Một số biện pháp quản lý hoạt động tự học của học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú

Một số biện pháp quản lý hoạt động tự học của học sinh
trường Phổ thông Dân tộc Nội trú huyện Gò Quao
Phần mở đầu
1. Bối cảnh của đề tài
Tự học là một thuộc tính vốn có của con người; hoạt động tự học là một
hoạt động quan trọng trong quá trình nhận thức của con người nhằm chiếm lĩnh
tri thức của loài người và khám phá ra các quy luật khoa học, ôn luyện, củng cố,
khắc sâu, mở rộng kiến thức cho người học, chính vì vậy hoạt động tự học phải
được định hướng, tổ chức, quản lý có phương pháp đối với học sinh như Bác Hồ
đã từng nói: “Về cách học phải lấy tự học làm cốt”. Luật giáo dục năm 2005
Điều 36 cũng quy định “Phải coi trọng việc bồi dưỡng năng lực tự học, tự
nghiên cứu, tạo điều kiện cho người học phát triển tư duy sáng tạo”.

Hiện tại học sinh ở nội trú ý thức tự học còn yếu thường là tự phát chưa
được quản lý chặt chẽ, chưa xây dựng được nề nếp, chưa xây dựng được
động cơ học tập. Việc tự học, từ đào tạo là hình thức để phát huy nội lực
vươn lên trong quá trình cập nhật kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo nhằm đáp ứng
yêu cầu ngày càng cao của xã hội là một đòi hỏi tất yếu trong thời đại “Kinh
tế tri thức” của chúng ta ngày nay. Vấn đề đặt ra cần phải hình thành ý thức
tự học cho học sinh một cách tự giác và được quản lý chặt chẽ, đưa vào nề
nếp, đầy đủ, mạnh mẽ cho học sinh. Từ đó học sinh có thể tự giác tự học, có ý
thức tự học suốt đời phải có các biện pháp quản lý tự học của học sinh.

2. Lý do chọn đề tài
Trường PTDTNT huyện Gò Quao có 250 học sinh với 8 lớp trong đó học
sinh ở nội trú hơn 70 em với 18 giáo viên, 10 cán bộ công nhân viên, trong đó
03 cán bộ quản lý. Học sinh của trường là học sinh dân tộc Khmer thuộc vùng
khó khăn, có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn. Phần lớn các em ngoan, chăm học
nhưng cũng có một phần lớn học yếu, thiếu sự dạy bảo của người lớn. Đội ngũ

1

GV, CBCNV còn trẻ, nhiệt tình nhưng thiếu kinh nghiệm, uy tín đối với giúp đỡ
học sinh tự học. Tâm lý lứa tuổi, môi trường sinh hoạt thay đổi, yêu cầu đòi hỏi
của nhà trường và xã hội thay đổi. Nhà trường cần phải quan tâm và xác lập các
biện pháp quản lý kịp thời trong việc hướng dẫn tự học, tổ chức hoạt động tự
học cho học sinh và nâng cao khả năng tự học của họ.

Xuất phát từ lý do trên tôi lựa chọn đề tài: “ Một số biện pháp quản lý
hoạt động tự học của học sinh trường Phổ thông Dân tộc Nội trú huyện
Gò Quao” để nghiên cứu.

3. Phạm vi và đối tượng của đề tài
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động tự học
của đội ngũ Ban giám hiệu trong trường PTDTNT huyện Gò Quao.
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là biện pháp quản lý hoạt động tự học
của học sinh ở nội trú trường PTDNT huyện Gò Quao.

4. Mục đích của đề tài
Đề xuất một số biện pháp tăng cường quản lý hoạt động tự học đối với
học sinh của trường PTDTNT huyện Gò Quao nhằm góp phần nâng cao chất
lượng dạy – học của nhà trường.

5. Sơ lược những điểm mới cơ bản nhất trong kết quả nghiên cứu
Đề tài góp phần làm rõ thực trạng quản lý hoạt động tự học ở trường
PTDTNT huyện Gò Quao từ đó đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm tăng
cường quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú.

6. Khẳng định tính sáng tạo về khoa học và thực tiễn của vấn đề
Hệ thống hóa cơ sở lý luận về các biện pháp quản lý hoạt động tự học

của học sinh trung học, lý luận về tâm lý lứa tuổi, về dự báo quy hoạch phát
triển giáo dục, về tâm lý cán bộ quản lý trung học, các yếu tố ảnh hưởng chi
phối nếu xây dựng các biện pháp quản lý hoạt động tự học của học sinh.
Phát hiện thực trạng công tác quản lý hoạt động tự học của học sinh nội
trú: phân tích mặt mạnh, yếu và nguyên nhân thực trạng.
2


Đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động tự học đảm
bảo cho bộ máy quản lý của trường PTDTNT hoàn thành mục tiêu của ngành,
của trường.

3


Phần nội dung
1. Cơ sở lý luận của vấn đề
Quản lý hoạt động tự học
Khái niệm
Tự học là học khi có thầy và cả khi không có thầy, người học biết tự xác
định mục tiêu, tự lập kế hoạch, tự đánh giá việc học tập của bản thân. Tự học
là học mà không cần có sự giám sát bên ngoài. Tự học là “tự động học tập”,
nó thể hiện tính tự giác, tích cực, tự lực rất cao trong quá trình lĩnh hội khái
niệm khoa học của người học.
Như vậy, tự học là tự mình suy nghĩ, tự mình sử dụng kiến thức, kỹ năng
đã biết, các năng lực và phẩm chất cùng với cả động cơ tình cảm, nhân sinh
quan, thế giới quan của bản thân để chiếm lĩnh một lĩnh vực tri thức, kỹ năng
nào đó của nhân loại.
Vai trò của tự học
Tự học, tự đào tạo là mục đích của quá trình giáo dục – đào tạo, là

phương thức tạo ra chất lượng thực sự, lâu bền của quá trình giáo dục – đào
tạo. Tự học là cốt lõi của việc học, hễ có học là có tự học, không ai có thể
thay đổi người khác được. Khi nói đến học, hàm ý nói đến mối quan hệ giữa
nội lực của người học và ngoại lực của người dạy, còn khi nói đến tự học thì
chỉ xét riêng đến nội lực của người học.
Như vậy, hoạt động tự học của học sinh có phạm vi rất rộng, từ tự học
trên lớp dưới sự điều khiển trực tiếp của thầy giáo đến tự học ngoài giờ lên
lớp dưới sự điều khiển gián tiếp của thầy giáo và tự học hoàn toàn độc lập
không có tổ chức, điều khiển của thầy giáo. Hoạt động tự học là một phần của
hoạt động học tập. Do mục tiêu và phạm vi nghiên cứu của để tài, bản thân
chỉ xem xét việc quản lý hoạt động tự học của học sinh trường PTDTNT
huyện Gò Quao ngoài giờ lên lớp dưới sự điều khiển gián tiếp của giáo viên

4


và đặt dưới sự tổ chức quản lý của cán bộ lớp, Đoàn, Đội,… nhằm hoàn thành
mục đích, nhiệm vụ giáo dục – đào tạo của nhà trường.
Nội dung quản lý hoạt động tự học
Giáo dục nâng cao nhận thức về vai trò của tự học và thúc đẩy hoạt động
tự học của học sinh.
Mọi hoạt động của con người đều có mục đích. Hoạt động tự học của
người học nhằm mục đích hoàn thành các nhiệm vụ học tập đã được xác định.
Hoạt động tự học được thực hiện bằng các hành động tự học của người học.
Hành động là kết quả của nhận thức, nhận thức đúng thì hành động đúng.
Nhận thức là một quá trình lĩnh hội tri thức của người học, vai trò của hoạt
động tự học cũng là một quá trình tuân theo quy luật nhận thức chân lý khách
quan: từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến
thực tiễn.
Muốn nâng cao nhận thức của học sinh về vai trò của hoạt động tự học,

từ đó giúp họ có những hành động tự học nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ học
tập, nhà trường phải thường xuyên đồng thời phải tiến hành nhiều biện pháp
và hình thức giáo dục truyền thống, giáo dục nâng cao nhận thức về mục tiêu,
yêu cầu đào tạo, các chế độ, quy chế, quy định về giáo dục – đào tạo, xây
dựng bầu không khí học tập tích cực trong tập thể học sinh. Hoạt động tự học
của học sinh bình đẳng như các hoạt động khác, song nó có tính độc lập cao
và mang đậm sắc thái cá nhân, đều này càng khẳng định nó phải được thúc
đẩy bởi hệ thống động cơ học tập nói chung và động cơ tự học nói riêng.
Thường xuyên giáo dục nâng cao nhận thức về vai trò to lớn của hoạt động tự
học sẽ trực tiếp góp phần xây dựng và thúc đẩy động cơ tự học của học sinh.
Động cơ tự học cũng có nhiều cấp độ khác nhau, bắt đầu từ sự thỏa mãn nhu
cầu phải hoàn thành nhiệm vụ tự học, tự khẳng định mình, mong muốn thành
nghề trong tương lai,… cho tới cấp độ cao là thỏa mãn nhu cầu hiểu biết, lòng
khát khao tri thức. Mọi động cơ đều có nguồn gốc, được hình thành từ những
tác động bên ngoài và được cá nhân hóa thành hứng thú, tâm thế, niềm tin, …
5


của mỗi cá nhân. Hình thành động cơ hoạt động phải bắt đầu từ xây dựng các
điều kiện bên ngoài cho phù hợp với nhận thức, tình cảm của cá nhân.
- Quản lý kế hoạch tự học:
Kế hoạch tự học là bảng phân chia nội dung tự học theo thời gian một
cách hợp lý, dựa trên yêu cầu, nhiệm vụ tự học, khả năng của bản thân và các
điều kiện được đảm bảo, nhằm hướng tới mục tiêu đào tạo, mục tiêu môn
học. Việc xây dựng kế hoạch tự học giúp cho học sinh biết mình phải làm gì
để đạt mục tiêu nào, nó làm cho quá trình tự học diễn ra đúng dự kiến, do đó
nó giúp học sinh thực hiện các nhiệm vụ tự học và kiểm soát được toàn bộ
quá trình tự học một cách thuận lợi, tiết kiệm được thời gian.
Kế hoạch tự học của học sinh càng rõ ràng thì càng tạo điều kiện thuận
lợi cho việc kiểm tra, đánh giá kết quả và mức độ đạt được mục tiêu tự học,

tự đào tạo của học sinh. Muốn vậy, kế hoạch tự học của học sinh cần được cụ
thể hóa thành thời gian biểu tự học trong từng buổi học, từng tuần, từng
tháng,…
Do vậy, quản lý việc xây dựng kế hoạch và quản lý việc thực hiện kế
hoạch tự học sẽ góp phần nâng cao hiệu quả tự học của học sinh.
- Quản lý nội dung tự học:
Nội dung tự học, tự đào tạo trong nhà trường đã được xác định một cách
chặt chẽ theo mục tiêu đào tạo, bao gồm các khối kiến thức về khoa học cơ
bản, khoa học xã hội và nhân văn. Ngoài nội dung học tập bắt buộc trong nhà
trường, học sinh có thể tự học, tự nghiên cứu những lĩnh vực tri thức theo sở
thích riêng, theo năng khiếu sở trường của bản thân,… Ngoài việc chiếm lĩnh
tri thức khoa học, bằng tự học, tự đào tạo, người học rất có điều kiện để
chiếm lĩnh tri thức về phương pháp, rèn luyện đạo đức, ý chí và sức khỏe.
Để quản lý được nội dung tự học, hướng cho nội dung tự học phù hợp
mục tiêu, yêu cầu đào tạo, giáo viên phải hướng dẫn nội dung tự học cho học
sinh. Nội dung tự học bao gồm 2 phần:

6


+ Hệ thống các nhiệm vụ tự học có tính chất bắt buộc (học sinh phải
hoàn thành).
+ Định hướng nghiên cứu và đào sâu, mở rộng tri thức từ các vấn đề
trong nội dung học tập.
Ngoài ra, cán bộ quản lý phải thường xuyên tư vấn nội dung tự học cho
học sinh phù hợp định hướng của giáo viên và phù hợp mục tiêu, yêu cầu đào
tạo đã xác định.
- Quản lý các phương pháp tự học:
Phương pháp học tập (tự học) đối với từng người, từng môn học là khác
nhau. Tuy nhiên, các phương pháp tự học vẫn có những điểm chung mà ta

cần tranh thủ, đó là các phương pháp phân tích, so sánh, trừu tượng hóa, khái
quát hóa, quy nạp, diễn dịch trong khi đọc sách, diễn đạt sự hiểu biết của
mình bằng ngôn ngữ, sơ đồ, bản vẽ, ký hiệu,… Bên cạnh các phương pháp
học chung còn có các phương pháp học đặc thù đối với từng môn học, chẳng
hạn như phương pháp học thực hành tiếng trong học ngoại ngữ là các phương
pháp học dựa trên quan điểm giao tiếp tích cực … Từ những quan điểm về
phương pháp, tự học như trên, mỗi học sinh cần xác định và chọn cho mình
một phương pháp học tập phù hợp.
Cán bộ quản lý, thầy giáo cần hướng dẫn cho học sinh xây dựng kế
hoạch tự học và giúp học sinh tự quản lý phương pháp tự học của mình.
Để giải quyết vấn đề quản lý phương pháp học tập, tự học, phải bắt đầu
từ việc xác định mục đích, động cơ học tập đúng đắn, từ việc lựa chọn cách
học, biện pháp học và kỹ thuật phù hợp,… Do vậy, người học sinh cần biết
quản lý phương pháp tự học của mình theo một kế hoạch hợp lý, biết tạo ra
điều kiện cần thiết để đảm bảo cho việc học tập và tự học tập suốt đời, học
hỏi mọi người, mọi lúc, mọi nơi. Muốn tự học thành công, mỗi học sinh phải
biết tự vượt khó, vượt khổ; phải tìm ra được nội dung và phương pháp học
tập phù hợp với điều kiện và năng lực của mình, quyết tâm thực hiện đúng kế
hoạch tự học, tự đào tạo từng ngày, từng tháng, từng năm; phải tận dụng được
7


sự giúp đỡ của giáo viên, của cấp trên, cấp dưới và đồng cấp cùng với các
phương tiện kỹ thuật để tự học, tự đào tạo.
- Quản lý việc kiểm tra, đánh giá kết quả tự học:
Kiểm tra xây dựng kế hoạch tự học của học sinh (hàng tuần, hàng tháng,
năm học).
Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch tự học theo các mục tiêu, yêu cầu,
nhiệm vụ tự học, phát hiện sai lệch. Giúp học sinh điều chỉnh hoạt động tự
học.

Vấn đề tự kiểm tra, tự đánh giá trong tổ chức hoạt động tự học của học
sinh là một yếu tố quyết định thắng lợi của việc học tập nói chung, tự học nói
riêng; mọi sự tác động từ bên ngoài như từ phía thầy, bạn,… chỉ đóng vai trò
hỗ trợ.
Để đảm bảo việc tự học, người học sinh cần đạt được các yêu cầu nội
dung sau:
+ Phải có nhận thức sâu sắc về vai trò quyết định của hoạt động tự học
đối với việc hoàn thành các nhiệm vụ học tập, có mục đích và học tập đúng
đắn, có lý tưởng và hoài bão khoa học, có tầm nhìn xa cùng những mục tiêu
trước mắt, trước hết phải có ý chí lớn thì mới có năng lực tự học sáng tạo.
+ Phải huy động hết mọi nguồn lực có trong tay và trong tầm tay: cơ sở
vật chất (phòng ở, thư viện, phòng vi tính…), tài liệu tham khảo, thầy giáo,
bạn bè,… trước khi sử dụng sự hỗ trợ từ bên ngoài (phương châm cơ bản của
tự học).
+ Có lòng tin vào khả năng tự học của mình, khắc phục bệnh tự ty, đồng
thời cũng phải biết tránh tâm lý dễ thỏa mãn.
+ Hình thành được phương pháp tự học phù hợp, phải dành thời gian
thích đáng cho việc tự học.
+ Có thói quen học ở mọi lúc, mọi nơi, mọi người và với mọi nội dung
nhằm rèn luyện được các loại tư duy như tư duy logic, tư duy trừu tượng, tư
duy biện chứng, tư duy quản lý, tư duy kỹ thuật, tư duy thuật toán.
8


+ Phải vừa học kiến thức, kỹ năng, vừa rèn luyện nhân cách.
- Quản lý các điều kiện đảm bảo cho hoạt động tự học của học sinh:
Nhằm thực hiện mục tiêu, yêu cầu đào tạo, trong suốt thời gian học tập
30% học sinh trường phải ăn, ở, học tập và sinh hoạt tại trường. Do đó, chủ
thể quản lý phải thực hiện quản lý các điều kiện đảm bảo cho hoạt động tự
học của học sinh trên các mặt sau:

+ Quản lý cơ sở vật chất đảm bảo cho việc ăn, ở, học tập trên lớp, tự học,
sinh hoạt tập thể của học sinh.
+ Quản lý sách giáo khoa, giáo trình, tài liệu tham khảo và phương tiện
kỹ thuật dạy học.
+ Quản lý các hoạt động đảm bảo thời gian tự học của học sinh trong
trường PTDTNT.

2. Thực trạng vấn đề
* Thái độ
- Ý thức tu dưỡng rèn luyện đạo đức tác phong còn yếu. Phần lớn học
sinh quen nếp sống tự do không có người giúp đỡ kèm cặp và bị ảnh hưởng
của môi trường xã hội vùng kinh tế văn hóa chậm phát triển.
- Nhận thức về học tập chưa cao, cá biệt có một bộ phận học sinh mơ hồ
về nhiệm vụ học tập.
- Không có thói quen và khả năng tham gia vào các hoạt động ngoại
khóa và hoạt động xã hội nói chung. Học sinh nội trú đến từ vùng kinh khó
khăn nên không có thói quen sống tập thể, đặc biệt sống trong môi trường nội
trú.
- Chưa có khái niệm tự hào về truyền thống nhà trường.
* Kiến thức
- Chất lượng đầu vào của học sinh còn thấp so với yêu cầu: phần đông
học sinh nắm không vững kiến thức cơ bản. Chưa biết tự học và tự đánh giá,
khả năng giúp đỡ bạn bè yếu.
- Học sinh không biết xây dựng kế hoạch và phương pháp học tập.
9


- Nhận thức về các vấn đề xã hội nơi trường đóng chưa rõ ràng.
* Kỹ năng
- Các học sinh đều khó khăn trong việc xây dựng kế hoạch học tập và tự học.

- Bị động trong quá trình tiếp thu kiến thức bài giảng trên lớp.
- Chậm thích nghi với phương pháp dạy học mới, khả năng vận dụng
thực hành yếu.
- Do có thói quen sống tự do tại các vùng kinh tế văn hóa thấp, nên việc
tham gia sinh hoạt tập thể, tổ chức các hoạt động ngoại khóa đối với học sinh
nội trú là hết sức hạn chế.

3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
* Tăng cường giáo dục nâng cao nhận thức về vai trò tự học và thúc đẩy
hoạt động tự học của học sinh.
Nhận thức có tác dụng định hướng hành động của con người. Nhận thức
được hoạt động tự học, hiểu rõ vai trò quyết định của nó đối với việc hoàn
thành các nhiệm vụ học tập sẽ giúp người học thực sự tự giác, tích cực, tự
lực, tự học và tìm kiếm các phương pháp tự học hiệu quả, phù hợp nhất với
bản thân mình. Tăng cường giáo dục nâng cao nhận thức về vai trò của tự học
và thường xuyên thúc đẩy hoạt động tự học của học sinh bằng nhiều biện
pháp thích hợp sẽ giúp duy trì hứng thú, tạo ra sự chú ý liên tục ở người học
sinh, giúp học sinh có được ý chí, nghị lực vượt mọi khó khăn, đạt tới mục
tiêu học tập đã định. Do kết quả quan trọng của giáo dục, trong đó phải kể
đến tác dụng của giáo dục hướng nghiệp, học sinh trúng tuyển vào học ở
trường và có định hướng nghề nghiệp. Tuy nhiên, khi nhập trường, nhận thức
của học sinh về các nhiệm vụ học tập, về vai trò của hoạt động tự học đối với
việc hình thành, phát triển, hoàn thiện các phẩm chất nhân cách người học
sinh trong suốt quá trình học tại trường mới ở mức độ nhận thức chưa sâu sắc.
Do đó, học rất cần được giáo dục nhận thức sâu sắc về truyền thống của nhà
trường, về mục tiêu, yêu cầu đào tạo, quy định về giáo dục – đào tạo nhằm
xây dựng thái độ, trách nhiệm học tập (tự học) đúng đắn để hoàn thành các
10