Sáng kiến kinh nghiệm dạy hóa học trong các trường thcs

Sö dông thÝ nghiÖm thay thÕ trong d¹y häc hãa häc bËc THCS
PHÒNG GD & ĐT NAM ĐÀN
TRƯỜNG THCS KIM LIÊN
--- ---------  ------------

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

Sö dông mét sè thÝ nghiÖm thay thÕ
trong d¹y häc Hãa häc THCS

GV: TrÇn H÷u ThÕ
Tæ Tù Nhiªn

Sè ®iÖn tho¹i: 0987.781.797
Mail: theth81@.com.vn

N¨m häc 2010 - 2011

- Trang 1 -


Sö dông thÝ nghiÖm thay thÕ trong d¹y häc hãa häc bËc THCS

MỤC LỤC
PHÒNG GD & ĐT NAM ĐÀN ..........................................................................1
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ............................................................................1
Mục lục ............................................................... Error! Bookmark not defined.
PHẦN I. MỞ ĐẦU ............................................ Error! Bookmark not defined.
I - CƠ SỞ LÍ LUẬN .......................................... Error! Bookmark not defined.
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ. .................................................................................... 3
I - CƠ SỞ LÍ LUẬN: .......................................................................................... 3

II - CƠ SỞ THỰC TIỄN: ................................................................................. 3
III - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:............................................................. 4
1. Thực nghiệm sư phạm .................................................................................... 4
2. Nghiên cứu kết quả hoạc tập ........................................................................4
IV- GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU: ........................................................................4
PHẦN II: NỘI DUNG. ....................................................................................... 4
I - VAI TRÒ CỦA THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC. .............4
III- TIẾN HÀNH MỘT SỐ THÍ NGHIỆM CỤ THỂ ......................................5
a. Dụng cụ thí nghiệm: ......................................................................................... 6
b. Hóa chất: ..........................................................................................................6
c. Tiến hành: Chia học sinh thành các nhóm nhỏ (4 em một nhóm). GV hướng
dẫn để HS tự làm thí nghiệm: ............................................................................... 6
IV – KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC:.......................................................................... 12
PHẦN III: KẾT LUẬN. ................................................................................... 14
Kim liên, ngày 19/3/2011. .................................................................................. 14
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 15

- Trang 2 -


Sö dông thÝ nghiÖm thay thÕ trong d¹y häc hãa häc bËc THCS

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ.

I - CƠ SỞ LÍ LUẬN:
Khoa học tự nhiên luôn đề cao và coi trọng kết quả thực nghiệm. Trong
quá trình dạy học hóa học thí nghiệm hóa học giữ vai trò đặc biệt quan trọng. .Vì
vậy, có thể nói thí nghiệm là cơ sở của việc học hóa học và rèn luyện kĩ năng
thực hành. Theo quan điểm của triết học Mac – Lenin khẳng định “ Mọi lý thuyết
chỉ là màu xám chỉ có cây đời mãi xanh tươi ”. Hóa học là rèn luyện kĩ năng thực

hành, ngoài ra còn giúp phần phần quan trọng tạo hứng thú học tập cho học sinh.
Vì vậy xu hướng chung của việc đổi mới chương trình dạy - học bộ môn hóa học
ở trong nước và Thế giới tăng tỉ lệ giờ cho thí nghiệm và nâng cao chất lượng.

II - CƠ SỞ THỰC TIỄN:
Trong thực tế tâm lí đa số giáo viên không muốn làm thí nghiệm, thậm chí
sợ làm thí nghiệm hoặc cố gắng tiến hành được như SGK đã nêu là tốt lắm rồi .
Điều này lại hoàn toàn trái ngược với tâm lí của học sinh. Điều này đã ảnh hưởng
rất lớn đến chất lượng dạy học bộ môn. Qua thực tế bản thân có trao đổi với một
số đồng nghiệp thấy rằng. Lí do cơ sở vật chất thiếu thốn , thiết bị thí nghiệm củ,
tình trạng chất lượng hóa chất chưa thực sự đảm bảo, một số thí nghiệm khó tiến
hành, đặc biệt khi cho HS tự tiến hành, đây là một trong những nguyên nhân dẫn
tới thực trạng trên. Ít thấy GV mày mò cải tiến dụng cụ, thay thế hóa chất …
Nhằm tạo tính đa dạng trong thực tế cuộc sống, tăng tính tò mò, say mê, hứng thú
cho HS. Đây chính là một trong những mục tiêu chính của ngành giáo dục nước
nhà.
Chương trình hóa học bậc THCS đa số các thí nghiệm đều dễ thực hiện
trên tiết dạy. Nhưng qua thời gian lâu dài một số hóa chất chất lượng sẻ giảm đi,
khi tiến hành rất khó để thành công. Đặc biệt khó khăn khi GV cho HS tự làm thí
nghiệm phần vì sợ hết thời gian, phần vì sợ HS khó tiến hành, không an toàn…
Để đáp ứng tình hình đã nêu trên, thiết thực góp phần thực hiện đổi mới
phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động của học sinh trong học
tập. Việc nghiên cứu cải tiến các thí nghiệm hóa học theo hướng đơn giản hơn, dễ
thực hiện hơn, tiết kiệm hóa chất, mang tính thực tế , HS hứng thú hơn… đảm
bảo cho học sinh tham gia thực hành nhiều nhóm nhỏ thậm chí cá nhân. Tôi xin
được giới thiệu Sáng kiến kinh nghiệm “

Sö dông thÝ nghiÖm thay thÕ trong

d¹y häc hãa häc bËc THCS.”

- Trang 3 -


Sö dông thÝ nghiÖm thay thÕ trong d¹y häc hãa häc bËc THCS

III - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
1. Thực nghiệm sư phạm
- Mục đích: Rút kinh nghiệm qua các thí nghiệm
- Cách tiến hành: Cho HS tiến hành thí nghiệm theo nhóm.
2. Nghiên cứu kết quả hoạc tập
- Mục đích: So sánh kết quả học tập.
- Cách tiến hành: Thống kê, so sánh kết quả giữa lớp có thí nghiệm cải tiến
và lớp không dùng thí nghiệm cải tiến qua từng năm.

IV- GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU:
1. Thời gian nghiên cứu: năm học 2008-2009, năm học 2009-2010 và
năm học 2010-2011
2. Đối tượng nghiên cứu:
- Các bài dạy, các thí nghiệm do HS tiến hành
- Kết quả học tập của HS.

PHẦN II: NỘI DUNG.

I - VAI TRÒ CỦA THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC.
Sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học ở trường THCS trước tiên giáo
viên phải nắm vững vai trò của thí nghiệm hóa học. Đối với bộ môn hóa học thí
nghiệm giữ vai trò đặc biệt quan trọng một bộ phận không thể tách rời của quá
trình dạy- học. Thí nghiệm giữ vai trò quan trọng trong nhận thức, phát triển giáo
dục của quá trình dạy học. Thông qua thí nghiệm học sinh nắm vững kiến thức
một cách hứng, vững chắc và sâu sắc hơn. Thí nghiệm hóa học được sử dụng với

tư cách là nguồn gốc, là xuất xứ của kiến thức để dẫn lí thuyết, hoặc với tư cách
kiểm tra lí thuyết. Thí nghiệm hóa học còn có tác dụng phát triển tư duy, giáo dục
thế giớ quan duy vật biện chứng và cũng cố niềm tin khoa học của học sinh, giúp
hình thành cho học sinh những đức tính tốt: thận trọng, ngăn nắp, trật tự, gọn
gàng. Sử dụng thí nghiệm được coi là tích cực khi thí nghiệm là nguồn kiến thức
để học sinh khai thác.
- Trang 4 -


Sö dông thÝ nghiÖm thay thÕ trong d¹y häc hãa häc bËc THCS
Trong các tiết dạy có sử dụng thí nghiệm thì không nhất thiết giáo viên
phải tự tay làm, để từ đó tạo nên sự hứng thú cho HS. Những thí nghiệm thực
hiện theo hướng chứng minh cho lời giảng của giáo viên là ít tích cực hơn là
những thí nghiệm được thực hiện theo hướng nghiên cứu từ phía HS.
-Mức 1: ( ít tích cực) GV hoặc 1 HS thực hiện thí nghiệm biểu diễn. HS
quan sát thí nghiệm nhưng chỉ để chứng minh cho phản ứng đã xảy ra hoặc một
tính chất một quy luật mà giáo viên đã nêu.
- Mức 2:( tích cực) HS nghiên cứu thí nghiệm do GV hoặc một HS biểu
diễn.
+ HS nắm được mục đích thí nghiệm

+ Quan sát mô tả hiên tượng

+ Giải thích hiện tượng

+ HS quan sát hiện tượng.

- Mức 3: (rất tích cực). Nhóm HS làm trực tiếp làm thí nghiệm, nghiên cứ
thí nghiệm.
+ HS nắm được mục đích thí nghiệm

+ HS làm thí nghiệm mô tả hiện

+ Giải thích hiện tượng

+ Rút ra kết luận.

tượng
Chính bỡi vai trò quan trọng của thí nghiệm bên cạnh sự cần thiết phải đầu
tư và cung cấp một số thiết bị thí nghiệm hiện đại thì việc nghiên cứu, thiết kế và
thực hiện các thí nghiệm đơn giản để các em có thể tiến hành được trên lớp, hay
ở nhà.

II - MỘT SỐ YÊU CẦU VỀ SƯ PHẠM KHI TIẾN HÀNH CÁC
THÍ NGHIỆM THAY THẾ.
- Các thí nghiệm phải đơn giản thể hiện rõ hiện tượng hóa học cần quan
sát, học sinh tiến hành dễ thành công.
- Dụng cụ, hóa chất thay thế phải dễ tìm kiếm, rẻ, thường được tận dụng
các sản phẩm thừa trong cuộc sống.
- Kết quả đảm bảo không sai lệch về kiến thức khoa học.
- Đảm bảo an toàn cho học sinh.

III- TIẾN HÀNH MỘT SỐ THÍ NGHIỆM CỤ THỂ
Qua nhiều năm giảng dạy bản thân không ngừng tìm tòi, mạnh giạn sữa
đổi, cải tiến một số dụng cụ, hóa chất nhằm giúp cho tất cả các em HS đều có thể
tự tay tiến hành thí nghiệm .
1. Thí nghiệm cải tiến thứ nhất:

- Trang 5 -

Sö dông thÝ nghiÖm thay thÕ trong d¹y häc hãa häc bËc THCS
Khi dạy bài : Không khí – Sự cháy ( Bài 28, Hóa học 8 ). Phần thí nghiệm
xác định thành phần của không khí .
Một số khó khăn gặp phải như khi GV muốn tiến hành thí nghiệm theo
nhóm HS, khi đốt photpho đỏ nếu khói P2O 5 bay ra nhiều dễ gây ô nhiễm, HS có
thể bị ho, sặc. Khói P2O5 có màu trắng dễ gây mờ ống thủy tinh dẫn đến HS khó
quan sát mức nước dâng lên đúng vạch. Bên cạnh đó nếu GV tiến hành thí
nghiệm theo nhóm trong nhiều lớp qua nhiều năm dễ gây tốn kém photpho. Với
những khó khăn trên trong những năm qua tôi đã có một sáng kiến, nhằm cải tiến
thí nghiệm để đem lại hiêu quả thiết thực. Cụ thể .
a. Dụng cụ thí nghiệm:
- Cốc thủy tinh có chia vạch 6 phần bằng nhau.
- Chậu thủy tinh cỡ bé.
- Môi sắt có gắn sẵn nút cao su.
b. Hóa chất:
- Mẫu nến nhỏ.
- Dung dịch nước vôi trong (thay cho nước) có nhỏ vài giọt phenolphtalein
để dung dịch có màu hồng nhạt giúp HS dễ quan sát hơn.
c. Tiến hành: Chia học sinh thành các nhóm nhỏ (4 em một nhóm). GV
hướng dẫn để HS tự làm thí nghiệm:

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

- Hướng dẫn HS thực hiện thí nghiệm. - Đặt ống thủy tinh vào trong chậu
nước.
- Cho nước vôi trong từ từ vào chậu và
cốc sao cho đến vạch mức số 1 thì

dừng lại.
? Trong ống thủy tinh còn lại mấy + Trong ống thủy tinh chỉ còn 5 phần
phần bằng nhau ?
bằng nhau.
- Gắn mẫu nến nhỏ vào môi sắt ( có
thể tận dụng các mẫu nến thừa và các
sợi chỉ, sợi dù làm bấc).
- Châm lửa cho nến đỏ, đưa vào ống
thủy tinh và đậy kín miệng bằng nút
cao su.
- Hướng dẫn HS quan sát hiện tượng - Quan sát hiện tượng xảy ra trong ống
trong ống thủy tinh
thủy tinh.
- Trang 6 -


Sö dông thÝ nghiÖm thay thÕ trong d¹y häc hãa häc bËc THCS

6

6

5
4

5
4

3
2

3
2

1

1

Nước vôi trong
+phenolphtalein

Hoạt động của GV

Hoạt động của HS

- Hướng dẫn HS quan sát hiện tượng + HS tiến hành thí nghiệm.
trong ống thủy tinh.
? Nến có tiếp tục cháy và cháy mãi + Ngọn nến cháy yếu dần rồi tắt hẳn
không ?
? Mức nước trong ống thủy tinh thay
đổi như thế nào? (khi nhiệt độ trong + Mực nước trong ống thủy tinh dâng
ống thủy tinh bằng nhiệt độ bên lên đến vạch số 2 thì dừng lại.
ngoài).
? Vì sao mức nước dâng lên và dâng + Mực nước dâng lên để chiếm chổ
đến vạch số 2 thì dừng lại ?
phần thể tích khí oxi mất đi do nến đốt
cháy ?
? Vậy oxi chiếm bao nhiêu phần về + Oxi chiếm 1/5 về thể tích trong
thể tích không khí trong ống thủy không khí.
tinh?

- Khí còn không duy trì sự cháy, sư
sống, không làm đục nước vôi đó là
khí nitơ
? Vậy khí nitơ chiếm bao nhiêu phần
thể tích trong không khí ?

+ Nitơ chiếm 4/5 về thể tích (78%).

Như vậy ở đây tôi đã có một số thay đổi như:
- Trang 7 -