống các thao tác, chủ yếu là thao tác trí óc nhằm thực
hiện nhiệm vụ nhận thức mà trò chơi đặt ra.
- Luật chơi là những quy định mà nhất thiết HS phải tuân thủ trong khi chơi và
nếu phá vỡ chúng thì trò chơi cũng bị phá vỡ. Luật chơi quy định tính chất phương
pháp hành động, cách thức tổ chức và điều khiển hành vi, các mối quan hệ cả trẻ trong
khi chơi. Luật chơi trong TCHT còn là tiêu chuẩn để đánh giá hành động chơi của HS
đúng hay sai.
1.2.4. Căn cứ thiết kế và tổ chức trò chơi học tập môn Toán ở Tiểu học.
1.2.4.1. Căn cứ thiết kế trò chơi
 Dựa vào tâm lý của HS
Muốn tổ chức được TCHT một cách có hiệu quả trong các môn học nói chung và

môn Toán nói riêng thì GV cần phải hiểu tâm lý HS tiểu học. Đặc biệt là đối tượng HS
nhỏ tuổi lớp 1, hoạt động học tập lần đầu tiên xuất hiện với các em nên để các em
thích ứng ngay với hoạt động học tập là điều không dễ dàng. Bởi các em vẫn còn có
nhu cầu tham gia các trò chơi. GV cần tổ chức những trò chơi gắn liền với hoạt động
học tập, gắn liền với những tri thức cần truyền đạt cho các em. Để gây hứng thú cho
HS thì việc thiết kế các trò chơi cần phải dựa vào những đặc điểm tâm lý của HS.
 Căn cứ vào mục đích sử dụng trò chơi
Trước khi thiết kế một TCHT và đưa vào nội dung bài học thì người GV cần phải
xác định được mục đích sử dụng trò chơi. TCHT có thể được thiết kế với rất nhiều
mục đích khác nhau như: giúp HS giải trí, phát huy tính tích cực của HS, phát huy khả
năng sáng tạo, củng cố kiến thức bài học, giới thiệu kiến thức mới,…
9


GV cần xác định rõ mục đích học tập để từ đó thiết kế những trò chơi phù hợp,
hiệu quả.
 Dựa vào nội dung bài học
Khi thiết kế một TCHT GV cần xác định được TCHT đó gắn liền với những tri
thức, kĩ năng của nội dung kiến thức nào trong bài học. Tức là, khi xây dựng hay thiết
kế một TCHT thì GV cần dựa vào phần nội dung kiến thức, kĩ năng Toán học để thiết
kế một cách khoa học và có hiệu quả nhất.
 TCHT cần có tính chất mới mẻ
GV thiết kế và sử dụng TCHT cần có tính chất mới về hình thức, nội dung và cách
thức chơi. Tránh việc sử dụng một trò chơi cho nhiều lần chơi sẽ gây ra sự nhàm chán,
không kích thích được hứng thú của HS. Đồng thời khi thiết kế TCHT thì GV cũng
cần dựa vào mức độ của TCHT mà thiết kế tăng dần về mức độ: từ dễ đến khó, từ
chậm đến nhanh.
1.2.4.2. Hoạt động tổ chức trò chơi học tập môn Toán ở Tiểu học.
- Nêu rõ mục đích của TCHT
- Chuẩn bị

+ Đồ dùng
+ Đối tượng chơi
+ Đáp án của trò chơi
+ Dự kiến các tình huống có thể nảy sinh trong lúc chơi và hướng giải quyết.
- Tổ chức
+ GV giới thiệu tên trò chơi
+ GV giới thiệu những đồ dùng cần thiết để tham gia chơi
+ Chia đội chơi, nhóm chơi
+ Phổ biến luật chơi
* Lưu ý khi nhận xét kết quả trò chơi:
- Mức độ đúng của trò chơi: Đội hoặc cá nhân nào thực hiện đúng đáp án thì đội
(cá nhân) đó mới được công nhận kết quả và tính điểm.
- Về chất lượng đạt được của đội chơi: Đội nào thực hiện đúng nhiều hơn sẽ
giành phần thắng.
- Tính khoa học của kết quả trò chơi: Dù được nhiều điểm, đúng nhưng cũng đảm
bảo về mặt hình thức trình bày kết quả cũng phải khoa học, hợp lí, thẩm mĩ.
10


- Tính phạm luật của trò chơi: Trò chơi có quy định theo đúng luật chơi, để đảm
bảo công bằng cho các đội. Nếu đội nào không thực hiện theo đúng quy định luật chơi
thì sẽ bị phạt hoặc chấp nhận thua cuộc và bị loại khỏi cuộc chơi.
- Với những trò chơi ở mực độ phức tạp: Nếu cần thiết GV có thể cho HS chơi
thử (chơi nháp) và không tính điểm, sau khi các em nắm rõ được luật chơi thì tiến
hành chơi.
- Khi nhận xét kết quả trò chơi: GV có thể tổ chức HS tự nhận xét về kết quả của
các đội đã đạt được. Sau đó, GV đưa ra ý kiến nhận xét về ưu điểm và nhược điểm của
các đội chơi một cách chính xác, công bằng, khách quan tránh thiên vị và tránh việc
quá khen hay quá chê một đội chơi nào đó. GV cần tạo một không khí vui vẻ, làm
cho đội thắng cảm thấy phấn khởi và đội thua cảm thấy hài lòng và tạo cho các em

sự hứng thú.
1.2.5. Nguyên tắc và quy trình tổ chức trò chơi trong dạy học Toán
1.2.5.1. Nguyên tắc tổ chức trò chơi
Nguyên tắc thứ nhất: Cần làm cho HS hiểu rõ yêu cầu, nội dung và thực hiện tổ
chức trò chơi.
Nguyên tắc thứ hai: Đảm bảo các biện pháp tổ chức sẽ phát huy tính tích cực,
độc lập sáng tạo của từng HS trong quá trình chơi.
Nguyên tắc thứ ba: Đảm bảo tổ chức trò chơi một cách tự nhiên không gượng ép.
Nguyên tắc thứ tư: Đảm bảo luân phiên các trò chơi một cách hợp lý
Nguyên tắc thứ năm: Đảm bảo tổ chức trò chơi với tinh thần “thi đua” đồng đội.
1.2.5.2. Quy trình tổ chức trò chơi toán học
Để tổ chức trò chơi toán học có hiệu quả chủ thể cần phải nắm chắc quy trình tổ
chức – là khâu rất quan trọng, nó giúp người GV tiểu học thiết kế quy trình tổ chức trò
chơi toán học một cách bài bản, khoa học mà ở đó các hoạt động cụ thể được diễn ra
theo một trật tự logic đảm bảo tính khoa học về mặt lí luận cũng như thực tiễn. Vì vậy,
để tổ chức một trò chơi toán học có hiệu quả cao, GV tiểu học cần thực hiện theo các
giai đoạn với những bước cụ thể sau:
Giai đoạn 1: Lựa chọn trò chơi
Bước 1: Xác định mục tiêu, yêu cầu cần đạt của hoạt động định tổ chức trò
chơi (hình thành, phát triển tri thức, củng cố tri thức hay luyện tập kỹ năng kỹ xảo,…)

11


Bước 2: Lựa chọn trò chơi phù hợp với yêu cầu, mục tiêu cần đạt được, điều
kiện thực tế,…
Giai đoạn 2: Chuẩn bị tổ chức trò chơi
Bước 3: Thiết kế “giáo án”
+ Tên trò chơi
+ Mục tiêu cần đạt của trò chơi

+ Chuẩn bị các phương tiện vật chất để thực hiện trò chơi
+ Cách tiến hành: Nội dung trò chơi, luật chơi, cách đánh giá.
Bước 4: Chuẩn bị thực hiện “giáo án”
Chuẩn bị đầy đủ các phương tiện đảm bảo cho việc thực hiện trò chơi.
GV nắm chắc luật chơi và cách đánh giá để phổ biến cho HS.
Giai đoạn 3: Tổ chức trò chơi
Bước 5: Đặt vấn đề
+ Giới thiệu tên trò chơi
+ Nêu yêu cầu của trò chơi
Bước 6: Hướng dẫn trò chơi
GV giới thiệu rõ ràng nội dung chơi và phổ biến luật chơi. GV có thể làm mẫu,
hướng dẫn chơi thử nếu thấy cần thiết.
Bước 7: Thực hiện chơi
Cho HS thực hiện trò chơi theo các hoạt động đã nêu. GV theo dõi quá trình
hành động, thực hiện luật chơi của HS. Theo dõi khả năng sáng tạo của HS trong trò
chơi, động viên khuyến khích hoặc uốn nắn kịp thời để trò chơi đạt hiệu quả. Theo dõi
tiến độ chơi để có thể điều chỉnh nếu cần.
Giai đoạn 4: Nhận xét đánh giá kết quả sau khi chơi
Bước 8: GV gợi ý cho HS nhận xét
+ Mức độ nắm vững luật chơi và việc thực hiện trò chơi.
+ Thành tích của HS trong trò chơi.
+ Những quan hệ của HS trong nhóm chơi.
Bước 9: GV nhận xét tổng kết
Khẳng định, bổ sung, điều chỉnh những nhận xét của HS, đánh giá chung về
cuộc chơi, trao phần thưởng (nếu có).

12


Bước 10: Rút ra bài học, nhấn mạnh các kiến thức cần đạt sau khi chơi.

Như vậy quy trình tổ chức trò chơi toán học có 4 giai đoạn với 10 bước thực
hiện cụ thể. Tuy nhiên sự vận dụng cần linh hoạt, các bước, các giai đoạn này có thể
đan xen hòa nhập lẫn nhau.
1.2.6. Yêu cầu cơ bản khi tổ chức trò chơi học tập môn Toán
- Mỗi trò chơi nói chung phải gắn với một bài học, một chương trình cụ thể
hoặc có những tri thức tổng hợp như giải toán, phối hợp nhiều nội dung tri thức hình
học, số, phép toán,…
- Dựa vào các hình thức, cách chơi và luật chơi của trò chơi có thể thay thế các
trò chơi một cách linh hoạt (thay số, thay hình, thay sự tương ứng,…)
- Các trò chơi thường tổ chức theo nhóm ở ngay trong lớp học với thời gian từ 5
đến 10 phút. Việc chuẩn bị cho các trò chơi đơn giản, dễ làm, dễ kiếm (que tính, bìa
giấy, bông hoa giấy,…)
- GV phải hướng dẫn cụ thể cách chơi rồi sau đó các nhóm tự đánh giá, giám
sát lẫn nhau. Ngoài ra, GV phải có nhận xét, khích lệ, không để thời gian chơi quá dài
ảnh hưởng đến giờ học.
- Khi tổ chức trò chơi GV phải lưu ý tránh cho HS những phản ứng không tích
cực và kịp thời sửa chữa (nếu có); lưu ý khuyến khích, động viên khen thưởng cho
những HS có phản ứng tích cực.
- Thời gian tổ chức, thời điểm chơi GV phải có sự chuẩn bị kỹ càng và tạo
được sự thu hút cuộc chơi, trong quá trình chơi luôn có không khí bình đẳng, tôn
trọng lẫn nhau.
1.3. Phương pháp dạy học tích cực
1.3.1. Khái niệm PPDH tích cực
PPDH tích cực là phương pháp giáo dục phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo của người học…Đó là hệ thống các phương pháp tác động liên tục của GV
nhằm khơi gợi tư duy cho HS, tổ chức hoạt động nhận thức của HS theo quy trình.
PPDH tích cực không chỉ giáo dục cho HS tư duy tích cực mà chủ yếu là tư
duy độc lập, chuẩn bị cho tư duy sáng tạo, HS tiếp cận kiến thức thông qua hoạt động
nhận thức, qua làm việc cá nhân, làm việc nhóm, qua trao đổi hợp tác với bạn bè.
1.3.2. Đặc trưng của PPDH tích cực

Phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của HS có nghĩa là phải thay đổi
cách dạy và cách học. Chuyển cách dạy thụ động, truyền thụ một chiều “đọc – chép”,

13


GV làm trung tâm sang cách dạy lấy HS làm trung tâm. Trong cách dạy này HS là chủ
thể hoạt động, GV là người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn, tạo nên sự tương tác tích cực
giữa người dạy và người học. Dạy và học tích cực là điều kiện tốt khuyến khích sự
tham gia chủ động, sáng tạo và ngày càng độc lập của HS vào quá trình học tập.
Tích cực là một phẩm chất vốn có của con người. Tính cực của con người biểu
hiện trong các hoạt động. Học tập là hoạt động chủ đạo ở lứa tuổi đi học. Tính tích
cực trong hoạt động học tập là tính tích cực nhận thức, đặc trưng ở khát vọng hiểu
biết, cố gắng trí tuệ và nghị lực cao trong quá trình chiếm lĩnh tri thức. Lĩnh hội
những tri thức của loài người đồng thời tìm kiếm “khám phá” ra những hiểu biết mới
cho bản thân. Qua đó sẽ thông hiểu, ghi nhớ những gì đã nắm được qua hoạt động
chủ động, nỗ lực của chính mình.
Tính tích cực nhận thức trong học tập liên quan với động cơ học tập, động cơ
đúng tạo ra hứng thú. Hứng thú là tiền đề của tự giác, hứng thú và tự giác là hai yếu
tố tâm lí tạo nên tính tích cực. Tính tích cực sản sinh ra nếp tư duy độc lập. Suy nghĩ
độc lập là mầm mống của sáng tạo và ngược lại.
Tính tích cực học tập biểu hiện ở những dấu hiệu như: hăng hái, chủ động, tự
giác tham gia các hoạt động học tập, thích tìm tòi khám phá những điều chưa biết dựa
trên những cái đã biết. Sáng tạo, vận dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống …
1.4. Thực trạng về việc tổ chức trò chơi học tập trong dạy học Toán ở các lớp đầu
bậc Tiểu học
Để thấy được thực trạng việc tổ chức trò chơi hiện nay, tôi đã tiến hành khảo sát
việc tổ chức trò chơi trong dạy học môn Toán ở các lớp 1,2,3 của Trường Tiểu học
Huy Thượng - huyện Phù Yên - tỉnh Sơn La.
1.4.1. Mục đích

Trong đề tài này tôi tiến hành khảo sát nhằm mục đích:
- Tìm hiểu thực trạng của việc tổ chức trò chơi trong dạy học Toán ở trường
tiểu học hiện nay.
- Tìm hiểu về mức độ hứng thú của HS đối với tiết Toán khi GV sử dụng TCHT
trong dạy Toán.
1.4.2. Điều tra đối với giáo viên
Qua tiến hành trò chuyện, trao đổi chúng tôi thấy rằng độ tuổi của các GV dạy
các lớp 1, 2, 3 ở Trường Tiểu học Huy Thượng - huyện Phù Yên - tỉnh Sơn La giao
14


động từ 30 đến 51 tuổi (cô Cầm Thị Miên 34 tuổi với 13 năm tuổi nghề, cô Lê Thị
Thiên 47 tuổi với 23 năm tuổi nghề, cô Đinh Thị Nghĩa 51 tuổi với 31 năm tuổi nghề
…). Với đội ngũ GV có nhiều kinh nghiệm trong nghề nghiệp nên đã rất vững vàng
trong chuyên môn, có nhiều kinh nghiệm giảng dạy. Do đó trình tự lên lớp và
phương pháp giảng dạy các bộ môn nói chung và môn Toán nói riêng đều nắm
vững. Tuy nhiên việc áp dụng các phương pháp dạy học theo hướng đổi mới vẫn
chưa được GV sử dụng và khai thác một cách triệt để.
Chúng tôi đã tiến hành phát phiếu điều tra cho GV các lớp 1, 2 và 3 của Trường
Tiểu học Huy Thượng – huyện Phù Yên – tỉnh Sơn La. Qua điều tra chúng tôi thấy
rằng đa số GV đều khẳng định việc tổ chức TCHT trong giờ học Toán giúp HS học tập
tích cực hơn nhưng khi hỏi về việc các thầy cô có thường xuyên sử dụng TCHT trong
các giờ học Toán hay không thì chỉ có khoảng 30% GV cho biết là có sử dụng thường
xuyên còn lại khoảng 70% GV cho biết thỉnh thoảng hoặc không sử dụng trò chơi
trong các tiết học Toán.
Khi được hỏi về những khó khăn và thuận lợi khi tổ chức trò chơi toán học, các
GV chia sẻ như sau: Trong giờ học Toán, những lúc HS cảm thấy căng thẳng và mất
tập trung vào bài học nếu GV tổ chức trò chơi toán học thì HS sẽ tham gia một cách
hứng thú và sôi nổi. HS được tiếp thu bài một cách thoải mái tự nhiên. Song khi tổ
chức trò chơi cho HS cũng gặp phải một số khó khăn nhất định như: Thời gian tổ chức

còn hạn chế, phương tiện sử dụng còn thiếu thốn và GV mất nhiều thời gian để chuẩn
bị, hơn nữa những HS trung bình và yếu còn tiếp thu chậm chưa thực hiện được đúng
yêu cầu.
Từ khảo sát thực tế trên tôi thấy rằng tổ chức trò chơi toán học đã và đang đi
vào từng giờ học toán của HS ở các lớp đầu bậc Tiểu học và nó đã phần nào phát huy
được tính tích cực của HS. Tuy nhiên, việc sử dụng trò trơi toán học vẫn chưa được trú
trọng và áp dụng phổ biến. Các TCHT được GV sử dụng một cách hình thức chưa chú
ý đến việc thiết kế các trò chơi mới cho phù hợp với không gian, thời gian, địa điểm,
điều kiện của nhà trường, thời lượng của từng bài học và năng lực học tập của HS.
1.4.3. Điều tra đối với học sinh
Tôi đã tiến hành phát phiếu điều tra về mức độ hứng thú khi tham gia chơi các
trò chơi trong giờ học Toán cho HS lớp 1A, 2B, 3B của Trường Tiểu học Huy Thượng
– huyện Phù Yên – tỉnh Sơn La.
Bảng 1. Bảng khảo sát mức độ hứng thú của học sinh
khi tham gia trò chơi trong giờ học môn Toán

15


Tên lớp

Sĩ số

1A

Mức độ hứng thú (%)
Rất hứng thú

Hứng thú

Bình thường

30

40

37

23

2B

25

38

32

30

3B

25

37

33

30

Nhìn vào bảng khảo sát chúng ta thấy số HS rất hứng thú với TCHT môn Toán
chiếm tỉ lệ cao nhất, số HS trả lời hứng thú chiếm tỉ lệ cao thứ hai và cuối cùng là số
HS trả lời bình thường chiếm tỉ lệ thấp nhất. Như vậy, đa phần các em HS đều thích
được chơi trò chơi trong giờ học Toán. GV cần đáp ứng “nhu cầu chơi” của các em,
qua đó bài giảng của GV sẽ hiệu quả hơn, phát huy được tính tích cực của HS. Mặt
khác, khi HS được chơi trò chơi toán học cũng là cách giúp HS tiếp cận với một hình
thức mới để giải quyết những bài tập.
Với việc khảo sát thực tế trên cả GV và HS ở các lớp 1, 2 và 3 của Trường Tiểu
học Huy Thượng – huyện Phù Yên – tỉnh Sơn La chúng tôi thấy HS thì rất hứng thú
khi được tham gia chơi các trò chơi Toán học. Nhưng đa phần các GV chưa nhận thức
được hiệu quả của TCHT trong dạy học Toán cũng như chưa vận dụng trò chơi Toán
học một cách phổ biến và thiết kế được các trò chơi sao cho phù hợp và có hiệu quả.
TIỂU KẾT
Trong chương 1, khóa luận đã trình bày các đặc điểm phát triển tâm sinh lý lứa
tuổi trẻ em, đặc điểm môn Toán các lớp đầu bậc Tiểu học, lý luận về trò chơi trẻ em,
TCHT. Bên cạnh đó, chúng tôi đã tiến hành điều tra thực trạng việc tổ chức trò chơi
toán học trong giờ học Toán ở các lớp đầu bậc Tiểu học và thấy rằng: việc lựa chọn
các trò chơi Toán học một cách hợp lý là rất cần thiết để góp phần phát huy tính tích
cực cho HS trong quá trình học Toán. Tuy nhiên, cần lựa chọn những trò chơi nào cho
phù hợp và phát huy được tính tích cực của HS là điều quan trọng hơn cả. Đó chính là
cơ sở lí luận và thực tiễn giúp chúng tôi đề xuất các TCHT cho HS ở các lớp đầu bậc
Tiểu học ở chương 2.

16


CHƯƠNG 2
TỔ CHỨC MỘT SỐ TRÒ CHƠI TRONG DẠY HỌC TOÁN NHẰM PHÁT
HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH ĐẦU BẬC TIỂU HỌC

Dưới đây là một số trò chơi toán học nhằm vận dụng để dạy một số bài về: số,
phép tính, đại lượng và đo đại lượng, hình học, giải bài toán có lời văn ở lớp 1,2,3. Sử
dụng các trò chơi này trong dạy học có thể giúp cho HS phát huy được tính tích cực
trong quá trình học tập, tạo ra cho HS sự hăng say và hứng thú trong giờ giờ học.
2.1. Tổ chức trò chơi Toán lớp 1
Trò chơi 1: “Làm cho bằng 5”
a. Mục đích
- Củng cố khái niệm số 5
- Nắm vững cấu tạo số 5, rèn luyện khả năng quan sát, khéo léo, nhanh nhẹn.
b. Chuẩn bị
- Hai tờ giấy khổ A3, mỗi tờ in các hình như sau: 5 hình tam giác, 5 mặt cười, 5
hình vuông, 5 hình tròn, 5 ngôi sao.

c. Cách chơi
GV chia lớp thành 2 đội, mỗi đội cử một đại diện thi, các bạn còn lại cổ vũ. Mỗi
bạn ở mỗi đội cần tập trung dán nối tiếp các hình vào từng ô sao cho đủ 5 hình ở mỗi
ô. Đội nào dán xong trước, đúng, đẹp thì đội đó thắng cuộc.

17


Trò chơi 2: “Xếp đúng thứ tự”
a. Mục đích
Củng cố về so sánh thứ tự các số trong phạm vi 10.
b. Chuẩn bị
Mỗi HS chuẩn bị 5 tấm bìa, trên đó ghi các số: 0; 6; 3; 8; 5 (dạng quân bài)

0

6

3

8

5

c. Cách chơi
Chơi theo cá nhân. Mỗi bạn để sẵn các tấm bìa trên bàn. GV ra hiệu lệnh “Hãy
sắp xếp các số đó theo thứ tự từ bé đến lớn (hoặc từ lớn đến bé)”. Mỗi bạn xếp lại các
quân bài theo hiệu lệnh của GV. Ai làm xong trước và đúng sẽ thắng cuộc.
Trò chơi 3: “Ô vuông tính đúng”
a. Mục đích
Luyện tập làm tính cộng trong phạm vi 6
b. chuẩn bị
Vẽ sẵn hình như sau:

`

6 tấm bìa ghi các số: 0; 1; 2; 3; 4; 5.
Bao nhiêu bạn (nhóm) chơi thì cần bấy nhiêu tranh vẽ và bộ số nêu trên.
c. Chách chơi
Có thể chơi theo cá nhân hoặc theo nhóm.

18


Mỗi bạn (nhóm) phải dùng 6 tấm bìa ghi số đặt vào các hình tròn trong hình vẽ
nêu trên sao cho khi cộng 3 số trên mỗi cạnh đều được kết quả là 6. Bạn (hoặc nhóm)
nào làm xong trước sẽ thắng cuộc.

Trò chơi 4: “Hãy nhận ra mình”
a. Mục đích
Củng cố về quan hệ thứ tự giữa các số trong phạm vi 100, “số liền trước”, “số
liền sau”.
b. Chuẩn bị
GV ôn tập “số liền trước”, “số liền sau” của các số đã biết, cho HS nhắc lại một vài
lần. Chuẩn bị những tấm thẻ như những quân bài “tú lơ khơ” trên đó ghi các số thứ tự cho
đủ theo số HS của lớp và phát cho mỗi bạn một thẻ, yêu cầu nhớ kỹ số của mình.
c. Cách chơi
GV sẽ gọi HS theo những lá số đã phát và không gọi trực tiếp: Chẳng hạn, GV
gọi “số liền sau của số 19”, hay “số lớn nhất của các số trong lớp” “số bé nhất của các
số trong lớp” “số liền trước của số 10” … khi nghe GV gọi thì HS có số tương ứng
phải giơ thẻ và nói “có tôi, có tôi”. Cả lớp quan sát, nếu giơ thẻ sai với số GV đọc thì
thua và ghi điểm 0 vào thẻ. Nếu giơ đúng thì thắng và ghi điểm 1 vào thẻ. Sau khoảng
5 – 10 phút chơi, kiểm lại ai ghi điểm 0 nhiều nhất là người thua cuộc và được gọi là:
“Người bị lạc và không nhận ra mình”.
Trò chơi 5: “Điền số thích hợp vào ô trống”
a. Mục đích
Luyện tập thành lập bảng cộng trong phạm vi 9.
b. Chuẩn bị
Một bảng như hình vẽ.Tổ chức cho bao nhiêu người thì phải chuẩn bị ngần ấy bảng.
1

2

3

1
2

4

3
4
5

6
6
8
19

4


c. Cách chơi
- Hai hoặc nhiều bạn cùng chơi.
- Mỗi bạn chơi phải phát hiện ra quy luật viết các số trong các ô màu vàng.
- Điền vào các ô trống của bảng những số thích hợp, theo quy luật đã được
phát hiện.
- Bạn nào làm đúng và nhanh thì bạn đó thắng cuộc.
Trò chơi 6: “Nối nhanh, nối đúng”
a. Mục đích
Củng cố tính chất giao hoán của phép cộng và tính chất của số 0, ứng dụng
nhanh để điền được số thích hợp.
b. Chuẩn bị: GV chuẩn bị sẵn 2 tờ giấy A0 có ghi như sau:

5+3=

3+5

5+3=

3+5

0+2=

9+0

0+2=

9+0

9–0=

2+0

9 -0=

2+0

7+0=

0+7

7+0=

0+7

15 + 3 =

0 + 20

15 + 3 =

0 + 20

20 – 0 =

3 + 15

20 – 0 =

3 + 15

c. Cách chơi
Lớp chọn 2 đội, mỗi đội 6 bạn tham gia chơi, khi GV hô “bắt đầu” và tính giờ
thì 2 đội bắt đầu nối kết quả, bạn đầu tiên nối xong thì dừng bút cho bạn thứ 2, cứ lần
lượt như vậy cho đến hết. Đội nào nối xong trong thời gian ngắn hơn thì đội đó là đội
thắng cuộc.
Trò chơi 7: “Thứ mấy? Ngày mấy?Tháng mấy?”
a. Mục đích
Rèn luyện kỹ năng diễn đạt ngày trong tuần, ngày trong tháng, tên tháng được
ứng dụng trong đời sống.

20