Sáng kiến kinh nghiệmthiết kế và sử dụng phiếu học tập trong dạy học địa lý
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.18 MB, 7 trang )
THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG PHIẾU HỌC TẬP TRONG DẠY-HỌC ĐỊA LÍ
THÁNG 03/2010
PHẦN I: MỞ ĐẦU
1/ Tính cấp thiết của đề tài :
Từ thực tiễn của việc giảng dạy địa lí cấp THPT ở trong trường THPT Buôn Ma
Thuột; nhất là trong tình hình đổi mới nội dung, chương trình sách giáo khoa hiện
nay; đó chính là lí do cấp thiết khiến tôi chọn đề tài này.
2/ Tình hình nghiên cứu :
Trong quá trình giảng dạy địa lí cấp THPT, các giáo viên đã sử dụng nhiều phương
pháp dạy học, phương tiện dạy học, tuy nhiên những phương pháp, phương tiện
dạy học mới chưa được tiếp cận và áp dụng một cách rộng rãi, hiệu quả.
Trong các tài liệu tham khảo, có rất ít tác giả đã đề cập đến phương tiện dạy-học
dành cho việc thực hiện đổi mới nội dung, chương trình sách giáo khoa.
Việc nghiên cứu và thử nghiệm đề tài này (Thiết kế và sử dụng phiếu học tập ) có
ý nghĩa lí luận và thực tiễn cấp bách .
3/
M
ụ
c
đ
ích,
i
đố ượ
t ng
và nhi
ệ
m ụ
v nghiên
ứ
c u,
ph
ạ
m vi
và giá tr
ị ử
s
d
ụ
ng
ủ
c a
đề tài:
3.1. Mục đích, đối tượng :
* Mục đích :
- Hướng dẫn giáo viên trong quá trình giảng dạy trực tiếp và học sinh trong quá
trình tiếp thu bài học, làm bài tập, kiểm tra kiến thức...
- Góp phần nâng cao kết qủa dạy và học của giáo viên và học sinh, tích cực tham
gia vào việc mở rộng ứng dụng phương tiện dạy-học mới, hiện đại vào thực tiễn
giáo dục của đất nước
* Đối tượng nghiên cứu:
- Giáo viên trong việc giảng dạy.
- Học sinh trong việc học tập.
3.2. Nhiệm vụ :
- Nghiên cứu phương pháp thiết kế và sử dụng Phiếu học tập.
- Đưa ra những nguyên tắc chung về kỹ năng thiết kế và sử dụng Phiếu học tập
qua thực tế kiểm nghiệm của bản thân trong quá trình thực hiện đổi mới hơn 3 năm
nay.
3.3. Phạm vi của đề tài:
- Các bài học có trong chương trình địa lí cấp THPT (cả 3 khối lớp)
- Giới hạn trong phương pháp Thiết kế và Sử dụng phiếu học tập
3.4. Giá trị sử dụng của đề tài :
- Đề tài dùng ứng dụng trực tiếp cho công việc soạn-giảng của giáo viên THPT nói
chung trong hệ thống giáo dục hoặc dùng làm tài liệu tham khảo trong việc học tập
của học sinh nói riêng ở trường THPT Buôn Ma Thuột.
4/ Phương pháp nghiên cứu :
- Kinh nghiệm thực tế của việc giảng dạy địa lí cấp THPT qua nhiều năm, đặc biệt
là hơn 3 năm đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp, phương tiện dạy-học
mới, hiện đại.
- Phương pháp thử nghiệm-thực tiễn.
- Các phương pháp có liên quan đến lí luận dạy học đổi mới.
PHẦN II: NỘI DUNG, KẾT QỦA NGHIÊN CỨU
1/
C
ơ ở
s ủ
c a
vi
ệ
c
l
ự
a
ch
ọ
n
đề tài
:
G/v: Bùi Văn Tiến-Tổ Địa lí-Trường THPT Buôn Ma Thuột
Email: (Website: />
Page 1
THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG PHIẾU HỌC TẬP TRONG DẠY-HỌC ĐỊA LÍ
THÁNG 03/2010
1.1.Nội dung, chương trình của Sách giáo khoa các khối lớp cấp THPT đều có liên
quan
1.2. Hiện trạng dạy và học địa lí cấp THPT
- Với nội dung, chương trình SGK như hiện nay và thời lượng như cũ thì việc dạyhọc trên lớp của giáo viên chủ yếu nghiêng về mặt lí thuyết và giảng dạy bằng các
phương tiện truyền thống như :
+ Bản đồ giáo khoa, bản đồ treo tường (PTDH chủ yếu)
+ Vẽ sơ đồ, lược đồ để minh họa cho nội dung bài học (vẽ bảng hoặc chuẩn bị
mẫu)
* Để đảm bảo đạt được kết qủa cao trong việc dạy-học của bộ môn, ngoài các
phương tiện dạy học trên giáo viên cần phải tiếp cận nhiều phương tiện dạy-học
mới, hiện đại trong đó có PHIẾU HỌC TẬP.
2/ Khái quát chung kĩ năng Thiết kế và Sử dụng phiếu học tập trong dạyhọc môn địa lí cấp THPT :
2.1. Quan niệm: Phiếu học tập là tờ giấy rời trên đó ghi các câu hỏi, bài tập,
nhiệm vụ học tập... kèm theo các gợi ý, hướng dẫn, dựa vào đó HS thực hiện, hoặc
ghi các thông tin cần thiết để giúp HS mở rộng kiến thức, bổ sung kiến thức bài
học.
2.2. Chức năng:
a) Cung cấp thơng tin v sự kiện: Phiếu học tập chứa đựng thông tin, dữ
liệu hoặc sự kiện.
VD: Một đoạn văn mô tả về bản sắc văn hóa của Tây Nguyên,...
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
Núi rừng Tây Nguyên in bóng của gần 50 dân tộc từ khắp các vùng đất nước
hội tụ về đây. Không đâu như Tây Nguyên có đủ nền văn hóa của hầu hết các vùng
miền của đất nước. Tiếng sli, tiếng lượn quấn quýt bên tiếng đọc trường ca Đăm Săn,
tiếng khèn môi, kèn lá réo rắt bên tiếng cồng chiêng trầm hùng, âm vang, dân ca quan
họ xoắn xuýt với lí con sáo Trung Bộ, điệu hò ru con Nam Bộ mềm mại, da diết lan vào
không gian đầy chất sử thi Tây Nguyên... Một nền văn hóa đầy màu sắc đa dạng, tôn
thêm vẻ đẹp đậm đà của bản sắc văn hóa Việt Nam.
(Theo “Sổ tay địa danh du lịch các tỉnh Tây Nguyên”, NXB Giáo dục, 2008).
Những thông tin trên nhằm mở rộng, bổ sung làm rõ cho nội dung “truyền
thống văn hóa, độc đáo” trong bài Vấn đề khai thác thế mạnh ở Tây Nguyên. Hoặc
dùng làm cơ sở cho một hoạt động nhận thức nào đó. VD: HS dựa vào những thông
tin trong phiếu học tập số 1 để trả lời câu hỏi: Đoạn văn trên miêu tả điều gì?
(những nét đặc sắc trong nền văn hóa ở Tây Nguyên). Những đặc trưng đó có ý
nghĩa như thế nào đối với sự phát triển kinh tế- xã hội của vùng ?
b) Công cụ hoạt động và giao tiếp: Phiếu học tập chứa đựng các câu hỏi,
bài tập, yêu cầu hoạt động, những vấn đề để yêu cầu HS giải quyết, hoặc thực
G/v: Bùi Văn Ti ến-Tổ Địa lí-Trường THPT Buôn Ma Thuột
Email: (Website: />
Page 2
THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG PHIẾU HỌC TẬP TRONG DẠY-HỌC ĐỊA LÍ
THÁNG 03/2010
hiện kèm theo những hướng dẫn, gợi ý cách làm (Phiếu số 1 có gắn câu hỏi, phiếu
số 2, phiếu số 3, phiếu số 4)
2.3.Phân loại
- Dựa vào mục đích: Phiếu học bài, phiếu ôn tập, phiếu kiểm tra.
- Dựa vào nội dung:
+ Phiếu thông tin: Nội dung gồm các thông tin bổ sung, mở rộng, minh họa cho các
kiến thức cơ bản của bài (phiếu số 1).
+ Phiếu bài tập: Nội dung là các bài tập nhận thức hoặc bài tập củng cố,... (phiếu
số 2).
+ Phiếu yêu cầu: Nội dung là các vấn đề và tình huống cần phải giải quyết (phiếu
số 3 )
+ Phiếu thực hành: Nội dung liên quan đến những nhiệm vụ thực hành, rèn luyện kĩ
năng (phiếu số 4).
G/v: Bùi Văn Ti ến-Tổ Địa lí-Trường THPT Buôn Ma Thuột
Email: (Website: />
Page 3
THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG PHIẾU HỌC TẬP TRONG DẠY-HỌC ĐỊA LÍ
THÁNG 03/2010
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Dựa vào Atlat Địa lí Vịệt Nam trang 45 kết hợp với lược đồ địa hình trong SGK, hãy
tìm những thông tin cần thiết và ghi vào bảng sau:
Các vùng núi
Vị trí
Hướng núi, hướng nghiêng chung của địa hình,
hình thái chung của địa hình, hướng sông,...
Đông Bắc
Tây Bắc
Bắc Trường Sơn
Nam Trường Sơn
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 3
Hai câu thơ sau viết về dãy núi nào ở Việt Nam?
“Một dãy núi mà hai màu mây
Bên nắng bên mưa khí trời cũng khác”
Hãy xác định dãy núi đó trên lược đồ địa hình Việt Nam (trang 30 SGK
ban Cơ bản) kết hợp với lược đồ khí hậu trang 43 để giải thích về sự khác
biệt về thời tiết ở 2 sườn của dãy núi trên.
..................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................................................
......................................................................
G/v: Bùi Văn Ti ến-Tổ Địa lí-Trường THPT Buôn Ma Thuột
Email: (Website: />
Page 4
THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG PHIẾU HỌC TẬP TRONG DẠY-HỌC ĐỊA LÍ
THÁNG 03/2010
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 4
( BÀI 23-ĐỊA LÍ 12-CHUẨN )
THỰC HÀNH: PHÂN TÍCH SỰ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU NGÀNH TRỒNG TRỌT
1. Bài tập 1:
Dựa vào bảng số liệu và yêu cầu trong bài thực hành 23- SGK trang 98, hãy:
a) Tính tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất ngành trồng trọt theo từng nhóm cây trồng
(lấy năm 1990 = 100%)
- Công thức tính/ Cách tính:
VD: Tốc độ tăng trưởng của lương thực năm 1995 so với năm 2005 là:
- Tương tự ta có bảng số liệu:
Bảng: Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất ngành trồng trọt theo từng nhóm cây trồng
Cây trồng
1990
Lương thực
100
Rau đậu
100
Cây công nghiệp
100
Cây ăn quả
100
Cây khác
100
1995
2000
2005
b) Vẽ biểu đồ
...............................400 -...................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................
...............................300 -...................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................
...............................200 -..................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................
...............................100 -...................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................
0
.................................. ........................................................................................................................................................................................
Chú giải:
Biểu đồ:
c) Nhận xét:
- Tốc độ tăng trưởng:
+ Nhận xét chung: Tốc độ tăng trưởng của các nhóm cây trồng có xu hướng....................
...........................................................................................................................................................................................................
G/v: Bùi Văn Ti ến-Tổ Địa lí-Trường THPT Buôn Ma Thuột
Email: (Website: />
Page 5
THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG PHIẾU HỌC TẬP TRONG DẠY-HỌC ĐỊA LÍ
THÁNG 03/2010
+ So sánh tốc độ tăng trưởng của từng nhóm cây:
...........................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................
- Sự thay đổi cơ cấu giá trị sản xuất ngành trồng trọt (dựa vào hình 22- SGK)
...........................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................
- Mối quan hệ giữa sự thay đổi về tốc độ tăng trưởng với sự thay đổi cơ cấu giá trị
sản xuất ngành trồng trọt
...........................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................
5. Thiết kế bài giảng điện tử trên phần mềm Power Point
Bài ni
tậệpm,2 vai trò của Bài giảng điện tử
a)2.Khái
a) Dựa vào bảng 23.2 trong SGK phân tích xu hướng biến động diện tích gieo trồng cây
BGĐT
mộtnăm
hìnhvàthcây
ức tcông
ổ chứnghi
c bàiệplênlâu
lớnăm
p màtrong
ở đó giai
toànđo
bộạn
kế1975hoạch
dạy học đều thực
công nghi
ệp là
hàng
2005
hiện thông
qua
môi
tr
ườ
ng
Multimedia
do
máy
tính
t
ạ
o
ra.
- Nhận xét chung (xu hướng tăng hay giảm, có liên tục hay không, loại cây công nghiệp nào có
diện tích
tăng nhanh
hơcn):hiểu là một loại đa phương tiện, đa môi trường, đa truyền thông. Trong môi
Multimedia
đượ
...........................................................................................................................................................................................................................
trường Multimedia, bao gồm các dạng: văn bản (text), đồ họa (graphic), ảnh động (animation), ảnh
tĩnh
(image), âm thanh (audio) và phim (video clip).
...........................................................................................................................................................................................................................
Vớ- iCđụặcthtrể:ưng
ơ bloảạni là
ộ kiếso
n th
của1975
bài htăng
ọc, lên
mọbao
i honhiêu
ạt độha/
ng đi
n n,củgiai
a giáo
(Từcng
câytoàn
nămb2005
vớứi cnăm
gấềpumkhi
ấyểlầ
viên
(GV)
đ
ề
u
đ
ượ
c
Multimedia
hóa.
BGĐT
có
vai
trò
to
l
ớ
n
đ
ố
i
v
ớ
i
ho
ạ
t
đ
ộ
ng
nh
ậ
n
th
ứ
c
c
ủ
a học
đoạn nào tăng nhanh, giai đoạn nào giảm hoặc tăng chậm, giải thích)
sinh (HS).+ Tr
ướcông
c hếtnghi
vớiệnh
ng tính
năng ưu việt hơn so với các phương tiện khác, BGĐT vừa là
Cây
pữ
hàng
năm:
...........................................................................................................................................................................................................................
ngu
ồn cung cấp thông tin, hỗ trợ hoạt động nhận thức, còn tăng cường tính trực quan, kích thích sự
say
mê, hứng thú đối với môn học, đặc biệt là khả năng phát triển tư duy cho HS. Bên cạnh đó,
...........................................................................................................................................................................................................................
BGĐT còn góp phần tích cực trong việc giảm thời gian diễn giải của GV, tăng cường hoạt động
nh...........................................................................................................................................................................................................................
ận thức của HS.
+ Cây công nghiệp lâu năm:
b)...........................................................................................................................................................................................................................
Quy trình tiến hành thiết kế BGĐT
...........................................................................................................................................................................................................................
Theo
Lê Công Triêm, việc tiến hành thiết kế BGĐT cần theo các bước sau:
...........................................................................................................................................................................................................................
B1)
Xác định mục tiêu bài học
b) Nhận xét Cây
sự thay
đổinăm
cơ cấu diện tích cây CN
CN lâu
100%
Để tổ chức hoạt động dạy học khoa học và đánh
giá
khách
quan, lượng hóa kết quả dạy
Cây CN hàng năm
90%
học trước tiên GV cần xác định mục tiêu bài học.
- Tỉ trọng diện tích cây CN lâu năm có xu hướng
80%%
40.8
45.1
Mục tiêu đ43.9
ược đề54.8
ra nhằ55.7
m vào việc đảm bảo thực hiện nhiệm vụ: Liên quan với 3 nhiệm
100
70%
65.1 65.5 .............................................................................................................
vụ cơ bản của lý luận dạy học, bài học thường có các
mục tiêu về kiến thức, kĩ năng, thái độ …
60%
80
….............................................................................................................
50%
B2) Lựa chọn kiến thức cơ bản của bài dạy học, xác định đúng nội dung trọng tâm, cấu trúc các
- Tỉ trọng diện tích cây CN hàng năm có xu hướng
40%
60
kiến thức cơ bản theo ý định dạy học
30%
40
20%
54.9 59.2
56.1
............................................................................................................. ......
45.2 thi44.3
2. Quy trình tiến hành
ết kế Bài
giả34.5
ng điện tử
34.9
.......................................................................................................
10%
20
0%
1975
1
1980
1985
1990
1995
2000
1975
2005
Cây CN lâu năm
Cây CN hàng năm
Biểu đồ cơ cấu diện tích cây CN của nước ta
giai đoạn 1975- 2005
- Mối quan hệ giữa sự thay đổi cơ cấu diện tích
cây CN với sự thay đổi trong phân bố sản xuất
cây CN
2005
............................................................................................................. ......
.......................................................................................................
............................................................................................................. ......
.......................................................................................................
G/v: Bùi Văn Ti ến-Tổ Địa lí-Trường THPT Buôn Ma Thuột
Email: (Website: />
Page 6
THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG PHIẾU HỌC TẬP TRONG DẠY-HỌC ĐỊA LÍ
THÁNG 03/2010
2.4. Thiết kế phiếu học tập
- Bước 1: Xác định trường hợp cụ thể của việc sử dụng phiếu học tập
trong bài dạy học.
- Bước 2: Xác định nội dung của phiếu học tập, cách trình bày nội dung
của phiếu học tập và hình thức thể hiện trong phiếu học tập. Nội dung của
phiếu học tập được xác định dựa vào một số cơ sở sau: mục tiêu của bài học, kiến
thức cơ bản, phân bố thời gian, phương pháp và PTDH, môi trường lớp học để xác
định nội dung, khối lượng công việc trong phiếu học tập cho phù hợp.
- Bước 3: Viết phiếu học tập: Các thông tin, yêu cầu,... trên phiếu học tập
phải được ghi rõ ràng, ngắn gọn, chính xác, dễ hiểu. Phần dành cho HS điền các
thông tin phải có khoảng trống thích hợp. Cách trình bày phiếu phải đảm bảo tính
khoa học, thẩm mĩ.
2.5. Sử dụng phiếu học tập
Phiếu học tập là công cụ để GV tiến hành tổ chức hoạt động nhận thức cho
HS, đồng thời là cơ sở để HS tiến hành các hoạt động một cách tích cực, chủ động.
Việc sử dụng phiếu học tập nên được sử dụng trong dạy kiến thức mới, ôn tập,
kiểm tra,... thường được diễn ra theo quy trình sau:
- Giáo viên nêu nhiệm vụ học tập, giao phiếu học tập cho HS, tùy theo hình
thức tổ chức dạy học mà GV giao cho mỗi HS một phiếu hay mỗi nhóm một phiếu.
- Tiến hành quan sát, hướng dẫn và giám sát kết quả hoạt động của HS.
- Tổ chức cho một số cá nhân hoặc đại diện nhóm trình bày kết quả làm việc
với phiếu học tập. Hướng dẫn toàn lớp trao đổi, bổ sung hoàn thành phiếu học tập.
GV có thể yêu cầu HS trao đổi chéo nhau để sửa chữa, đánh giá kết quả làm việc
với phiếu học tập của nhau trên cơ sở các kết luận của GV.
PHẦN I II: KẾT LUẬN VÀ KI ẾN NGH Ị :
1/ KẾT LUẬN:
Việc áp dụng phương pháp dạy-học, phương tiện dạy-học
mới, hiện đại trong yêu cầu hiện nay là rất cấp thiết nhằm đảm bảo
hiệu quả-chất lượng của giáo dục của tương lai; Đó là một qúa trình
lâu dài cần có sự hợp tác tích cực của cả giáo viên và học sinh, của
cả hệ thống giáo dục. Với mục đích này và trong khuôn khổ của đề
tài này chắc chắn sẽ không thể đáp ứng được hết những yêu cầu,
mong muốn của quý thầy cô giáo và học sinh; tuy nhiên phần nào
cũng mở ra những hướng, những gợi ý cần thiết để chúng ta tiếp
tục hoàn thiện thêm kĩ năng thiết kế và sử dụng phiếu học tập.
Nội dung đề tài không lớn, tuy nhiên nó đề cập đến một trong những
phương tiện dạy-học mới, hiện đại , bản thân cũng vừa áp dụng vừa đúc rút kinh
nghiệm để viết nên đề tài này và như vậy nội dung bài viết có thể chưa thật đầy
đủ ...Tất cả những điều này mong quý thầy cô giáo đóng góp ý kiến để đề tài
hoàn chỉnh hơn.
G/v: Bùi Văn Tiến-Tổ Địa lí-Trường THPT Buôn Ma Thuột
Email: (Website: />
Page 7
